DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY D A Z I A POPRZEZ WYMIANY DO INTEGRACJI Z RYNKIEM PRACY DURCH AUSTAUSCH ZUR INTEGRATION AM ARBEITSMARKT SZKOLENIE NR 2 SCHULUNG 2 Zgorzelec, 20-21.03.2014 Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 1
D A Z I A SZKOLENIE NR 2 SCHULUNG 2 Zgorzelec, 20-21.03.2014 MATERIAŁY INFORMACYJNE DLA UCZESTNIKÓW SZKOLENIA WERSJA POLSKOJĘZYCZNA: STRONY 3-40 INFORMATIONSMATERIALIEN FÜR SCHULUNGSTEILNEHMER DEUTSCHSPRÄCHIGE VERSION: SEITEN 41-80 2
SPIS TREŚCI Tytuł prezentacji, Imię i nazwisko prezentera, nazwa instytucji Strony 1. Prezentacja założeń i działań projektu DAZIA Piotr Lazar, Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy 2. Trening międzykulturowy kompetencje wstępne Ulrich Rauchstädt 3. Studium przypadku Między terminarzem a banią Ulrich Rauchstädt 4. Międzykulturowe kompetencje do działania Ulrich rauchstädt, Maciej Kosiński 4-6 7-26 27-28 29-32 5. Materiał do ćwiczenia warsztatowego Derdianie 33-36 6. Ankieta do oceny transgranicznego potencjału współpracy 37-40 Wersja niemieckojęzyczna / Deutschsprächige Version Seiten 41-80 3
1. Przedstawienie założeń i działań projektu DAZIA Piotr Lazar, Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy Projekt, partnerzy, informacje podstawowe Projekt DAZIA jest realizowany na podstawie Umowy nr ERN/PL/0868/2/2013/52 o dofinansowanie realizacji projektu w ramach Funduszu Małych Projektów Polska Saksonia 2012 2014 w Euroregionie Nysa. Partnerami projektu są: Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy jako Koordynujący Partner Współpracy oraz Bildungswerk der Sächsischen Wirtschaft ggmbh będący Partnerem Współpracy. Czas realizacji projektu: 1 października 2013 r. - 30 kwietnia 2014 r. Wartość projektu 17 596,00, w tym: dofinansowanie z EFRR 14 956,60 dofinansowanie z budżetu państwa RP 1 759,60 wkład własny budżetu Województwa Dolnośląskiego - 879,80. Geneza projektu: Promocja i wspieranie mobilności zawodowej i edukacyjnej na pograniczu Dolnego Śląska i Saksonii to jedno z priorytetowych zadań w porozumieniu o współpracy pomiędzy Województwem Dolnośląskim a Wolnym Krajem Związkowym Saksonia. Problematyka rynku pracy, jego potrzeb w zakresie wspierania mobilności zawodowej i edukacyjnej na pograniczu Dolnego Śląska i Saksonii była wielokrotnie poruszana na posiedzeniach Dolnośląsko-Saksońskiej Grupy Roboczej, a szczególnie Podgrupy Praca. To właśnie na bazie ustaleń Grupy rozpoczęła się współpraca partnerów tego projektu: w latach 2010 2011 zrealizowany został projekt 50 PLUS prezentujący nowoczesne metody aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w wieku powyżej 50 lat. Jednym z oczekiwanych przez Unię Europejską rezultatów wsparcia dla projektów transgranicznych jest kontynuacja współpracy przy realizacji kolejnych działań. Dlatego Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy oraz Jobcenter Powiatu Görlitz zdecydowały o kontynuacji partnerstwa i podjęciu tematyki wspierania transgranicznej mobilności edukacyjnej i zawodowej w ramach kolejnego wspólnego projektu Mobilność na transgranicznym rynku pracy wspierana przez samorządy POWT Polska Saksonia, zrealizowanego w okresie 1 czerwca 31 grudnia 2012 r. 4
Podczas podsumowującej projekt Mobilność [ ] konferencji (12 grudnia 2012 r.) moderatorzy oraz prezenterzy wskazali w podsumowaniach następujące obszary tematyczne dla kolejnych projektów: - wykorzystanie innowacyjnych metod wspierania i aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, - wykorzystanie funduszy europejskich, a w szczególności EFRR do wspierania rozwoju firm jako elementu tworzenia popytu na pracę. Projekt DAZIA jest odpowiedzią na pierwszy ze wskazanych tematów. Jest realizowany we współpracy z BSW ggmbh Dresden jako Partnerem Współpracy instytucją, której przedstawiciele uczestniczyli w działaniach projektu Mobilność [ ] jako prezenterzy. Dotychczasowy partner, Jobcenter Landkreis Görlitz, bierze udział w projekcie DAZIA jako instytucja uczestnicząca, jednakże z uwagi na doświadczenia zdobyte w ramach współpracy z BSW ggmbh przy wdrażaniu nowatorskich rozwiązań w zakresie wspierania osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w oparciu o transnarodowy program EFS IdA (Integration durch Austausch Integracja poprzez wymiany) jest także autorem niektórych prezentacji. Cele projektu Założenia projektu DAZIA w świetle polityki Unii Europejskiej W nowym okresie programowania, tj. w latach 2014 2020, Unia Europejska planuje zintensyfikowanie i wdrożenie nowych działań w obszarze wspierania rozwoju zagrożonych marginalizacją młodych osób. Jedną z proponowanych metod jest wspieranie mobilności transgranicznej, obejmującej zarówno aspekt przygotowania zawodowego jak i rozwoju kompetencji językowych oraz wiedzy o kulturze kraju sąsiedzkiego. Działania te mają być oparte m.in. o doświadczenia transnarodowych programów UE. Aby sprostać przyszłym wymaganiom Unii Europejskiej niezbędnym jest wdrożenie przez instytucje rynku pracy i edukacji, które działają na obszarze Euroregionu Nysa, nowych wzorców pracy z defaworyzowaną grupą, jaką stanowią osoby młode, długotrwale bezrobotne, bez doświadczenia zawodowego, bez kwalifikacji zawodowych lub o kwalifikacjach nieadekwatnych do potrzeb rynku pracy. Cel ogólny projektu DAZIA : promocja współpracy transgranicznej publicznych instytucji rynku pracy i jednostek edukacji w zakresie wdrażania wspólnych innowacyjnych działań na rzecz zagrożonej wykluczeniem społecznym grupy docelowej, którą są np.: - młodzi ludzie, dla których praktyki zawodowe za granicą nie są oczywistością, - młodzi bezrobotni 18-30 lat, bez wykształcenia, bez doświadczenia zawodowego, znajdujący się na granicy nauka życie zawodowe, - osoby powracające na rynek pracy, np. młode matki, - osoby powyżej 18 roku życia, które nie ukończyły szkoły, oraz zapoznanie uczestników projektu z doświadczeniami partnerów transnarodowego programu EFS Integracja poprzez wymiany (IdA). Cel szczegółowy projektu DAZIA : promocja współpracy instytucji rynku pracy i edukacji, która skierowana będzie do tej właśnie grupy docelowej, a której cele będą następujące: - podnoszenie lub zmiana kwalifikacji dla potrzeb regionalnego, krajowego lub europejskiego rynku pracy, - wypróbowanie innowacyjnych metod aktywizacji zawodowej osób będących w trudnej sytuacji na rynku pracy poprzez zagraniczne praktyki zawodowe, - zwiększenie mobilności na transgranicznym rynku pracy, 5
- zwiększenie szans na zatrudnienie dzięki nowym kwalifikacjom zdobytymi za granicą. Zgodność projektu DAZIA z wytycznymi Unii Europejskiej: Dzięki realizacji projektu DAZIA DWUP spełnia wszystkie wymogi Unii Europejskiej w zakresie utrzymania efektów projektów wcześniejszych projektów 50 PLUS i Mobilność [ ] : - tematyka projektu nawiązuje do wniosków z projektów wcześniejszych (kontynuacja merytoryczna), - projekt jest realizowany we współpracy z uczestnikami i partnerami projektów wcześniejszych (kontynuacja partnerstwa). Działania zaplanowane w projekcie: Działania informacyjno-promocyjne, 4 robocze spotkania organizacyjne partnerów, 2 szkolenia: - Nr 1: 29 30 stycznia 2014 r., - Nr 2: 20 21 marca 2014 r. Najważniejsze informacje o projekcie, realizowanych działaniach oraz materiały informacyjne dla uczestników znajdują się na stronie internetowej projektu: www.dazia.dwup.pl 6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
3. Studium przypadku Między terminarzem a banią z niemieckiej perspektywy Ulrich Rauchstädt Firma XY chciałaby tanio wyprodukować podzespoły w Rosji. W tym celu budowana jest nowa hala produkcyjna. Pan Schmidt pracuje jako dyrektor techniczny niemieckiej firmy i otrzymuje polecenie wynegocjowania końcowej umowy z rosyjską firmą budowlaną. Negocjacje miały trudny przebieg. Wielokrotnie przesuwano terminy. Kiedy pan Schmidt planuje podróż służbową do Chin, z Rosji nadchodzi»ok«dla zawarcia umowy. W tym celu pan Schmidt postanawia wstąpić do Rosji w drodze do Chin. Negocjacje przebiegają ku jego zadowoleniu. Panuje przyjazna atmosfera. Podczas obiadu dyrektor generalny, pan Kowaljow zaprasza go na wieczór do swej daczy na oblanie kontraktu wódką i banią (sauną). Pan Schmidt uważa, że nie chce zakłócać prywatnego życia dyrektora, uprzejmie odmawia wskazując na swe spotkanie w Pekinie. Na to pan Kowaljow pyta, czy strona niemiecka naprawdę bierze kontrakt na poważnie? Jakie powody leżały twoim zdaniem u podstaw zachowania pana Kowaljowa? Określ na skali słuszność wyjaśnienia każdej z alternatyw. Możliwe, że istnieje kilka alternatywnych wariantów z taką samą bądź różną słusznością wyjaśnienia. Możliwe wykładnie a) Pan Kowaljow jest dumny ze swej nowo wybudowanej daczy. Chciałby pokazać niemieckiemu partnerowi, że mają do czynienia z wpływowym i majętnym człowiekiem. bardzo słuszne raczej słuszne raczej niesłuszne niesłuszne b) W Rosji często miesza się sferę służbową i prywatną. Dla pana Kowaljowa jest to normalne, że partnerzy biznesowi zapraszają się domu. Poza tym chciałby sprawdzić, czy Niemiec tylko na zawarcie umowy pozornie sprawiał wrażenie uprzejmego. bardzo słuszne raczej słuszne raczej niesłuszne niesłuszne c) Rosyjska bania jest swego rodzaju papierkiem lakmusowym dla autentyczności umowy. Pisemne uzgodnienia tradycyjnie brane są na poważniej, jeżeli umowa została»oblana«i jeżeli było się razem w bani. Poświadcza to»czyste zamiary«. bardzo słuszne raczej słuszne raczej niesłuszne niesłuszne d) Ponieważ pan Kowaljow wie, że również w przyszłości nie będzie mógł dotrzymać wszystkich terminów, chciałby przeciągnąć pana Schmidta na swoją stronę, by go pozytywnie nastroić. bardzo słuszne raczej słuszne raczej niesłuszne niesłuszne 27
Wyjaśnienie a) Ta alternatywa odpowiedzi nie zgadza się. Myślenie w kategoriach prestiżu jest wśród Rosjan bardzo rozpowszechnione. Demonstruje się to często bardzo drogimi garniturami, najnowocześniejszymi samochodami służbowymi i drogimi zegarkami. W ten sposób pokazuje się swą wysoką pozycję w społeczeństwie. Jednak zaproszenie do siebie do domu ma inne znaczenie. Wyjaśnienie b) Zgadza się, że w Rosji sfera służbowa i prywatna często się ze sobą mieszają. Tą wykładnią można najlepiej wyjaśnić przedstawioną sytuację. Zaproszenie kogoś do domu oznacza zmniejszenie dystansu w stosunkach. Otwiera także możliwość poznania się z ludzkiej strony w prywatnej i nieprzymuszonej atmosferze. Przy tej okazji stwierdza się też, czy przyszli partnerzy biznesowi będą się dobrze rozumieć również prywatnie. Dzięki prywatnemu poznaniu powstaje wzajemne zaufanie. To zaufanie jest podstawą dobrych relacji biznesowych. Ponieważ w Rosji mówi się»papier jest cierpliwy«, co oznacza, że pewnie nie zawsze przestrzega się wszystkiego tak, jak napisano w umowie. Dopiero poprzez dobre stosunki osobiste zapewnia się szczerość w relacjach biznesowych. Wyjaśnienie c) Rosjanie mają wprawdzie w zwyczaju mówić:»co u trzeźwego w głowie, to u pijanego na języku«i tym samym spożywanie alkoholu ma jak najbardziej funkcję wyjaśniającą»czyste zamiary«. Jednak zaproszenie ma w pierwszej kolejności na celu bliższe poznanie się w prywatnej atmosferze, co służy budowaniu zaufania. Inna alternatywa odpowiedzi lepiej wyjaśnia tę sytuację. Wyjaśnienie d) Ta odpowiedź się nie zgadza. W Rosji faktycznie nie przestrzega się wszystkich terminów. Rosjanie wyjaśniają to często nieprzewidywalnymi zewnętrznymi okolicznościami, po rosyjsku»obstojatelsva«. Takie wyjaśnienie opóźnień faktycznie uznają za poważne uzasadnienie, a nie za wymówkę. Przestrzeganie terminów nie ma nic wspólnego z zaproszeniem. 28
4. Międzykulturowe kompetencje do działania Trener: Ulrich Rauchstädt, współpraca: Maciej Kosiński Definicja kultury Pojęcie kultura pochodzi z łacińskiego słowa colere i oznacza tyle, co uprawiać, dbać. Każda kultura ma swą specyfikę i swe własne, typowe dla siebie orientacje. To one kształtują członków danej kultury i formują ich tożsamość. Orientacje te wpływają na postrzeganie, myślenie, wartościowanie i działania wszystkich jej członków i definiują ich przynależność do społeczeństwa. Definicja według G. Hofstede Kultura jest mentalnym programem, który w procesie socjalizacji jest programowany kulturowo. W trakcie tej socjalizacji, a przede wszystkim w dzieciństwie, w socjalizacji pierwotnej jednostka nabywa określone wzorce myślenia, odczuwania i działania, które opisywane są jako wartości i zachowania. Konsekwencje dla naszego działania: Tylko w małej części jesteśmy świadomi, jakiemu mentalnemu programowaniu jesteśmy poddani. To, jak różnimy się przez to od ludzi inaczej ukształtowanych kulturowo, zależy od tej niewidocznej części. Spotkanie kultur literatura, teatr, muzyka, gry, uroczystości, jedzenie, wartości, ubiór, język normy, styl komunikacji, nastawienia, opinie, uczucia, zobowiązania, stosunki literatura, teatr, muzyka, gry, uroczystości, jedzenie, wartości, ubiór, język normy, styl komunikacji, nastawienia, opinie, uczucia, zobowiązania, stosunki 29
Spotkanie dwojga ludzi z różnych kultur skłania Was do interpretacji zachowania drugiej osoby w oparciu o swe własne wartości i opinie. Przyczyna nieporozumień Czy jesteście stale tego świadomi......że każde wasze słowo i każdy wasz gest może być całkowicie inaczej zinterpretowany przez kogoś z innego kręgu kulturowego? Widzimy nasze środowisko naszych bliźnich nas samych przez okulary naszego własnego ukształtowania kulturowego. I tak robią to też nasi partnerzy z innej kultury. specyficzne dla jednostki OSOBOWOŚĆ doświadczone i wyuczone specyficzne dla grupy lub kategorii KULTURA wyuczone uniwersalne LUDZKA NATURA odziedziczone Szczeble mentalnego zaprogramowania według Hofstede Ludzka natura jest tym, co łączy wszystkich ludzi. To uniwersalne dziedzictwo jest naszym fizycznym i w ogólnych zarysach także psychicznym sposobem funkcjonowania. Należą do niego podstawowe potrzeby człowieka, na przykład potrzeba ruchu i wyżywienia, oraz życzenie wspólnoty i wymiany. Także zdolność odczuwania emocji, jak strach, radość, smutek, złość, miłość, jest wspólna dla wszystkich ludzi. Jak to wszystko wyrażamy, jest w pierwszej kolejności zależne od kultury, w której człowiek żyje. Ona w przeciwieństwie do ludzkiej natury jest wyuczona, a nie odziedziczona. 30
Osobowość człowieka składa się z jednej strony z cech charakteru, odziedziczonych na podstawie jego genów, a z drugiej strony z wyuczonych wzorców zachowań i cech charakteru, które ukształtował wpływ kultury i indywidualne osobiste doświadczenie. Wymiary różności we współpracy międzykulturowej język zachowanie niewerbalne postrzeganie zachowanie informacyjne czas przestrzeń orientacja działań pozycja jednostki przynależność do grupy znaczenie kompetencji znaczenie wieku znaczenie rodziny znaczenie statusu znaczenie środowiska waga sukcesu zachowanie konkurencyjne struktury potrzeb zachowanie dot. ryzyka zaufanie podział ról tolerowanie władzy zachowanie dot. hierarchii Przenikanie międzykulturowe Między tym, co pochodzi z własnej kultury, a tym, co pochodzi z obcej kultury, powstaje taki śródobszar niejednoznaczności, niejasności i nowości. 2 W tym śródobszarze powstaje to międzykulturowe. Napotykają na siebie różne światopoglądy, formy życia, sposoby myślenia i działania, prowadzące do tego, że wskutek niepewności tego co obce, powstaje potencjał konfliktu. By pozytywnie ukształtować sytuacje międzykulturowego przenikania i stworzyć stateczność między tym, co obce a tym, co własne i tym samym by umożliwić wymianę, konieczna jest kompetencja międzykulturowa. Thomas (2003) definiuje kompetencję międzykulturową w następujący sposób: Kompetencja międzykulturowa przejawia się w umiejętności pojmowania, respektowania, szanowania i produktywnego wykorzystywania warunków i wpływów kulturalnych w postrzeganiu, ocenie, odczuciu i działaniu w sobie samym i u innych osób, w znaczeniu wzajemnej adaptacji, tolerancji wobec niezgodności i rozwoju w kierunku synergetycznych form współpracy, współżycia i wzorów orientacji oddziałujących na działanie, w odniesieniu do interpretacji świata i kształtowania świata. 31
Własne Obce własna kultura przeni- kanie kultur obca kultura Międzykulturowe Kompetencja międzykulturowa to innymi słowy Umiejętność dialogu poprzez respektowanie sposobów myślenia i działania, oczywistości i wrażliwości partnera z obcej kultury. Orientacje kulturowe w Niemczech według Thomasa odniesienie do osoby kontra odniesienie do rzeczy organizacja kontra improwizacja monochroniczne kontra polichroniczne podejście do czasu mieszanie lub rozdział sfery zawodowej i prywatnej komunikacja wysokokontekstowa kontra komunikacja niskokontekstowa 32
5. Ćwiczenie warsztatowe Derdianie Ponadkulturowa wrażliwość, komunikacja, różnice kulturowe 33
34
35
36
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY D A Z I A ANKIETA POTENCJAŁ WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ Ankieta służy zebraniu informacji dotyczących możliwości tworzenia partnerstw na pograniczu oraz zidentyfikowaniu problemów i barier dotyczących współpracy transgranicznej. Ankieta jest anonimowa. 1. Jakie znane Pani/Panu instytucje lub organizacje (lokalne/regionalne) współpracują na rynku transgranicznym? 2. Jakie instytucje lub organizacje potencjalnie mogłyby, Pani/Pana zdaniem, współpracować na rynku transgranicznym?. Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 37
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY 3. Czy Państwa instytucja współpracowała z podmiotami zagranicznymi? Jeśli tak, proszę wymienić z jakimi.. 4. Na czym polegała ta współpraca? 5. Jakie były plusy, korzyści takiej współpracy? Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 38
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY 6. Czy występowały problemy lub bariery we współpracy z podmiotami zagranicznymi? Jakiego rodzaju?.. 7. Jakie mają Państwo pomysły na współpracę na pograniczu polsko-niemieckim? 8. Jaką współpracą transgraniczną są Państwo zainteresowani? Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 39
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY 9. Jakich informacji, jakiej pomocy brakuje, aby nawiązać taką współpracę? 10. Od kogo (od jakich instytucji) oczekiwałaby Państwa instytucja wsparcia i pomocy w tym zakresie? Dziękujemy za wypełnienie ankiety! Zespół zarządzający projektem D A Z I A Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 40
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY D A Z I A POPRZEZ WYMIANY DO INTEGRACJI Z RYNKIEM PRACY DURCH AUSTAUSCH ZUR INTEGRATION AM ARBEITSMARKT SZKOLENIE NR 2 SCHULUNG 2 Zgorzelec, 20-21.03.2014 Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 41
D A Z I A SZKOLENIE NR 2 SCHULUNG 2 Zgorzelec, 20-21.03.2014 MATERIAŁY INFORMACYJNE DLA UCZESTNIKÓW SZKOLENIA INFORMATIONSMATERIALIEN FÜR SCHULUNGSTEILNEHMER DEUTSCHSPRÄCHIGE VERSION 42
INHALT Titel der Präsentation, Vorname und Name des Präsenters, Institution Seiten 1. Vorstellung der Annahmen und Maßnahmen des Projekts DAZIA Piotr Lazar, Niederschlesisches Woiwodschaftsarbeitsamt 2. Interkulturelles Training Einführungskompetenzen Ulrich Rauchstädt 3. Fallbeispiel Zwischen terminkalender und Banja Ulrich Rauchstädt 4. Interkulturelle Handlungskompetenz Ulrich Rauchstädt, Maciej Kosinski 5. Materialien für die Übung Die Derdianer Ulrich Rauchstädt, Maciej Kosinski 44-46 47-66 67-68 69-72 63-66 6. Fragebogen Potenzial der grenzübergreiffenden Zusammenarbeit 77-80 43
1. Vorstellund der Annahmen und Maßnahmen des Projekts DAZIA Piotr Lazar, Niederschlesisches Woiwodschaftsarbeitsamt Projekt, Partnern, die wichtigste Informationen Projekt DAZIA ist in Rahmen des Operationellen Programms der grenzübergreifenden Zusammenarbeit Sachsen Polen 2007-2013 durch Vermittlung des Kleinprojektefonds 2012 2014 in Euroregion Neiße, auf der Grundlage der Projektfinanzierungsvereinbarung Nr ERN/PL/0868/2/2013/52 in Rahmen des Fonds für Kleine Projekte Polen Sachsen in Euroregion Neiße. Partnerami projektu są: Projektpartnern sind: Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy - Niederschlesichen Woiwodschaftsarbeitsamt als Koordinierenden Kooperationspartner und Bildungswerk der Sächsischen Wirtschaft ggmbh als Kooperationspartner. Dauer der Projektsrealisierung: 1 Okrober 2013-30 April 2014. Der Wert des Projekts beläuft sich auf 17 596,00, in diesem: Mitfinanzierung des Europäischen Fonds für regionale Entwicklung 14 956,60 Mitfinanzierung des polnischen Staatsaushalt 1 759,60 eigenen Beitrag des Aushalts von Niederschlesische Woiwodschaft - 879,80. Die Genese des Projekts: Förderung und Unterstützung Bildungs- und Berufsmobilität und an der Grenze von Niederschlesien und Sachsen ist eine der vorrangigen Aufgaben in der Kooperationsvereinbarung zwischen der Woiwodschaft Niederschlesien und Frei Staat Sachsen. Das Thema von Arbeitsmarkt und seine Bedürfnisse, um die Mobilität und Bildung an der Grenze von Niederschlesien und Sachsen unterstützt wurde mehrmals an den Sitzungen Niederschlesichen Sachsischen -Arbeitsgruppe, insbesonders Arbeits - Subgruppe. Basierend auf Ergebnissen des Konzerns begann die Kooperationspartner des Projekts: zwischen 2012 - mit modernen Methoden der Aktivierung der Arbeitslosen im Alter von über 50 Jahren - 2011 wurde das Projekt "50 PLUS" realisiert. Eines der erwarteten Ergebnisse der Unterstützung der Europäischen Union für grenzüberschreitende Projekte zur Fortsetzung ist die Zusammenarbeit bei der Umsetzung der nächsten Aktivitäten. Deshalb beschloss Niederschlesischen Woiwodschaftssarbeitsamt und die Jobcenter Landkreis Görlitz, die Partnerschaft fortzusetzen und die grenzüberschreitende Fragen der Mobilität, um die schulische und berufliche, unterstützen, die im Rahmen des Projekts Grenzüberschreitende Mobilität auf dem Arbeitsmarkt unterstützt von den Selbstregierungen OPGZ Sachsen - Polen in der Zeitperiode ab 1. Juni bis d. 31. Dezember 2012 durchgeführt waren. Während Zusammenfasseden Konferenz des Projekts Mobilität (am 12. Dezember 2012) haben die Moderatore und Präsentere die folgende Themen für nächste Projekte gezogen: - Inanspruchnahme innovativen Methoden der Förderung und Aktiviesierung im Kampf gegen soziale Ausgrenzung, 44
- Inanspruchnahme europäischer Fördermittel, in diesem besonders Europäischen Fonds für regionale Entwicklung für Förderung der Unternehmen als ein Element um die Nachfrage nach Arbeitskräften anzu schaffen. Das Projekt DAZIA ist ein Antwort auf die erste der genannten Themen. Seine Durchführung ist in der Partnerschaft mit BSW ggmbh Dresden als dem Kooperationspartner, Institution, denen Vertreter als Präsentere in den Maßnahmen des Projekts Mobilität teilgenommen hatten, mitrealisiert. Früheren Partner, Jobcenter Landkreis Görlitz, wird in den Maßnahmen des Projekts DAZIA teil nehmen, jedoch aufgrund der Erfahrungen in der Zusammenarbeit mit dem BSW ggmbh in der Umsetzung innovativer Lösungen für Menschen, die von sozialer Ausgrenzung auf der Grundlage der transnationalen ESF- Programm "IdA" (Integration durch Austausch - Integration durch Austausch) unterstützt gewonnen ist auch der Autor von einigen der Präsentationen. Projektziele Annahmen des Projekts "Dazia" im Lichte der Politik der Europäischen Union In der neuen Förderperiode in den Jahren 2014-2020 ist es von die Europäische Union die Förderung der benachteiligten jungen Menschen zu intensivieren und zu implementieren geplant. Als eine der möglichen Methode ist die Förderung der transnationalen Mobilität zu nennen, die die Aspekte der beruflichen sowie die sprachliche und interkulturelle Vorbereitung beinhaltet. Diese Handlungen sollen auf den bisherigen Erfahrungen der transnationalen EU-Programme basieren. Um den Anforderungen der EU gerecht zu werden ist es notwendig durch die Arbeits- und Ausbildungsakteure, die in der Euroregion tätig sind, neue Arbeitsmethoden zu erproben zwecks der Zusammenarbeit mit benachteiligten Personengruppen, wie Langzeitarbeitslosen, Personen ohne Schuloder Berufsabschluss und/oder mit fehlender Berufserfahrung. Hauptziel des Projekts DAZIA : Förderung der Zusammenarbeit der öffentlichen Arbeitsmarktinstitutionen und Bildungseinrichtungen im Bereich der Durchführung von den zusammenrealisierten innovativen Maßnahmen gegen sozialer Ausgrenzung der gefährdete Personen aus der Zielgruppe, die z.b. sind: - junge Leute, für die die Berufspraktika im Ausland keine Selbstverständlichkeit sind, - junge Arbeitslose von 18-30 Jahren, ohne Ausbildung, ohne Berufserfahrung, an der Schnittstelle Ausbildung/Beruf - Arbeitsmarktrückkehrer, z.b. junge Mütter, - Personen über 18, die keine Schule beendet haben, aber auch Vertrauen der Teilnehmer mit der Erfahrungen von Partnern des transnationalen ESF- Programm IdA. Das spezifische Ziel des Projekts DAZIA : Förderung der Zusammenarbeit Arbeitsmarktinstitutionen und Ausbildungeinheiten, die an diese Zielgruppe gerichtet wird, mit folgenden Ziele: - Qualifizierung für den nationalen, europäischen, internationalen Arbeitsmarkt, - die Erprobung arbeitsmarktbezogener Austausch-/ Mobilitätsaktivitäten unter Einbezug von Personengruppen mit erschwertem Zugang zum Arbeitsmarkt, - Schaffung von Mobilität im Arbeitsmarkt innerhalb der EU, - durch transnationale Auslandsaufenthalte die Chancen auf dem Arbeitsmarkt erhöhen. Die Konformität des Projekts DAZIA mit den Richtlinien der Europäischen Union Dank der Durchführung des Projekts DAZIA, Niederschlesiches Woiwodschaftsarbeitsamt entspricht allen Anforderungen der Europäischen Union bei der Aufrechterhaltung der Projektergebnisse früherer Projekte 50 PLUS und Mobilität : - Thema des Projekts bezieht sich auf die Schlussfolgerungen des früheren Projekten (meritorische Fortsetzung), 45
- Projekt ist in der Zusammenarbeit mit den Partnern und Teilnehmern der früher durchgeführten Projekte (Fortsetzung der Partnerschaft). Geplannte Projektmaßnahmen: Informationsmaßnahmen, 4 Organisationstreffen von Partnern, 2 Schulungen: - Nr 1: 29 30 Januar 2014, - Nr 2: 20 21 März 2014. Die wichtigste Informationen über das Projekt, realisierten Aktivitäten und Informationsmaterialen für Teilnehmern finden Sie auf der Projekt-Website: www.dazia.dwup.pl 46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
3. Fallbeispiel Zwischen Terminkalender und Banja Aus deutscher Sicht Ulrich Rauchstädt Die Firma XY möchte Bauteile kostengünstig in Russland herstellen. Dafür wird eine neue Werkhalle aufgebaut. Herr Schmidt arbeitet als technischer Leiter der deutschen Firma und wird beauftragt, mit der russischen Baufirma den Endvertrag zu verhandeln. Die Verhandlungen verliefen schwierig. Es kam mehrfach zu Terminverschiebungen. Als Herr Schmidt eine Geschäftsreise nach China plant, kommt aus Russland das»ok«für den Vertragsabschluss. Herr Schmidt beschließt, dafür einen Zwischenstopp einzulegen. Die Verhandlungen verlaufen zu seiner Zufriedenheit. Es herrscht eine freundschaftliche Atmosphäre. Während des Mittagessens lädt ihn der Generaldirektor Herr Kowaljow ein, am Abend zu ihm auf die Datscha zu fahren und den Vertragsabschluss bei Wodka und Banja zu feiern. Herr Schmidt meint, er wolle nicht das Privatleben des Direktors stören, lehnt freundlich ab und verweist auf seinen Termin in Peking. Herr Kowaljow fragt ihn daraufhin, ob die deutsche Seite den Vertragsabschluss wirklich ernst nimmt? Welche Gründe liegen dem Verhalten von Herrn Kowaljow Ihrer Meinung nach zugrunde? Bestimmen Sie den Erklärungswert jeder Alternative auf der Skala. Es ist möglich, dass es mehrere Antwortvarianten mit gleichem oder verschiedenem Erklärungswert gibt. Mögliche Deutungen a) Herr Kowaljow ist stolz auf seine neu erbaute Datscha. Er möchte den deutschen Partnern zeigen, dass sie es mit einem einflussreichen und wohlhabenden Mann zu tun haben. sehr zutreffend eher zutreffend eher nicht zutreffend nicht zutreffend b) In Russland vermischen sich Arbeits- und Privatsphäre oft miteinander. Für Herrn Kowaljow ist es normal, Geschäftspartner nach Hause einzuladen. Außerdem möchte er prüfen, ob der Deutsche für den Vertragsabschluss nur scheinbar freundlich getan hat. sehr zutreffend eher zutreffend eher nicht zutreffend nicht zutreffend c) Die russische Banja ist eine Art Prüfstein für die Echtheit eines Vertrages. Schriftliche Abmachungen werden traditionell ernster genommen, wenn der Vertrag»begossen«wurde und man miteinander in der Banja gewesen ist. Es bezeugt»reine Absichten«. sehr zutreffend eher zutreffend eher nicht zutreffend nicht zutreffend d) Da Herr Kowaljow weiß, dass er auch in Zukunft nicht alle Termine einhalten kann, möchte er Herrn Schmidt auf seine Seite ziehen, um ihn positiv zu stimmen. sehr zutreffend eher zutreffend eher nicht zutreffend nicht zutreffend www.transkulturelles-portal.com Regula Fischer / Andreas Furrer-Küttel (2009) 67
Erklärung a) Diese Antwortalternative trifft nicht zu. Prestigedenken ist bei den Russen im Allgemeinen sehr verbreitet. Das wird oft durch sehr teure Geschäftsanzüge, modernste Geschäftswagen und teure Uhren zur Schau getragen. Dadurch zeigt man seine hohe Stellung in der Gesellschaft. Jedoch eine Einladung zu sich nach Hause hat eine andere Bedeutung. Erklärung b) Es trifft zu, dass sich in Russland Arbeits- und Privatsphäre oft miteinander vermischen. Mit dieser Deutung erklären Sie diese Situation am besten. Jemand nach Hause einzuladen, bedeutet eine Distanzreduzierung in der Beziehung. Es eröffnet eine Möglichkeit sich in einer privaten und ungezwungenen Atmosphäre von der menschlichen Seite als Person kennen zu lernen. Dabei wird auch festgestellt, ob die zukünftigen Geschäftspartner sich auch privat gut verstehen werden. Durch das private Kennen lernen entsteht Vertrauen zueinander. Dieses Vertrauen ist die Grundlage einer guten geschäftlichen Beziehung. Denn in Russland sagt man,»papier ist geduldig«und meint damit, dass wohl nicht immer alles so eingehalten wird, wie es im Vertrag steht. Erst durch eine gute persönliche Beziehung wird Ehrlichkeit in der Geschäftsbeziehung abgesichert. Erklärung c) Die Russen pflegen es schon zu sagen:»was bei einem Mensch im Kopf ist, ist beim Betrunkenen auf der Zunge«und somit hat der Alkoholkonsum durchaus eine Funktion um»reine Absichten«zu klären. Jedoch hat die Einladung primär das Ziel sich in der privaten Atmosphäre näher kennen zu lernen, dass als Vertrauen bildende Massnahme dient. Eine andere Antwortalternative erklärt die Situation besser. Erklärung d) Diese Antwort trifft nicht zu. In Russland werden in der Tat nicht alle Termine eingehalten. Die Russen erklären dies oft mit unvorhersehbaren äusseren Umständen, auf Russisch»obstojatelsva«. Sie sehen eine solche Erklärung der Verzögerung durchaus als eine ernst zu nehmende Begründung an und nicht als eine Ausrede. Die Termineinhaltung hat nichts mit der Einladung zu tun. 68
4. Interkulturelle Handlungskompetenz Trainer: Ulrich Rauchstädt, Mitarbeit: Maciej Kosiński Definition Kultur Der Begriff Kultur entstammt dem lateinischen Wort colere und bedeutet soviel wie bebauen, bestellen pflegen. Jede Kultur hat ihre Besonderheiten und ihre eigenen, für sie typischen Orientierungen. Diese prägen die Angehörigen einer Kultur und formen deren Identität. Diese Orientierungen beeinflussen das Wahrnehmen, Denken, Werten und Handeln aller ihrer Mitglieder und definieren ihre Zugehörigkeit zur Gesellschaft. Definition nach G. Hofstede Kultur ist mentale Software, die in einem Sozialisationsprozess kulturell programmiert wird. Im Laufe dieser Sozialisation und vor allem in der Kindheit, der Primärsozialisation, erwirbt das Individuum bestimmte Muster des Denkens, Fühlens und Handels, die als Werte und Haltungen umschrieben werden. Konsequenzen für unser Handeln: Wir sind uns nur zu einem kleinen Teil bewusst, welcher mentalen Programmierung wir ausgesetzt sind. Wie wir uns dadurch von kulturell andersartig geprägten Menschen unterscheiden, hängt vom nicht-sichtbaren Teil ab. Zusammentreffen von Kulturen Treffen zwei Menschen aus verschiedenen Kulturen aufeinander, neigen sie dazu, das Verhalten ihres Gegenübers anhand ihrer eigenen Werte und Einstellungen zu interpretieren. Ursache für Missverständnisse 69
Sind Sie sich stets bewusst......dass jedes Ihrer Worte und jede Ihrer Gesten von jemandem aus einem anderen Kulturkreis völlig anders interpretiert werden können? Wir sehen unsere Umwelt unsere Mitmenschen uns selbst durch die Brille unserer eigenen kulturellen Prägung. Und so tun es auch unsere anderskulturellen Partner. Ebenen der mentalen Programmierung in Anlehnung an Hofstede Die menschliche Natur ist das, was alle Menschen verbindet. Dieses universelle Erbe ist unsere physische und in den Grundzügen auch psychische Funktionsweise. Hierzu zählen die Grundbedürfnisse des Menschen nach beispielsweise Bewegung und Nahrung, sowie der Wunsch nach Gemeinschaft und Austausch. Auch die Fähigkeit, Emotionen wie Angst, Freude, Trauer, Wut, Liebe zu empfinden ist allen Menschen gemeinsam. Wie all das zum Ausdruck kommt, ist jedoch in erster Linie abhängig von der Kultur, in der der Mensch lebt. Diese ist im Gegensatz zur menschlichen Natur erlernt und nicht ererbt. Die Persönlichkeit des Menschen besteht einerseits aus Charakterzügen, die auf Grund seiner Gene ererbt sind und gleichzeitig aus erlernten Verhaltensmustern und Charakterzügen, die gestaltet sind durch den Einfluss der Kultur und die individuelle persönliche Erfahrung. Dimensionen der Unterschiedlichkeit in der interkulturellen Zusammenarbeit 70
Interkulturelle Überschneidungssituationen Zwischen dem Eigenkulturellen und dem Fremdkulturellen entsteht so ein Zwischenraum der Uneindeutigkeit, Vagheit und Neuartigkeit. 2 In diesem Zwischenraum entsteht das Interkulturelle. Es treffen verschiedene Weltbilder, Lebensformen, Denk- und Handlungsweisen aufeinander, die dazu führen, dass durch Unwissenheit über das Fremde Konfliktpotenzial gegeben ist. Um kulturelle Überschneidungssituationen positiv zu gestalten und eine Ausgeglichenheit zwischen Fremdem und Eigenem herzustellen und somit einen Austausch zu ermöglichen, ist Interkulturelle Kompetenz erforderlich. Thomas (2003) definiert Interkulturelle Kompetenz wie folgt: Interkulturelle Kompetenz zeigt sich in der Fähigkeit, kulturelle Bedingungen und Einflussfaktoren im Wahrnehmen, Urteilen, Empfinden und Handeln bei sich selbst und bei anderen Personen zu erfassen, zu respektieren, zu würdigen und produktiv zu nutzen im Sinne einer wechselseitigen Anpassung, von Toleranz gegenüber Inkompatibilitäten und einer Entwicklung hin zu synergieträchtigen Formen der Zusammenarbeit, des Zusammenlebens und handlungswirksamer Orientierungsmuster in Bezug auf Weltinterpretation und Weltgestaltung. 71
Interkulturelle Kompetenz ist mit anderen Worten Die Fähigkeit zum Dialog durch Respektierung der Denk- und Handlungsweisen, der Selbstverständlichkeiten und Empfindlichkeiten des fremdkulturellen Partners. Kulturelle Orientierungen in Deutschland nach Thomas Sachorientierung vs. Personenorientierung Organisation vs. Improvisation Monochrones vs. Polychrones Zeitgefühl Trennung vs. Vermischen von Privat- und Berufsleben Hoch- vs. Niedrig- Kontext- Kommunikation 72
5. Transkulturelle Sensibilität, Kommunikation, kulturelle Unterschiede die Derdianer Ulrich Rauchstädt, Maciej Kosinski 73
74
75
76
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY D A Z I A FRAGEBOGEN POTENZIAL DER GRENZÜBERGREIFENDEN ZUSAMMENARBEIT Der Fragebogen dient zur Sammlung von Informationen zu den Möglichkeiten des Aufbaus von Partnerschaften im Grenzraum und zur Identifizierung von Problemen und Barrieren der grenzübergreifenden Zusammenarbeit. Der Fragebogen ist anonym. 1. Welche Ihnen bekannte (lokale/regionale) Institutionen bzw. Organisationen arbeiten auf dem grenzübergreifenden Markt zusammen?.. 2. Welche Institutionen bzw. Organisationen könnten Ihrer Meinung nach auf dem grenzübergreifenden Markt potenziell zusammenarbeiten? Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 77
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY 3. Arbeitete Ihre Institution mit ausländischen Trägern zusammen? Wenn ja, nennen Sie bitte diese... 4. Worauf beruhte diese Zusammenarbeit? 5. Was waren die Vorteile dieser Zusammenarbeit?.. Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 78
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY 6. Gab es Probleme oder Barrieren in der Zusammenarbeit mit ausländischen Trägern? Was für einer Art?. 7. Welche Ideen für die Zusammenarbeit im deutsch-polnischen Grenzraum haben Sie? 8. An was für einer grenzübergreifenden Zusammenarbeit haben Sie Interesse? Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 79
DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY 9. Welche Informationen, welche Hilfe fehlt, um eine solche Zusammenarbeit aufzunehmen? 10. Von wem (von welchen Institutionen) würde Ihre Institution eine diesbezügliche Unterstützung und Hilfe erwarten? Wir bedanken uns für das Ausfüllen des Fragebogens! Projektteam D A Z I A Projekt DAZIA (nr projektu 0868.01.J2.2.280813.1.10) jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa 80