Program specjalizacji

CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji w ONKOLOGII I HEMATOLOGII DZIECIĘCEJ Program dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w pediatrii Warszawa 2003

Program specjalizacji przygotował zespół ekspertów Prof. dr hab. med. Jerzy R. Kowalczyk- konsultant krajowy Prof. dr hab. med. Roma Rokicka-Milewska przedstawiciel konsultanta krajowego Prof. dr hab. med. Danuta Perek przedstawiciel konsultanta krajowego Prof. dr hab. med. Walentyna Balwierz przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej Prof. dr hab. med. Alicja Chybicka przedstawiciel NRL Dr hab. med. Jacek Grygalewicz przedstawiciel CMKP 1. Cele studiów specjalizacyjnych Uzyskane kompetencje Celem studiów specjalizacyjnych jest uzyskanie przez lekarza szczególnych kwalifikacji w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej, umożliwiających zgodnie ze współczesną wiedzą medyczną - prawidłowe rozpoznawanie i leczenie nowotworów wieku dziecięcego oraz nienowotworowych chorób układu krwiotwórczego i chłonnego, zarówno w oddziałach szpitalnych, jak i w poradniach specjalistycznych, zgodnie z zasadami nowoczesnego postępowania, w oparciu o standardy europejskie i USA. Szczegółowe cele kształcenia to: Znajomość epidemiologii nowotworów i chorób układu krwiotwórczego u dzieci i młodzieży z uwzględnieniem zagrożeń środowiskowych. Patofizjologia nowotworów i chorób układu krwiotwórczego z uwzględnieniem genetyki, immunologii i biologii molekularnej. Umiejętność rozpoznawania chorób nowotworowych z wykorzystaniem metod klinicznych, obrazowych, cytomorfologicznych, histologicznych, cytochemicznych, immunologicznych, cytogenetycznych i biomolekularnych. Określenie stopnia zaawansowania choroby i znajomość czynników rokowniczych. Znajomość współczesnych programów leczenia nowotworów dzieci i młodzieży. Znajomość farmakologii, farmakodynamiki i działań niepożądanych leków cytotoksycznych stosowanych u dzieci. Znajomość następstw współczesnej terapii: symptomatologia, zapobieganie, leczenie. Znajomość metod leczenia wspomagającego w onkologii dziecięcej: zwalczanie zakażeń, rola czynników wzrostowych, leki przeciwwymiotne, żywienie pozajelitowe, leczenie preparatami krwiopochodnymi. Zapobieganie późnym następstwom leczenia nowotworów. Znajomość zasad radioterapii nowotworów dzieci i młodzieży. Znajomość roli chirurgii w diagnostyce i leczeniu nowotworów. Znajomość problemów psychologicznych, społecznych i etycznych związanych z chorobą nowotworową dziecka i jego rodziny oraz zasad partnerstwa w leczeniu. Rola wspomagania psychologicznego. Znajomość symptomatologii chorób układu krwiotwórczego w okresie noworodkowym. Umiejętność rozpoznawania i leczenia niedokrwistości wieku dziecięcego: niedokrwistości niedoborowych, aplastycznych, hemolitycznych. CMKP 2003 2

Umiejętność rozpoznawania i leczenia chorób układu krzepnięcia i małopłytkowości. Znajomość zasad i metod leczenia preparatami krwiopochodnymi. Znajomość podstaw przeszczepiania komórek krwiotwórczych w chorobach dzieci i młodzieży. A. Lekarz po uzyskaniu tytułu specjalisty w onkologii i hematologii dziecięcej będzie realizował następujące zadania zawodowe: samodzielne rozwiązywanie wszystkich problemów klinicznych występujących w onkologii i hematologii dziecięcej : diagnostyka, leczenie szpitalne i ambulatoryjne, poradnictwo, kierowanie zespołem wielodyscyplinarnym prowadzącym diagnozowanie, leczenie i rehabilitację dziecka z chorobą nowotworową, współudział w profilaktyce chorób układu krwiotwórczego i nowotworów o charakterze społecznym, orzekanie w sprawach sądowych, lekarskich, ubezpieczeniowych i innych, orzekanie o potrzebie rehabilitacji leczniczej, niezdolności do pracy, uszczerbku na zdrowiu oraz niepełnosprawności z powodu rozpoznanych i leczonych chorób, wystawienie opinii, zaświadczeń i wniosków dotyczących leczonych chorych, udzielenie konsultacji lekarzom opieki podstawowej i innych specjalności medycznych, samodzielne kierowanie oddziałem klinicznym lub szpitalnym lub przychodnią hematologii/onkologii dziecięcej, wykonywanie indywidualnej, specjalistycznej praktyki lekarskiej lub udzielanie świadczeń zdrowotnych w ramach grupowej praktyki lekarskiej w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej, kierowanie specjalizacją w onkologii i hematologii dziecięcej innych lekarzy, doskonalenie zawodowe innych pracowników medycznych, kierowanie eksperymentem medycznym w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej B. Specjalizujący się będzie rozwijał i osiągał pożądane cechy osobowości: Kierowanie się w swoich działaniach wyłącznie dobrem chorego. Posiadanie społecznie akceptowanego systemu wartości. Trafne ocenianie faktów, zjawisk, procesów i rozważne podejmowanie decyzji. Branie odpowiedzialności za postępowanie swoje i powierzonego sobie zespołu. Umiejętność zorganizowania warsztatu pracy sobie i podległemu zespołowi. Umiejętność stworzenia dobrych relacji z chorym i jego rodziną, a zwłaszcza właściwej komunikacji i sposobu informowania. C. Po uzyskaniu specjalizacji lekarz będzie realizował poniższe cele edukacyjne: Będzie nadal kontynuował samokształcenie w zakresie onkologii i hematologii dziecięcej. CMKP 2003 3

Będzie prowadził stale kształcenie podległego mu zespołu. Będzie dzielił się swoim doświadczeniem zawodowym poprzez publikacje i udział w konferencjach medycznych. Umiejętnie zorganizuje warsztat pracy i nauki sobie i podległemu personelowi. Będzie współdziałał w profilaktyce chorób układu krwiotwórczego. 2. Wymagana wiedza Oczekuje się, że po ukończeniu specjalizacji, lekarz wykaże się przedstawioną poniżej wiedzą: Wiadomości ogólne Fizjologia układu krwiotwórczego dzieci i układu krzepnięcia krwi Podstawy immunohematologii i klinicznej biologii molekularnej w chorobach krwi. Etiologia i epidemiologia chorób nowotworowych dzieci. Patogeneza i biologia chorób nowotworowych. Kinetyka komórek nowotworowych. Genetyczne aspekty chorób nowotworowych. Zasady rozpoznawania chorób nowotworowych u dzieci: a) pobieranie i przygotowanie materiału tkankowego i komórkowego do badań diagnostycznych, b) immunofenotyp komórek nowotworowych i zasady klasyfikacji immunologicznej, c) zasady klasyfikacji cytomorfologicznej i cytochemicznej, patomorfologiczna ocena stopnia złośliwości nowotworu, d) cytogenetyka i genetyka molekularna nowotworów, e) metody obrazowania w diagnostyce nowotworów, f) ustalanie stopnia zaawansowania nowotworu, g) określenie czynników rokowniczych, Mechanizmy przerzutów nowotworowych. Ogólne zasady leczenia chorób rozrostowych dzieci: a) zasady stosowania chemioterapii i jej monitorowania u dzieci, b) farmakologia kliniczna leków przeciwnowotworowych u dzieci, działania niepożądane, c) podstawy radiobiologii i współczesnych technik napromieniania, d) rola chirurga w leczeniu chorób nowotworowych dzieci, Przeszczepianie komórek krwiotwórczych. Aspekty immunologiczne, wskazania i techniki przeszczepiania, powikłania, wyniki leczenia. Stany naglące w onkologii i hematologii, zapobieganie, rozpoznawanie i leczenie: a) zespół lizy guza, b) zespół żyły próżnej górnej, c) zespół górnego śródpiersia, d) zespół objawów ucisku guza na rdzeń kręgowy, e) ostra niewydolność nerek, f) zespół weno-okluzyjny, g) zespół wykrzepiania śródnaczyniowego. CMKP 2003 4

h) obrzęk mózgu, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe, ostre wodogłowie, wklinowanie w otwór wielki i pod namiot mózgu i) niewydolność przysadki Inne powikłania wczesne i późne: a) hiperurikemia, b) neutropenia, zakażenia, c) ból, d) wymioty, e) stany niedożywienia, f) krwawienia, g) powikłania narządowe, h) odległe skutki chemio- i radioterapii, i) psychologiczne następstwa choroby nowotworowej. Powikłania związane ze stosowaniem cewników centralnych profilaktyka i leczenie. Leczenie wspomagające: a) zasady żywienia, żywienie parenteralne, b) zasady stosowania krwiotwórczych czynników wzrostowych, c) zasady leczenia krwią i preparatami krwiopochodnymi ze szczególnym uwzględnieniem okresu noworodkowego, d) zapobieganie i leczenie zakażeń (wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki) ze szczególnym uwzględnieniem chorób przenoszonych drogą krwi, e) wspomaganie psychologiczne dziecka i rodziny, Rehabilitacja fizyczna, psychiczna i społeczna dziecka z chorobą nowotworową. Opieka nad dzieckiem terminalnie chorym. Etyczne aspekty onkologii i hematologii dziecięcej (informowanie o chorobie, stanie dziecka, leczeniu, decyzja o przerwaniu leczenia, itd.). Organizacja opieki medycznej nad dzieckiem z chorobą nowotworową i przewlekłymi chorobami układu krwiotwórczego, przepisy prawne, aspekty socjalne. Profilaktyka chorób nowotworowych w rodzinach ryzyka genetycznego. Opieka nad pacjentem po zakończeniu leczenia choroby nowotworowej. Choroby nowotworowe Choroby nowotworowe układu krwiotwórczego Klasyfikacja białaczek i chłoniaków. Choroby predysponujące do chorób rozrostowych układu krwiotwórczego. Ostra białaczka limfoblastyczna: a) rozpoznanie, klasyfikacja, b) leczenie w zależności od czynników ryzyka, c) leczenie podtrzymujące, monitorowanie po zakończonym leczeniu, d) rozpoznawanie i leczenie nawrotu. Ostra białaczka szpikowa : a) rozpoznanie i klasyfikacja, b) leczenie i monitorowanie. c) rozpoznawanie i leczenie nawrotów CMKP 2003 5

Białaczka w okresie niemowlęcym. Przewlekła białaczka szpikowa u dzieci. Zespoły mielodysplastyczne u dzieci. Choroba Hodgkina : a) zasady klasyfikacji, ustalenie stopnia klinicznego i zaawansowania, b) leczenie i powikłania, Nieziarnicze chłoniaki złośliwe: a) rozpoznanie, zasady klasyfikacji i ustalenia stopnia klinicznego, b) leczenie różnych postaci chłoniaków c) postępowanie w zespole żyły głównej górnej, zespole lizy guza, zespole górnego śródpiersia, d) ograniczenia w wykorzystywaniu zabiegów diagnostycznych i leczniczych w nieziarniczych chłoniakach złośliwych. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego Epidemiologia nowotworów OUN, aspekty genetyczne Zasady klasyfikacji nowotworów OUN (klasyfikacja WHO 2000) Diagnostyka histopatologiczna. Diagnostyka kliniczna i obrazowa w zależności od rodzaju nowotworu. Ocena stopnia zaawansowania i czynników ryzyka. Leczenie kompleksowe nowotworów OUN o wysokim stopniu złośliwości u dzieci poniżej i powyżej 3 roku życia chemioterapia, radioterapia, zasady stosowania, powikłania. Leczenie glejaków o niskim i wysokim stopniu złośliwości. Zasady diagnostyki i leczenia nowotworów OUN zarodkowych wydzielających i niewydzielających. Rozpoznawanie i aktualne możliwości leczenia nawrotów. Diagnostyka i leczenie przerzutów krwiopochodnych do OUN w innych chorobach nowotworowych. Rehabilitacja Zasady kompleksowej opieki nad dzieckiem z nowotworem OUN po leczeniu Nowotwory układu współczulnego Nerwiak zarodkowy a) Epidemiologia, etiopatogeneza i biologia molekularna, b) Obraz kliniczny i diagnostyka w zależności od lokalizacji ogniska pierwotnego i/lub przerzutów, c) Ocena stadium zaawansowania, kryteria INSS d) Czynniki rokownicze, e) Leczenie w zależności od lokalizacji ogniska pierwotnego, stadium zaawansowania i czynników rokowniczych, f) Międzynarodowa definicja oceny odpowiedzi na leczenie. Inne nowotwory układu współczulnego. Nowotwory nerek Guz Wilmsa a) epidemiologia i geografia wiekowa, b) etiopatogeneza i biologia, CMKP 2003 6

c) współistniejące choroby zespół hemihipertrofii, d) diagnostyka kliniczna ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności interpretacji wyników badań obrazowych i oceny stadium zaawansowania przed rozpoczęciem leczenia, e) rola klasyfikacji chirurgiczno-patomorfologicznej w planowaniu leczenia, f) planowanie leczenia w zależności od czynników rokowniczych, g) obserwacja po zakończonym leczeniu, h) rozpoznawanie i leczenie nawrotu. Rak nerki Inne guzy nerek u dzieci. Nowotwory kości Mięsak Ewinga. a) epidemiologia i rozkład wiekowy występowania, b) etiopatogeneza, c) patomorfologia i różnicowanie z innymi drobnookrągłokomórkowymi nowotworami złośliwymi, d) obraz kliniczny, e) diagnostyka obrazowa i umiejętność interpretacji, f) zasady kompleksowego leczenia w zależności od lokalizacji ogniska pierwotnego. Mięsak kościopochodny. a) epidemiologia i wiek występowania, b) etiopatogeneza, c) postępowanie diagnostyczne i umiejętność interpretacji badań obrazowych, d) rola wtórnej oceny patomorfologicznej (martwica guza) dla oceny skuteczności terapii indukującej, e) wskazania do leczenia oszczędzającego. Inne nowotwory układu kostnego. Mięsaki tkanek miękkich podział na RMS i nie-rms, epidemiologia i geografia wiekowa, etiopatogeneza i biologia poszczególnych nowotworów, patomorfologia, obraz kliniczny i diagnostyka (umiejętność interpretacji wyników badań obrazowych w zależności od lokalizacji ogniska pierwotnego), ocena stadium zaawansowania IRS, TNM, planowanie leczenia w zależności od czynników ryzyka (grupa ryzyka, stadium zaawansowania, lokalizacja ogniska pierwotnego i wrażliwość na chemioterapię), obserwacja po zakończonym leczeniu, rozpoznawanie i leczenie nawrotu. Nowotwory zarodkowe Etiopatogeneza i biologia, Patomorfologia, Obraz kliniczny i diagnostyka (umiejętność interpretacji badań obrazowych i laboratoryjnych) w zależności od lokalizacji ogniska pierwotnego: CMKP 2003 7

a) gonadalnej (jajniki, jądra), b) pozagonadalnej (okolica krzyżowo-guziczna, śródpiersie, okolica zaotrzewnowa, lokalizacja wewnątrzczaszkowa) Biomarkery przydatność w diagnostyce i monitorowaniu leczenia, Ocena stadium zaawansowania w zależności od lokalizacji ogniska pierwotnego, wady i zalety obecnie stosowanych różnych klasyfikacji, Leczenie w zależności od lokalizacji i stadium zaawansowania, Postępowanie w przypadkach z objawami moczówki prostej Monitorowanie po zakończonym leczeniu, Rozpoznawanie i leczenie nawrotu, Patomorfologiczna ocena stopnia złośliwości potworniaków. Inne nowotwory złośliwe u dzieci Retinoblastoma a) etiopatogeneza i biologia, b) aspekty genetyczne, model dziedziczenia, postać rodzinna a postać sporadyczna c) obraz kliniczny, diagnostyka, objawy wczesne i późne, stadia zaawansowania wewnątrzgałkowego i pozagałkowo d) leczenie ogólne i miejscowe e) opieka nad dzieckiem i rodziną Nowotwory wątroby a) epidemiologia, rozkład wiekowy występowania, b) etiopatogeneza i biologia, c) patomorfologia, d) diagnostyka kliniczna, umiejętność interpretacji badań obrazowych i laboratoryjnych (biomarkery), e) ocena stopnia zaawansowania, f) kompleksowe leczenie w zależności od czynników ryzyka, g) monitorowanie po leczeniu, h) miejsce przeszczepienia wątroby w guzach wysokiego ryzyka. Histiocytoza komórek Langerhansa a) Etiopatogeneza b) Zasady klasyfikacji c) Zasady diagnostyki d) Zasady leczenia w postaciach zlokalizowanych i uogólnionych Złośliwe nowotwory skóry. a) czerniak złośliwy odrębności biologiczne u dzieci, b) rak skóry, c) fakomatozy. Rzadkie nowotwory wieku dziecięcego (diagnostyka kliniczna, obrazowa, zasady rozpoznawania i leczenia z uwzględnieniem specyfiki przebiegu u dzieci): a) rak tarczycy, b) rak nosogardzieli, c) rak nadnercza, d) nowotwór gruczołu ślinowego, e) rak jelita grubego, CMKP 2003 8

f) inne Nowotwory łagodne w wieku dziecięcym Znamiona barwnikowe Naczyniaki, Zespół Kasabacha-Merrita. Nienowotworowe choroby układu krwiotwórczego Zasady rozpoznawania chorób układu krwiotwórczego w zależności od okresów rozwojowych dziecka. Choroby układu krwiotwórczego w wieku noworodkowym i niemowlęcym Układ czerwonokrwinkowy w okresie noworodkowym i niemowlęcym i jego choroby. Choroba hemolityczna noworodków. a) Etiopatogeneza b) profilaktyka i wczesne wykrywanie zagrożenia c) obraz kliniczny d) współczesne zasady leczenia Zaburzenia przemiany bilirubiny Ogólne zasady postępowania w niedokrwistościach dziecięcych. Klasyfikacja fizjologiczna i morfologiczna. Objawy kliniczne w różnych typach niedokrwistości. Zasady postępowania diagnostycznego i różnicowania. a) wywiad i badanie fizykalne, b) częstość występowania w zależności od wieku, c) ocena obrazu krwi, interpretacja innych wyników badań laboratoryjnych, d) ocena hematologiczna obrazu szpiku, e) badania radiologiczne i ich interpretacja, f) czynniki genetyczne w diagnostyce niedokrwistości, Ogólne zasady leczenia i oceny wyników. Zaburzenia wytwarzania erytrocytów Niewydolność szpiku. a) fizjologia hematopoezy b) zespoły wrodzone niewydolności szpiku, anemia aplastyczna i hipoplastyczna c) nabyte zespoły hipoplazji i aplazji szpiku, d) zespół wypierania pierwotny i wtórny, Niedokrwistości niedoborowe. a) metabolizm żelaza w ustroju, b) niedokrwistość z niedoboru żelaza (definicja, występowanie, etiologia, objawy kliniczne, rozpoznanie, różnicowanie, leczenie, zapobieganie), c) wrodzone zaburzenia metabolizmu żelaza, d) niedokrwistości megaloblastyczne, e) inne przyczyny niedokrwistości niedoborowych, Inne zaburzenia wytwarzania erytrocytów Porfirie Zatrucie ołowiem CMKP 2003 9

Infekcje Choroby nerek. Niewydolność wątroby. Choroby tkanki łącznej. Niedokrwistości hemolityczne Niedokrwistość hemolityczna autoimmunologiczna. a) etiologia i patogeneza, b) objawy kliniczne, diagnostyka laboratoryjna i różnicowa, c) współczesne możliwości leczenia, Niszczenie erytrocytów przez układ naczyniowy i siateczkowo-śródbłonkowy. Zaburzenia enzymatyczne błony komórkowej erytrocyta. a) wrodzona sferocytoza, b) wrodzona eliptocytoza, c) inne wrodzone defekty błony komórkowej, d) nabyte defekty błony komórkowej (akantocytoza, niedobór wit.e), Niedobór kinazy pirogronianowej i zaburzenia glikolizy. Niedobory innych enzymów cyklu glikolizy. Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Niedobory innych enzymów cyklu heksozowego. Enzymopatie krwinek czerwonych bez cech hemolizy. Zaburzenia dotyczące hemoglobin Ludzkie hemoglobiny prawidłowe i nieprawidłowe. Laboratoryjne techniki diagnostyczne, w tym metody genetyki molekularnej. Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa. Inne hemoglobinopatie. Talasemie. Niedokrwistości pokrwotoczne Krwawienia okresu noworodkowego i niemowlęcego. Ostre krwawienia w wieku poniemowlęcym. Przewlekła utrata krwi. Nadkrwistość Zaburzenia układu fagocytarnego Zaburzenia granulopoezy. Zaburzenia funkcji granulocytów i monocytów. Zaburzenia układu immunologicznego Rozwój i regulacja humoralnej odpowiedzi immunologicznej. Zespoły pierwotnych niedoborów immunologicznych. Zaburzenia funkcji śledziony i układu siateczkowo-śródbłonkowego. Choroby spichrzeniowe układu siateczkowo-śródbłonkowego Układ hemostazy Rola płytek krwi i ściany naczyń krwionośnych. Fizjologia krzepnięcia krwi. Molekularne podstawy fibrynolizy. CMKP 2003 10

Skazy krwotoczne związane z nieprawidłowościami płytek krwi Nabyte skazy małopłytkowe. a) ze zwiększonego niszczenia lub utraty płytek. b) ze zmniejszonej produkcji płytek c) wrodzone skazy małopłytkowe d) skazy małopłytkowe okresu noworodkowego. Skazy z zaburzonej funkcji płytek. a) nabyte trombocytopatie b) wrodzone trombocytopatie c) trombocytopatie okresu noworodkowego Współczesna diagnostyka i leczenie skaz małopłytkowych. Skazy krwotoczne naczyniowe Nabyte skazy krwotoczne naczyniowe Zespół Schönleina i Henocha. Wrodzone skazy krwotoczne naczyniowe. Krwotoczne skazy naczyniowe okresu noworodkowego. Skazy krwotoczne osoczowe Wrodzone niedobory czynników krzepnięcia zasady dziedziczenia, obraz kliniczny, diagnostyka, zasady postępowania profilaktycznego, leczenia i rehabilitacji, preparaty do leczenia substytucyjnego. a) Hemofilia A, b) Hemofilia B, c) Choroba von Willebranda d) Rzadkie wrodzone niedobory czynników krzepnięcia. Nabyte niedobory czynników krzepnięcia. a) niedobór wit. K, b) DIC, c) choroby wątroby, d) wrodzone wady serca, e) choroby nerek, f) dysproteinemie, g) krążące antykoagulanty, Niedobory czynników krzepnięcia w okresie noworodkowym. a) choroba krwotoczna noworodków, b) inne zaburzenia krzepnięcia. Zakrzepica Wrodzony niedobór antytrombiny III. Nabyta choroba zakrzepowa. a) spowodowana czynnikami jatrogennymi, b) profilaktyka i leczenie przeciwzakrzepowe. Diagnostyka hepato-splenomegalii Przyczyny. Postępowanie diagnostyczne i różnicowanie. Powiększenie węzłów chłonnych Anatomia, topografia i fizjologia układu chłonnego. CMKP 2003 11

Przyczyny powiększenia węzłów chłonnych. Ogólne zasady postępowania diagnostyczno-leczniczego. Miejscowe powiększenie węzłów chłonnych. Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych w chorobach zakaźnych: a) wirusowych, b) bakteryjnych (paciorkowce, gronkowce), c) gruźliczych, d) pierwotniakowych (toksoplazmoza), e) grzybiczych, f) innych. Limfadenopatie jako odczyn poszczepienny. Jatrogenne powiększenie węzłów chłonnych. Powiększenie węzłów chłonnych w chorobach nowotworowych. Choroby układowe z powiększeniem węzłów chłonnych. Stany naśladujące powiększenie węzłów chłonnych. Hematologiczne stany zagrożenia życia Krwawienia i zaburzenia krzepnięcia. Hemoliza. Powikłania poprzetoczeniowe. Gorączka i zakażenia. Hematologiczne manifestacje chorób układowych 3. Wymagane umiejętności praktyczne Oczekuje się, że po ukończeniu specjalizacji lekarz będzie posiadał umiejętności: wykonania badania klinicznego pozwalającego na wstępną selekcję, diagnostykę i różnicowanie powiększonych węzłów chłonnych, guzów brzucha, objawów neurologicznych, zaburzeń odporności, skaz krwotocznych, niedokrwistości, pobrania, przygotowania i oceny rozmazów krwi obwodowej, pobrania krwi żylnej do badań, założenia cewników do żył obwodowych, interpretacji badań biochemicznych potrzebnych do monitorowania choroby nowotworowej, interpretacji badań obrazowych, aspiracji szpiku z kolca talerza biodrowego, wyrostka ościstego kręgosłupa, piszczeli u niemowlęcia, przygotowania rozmazów i ich oceny morfologicznej, interpretacji badań cytochemicznych, immunologicznych i cytogenetycznych szpiku, wykonania trepanobiopsji, wykonania nakłucia lędźwiowego i podania podoponowego leków. Interpretacji wyników laboratoryjnych badania płynu mózgowo-rdzeniowego, obsługi cewników centralnych, wykonania tamponady przedniej nosa, obsługi pompy strzykawkowej i objętościowej, zakładania sondy do żołądka, cewnikowania pęcherza moczowego, CMKP 2003 12

wykonania próby krzyżowej, przetaczania preparatów krwiopochodnych, programowania chemioterapii w poszczególnych typach chorób nowotworowych, programowania żywienia parenteralnego, zapobiegania i leczenia bólu, interpetacji badań układu hemostazy. 4. Formy i metody zdobywania wiedzy i umiejętności praktycznych a) Kursy specjalizacyjne Uwaga: Lekarze specjalizujący się uzyskają zaliczenie uczestniczenia tylko w tych kursach specjalizacyjnych objętych programem specjalizacji, które zostały pozytywnie zaopiniowane przez konsultanta krajowego oraz wpisane na prowadzoną przez CMKP listę kursów specjalizacyjnych organizowanych przez uprawnione do tego podmioty. Lista kursów podawana jest corocznie do wiadomości lekarzy na stronie Internetowej CMKP: www.cmkp.edu.pl. 1) Kurs wprowadzający: Wprowadzenie do specjalizacji w onkologii i hematologii dziecięcej Cel kursu: Celem kursu jest przedstawienie aktualnej wiedzy dotyczącej podstaw onkologii i hematologii dziecięcej. Obejmuje zagadnienia z fizjologii układu krwiotwórczego, etiologii, epidemiologii i patogenezy chorób nowotworowych, podstaw immunohematologii i klinicznej biologii molekularnej w chorobach krwi. Zakres tematyczny 1. Epidemiologia nowotworów i hematologicznych schorzeń nienowotworowych u dzieci. 2. Organizacja opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową. 3. Onkogeneza/ Genetyka nowotworów. 4. Immunologia chorób nowotworowych. 5. Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa nowotworów i hematologicznych schorzeń nienowotworowych. 6. Podstawy chemioterapii leki przeciwnowotworowe, farmakologia, farmakokinetyka, objawy niepożądane, zasady badania nowych leków. 7. Podstawy radioterapii radiobiologia, powikłania. 8. Rola chirurgii w diagnostyce i leczeniu chorób nowotworowych. 9. Stany naglące w hematologii i onkologii. 10. Leczenie wspomagające zwalczanie powikłań hematologicznych (zasady stosowania preparatów krwiotwórczych, czynników wzrostu), infekcyjnych, metabolicznych, zaburzeń w stanie odżywienia, cytoprotekcja. 11. Leczenie paliatywne. 12. Zasady obserwacji po zakończonym leczeniu. 13. Opieka psychologiczna i socjalna. 14. Fizjologia układu krwiotwórczego. 15. Hemostaza. 16. Zagadnienia etyczno-prawne. CMKP 2003 13

17. Zasady prowadzenia badań klinicznych. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: 5 dni w pierwszym roku specjalizacji Miejsce kształcenia: Przewiduje się kurs o charakterze ogólnokrajowym w akredytowanym ośrodku onkologii i hematologii dziecięcej wyznaczonym przez konsultanta krajowego w porozumieniu z kierownikami w/w ośrodków. 2) Kurs: Polska Szkoła Hematologii i Onkologii Dziecięcej - postępy w hematologii i onkologii Treść kursu: Najnowsze osiągnięcia w diagnozowaniu i leczeniu chorób układu krwiotwórczego, nowotworów oraz w dyscyplinach i specjalnościach mających wpływ na rozwój onkologii i hematologii dziecięcej. Aktualna wiedza i postępy w onkologii, hematologii, immunologii, genetyce i innych dziedzinach prezentowane są przez uznanych ekspertów polskich i zagranicznych. Program każdego kursu ustalany jest w zależności od prezentowanych ostatnio osiągnięć na międzynarodowych zjazdach i konferencja naukowych. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: dwa razy w roku po 3 dni Miejsce kształcenia: Kazimierz Dolny n/wisłą. 3) Kurs: Diagnostyka i leczenie nowotworów układu krwiotwórczego u dzieci Treść kursu: Zasady diagnostyki i leczenia, stratyfikacja do grup ryzyka białaczek, chłoniaków, zespołów mielodysplastycznych. Leczenie nawrotów. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: 3 dni Miejsce kształcenia: Jednostki uprawnione do organizacji kursu: referencyjne ośrodki onkologii i hematologii dziecięcej posiadające akredytację do kształcenia w zakresie onkologii i hematologii dziecięcej. Miejsce prowadzenia kursu w danym roku kalendarzowym wyznacza konsultant krajowy w porozumieniu z kierownikami w/w ośrodków. CMKP 2003 14

4) Kurs: Diagnostyka i leczenie nowotworów litych u dzieci Treść kursu: Zasady diagnostyki i kompleksowego leczenia (chemioterapia, chirurgia, radioterapia), stratyfikacja do grup ryzyka guzów litych zlokalizowanych poza ośrodkowym układem nerwowym (neuroblastoma, guz Wilmsa, mięsaki tkanek miękkich, nowotwory kości, guzy zarodkowe, retinoblatoma, hepatoma, histiocytoza z komórek Langerhansa oraz inne rzadkie nowotwory złośliwe, nowotwory u noworodków). Uczestniczenie w kominkach kliniczno-radiologicznopatomorfologicznych. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: 3 dni Miejsce kształcenia Jednostki uprawnione do organizacji kursu: referencyjne ośrodki onkologii i hematologii dziecięcej posiadające akredytację do kształcenia w zakresie onkologii i hematologii dziecięcej. Miejsce prowadzenia kursu w danym roku kalendarzowym wyznacza konsultant krajowy w porozumieniu z kierownikami w/w ośrodków. 5) Kurs: Neuroonkologia dziecięca Treść kursu: Zasady diagnostyki i kompleksowego leczenia, stratyfikacja do grup ryzyka nowotworów zlokalizowanych w ośrodkowym układzie nerwowym. Stany naglące. Endokrynopatie przed i po leczeniu. Rehabilitacja. Leczenie nawrotu. Uczestniczenie w kominkach kliniczno-radiologiczno-patomorfologicznych. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: 3 dni Miejsce kształcenia: Jednostki uprawnione do organizacji kursu: referencyjne ośrodki onkologii i hematologii dziecięcej posiadające akredytację do kształcenia w zakresie onkologii i hematologii dziecięcej. Miejsce prowadzenia kursu w danym roku kalendarzowym wyznacza konsultant krajowy w porozumieniu z kierownikami w/w ośrodków. 6) Kurs: Zasady postępowania w nienowotworowych chorobach układu krwiotwórczego u dzieci Treść kursu: Zasady diagnostyki i leczenia hematologicznych schorzeń nienowotworowych. Niedokrwistości, hemoglobinopatie, anemia aplastyczna, skazy krwotoczne, neutropenie. Zasady diagnostyki i leczenia hematologicznych schorzeń nienowotworowych u noworodków. Anemia aplastyczna. CMKP 2003 15

Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: 3 dni Miejsce kształcenia: Jednostki uprawnione do organizacji kursu: referencyjne ośrodki onkologii i hematologii dziecięcej posiadające akredytację do kształcenia w zakresie onkologii i hematologii dziecięcej. Miejsce prowadzenia kursu w danym roku kalendarzowym wyznacza konsultant krajowy w porozumieniu z kierownikami w/w ośrodków. 7) Kurs: Podstawy przeszczepiania hematopoetycznych komórek macierzystych u dzieci Treść kursu: Wskazania i zasady przeszczepiania autologicznych i allogenicznych komórek krwiotwórczych (typowanie tkankowe, dobór dawców, pozyskiwanie komórek krwiotwórczych, immunosupresja, powikłania). Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: 3 dni Miejsce kształcenia: Jednostki uprawnione do organizacji kursu: referencyjne ośrodki onkologii i hematologii dziecięcej posiadające akredytację do kształcenia w zakresie onkologii i hematologii dziecięcej. Miejsce prowadzenia kursu w danym roku kalendarzowym wyznacza konsultant krajowy w porozumieniu z kierownikami w/w ośrodków. 8) Kurs: Promocja zdrowia w onkologii i hematologii dziecięcej. Treść kursu: Celem kursu jest zapoznanie lekarza specjalizującego się ze współczesnymi zasadami prewencji chorób nowotworowych i chorób układu krwiotwórczego oraz propagowanie zachowań prozdrowotnych. Zakres tematyczny obejmuje epidemiologię, wczesną diagnostykę, określanie ryzyka zachorowań w rodzinnych nowotworach, możliwości działań profilaktycznych. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu. Czas trwania kursu: 1 dzień Miejsce kształcenia Jednostki uprawnione do organizacji kursu: referencyjne ośrodki onkologii i hematologii dziecięcej posiadające akredytację do kształcenia w zakresie onkologii i hematologii dziecięcej. Miejsce prowadzenia kursu w danym roku kalendarzowym wyznacza konsultant krajowy w porozumieniu z kierownikami w/w ośrodków. CMKP 2003 16

b) Staże kierunkowe 1) Staż specjalizacyjny podstawowy w onkologii i hematologii dziecięcej Lekarz w ramach specjalizacji zapoznaje się z zasadami organizacji opieki nad dziećmi z chorobami nowotworowymi i chorobami układu krwiotwórczego w Polsce. W oddziale onkologii i/lub hematologii dziecięcej oraz poradni onkologii i hematologii dziecięcej, które stanowią miejsce podstawowego stażu specjalizacyjnego, powinien poznać specyfikę organizacji pracy i funkcjonowania oddziału oraz zasady wykonywania procedur medycznych. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Zasady wczesnej diagnostyki chorób układu krwiotwórczego, chłonnego i nowotworów u dzieci. Organizacja oddziału onkologii i hematologii dziecięcej, specyfika pracy i leczenia dzieci z chorobami nowotworowymi Współpraca w ramach zespołu wielodyscyplinarnego w diagnozowaniu i leczeniu dziecka z nowotworem Znajomość współczesnych metod diagnostycznych i terapeutycznych w onkologii i hematologii dziecięcej Zasady współpracy z lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej w opiece nad dzieckiem z chorobą hematologiczną lub onkologiczną Znajomość farmakologii, farmakodynamiki i działań niepożądanych leków cytotoksycznych stosowanych u dzieci. Znajomość następstw współczesnej terapii: symptomatologia, zapobieganie, leczenie. Znajomość metod leczenia wspomagającego w onkologii dziecięcej : zwalczanie zakażeń, rola czynników wzrostowych, leki przeciwwymiotne, żywienie pozajelitowe, leczenie preparatami krwiopochodnymi. Zapobieganie późnym następstwom leczenia nowotworów. Znajomość problemów psychologicznych, społecznych i etycznych związanych z chorobą nowotworową dziecka i jego rodziny oraz zasad partnerstwa w leczeniu. Rola wspomagania psychologicznego. Znajomość zasad i metod leczenia preparatami krwiopochodnymi. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Pobranie krwi żylnej do badań, założenie cewników do żył obwodowych Aspiracja szpiku z kolca talerza biodrowego, wyrostka ościstego kręgosłupa, piszczeli u niemowlęcia, przygotowanie rozmazów i ich ocena morfologiczna. Wykonanie trepanobiopsji. Wykonanie nakłucia lędźwiowego i podanie podoponowe leków. Obsługa cewników centralnych i zapobieganie powikłaniom. Tamponada przednia nosa. Obsługa pompy strzykawkowej i objętościowej CMKP 2003 17

Zakładanie sondy dożołądkowej. Cewnikowanie pęcherza moczowego. Wykonanie próby krzyżowej. Przetaczanie preparatów krwiopochodnych. Programowanie chemioterapii w poszczególnych typach schorzeń nowotworowych. Programowanie żywienia parenteralnego. Interpretacja wyników badań obrazowych i laboratoryjnych. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 11 miesięcy Miejsce stażu: oddział onkologii/hematologii dziecięcej prowadzący specjalizację szkolącego się lekarza 2) Staż specjalizacyjny kierunkowy w zakresie nowotworów litych dzieci Program stażu W ramach stażu lekarz zapoznaje się z zasadami rozpoznawania i leczenia nowotworów litych dzieci i młodzieży oraz uczestniczy we wszystkich wykonywanych procedurach diagnostycznych i terapeutycznych. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Znajomość epidemiologii nowotworów u dzieci i młodzieży z uwzględnieniem zagrożeń środowiskowych. Patofizjologia nowotworów z uwzględnieniem genetyki, immunologii i biologii molekularnej. Umiejętność rozpoznawania chorób nowotworowych z wykorzystaniem metod klinicznych, obrazowych, cytomorfologicznych, histologicznych, cytochemicznych, immunologicznych, cytogenetycznych i biomolekularnych. Określenie stopnia zaawansowania choroby i znajomość czynników rokowniczych. Znajomość współczesnych programów leczenia nowotworów litych dzieci i młodzieży. Znajomość farmakologii, farmakodynamiki i działań niepożądanych leków cytotoksycznych stosowanych u dzieci. Znajomość następstw współczesnej terapii: symptomatologia, zapobieganie, leczenie. Znajomość metod leczenia wspomagającego w onkologii dziecięcej : zwalczanie zakażeń, rola czynników wzrostowych, leki przeciwwymiotne, żywienie pozajelitowe, leczenie preparatami krwiopochodnymi. Zapobieganie późnym następstwom leczenia nowotworów. CMKP 2003 18

Znajomość problemów psychologicznych, społecznych i etycznych związanych z chorobą nowotworową dziecka i jego rodziny oraz zasad partnerstwa w leczeniu. Rola wspomagania psychologicznego. Znajomość zasad i metod leczenia preparatami krwiopochodnymi. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Pobranie krwi żylnej do badań, założenie cewników do żył obwodowych, Aspiracja szpiku z kolca talerza biodrowego, wyrostka ościstego kręgosłupa, piszczeli u niemowlęcia, przygotowanie rozmazów i ich ocena morfologiczna. Wykonanie trepanobiopsji. Wykonanie nakłucia lędźwiowego i podanie podoponowe leków. Obsługa cewników centralnych i zapobieganie powikłaniom. Tamponada przednia nosa. Obsługa pompy strzykawkowej i objętościowej. Zakładanie sondy dożołądkowej. Cewnikowanie pęcherza moczowego. Wykonanie próby krzyżowej. Przetaczanie preparatów krwiopochodnych. Programowanie chemioterapii w poszczególnych typach schorzeń nowotworowych. Programowanie żywienia parenteralnego. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 3 miesiące Miejsce stażu: oddział onkologii dziecięcej i poradnia onkologii dziecięcej 3) Staż specjalizacyjny kierunkowy w zakresie chorób rozrostowych układu krwiotwórczego dzieci Program stażu W ramach stażu lekarz zapoznaje się z zasadami rozpoznawania i leczenia chorób rozrostowych układu krwiotwórczego i chłonnego dzieci i młodzieży oraz uczestniczy we wszystkich wykonywanych procedurach diagnostycznych terapeutycznych. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Znajomość epidemiologii chorób rozrostowych układu krwiotwórczego u dzieci i młodzieży z uwzględnieniem zagrożeń środowiskowych. Patofizjologia chorób układu krwiotwórczego z uwzględnieniem genetyki, immunologii i biologii molekularnej. Umiejętność rozpoznawania chorób układu krwiotwórczego z wykorzystaniem metod klinicznych, obrazowych, cytomorfologicznych, histologicznych, cytochemicznych, immunologicznych, cytogenetycznych i biomolekularnych. CMKP 2003 19

Określenie stopnia zaawansowania choroby i znajomość czynników rokowniczych. Znajomość współczesnych metod leczenia chorób rozrostowych układu krwiotwórczego i chłonnego dzieci i młodzieży. Znajomość farmakologii, farmakodynamiki i działań niepożądanych leków stosowanych u dzieci. Znajomość następstw współczesnej terapii: symptomatologia, zapobieganie, leczenie. Znajomość metod leczenia wspomagającego w hematologii dziecięcej : zwalczanie zakażeń, rola czynników wzrostowych, leki przeciwwymiotne, żywienie pozajelitowe, leczenie preparatami krwiopochodnymi. Zapobieganie późnym następstwom leczenia chorób rozrostowych układu krwiotwórczego Znajomość problemów psychologicznych, społecznych i etycznych związanych z chorobą układu krwiotwórczego dziecka i jego rodziny oraz zasad partnerstwa w leczeniu. Rola wspomagania psychologicznego. Znajomość zasad i metod leczenia preparatami krwiopochodnymi. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Pobranie, przygotowanie i ocena rozmazów krwi obwodowej. Pobranie krwi żylnej do badań, założenie cewników do żył obwodowych. Aspiracja szpiku z kolca talerza biodrowego, wyrostka ościstego kręgosłupa, piszczeli u niemowlęcia, przygotowanie rozmazów i ich ocena morfologiczna. Wykonanie trepanobiopsji. Wykonanie nakłucia lędźwiowego i podanie podoponowe leków. Obsługa cewników centralnych i zapobieganie powikłaniom. Tamponada przednia nosa. Obsługa pompy strzykawkowej i objętościowej. Zakładanie sondy dożołądkowej. Cewnikowanie pęcherza moczowego. Wykonanie próby krzyżowej. Przetaczanie preparatów krwiopochodnych. Programowanie chemioterapii w poszczególnych typach schorzeń nowotworowych. Programowanie żywienia parenteralnego. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 3 miesiące Miejsce stażu: oddział hematologii dziecięcej i poradnia hematologii dziecięcej CMKP 2003 20

4) Staż specjalizacyjny kierunkowy w hematologii dziecięcej Program stażu W ramach stażu lekarz zapoznaje się z zasadami rozpoznawania i leczenia nienowotworowych chorób układu krwiotwórczego i chłonnego dzieci i młodzieży oraz uczestniczy we wszystkich wykonywanych procedurach diagnostycznych i terapeutycznych. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Znajomość epidemiologii chorób nienowotworowych układu krwiotwórczego u dzieci i młodzieży z uwzględnieniem zagrożeń środowiskowych. Patofizjologia chorób układu krwiotwórczego z uwzględnieniem genetyki, immunologii i biologii molekularnej. Umiejętność rozpoznawania chorób układu krwiotwórczego z wykorzystaniem metod klinicznych, obrazowych, cytomorfologicznych, histologicznych, cytochemicznych, immunologicznych, cytogenetycznych i biomolekularnych. Określenie stopnia zaawansowania choroby i znajomość czynników rokowniczych. Znajomość współczesnych metod leczenia chorób układu krwiotwórczego i chłonnego dzieci i młodzieży. Znajomość farmakologii, farmakodynamiki i działań niepożądanych leków stosowanych u dzieci. Znajomość następstw współczesnej terapii: symptomatologia, zapobieganie, leczenie. Znajomość metod leczenia wspomagającego w hematologii dziecięcej: zwalczanie zakażeń, rola czynników wzrostowych. Zapobieganie późnym następstwom leczenia chorób układu krwiotwórczego. Znajomość problemów psychologicznych, społecznych i etycznych związanych z chorobą układu krwiotwórczego dziecka i jego rodziny oraz zasad partnerstwa w leczeniu. Rola wspomagania psychologicznego. Znajomość zasad i metod leczenia preparatami krwiopochodnymi. Znajomość symptomatologii chorób układu krwiotwórczego w okresie noworodkowym. Umiejętność rozpoznawania i leczenia niedokrwistości wieku dziecięcego: niedokrwistości niedoborowych, aplastycznych, hemolitycznych. Umiejętność rozpoznawania i leczenia chorób układu krzepnięcia i małopłytkowości. Znajomość zasad i metod leczenia preparatami krwiopochodnymi. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Pobranie, przygotowanie i ocena rozmazów krwi obwodowej. Pobranie krwi żylnej do badań, założenie cewników do żył obwodowych. Aspiracja szpiku z kolca talerza biodrowego, wyrostka ościstego kręgosłupa, piszczeli u niemowlęcia, przygotowanie rozmazów i ich ocena morfologiczna. Wykonanie trepanobiopsji. CMKP 2003 21

Obsługa cewników centralnych i zapobieganie powikłaniom. Tamponada przednia nosa. Obsługa pompy strzykawkowej i objętościowej. Zakładanie sondy dożołądkowej. Cewnikowanie pęcherza moczowego. Wykonanie próby krzyżowej. Przetaczanie preparatów krwiopochodnych. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 3 miesiące Miejsce stażu: oddział hematologii dziecięcej i poradnia hematologii dziecięcej 5) Staż kierunkowy w neuroonkologii Program stażu W ramach stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z zasadami diagnostyki i leczenia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Zasady klasyfikacji nowotworów OUN (klasyfikacja WHO 2000) Diagnostyka histopatologiczna. Diagnostyka kliniczna i obrazowa w zależności od rodzaju nowotworu. Ocena stopnia zaawansowania i czynników ryzyka. Leczenie kompleksowe nowotworów OUN o wysokim stopniu złośliwości u dzieci poniżej i powyżej 3 roku życia chemioterapia, radioterapia, zasady stosowania, powikłania. Rozpoznawanie i leczenie powikłań ze strony OUN oraz stanów naglących. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Umiejętność interpretacji badań obrazowych OUN. Umiejętność programowania leczenia skojarzonego nowotworów OUN. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 3 miesiące Miejsce stażu: oddział onkologii dziecięcej lub neuroonkologii dziecięcej CMKP 2003 22

6) Staż kierunkowy w radioterapii Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien zapoznać się z metodami przygotowania pacjentów do radioterapii i współczesnymi możliwościami terapeutycznymi. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Wskazania do radioterapii nowotworów dziecięcych. Zasady planowania radioterapii. Udział w przeprowadzanej radioterapii przy użyciu różnych źródeł promieniowania. Przygotowanie pacjenta do napromienienia całego ciała (TBI) przed alogenicznym przeszczepieniem szpiku. Postępowanie w powikłaniach spowodowanych radioterapią. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 1 miesiąc Miejsce stażu: zakład radioterapii 7) Staż kierunkowy w chirurgii dziecięcej Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Zapoznanie się z możliwościami i ograniczeniami leczenia operacyjnego nowotworów dziecięcych Zasady pobierania materiału do badań histopatologicznych Umiejętności praktyczne: W czasie stażu lekarz powinien być obecny przy co najmniej 10 zabiegach onkologicznych Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz uczestniczył (asystował) w wykonaniu procedur i zabiegów. Czas trwania stażu: 1 miesiąc Miejsce stażu: oddział chirurgii dziecięcej CMKP 2003 23

8) Staż kierunkowy w zakresie przeszczepiania hematopoetycznych komórek macierzystych Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Zasady kwalifikacji i wskazania do transplantacji komórek krwiotwórczych dzieci Źródła komórek krwiotwórczych Dobór dawcy do transplantacji Zasady przygotowania dziecka do transplantacji Opieka nad dzieckiem w okresie poprzeszczepowym Powikłania po transplantacji szpiku Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Umiejętność analizy antygenów zgodności tkankowej HLA Umiejętność interpretacji badań dziecka w okresie poprzeszczepowym Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 1 miesiąc Miejsce stażu: oddział przeszczepiania szpiku 9) Staż kierunkowy w intensywnej terapii dzieci Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Rozpoznawanie stanów zagrożenia życia u dzieci Zasady postępowania w stanach zagrożenia życia u dzieci z chorobami nowotworowymi i z chorobami układu krwiotwórczego Przygotowanie dzieci do zabiegów operacyjnych Umiejętności praktyczne: W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność monitorowania funkcji życiowych z wykorzystaniem aparatury medycznej. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 1 miesiąc Miejsce stażu: oddział intensywnej opieki medycznej CMKP 2003 24

10) Staż kierunkowy w diagnostyce laboratoryjnej Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz powinien zapoznać się z możliwościami i metodami badań laboratoryjnych w diagnostyce nowotworów i chorób układu krwiotwórczego w zakresie: - Cytomorfologii - Cytochemii - Histopatologii - Immunologii - Cytogenetyki - Mikrobiologii Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć przedstawione poniżej umiejętności: Pobranie, przygotowanie i ocena rozmazów krwi obwodowej Przygotowanie i ocena preparatów szpiku Interpretacja badań cytochemicznych, immunologicznych i cytogenetycznych szpiku i krwi obwodowej Interpretacja badań układu hemostazy Umiejętność doboru metod pobierania materiału do badań mikrobiologicznych i interpretacji ich wyników. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 3 miesiące Miejsce stażu: laboratoria i pracownie diagnostyczne 11) Staż kierunkowy w zakresie krwiodawstwa Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz powinien opanować przedstawioną poniżej wiedzę: Zasady kwalifikacji dawców do oddania krwi i jej składników. Preparatyka składników komórkowych krwi i osocza. Serologia grup krwi, antygenów zgodności tkankowej i immunologii transfuzjologicznej. wskazania do stosowania krwi i jej preparatów. Profilaktyka powikłań poprzetoczeniowych. Fizjopatologia, diagnostyka i profilaktyka matczyno-płodowego konfliktu serologicznego; zasady dobierania krwi do transfuzji wymiennej u noworodków, dopłodowej i u niemowląt do czwartego miesiąca życia. Epidemiologia i profilaktyka chorób zakaźnych związanych z przetaczaniem krwi i jej preparatów. CMKP 2003 25

Zagadnienia kliniczne z zakresu etiologii, patogenezy, patomorfologii, diagnostyki i leczenia niedokrwistości, skaz krwotocznych, chorób rozrostowych, wstrząsu (w tym wstrząsu poprzetoczeniowego). Zasady postępowania w przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego. Podstawy transplantologii ze szczególnym uwzględnieniem przeszczepiania hematopoetycznych komórek macierzystych, leczenia krwią i jej preparatami, zasady dobierania krwi po przeszczepieniu szpiku i komórek macierzystych (przeszczepy allo i autogeniczne). Orzecznictwo w zakresie rozpoznania i postępowania w przypadku powikłań poprzetoczeniowych. Zasady organizacji Służby Krwi. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: badania i kwalifikowania dawców do oddania krwi i jej składników, metodyki pobierania krwi i jej poszczególnych składników, preparatyki krwi i jej składników, kwalifikacji chorych do przedoperacyjnego pobrania krwi dla celów autotransfuzji, wykonania zabiegu aferezy leczniczej i preparatywnej, przetaczania krwi i poszczególnych preparatów krwiopochodnych, oznaczania grup krwi układu ABO i Rh, wykonywania próby zgodności przed przetoczeniem krwi i jej preparatów komórkowych z umiejętnością pełnej interpretacji, postępowania w przypadku wystąpienia wstrząsu poprzetoczeniowego Lekarz specjalizujący się w czasie stażu powinien uczestniczyć przy następujących zabiegach lub procedurach medycznych: pobieranie krwi do autotransfuzji, aferezy lecznicze i preparatywne, oznaczanie grup krwi układu ABO i Rh, wykonywanie próby zgodności, kwalifikacja pacjentów do aferez leczniczych, kwalifikacja dawców do pobrania krwi. Lekarz powinien w czasie stażu samodzielnie wykonać: oznaczyć grupę krwi (w układzie ABO i Rh) i wykonać próbę zgodności, wykonać samodzielnie zabieg aferezy leczniczej, przeprowadzić zabieg pobrania krwi od dawcy. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub stosował procedury wymienione w programie stażu albo uczestniczył (asystował) w ich wykonaniu. Czas trwania stażu: 1 miesiąc Miejsce stażu: jednostki krwiodawstwa CMKP 2003 26