Makroekonomia: rewolucja Keynesowska

Transkrypt

1 Makroekonomia: rewolucja Keynesowska Brak dużego zainteresowania makroekonomią (wzrostem gospodarczym, cyklami koniunktury, inflacją itp.) w okresie ca ca Trwało to do czasów wielkiego kryzysu gospodarczego lat Wielki kryzys był najgorszą katastrofą gospodarczą w historii kapitalizmu dotknął poważnie wszystkie kraje rozwinięte Stopa bezrobocia w USA wzrosła z 3% w 1929 do 25% w 1933 Poziom produkcji w USA spadł o ok. 30% w okresie

2 Makroekonomia: rewolucja Keynesowska Przed Keynesem brak teorii która tłumaczyła by tak poważny kryzys Makroekonomia klasyczna i neoklasyczna sugerowały, że to niemożliwe J. M. Keynes w 1936 r. zaproponował teorię, która tłumaczy wielki kryzys i tym samym odrzuca makroekonomię (neo)klasyczną Stąd rewolucja Keynesowska w makroekonomii

3 Makroekonomia przed Keynesem Makroekonomia szkoły klasycznej i neoklasycznej Twierdzenie o niewidzialnej ręce rynku Dochód narodowy determinują czynniki podażowe (K, L) Działa prawo Saya podaż tworzy popyt Wniosek: długotrwałe i głębokie kryzysy są niemożliwe Pieniądz nie ma wpływu na dochód narodowy, poziom zatrudnienia i inne zmienne realne (niepieniężne)

4 Makroekonomia przed Keynesem Ilościowa teoria pieniądza MV = PY, M ilośd pieniądza, V prędkośd obiegu pieniądza, P poziom cen, Y ilośd sprzedanych towarów V i Y nie zależą od M i P Wniosek: wzrost M spowoduje wyłącznie wzrost P.

5 Makroekonomia przed Keynesem O ile paostwo nie interweniuje znaczące kryzysy gospodarcze (spadek Y) są niemożliwe Bezrobocie (poza przejściowym) występuje tylko gdy paostwo interweniuje (np. wprowadza płace minimalne) Polityka pieniężna paostwa (np. drukowanie pieniądza lub obniżanie stóp procentowych) jest nieskuteczna (nie wpływa na Y, bezrobocie itp.) Polityka fiskalna jest również nieskuteczna (i niepotrzebna)

6 John Maynard Keynes ( ) Syn Johna Neville Keynesa Studiował ekonomię w Cambridge, UK Zajmował stanowiska rządowe, także członek londyoskiej bohemy artystycznej Zdolny matematyk, w 1921 roku opublikował dobrze przyjętą książkę A Treatise on Probability Inwestował prywatnie w akcje (od niemal bankructwa w 1920 r. doszedł do majątku wartego ok. 14 mld obecnych USD

7 John Maynard Keynes ( ) Ekonomista zorientowany na politykę społeczno-gospodarczą Opublikował 2 książki poświęcone ekonomicznym konsekwencjom wojny i pokoju Reprezentował Wielką Brytanię na konferencji pokojowej po I W. Ś. W 1926 opublikował książkę The end of laissez-faire W 1936 opublikował Ogólną teorię zatrudnienia, procentu i pieniądza W 1944 walnie przyczynił się do powstania MFW i Banku Światowego

8 John Maynard Keynes ( ) Znacznie Keynesa 1. dostarczył teorii cyklu koniunkturalnego (tym samym teorii kryzysów), której w ekonomii brakowało 2. zrewolucjonizował makroekonomię w 20. wieku (zarówno teorię jak i praktykę) 3. poddał w wątpliwośd (dla wielu skutecznie) przeświadczenie o dobroczynności wolnych rynków na poziomie makroekonomicznym 4. wpłynął poważnie na wzrost akceptacji interwencjonizmu paostwowego w dziedzinie problemu bezrobocia 5. jest jedną z najważniejszych ekonomistów w historii (pod względem oryginalności i wpływu)

9 Poglądy Keynesa Główna teza: w kapitalizmie może utrzymywad się w długim okresie bezrobocie przymusowe Bezrobocie przymusowe = niedobrowolne (czyli poza osobami, które nie chcą pracowad po rynkowych płacach lub zmieniają właśnie pracę) Niezgodne z ekonomią (neo)klasyczną, wg której bezrobocie jest tylko dobrowolne

10 Poglądy Keynesa Zatem, wg JMK, względem poziomu zatrudnienia kapitalizm nie był stabilnym i samoregulującym się systemem Przeciwnik ekonomii neoklasycznej i leseferyzmu (w makroekonomii) Zwolennik pewnej wersji interwencjonizmu paostwowego

11 Przyczyny bezrobocia przymusowego wg Keynesa Keynes odrzuca prawo Saya To produkcja (podaż) dostosowuje się do popytu a nie na odwrót Wg Keynesa wysokośd Y determinuje popyt Zasada popytu efektywnego: wielkośd dochodu narodowego i zatrudnienia determinują wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne: Y = C + I

12 Przyczyny bezrobocia przymusowego wg Keynesa Dlaczego dochodzi do kryzysów? Przyczyną są wahania poziomu I, które powodują, że Y również się zmienia I zależą częściowo od nieprzewidywalnych i nieracjonalnych zachowao inwestorów (animal spirits) Stąd Y i poziom zatrudnienia też podlega nieprzewidywalnym wahaniom jest niestabilny

13 W kryzysie wg Keynesa występuje bezrobocie przymusowe W=w/P

14 Jak rozwiązywany jest problem bezrobocia wg ekonomii neoklasycznej? Płaca realna W=w/P musi się obniżyd Wg ekonomii neoklasycznej w (płace nominalne) są obniżane przez przedsiębiorców: (w ) P (M/P) r I E Y and L (M/P) realna podaż pieniądza (r) stopa procentowa (I) inwestycje (E), (Y), (L) popyt efektywny (E=C+I), dochód narodowy i poziom zatrunienia.

15 Dlaczego kapitalizm automatycznie nie likwiduje bezrobocia wg Keynesa? (w ) P (M/P) r I E Y and L 1. pułapka płynności 2. inwestycje nieelastyczne względem r. W tych 2 przypadkach kapitalizm sam nie zlikwiduje bezrobocia przymusowego i recesji. r r r S M1 D M S M2 S M3 M I Popyt na I

16 Polityka gospodarcza Keynesa Jedynym ratunkiem jest bezpośrednia stymulacja E przez rząd głównie przez zwiększenie wydatków paostwa (stymulowanie poziomu inwestycji W Ogólnej teorii zaproponował szereg posunięd interwencjonistycznych 1. kontrola stopy procentowej, obniżanie jej by pobudzad inwestycje 2. uspołecznienie inwestycji (by stabilizowad poziomy zatrudnienia i produkcji), w tym wzrost wydatków paostwa by pobudzad popyt efektywny i zmniejszad bezrobocie 3. wykorzystanie polityki podatkowej i spadkowej w celu redukcji nierówności

17 Polityka gospodarcza Keynesa Keynes a zalety gospodarki wolnorynkowej Przeciwnik socjalizmu i komunizmu Sądził, że proponuje środki konserwatywne Pragnął zachowad zalety kapitalizmu a usunąd zła (bezrobocie i nierównośd) Zwolennik ograniczonego interwencjonizmu, niepodminowującego podstaw wolnorynkowego kapitalizmu

18 Dalsze zmiany w makroekonomii XX wieku Keynes a ekonomia neoklasyczna Próby absorpcji podejścia Keynesa do ekonomii neoklasycznej już od 1937 roku John Hicks, Mr Keynes and Classics, Econometrica, 1937 Artykuł Hicksa jest próbą sformalizowania teorii Keynesa a przy tym pogodzenia jej z ekonomią neoklasyczną

19 Hicks o Keynesie John R. Hicks ( ), ekonomista neoklasyczny, wkład do teorii równowagi ogólnej, ekonomii dobrobytu, teorii kapitału, teorii wartości; Nagroda Nobla 1972 Hicks przedstawił rozumowanie Keynesa w ramach tzw. modelu IS-LM Większośd ekonomistów poznała Keynesa w formalnym wydaniu Hicksa (w wydaniu modelu IS-LM) Nie jest to jedyna możliwa interpretacja; ale jest najbardziej popularną Nauczana wciąż na podstawowych kursach makroekonomii, na bardziej zaawansowanych już odrzucona

20 Model IS-LM Model IS-LM usprawnia analizę Keynesa poprzez: Formalizację rozważao w języku równao matematycznych i wykresów graficznych Analityczne połączenie rynku oszczędności/inwestycji i rynku pieniądza (czego nie robiły poprzednie wykładnie Keynesa); związki między tymi rynkami są bardzo złożone Model pokazuje uproszczone związki

21 Krzywa LM - główne pojęcia modelu IS-LM Krzywa LM reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza kombinacje stóp procentowych (r) i poziomów dochodu (Y) dla której rynek pieniądza jest w równowadze (popyt na pieniądz M d jest równy podaży pieniądza M s ) Wzrost dochodu narodowego (Y) powoduje wzrost popytu transakcyjnego na pieniądz (M d ) co powoduje wzrost stopy procentowej (r) dodatnia zależnośd między Y i r na rysunku

22 Krzywa IS główne pojęcia modelu IS- LM r S(r) I(r) S, I Krzywa IS pokazuje kombinacje stopy procentowej (r) i dochodu (Y), przy których rynek oszczędności/inwestycji jest w równowadze (I=S) Gdy r rośnie to firmy zmniejszają wydatki inwestycyjne (I) co powoduje spadek popytu efektywnego (E=C+I) a związku z tym spadek Y (gdyż Y=E). Stąd negatywna relacja między r a Y.

23 Model IS-LM Równowaga w punkcie przecięcia krzywych IS i LM. Dla danego poziomu dochodu (produkcji) model wyznacza wielkośd zatrudnienia, stopę procentową itp. Model pozwala także pokazad jak polityka rządu wpływa na wielkośd dochodu, zatrudnienia itp.

24 Polityka rządu w modelu IS-LM: 1) polityka pieniężna Wzrost podaży pieniądza (np. NBP skupuje papiery wartościowe lub obniża stopy procentowe dla banków; krzywa LM przesuwa się w prawo) powoduje wzrost dochodu narodowego (i zatrudnienia)

25 Polityka rządu w modelu IS-LM: 1) polityka fiskalna Wzrost wydatków rządu (G) przesuwa krzywą IS w prawo oraz podnosi r oraz Y. Jest tak gdyż Y zależy od E (popytu efektywnego) = C + I +G. Efekt nie wystąpi gdy LM jest pionowa (r nie wpływa na D M ). Przypadek klasyczny, zgodny z klasyczną teorią pieniądza. G nie ma wpływu na Y. Polityka fiskalna nieefektywna

26 Podsumowanie analizy modelu IS-LM Formalizuje idee Keynesa Pokazuje, że teorię Keynesa można traktowad jako specjalny przypadek ogólniejszej teorii (której szczególnym przypadkiem jest także podejście klasyczne) Pokazuje jak używad polityki pieniężnej i fiskalnej w celu walki z bezrobociem i dla stymulowania wzrostu (oraz ograniczenia użycia tych metod) Jeden ze składników tzw. syntezy neoklasycznej podejścia dominującego w makroekonomii lat , które łączyło idee Keynesa i makroekonomii klasycznej

27 Inny element syntezy neoklasycznej krzywa Philipsa Model IS-LM nic nie mówi o innym problemie makroekonomicznym inflacji A. W. Philips w 1958 odkrył stałą empiryczną relację między inflacją a bezrobociem dla Wielkiej Brytanii (później także dla USA odkryto) Inflacja wzrost średniego poziomu towarów w czasie Bezrobocie (niedobrowolne) nie można znaleźd pracy mimo aktywnego jej poszukiwania i chęci zaakceptowania rynkowych stawek płac Dlaczego (wysoka) inflacja jest ekonomicznie niepożądana?

28 Krzywa Philipsa Relacja między bezrobociem a inflacją jest negatywna Dla ekonomistów keynesowskich w latach 60. relacja ta była stała w czasie i dawała możliwośd wyboru pomiędzy niską inflacją (i wysokim U) albo niskim U a wysoką inflacją. Traktowana jako odporne i potężne narzędzie polityki gospodarczej

29 Milton Friedman ( ) Profesor ekonomii na Uniwersytecie Chicago Makroekonomia, mikroekonomia, historia gospodarcza, statystyka Obrooca wolności gospodarczej, przeciwnik interwencjonizmu paostwowego, socjalizmu Nagroda Nobla 1976 Jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów XX wieku

30 Wkład Friedmana do ekonomii Monetaryzm pogląd, że pieniądz jest głównym czynnikiem determinującym nominalny dochód narodowy Friedman, A. Schwartz, Monetary History of the United States (1963): fluktuacje w podaży pieniądza są główną przyczyną wahao poziomu dochodu, bezrobocia itp. w krótkim okresie; w długim okresie (kilka, kilkanaście lat) zmieniają się tylko ceny towarów. Przyczyną inflacji jest wzrost podaży pieniądza kreowany przez władze monetarne Przyczyną wielkiego kryzysu gospodarczego lat była błędna polityka pieniężna władz monetarnych USA

31 Friedman o wielkim kryzysie Władze monetarne USA zmniejszyły ilośc pieniądza w gospodarce (o ok. 1/3 między 1929 a 1933), to spowodowało dalsze ograniczenie produkcji, bankructwa, bezrobocie itp. Zatem wielki kryzys został spotęgowany przez paostwo i jego złą politykę to nie kapitalizm go wywołał, ale rząd Argument anty-keynesowski i anty-interwencjonistyczny Makroekonomia Friedmana powrotem do makroekonomii klasycznej

32 Friedman o krzywej Philipsa Inf. U N bezrobocie

33 Friedman o naturalnej stopie bezrobocia Naturalna stopa bezrobocia (NSB), która występuje w długim okresie kiedy wszystkie rynki są w równowadze Polityka pieniężna rządu nie może w długim okresie utrzymac bezrobocia niższego niż NSB Polityka pieniężna powinna działac wg tzw. reguły monetarnej, nie-dysrecjonalnie Polityka wpuszczania pieniądza do gospodarki prowadzi w długim okresie jedynie do inflacji a nie mniejszego bezrobocia Bezrobocie tego typu można zmniejszac poprzez uelastycznienie rynków pracy zwiększanie mobilności pracowników, lepszą informację o wolnych miejscach pracy, przekwalifikowanie pracowników itp. Anty-keynesowskie implikacje w polityce gospodarczej

34 Friedman a polityka gospodarcza Kapitalizm i wolnośc, 1962 uzasadniał minimalizowanie roli rządu w gospodarce wolnorynkowej; argumenty ekonomiczne, polityczne i filozoficzne (klasyczny liberalizm i libertarianizm) Polityka stabilizacji koniunktury, redystrybucji dochodu i inne powinny byc zlikwidowane lub ograniczone Jego leseferystyczne, libertariaoskie idee wpłynęły na zwrot ku wolnym rynkom jaki dokonał się w latach 80. na Zachodzie (rządy R. Reagana w USA i M. Thatcher w UK) Reformy na które wpłynął Friedman: Niezależne banki centralne, prywatyzacja, deregulacja, ograniczenie systemu transferów społecznych, obniżki podatków

35 Nowe trendy w makroekonomii W latach króluje synteza neoklasyczna Analiza Keynesa właściwa dla krótkiego okresu; dla długiego właściwa (neo)klasyczna Polityka stabilizacji koniunktury Krzywa Philipsa W latach 70. wzrost monetaryzmu Krzywa Philipsa jest pionowa nie ma wymienności między inflacją a bezrobociem Polityka stabilizacji jest nieskuteczna w długim okresie Bezrobocie można zwalczac tylko polityką podażową

36 Nowe trendy w makroekonomii lata Teoria racjonalnych oczekiwao (RO) oczekiwania podmiotów gosp. co do przyszłości są przeciętnie poprawne; nie mylą się one systematycznie; mają taki sam model gospodarki jak ekonomiści/paostwo Nowa makroekonomia klasyczna w latach 80. przyjęła RO

37 Nowa makroekonomia klasyczna Implikacje Krzywa Philipsa jest pionowa zarówno w krótkim, jak i w długim okresie Teza o nieefektywności polityki: polityka pieniężna rządu nie ma wpływu na zmienne realne (np. zatrudnienie, realny dochód narodowy) a jedynie na zmienne nominalne (płace, dochód pieniężny itp.). Empiryczna weryfikacja tezy Powrót do makroekonomii (neo)klasycznej

38 Nowa makroekonomia keynesowska Inspirowana ideami Keynesa odpowiedź na nową makroekonomię klasyczną Lata Problem: jak przy założeniu RO utrzymad tezę, że może powstawad bezrobocie przymusowe oraz odrzucid tezę o nieefektywności polityki? Koszty menu ceny nie dostosowują się sprawnie do nowego poziomu równowagi Oszołomienie, chwiejnośd cen nie wszyscy dostosowują ceny w tym samym momencie powoduje powolne dostosowanie się cen Płaca efektywnościowa Konkluzje: recesje nie są efektywnym stanem gospodarki; anty-cykliczna polityka monetarna i fiskalna jest uzasadniona

39 Teoria wzrostu gospodarczego Pojęcie wzrostu dochodu narodowego per capita Klasyczna teoria wzrostu (A. Smith) Neoklasyczna teoria wzrostu lata 50. XX wieku: Robert Solow Model wzrostu Solowa: wzrost zależy od zakumulowanego kapitału oraz postępu technologicznego Im więcej kapitału w stosunku do pracy tym szybszy wzrost Biedne kraje osiągają szybsze stopy wzrostu (dochodzi w koocu do konwergencji w poziomie dochodu narodowego) W ostateczności, gdy produktywnośc kapitału się wyczerpie jedynym źródłem wzrostu jest postęp technologiczny wprowadzanie nowych produktów, sposobów produkcji, organizacji itp..

40 Teoria wzrostu gospodarczego Problem z modelem Solowa brak wyjaśnienia postępu technologicznego Bardzo wolny postęp w tej dziedzinie aż do połowy lat 80. Od połowy lat 80. teorie wzrostu endogenicznego, które modelują matematycznie zjawisko postępu technologicznego Obecnie najważniejsza częśc współczesnej makroekonomii teoria cyklu koniunktury dużo mniejsze znaczenie 2.5% stopa wzrostu rocznie prowadzi do podwojenia dochodu narodowego w ciągu 28 lat; 8% stopa wzrostu w ciągu 9 lat Następujące mało różniące się stopy wzrostu między 2 krajami 5% i 3% prowadzą do dużych różnic w dobrobycie w czasie po 2 dekadach pierwszy kraj wzrośnie o 165% a drugi tylko o 80%.