Edukacja przyrodnicza na różnych etapach kształcenia Anna Kimak-Cysewska 2012
Przebieg zajęć: 1. Analiza starej i nowej podstawy programowej 2. Omówienie przebiegu edukacji przyrodniczej na poszczególnych etapach edukacji 3. Omówienie struktury i treści podstawy programowej przedmiotu Przyroda w szkole ponadgimnazjalnej
Podstawa programowa to dokument w randze rozporządzenia, w którym zapisano to, czego państwo zobowiązuje się nauczyć przeciętnie zdolnego ucznia
Nowa podstawa programowa jest tożsama ze standardami wymagań egzaminacyjnych ma charakter kumulatywny, więc nauczyciel powinien znać podstawę programową także z wcześniejszych etapów edukacyjnych. nauczyciel wyższego etapu edukacyjnego ma prawo wymagać od ucznia wiedzy z etapów niższych
Stara podstawa programowa Nowa podstawa programowa Struktura dokumentu Cele edukacyjne Zadania szkoły Treści nauczania Osiągnięcia Cele kształcenia wymagania ogólne Treści nauczania wymagania szczegółowe Język i sformułowania Bardzo ogólne Opis, czego należy nauczyć Precyzyjne Z użyciem czasowników operacyjnych
Stara podstawa Nowa podstawa Długość dokumentu Krótki Znacznie dłuższy Interpretacja zapisów Wieloznaczna Zależna od czytelnika Jednoznaczna Ścieżki edukacyjne Odrębne podstawy programowe dla ścieżek Brak ścieżek dydaktycznych
Stara podstawa Nowa podstawa Spiralny układ treści Powtarzanie i pogłębianie wiedzy w układzie: - kształcenie zintegrowane - przyroda SP - biologia G - biologia PG PP - biologia PG PR Powtarzanie tylko niezbędnych treści Pogłębianie i poszerzanie treści w układzie: - edukacja wczesnoszkolna - przyroda SP - biologia G + I klasa PG (PP) - przyroda PG - biologia PG PR
Stara podstawa Nowa podstawa Doświadczenia i obserwacje Brak Lista zalecanych doświadczeń i obserwacji Wykorzystanie w praktyce Trudniejsze Konieczność pracy ze standardami wymagań egzaminacyjnych Łatwiejsze Czytelny spis wymagań po każdym etapie edukacyjnym
Stara podstawa Nowa podstawa Program nauczania Niezbędny Przydatny Wymagania egzaminacyjne Dotyczą tylko jednego etapu edukacyjnego Możliwość egzaminowania z treści realizowanych na wcześniejszych etapach edukacji
Nowa podstawa programowa odpowiada tylko na pytania kogo i czego nauczyć (efekt kształcenia). Program nauczania odpowiada na pytania w jakiej kolejności i w jaki sposób (proces kształcenia) prawie wszystkie treści dawnych ścieżek edukacyjnych zostały włączone do podstaw programowych poszczególnych przedmiotów.
Nauczyciel: ma prawo uczyć więcej, niż jest zapisane w podstawie, pod warunkiem, że zrealizuje całą podstawę programową, a uczniowie są w stanie sprostać dodatkowym wymaganiom może być autorem programu nauczania, przy czym program nauczania musi być opracowany dla co najmniej jednego całego etapu edukacyjnego np. dla II etapu (klasy IV V szkoły podstawowej)
Dyrektor szkoły: włącza zaproponowany przez nauczyciela program nauczania do szkolnego zestawu programów odpowiada za jakość programów nauczania realizowanych w szkole
Podręcznik: jest ważnym, ale jednym z wielu środków dydaktycznych. Obowiązkiem nauczyciela jest zrealizowanie podstawy programowej, a nie podręcznika może zawierać treści z wyższego etapu edukacyjnego, ale nie należy traktować ich jako obowiązkowych dla ucznia
Wymagania ogólne = cele kształcenia To umiejętności podstawowe dla danego przedmiotu, wspólne dla wszystkich etapów kształcenia, jednak stale doskonalone i rozwijane
Wymagania szczegółowe = treści nauczania Określają umiejętności dla poszczególnych zagadnień programowych zawartych w podstawie
SZKOŁA A PODSTAWOWA I etap edukacyjny II etap edukacyjny
Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest: 1) przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów, 2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów, 3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.
I ETAP EDUKACYJNY klasy I III szkoły podstawowej
W klasach I-III szkoły podstawowej zagadnienia przyrodnicze stanowią integralną część edukacji wczesnoszkolnej
Oczekuje się, że uczeń kończący klasę III szkoły podstawowej między innymi: 1) Obserwuje i prowadzi proste doświadczenia przyrodnicze, analizuje je i wiąże przyczynę ze skutkiem 2) Opisuje życie w lesie, ogrodzie, parku, na łące i w zbiorniku wodnym 3) Nazywa charakterystyczne elementy krajobrazu nadmorskiego, nizinnego i górskiego 4) Wymienia zwierzęta i rośliny typowe dla wybranych regionów Polski
5) Rozpoznaje i nazywa niektóre zwierzęta egzotyczne 6) Wyjaśnia zależność zjawisk przyrody od pór roku 7) Wie, jakie zniszczenia w przyrodzie powoduje człowiek (wypalanie łąk, zaśmiecanie lasów, nadmierny hałas, kłusownictwo) 8) Podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody w swoim środowisku 9) Zna wpływ przyrody nieożywionej na życie roślin, zwierząt i człowieka: a. wpływ światła słonecznego na cykliczność życia na Ziemi b. znaczenie powietrza i wody dla życia c. znaczenie wybranych skał i minerałów dla człowieka (np. węgla i gliny)
10) Nazywa cześci ciała i organy wewnętrzne zwierząt i ludzi (np. serce, płuca, żołądek) 11) Zna podstawowe zasady racjonalnego odżywiania się; rozumie konieczność kontrolowania stanu zdrowia i stosuje się do zaleceń stomatologa i lekarza
12) Dba o zdrowie i bezpieczeństwo swoje i innych; orientuje się w zagrożeniach ze strony roślin i zwierząt, a także w zagrożeniach typu burza, huragan, śnieżyca, lawina, powódź itp. Wie, jak trzeba zachować się w takich sytuacjach
II ETAP EDUKACYJNY klasy IV VI szkoły podstawowej
Wymagania ogólne cele kształcenia I. Zaciekawienie światem przyrody Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy?
II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących cych w przyrodzie i ich weryfikacja Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste zależności między zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji, rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii
III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz własnego zdrowia
IV. Poszanowanie przyrody Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności
V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej, graficznej); dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń; stosuje technologie informacyjno-komunikacyjne
Przyroda IV-VI VI główne bloki zagadnień 1. Ja i moje otoczenie 2. Orientacja w terenie 3. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie 4. Najbliższa okolica 5. Człowiek a środowisko 6. Właściwości substancji 7. Krajobrazy Polski i Europy 8. Organizm człowieka
9. Zdrowie i troska o zdrowie 10. Zjawiska elektryczne i magnetyczne w przyrodzie 11. Ziemia we Wszechświecie 12. Lądy i oceany 13. Krajobrazy świata 14. Przemiany substancji 15. Ruch i siły w przyrodzie
Ćwiczenie 1 Wyszukaj w podstawie programowej przedmiotu Przyroda w szkole podstawowej 5 przykładów treści ze swojego przedmiotu (biologia / chemia / fizyka / geografia) i wpisz do karty pracy nr 1.
III ETAP EDUKACYJNY klasy I III gimnazjum
Każdy z przedmiotów w przyrodniczych w gimnazjum: Jest realizowany w wymiarze 4 godzin w trzyletnim cyklu Jest przedmiotem egzaminacyjnym Ma szczegółowo określone treści kształcenia w podstawie programowej
Pełny cykl kształcenia ogólnego z przedmiotów przyrodniczych obejmuje: Klasy I III gimnazjum Klasę I szkoły ponadgimnazjalnej Umożliwia to uczniom gruntowne opanowanie podstawowych wiadomości i umiejętności, które będą stanowiły fundament dla dalszego kształcenia ukierunkowanego profilem
Ćwiczenie 2 Podaj 5 przykładów treści z własnego przedmiotu (biologia/chemia/geografia/fizyka), które w starej podstawie programowej występowały w gimnazjum, a obecnie umieszczone są w szkole ponadgimnazjalnej w zakresie rozszerzonym. - karta pracy nr 2
IV ETAP EDUKACYJNY klasa I szkoły ponadgimnazjalnej
W klasie I szkoły ponadgimnazjalnej: Zajęcia z przedmiotów biologia, chemia, geografia i fizyka odbywają się w wymiarze 1 godziny tygodniowo Realizowane treści nawiązują do tego, co uczniowie poznali podczas lekcji w gimnazjum Zajęcia w klasie I stanowią zakończenie edukacji z przedmiotów przyrodniczych na poziomie podstawowym
IV ETAP EDUKACYJNY klasy II i III szkoły ponadgimnazjalnej
W klasach II - III szkoły ponadgimnazjalnej: W klasach o określonym profilu realizowane jest kształcenie w zakresie rozszerzonym (wyłącznie)
IV ETAP EDUKACYJNY Blok PRZYRODA
Uczniowie klas, gdzie żaden przedmiot przyrodniczy nie jest realizowany w zakresie rozszerzonym, obowiązkowo uczestniczą w klasach II i III w zajęciach przedmiotu Przyroda 2 godziny tygodniowo
Jakie korzyści daje uczniowi realizacja bloku przyroda? Skonsolidowanie wiedzy z różnych dziedzin Poznanie metody naukowej wykorzystywanej w naukach przyrodniczych Rozwijanie umiejętności świadomego odbierania otaczającej rzeczywistości
Rozwijanie umiejętności prawidłowego interpretowania zjawisk przyrodniczych Rozwijanie indywidualnych zainteresowań Kształtowanie wrażliwości i poczucia odpowiedzialności za otaczający świat i jego przyszłość
Jakie korzyści daje nauczycielowi realizacja zajęć bloku przyroda? Możliwość wyboru nauczanych treści Rozwijanie własnych zainteresowań i pasji Pełne wykorzystanie bazy dydaktycznej placówki (m.in. poprzez celowy dobór treści)
Możliwość wykorzystywania lokalnych instytucji i placówki w celach dydaktycznych (m.in. dzięki elastycznemu doborowi realizowanych zagadnień) Rozwijanie szeroko pojętej współpracy między nauczycielami różnych specjalności (interdyscyplinarność bloku przyroda)
Podstawa programowa Treści przedmiotu przyroda zostały podzielone na 4 wątki przedmiotowe fizyka, chemia, biologia, geografia, oraz 24 wątki tematyczne Wątki tematyczne pogrupowano w 3 spójne tematycznie bloki, co ułatwia nauczycielowi zaplanowanie zajęć pod względem formy treści
Jak możemy realizować zajęcia? Zajęcia powinny obejmować kilka wątków, np: Kilku nauczycieli różnych specjalności realizuje jeden wątek tematyczny Nauczyciel jednej specjalności realizuje grupę tematów Można zastosować formę mieszaną realizując dwa wątki tematyczne w ujęciu dwóch przedmiotów
Na co należy y położyć szczególny nacisk? Szczególny nacisk należy położyć na: - różnorodność poruszanych tematów - szerokie interdyscyplinarne ujęcie tematów - związek omawianych problemów z życiem codziennym
Podstawa programowa bloku przyroda określa przykładowe zagadnienia i przypisane im wymagania!!! To znaczy, że nauczyciel może zaproponować własne wątki tematyczne (uwzględniając wcześniej omówione zasady) Tematykę i formy realizacji można dostosować do konkretnej grupy uczniów, wybranego przez nich profilu kształcenia oraz ich możliwości poznawczych
Autorzy podstawy programowej sugerują w realizacji zajęć z przyrody wykorzystanie metody projektów oraz innych metod aktywizujących. Wybór należy do nauczyciela :) :) :)
Dziękuj kuję za uwagę : )
Głównymi obszarami aktywności ucznia w ramach przedmiotu powinny być: 1) Obserwowanie i mierzenie 2) Doświadczanie 3) Prowadzenie doświadczeń 4) Dokumentowanie i prezentowanie 5) Stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi
Dziękuję za uwagę :)