Standardy obsługi inwestorów w Małopolsce Poradnik
Poradnik powstał na zlecenie Zarządu Województwa Małopolskiego w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Publikację przygotował: Poradnik opracował zespół CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej w składzie: Jan Jerschina, Szymon Beźnic, Dominika Lalik-Budzewska, Elżbieta Lesińska, Łukasz Pytliński Współpraca i konsultacja zespół Małopolskiego Obserwatorium Gospodarki w składzie: Marcin Kopeć, Agnieszka Górniak, Rafał Poniewski, Bartosz Józefowski Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Gospodarki i Społeczeństwa Informacyjnego 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22 Adres do korespondencji: 30-017 Kraków, ul. Racławicka 56 (012) 63 03 368, (012) 63 03 374 e-mail: gospodarka@umwm.pl www.gospodarka.obserwatoria.malopolska.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2010. Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Opracowanie graficzne, skład, przygotowanie do druku, druk: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk www.grzeg.com.pl Redakcja techniczna: Elżbieta Czarnacka Projekt graficzny: Bożena Rociek
Szanowni Państwo! Mam przyjemność zarekomendować Państwu Standardy obsługi inwestora w Małopolsce oparty na zbiorze dobrych praktyk podręcznik obsługi inwestorów w małopolskich urzędach gminnych. Zawarte w nim informacje nie tylko porządkują wiedzę na temat procesu pozyskiwania nowych inwestycji, ale także stanowić mogą źródło wiedzy jak tworzyć nową jakość w relacjach urzędów z przedsiębiorcami. Publikacja powstała w oparciu o przeprowadzone badania, wywiady z ekspertami oraz praktyczne przykłady pochodzące z instytucji profesjonalnie zajmujących się obsługą inwestorów. Audyt obsługi inwestorów przeprowadzony wśród instytucji samorządowych wskazał na potrzebę dalszego przekazywania wiedzy i prezentowania dobrych wzorców w tej dziedzinie. Za bardzo ważne uznano także promowanie otwartej postawy w relacjach z potencjalnymi inwestorami. Zarząd Województwa poświęca wiele uwagi zwiększeniu atrakcyjności inwestycyjnej regionu. Przyciąganie zewnętrznego kapitału jest nie tylko szansą, lecz warunkiem rozwoju regionalnego. Zadania samorządu lokalnego to: profesjonalne przygotowanie oferty inwestycyjnej, sprawne przeprowadzenie negocjacji z potencjalnym inwestorem, udzielenie pomocy w dopełnieniu procedur, a także rzetelna ocena składanych ofert. Podręcznik, który trafia właśnie w Państwa ręce, to kompendium wiedzy o obsłudze inwestorów. Mam nadzieję, że podzielają Państwo naszą troskę o usprawnianie procesu inwestycyjnego w Małopolsce. Zachęcam więc do zapoznania się z przedstawionym schematem obsługi inwestorów. Dziękuję wszystkim instytucjom i osobom, których zaangażowanie umożliwiło wydanie tego podręcznika. Marek Nawara Marszałek Województwa Małopolskiego 3
Poradnik niniejszy został oparty na trzech typach źródeł. Pierwszym były wyniki badania pt. Poziom obsługi inwestorów w Małopolsce, zrealizowanego na zlecenie Małopolskiego Obserwatorium Gospodarki, działającego w ramach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, drugim dostępne instrukcje i poradniki, trzecim zaś istniejąca literatura przedmiotu. Badanie zrealizowane dla Małopolskiego Obserwatorium Gospodarki pozwoliło na wyciągnięcie wniosku, że samorządy gminne potrzebują poradnika, który byłby dostosowany do potrzeb gmin rolniczych, wiejskich oraz tych najmniej doświadczonych w kontaktach z potencjalnymi inwestorami. Wyniki badań wskazują, że niedostateczne doświadczenie oraz niepowodzenia pierwszych kontaktów powodują utratę wiary w szanse pozyskania inwestora. Tymczasem naturalne jest, że większość kontaktów z potencjalnymi inwestorami nie kończy się zainwestowaniem na obszarze gminy. Nie należy z tego wyciągać wniosku, że gmina nie stanowi atrakcyjnej lokalizacji, ani że proces pozyskiwania inwestora jest w całości niepoprawny. Oczywiście należy analizować sposób postępowania, diagnozować błędy, starać się określać sposoby ich naprawienia i działać w kierunku promowania gminy. Powierzamy Państwu zestawienie wzorów i standardów postępowania w najbardziej typowych sytuacjach. Dla ich zobrazowania w treści poradnika umieszczone zostały przykłady dobrych praktyk oraz najczęściej popełnianych błędów. Celem tej publikacji nie jest stworzenie uniwersalnego wzorca postępowania w zakresie obsługi inwestorów. Poradnik traktować należy raczej jako zbiór zaleceń, które umożliwią gminom rozwijanie własnego schematu działań. Najważniejsze jest, by potencjalnemu inwestorowi zawsze dostarczać rzetelne informacje, odpowiednio dobierać argumenty w dyskusji z inwestorem oraz budować klimat zaufania. Jan Jerschina Prezes CEM IBRiOP 5
Spis treści Wykaz używanych skrótów................................................ 9 Wprowadzenie............................................................ 11 1. Przygotowanie strategii działań proinwestycyjnych...................... 15 Rola władz gminy w procesie podejmowania decyzji o lokalizacji inwestycji........ 15 Założenia strategii proinwestycyjnej.............................................. 16 2. Instytucje wspierające pozyskiwanie inwestorów........................ 25 Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych.............................. 25 Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego...................................... 26 Krakowski Park Technologiczny i Krakowska Specjalna Strefa Ekonomiczna......... 27 Centrum Business in Małopolska.................................................. 29 Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie.............................................. 30 Inne organizacje lokalne wspierające proces pozyskiwania inwestorów do gmin...... 31 3. Oferta promocyjno-inwestycyjna........................................ 37 Cele oferty inwestycyjnej......................................................... 37 System Informacji Inwestycyjnej.................................................. 38 Oferta ulg, zachęt i ułatwień dla inwestorów....................................... 42 Przygotowanie formularza informacyjnego PAIiIZ.................................. 43 Materiały umożliwiające obrazowe przedstawienie oferty.......................... 47 Folder informacyjny dla inwestorów............................................... 48 Prezentacja multimedialna........................................................ 54 Zawartość informacyjna strony internetowej urzędu............................... 56 Promocja oferty inwestycyjnej.................................................... 58 7
Poradnik dla gmin 4. Pierwszy kontakt z potencjalnym inwestorem........................... 63 Procedura postępowania w razie pierwszego kontaktu z potencjalnym inwestorem....................................................... 63 Ramy czasowe udzielania odpowiedzi przez urzędników........................... 68 Organizacja spotkania z potencjalnym inwestorem................................ 69 5. Przebieg spotkania z potencjalnym inwestorem......................... 79 Szczegółowe pytania, jakie należy zadać przed spotkaniem........................ 79 Standardowy przebieg spotkań z potencjalnymi inwestorami...................... 80 Postępowanie w przypadku kontaktu z inwestorem zagranicznym................. 85 Szkolenia podnoszenie kwalifikacji urzędników.................................. 87 6. Negocjacje i współpraca z inwestorem................................... 91 Negocjacje z inwestorem......................................................... 91 Współpraca z inwestorem w trakcie realizacji inwestycji i po jej zakończeniu........ 95 Bibliografia............................................................... 99 Strony internetowe:....................................................... 101 Załączniki................................................................ 105 Załącznik nr 1 wzór formularza informacyjnego PAIiIZ dla nieruchomości typu greenfield........................................................ 105 Załącznik nr 2 wzór formularza informacyjnego PAIiIZ dla nieruchomości typu brownfield....................................................... 109 Załącznik nr 3 logo województwa małopolskiego oraz logo Business in Małopolska................................ 112 Załącznik nr 4 Karta informacyjna dla stanowiska pierwszego kontaktu........... 113 Załącznik nr 5 Karta informacyjna dla Koordynatora Informacji Inwestycyjnej..... 115 Załącznik nr 6 Formularz przygotowywania spotkania z inwestorem.............. 118 Załącznik nr 7 Polecana literatura z zakresu zagadnień obsługi inwestora zagranicznego i negocjacji........................................ 119 8
Wykaz używanych skrótów CEM IBRiOP CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Sp. z o.o. COI Centrum Obsługi Inwestora KPT Krakowski Park Technologiczny MARR Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego MOG Małopolskie Obserwatorium Gospodarki PAIiIZ Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych PUP Powiatowy Urząd Pracy SSE Specjalna Strefa Ekonomiczna UMWM Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego WUP Wojewódzki Urząd Pracy WM Województwo Małopolskie 9
Wprowadzenie Jakość współpracy samorządów gminnych z potencjalnymi inwestorami jest jednym z ważniejszych czynników rozstrzygających o wyborze lokalizacji pod planowaną inwestycję. Tak zwane miękkie czynniki, sprzyjające podjęciu decyzji o lokalizacji inwestycji do których należy zaangażowanie lokalnych urzędów i jakość obsługi inwestorów nabierają szczególnego znaczenia, gdy inwestor ma do wyboru kilka lokalizacji dla swojej inwestycji. Badania procesów decyzyjnych i praktyka wskazują, że wybór dokonywany jest wówczas w oparciu o maksymalizację korzyści emocjonalnych: przedsiębiorca chętniej rozpocznie działalność tam, gdzie panuje przyjazny klimat dla prowadzenia inwestycji oraz gdzie ma zapewnioną przychylność władz lokalnych. Podnoszenie poziomu wiedzy i kompetencji przedstawicieli samorządów, a w efekcie maksymalne wykorzystanie możliwości wpływu władz lokalnych na decyzje lokalizacyjne przedsiębiorstw, stanowi przedmiot starań Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, zainteresowanego stałym wzrostem strumienia inwestycji napływających do Małopolski. Opracowanie stanowi praktyczny poradnik, przygotowujący przedstawicieli władz lokalnych do profesjonalnej obsługi inwestorów zainteresowanych rozpoczęciem działalności na terenie gminy. Wskazówki w nim zawarte w większości uznać można za uniwersalne i możliwe do zastosowania w różnych typach gmin (zarówno o profilu przemysłowym, jak i turystycznym), a jego celem w dłuższej perspektywie jest ujednolicenie i usprawnienie procesu obsługi projektów inwestycyjnych w Małopolsce. Tworząc poradnik, autorzy opierali się na dostępnych w formie papierowej oraz elektronicznej dokumentach dotyczących obsługi projektów inwestycyjnych (patrz: Bibliografia), korzystali także z doświadczeń instytucji wspierających gminy w po zys kiwaniu inwestorów, takich jak Państwowa Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego, Krakowski Park Technologiczny, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego oraz Wojewódzki Urząd Pracy. Podstawą dla formułowania wskazówek, dotyczących obsługi inwestora, były wnioski wynikające z badania Poziom obsługi inwestora w Małopolsce, zrealizowanego we wrześniu 2009 roku przez CEM IBRiOP na zlecenie Małopolskiego Obserwatorium Gospodarki. Opierając się na wnioskach z badania, za pomocą graficznych oznaczeń (symbol kciuka skierowanego w górę lub w dół) wyróżniono w tekście poradnika przykłady dobrych praktyk oraz wskazano na najczęściej popełniane błędy. Badania, zrealizowane w 20 małopolskich gminach, ujawniły brak w wielu urzędach procedur obsługi inwestorów. Ilustracją wyników badań jest wykres przedstawiający procent realizacji standardów obsługi inwestora w zbadanych gminach. Pokazuje on, że zaledwie w 3 z 20 zbadanych małopolskich urzędów procent realizacji standardów obsługi wyniósł 80% lub więcej. W 9 gminach nie zrealizowano natomiast nawet 60% standardów. 11
Poradnik dla gmin Wykres 1. Procent realizacji przyjętych w badaniu standardów obsługi inwestora w 20 zbadanych małopolskich gminach Źródło: Raport z badania pt. Poziom obsługi inwestora zagranicznego w Małopolsce zrealizowanych w 2009 r. Poradnik składa się z sześciu rozdziałów, które obrazują następujące po sobie etapy obsługi inwestora. Analizę standardów obsługi rozpoczyna opis procesu przygotowania i wdrożenia strategii proinwestycyjnej wraz z omówieniem działalności instytucji wspierających władze samorządowe w kontaktach z inwestorami. Główna część poradnika prezentuje metody opracowania oferty inwestycyjnej oraz standardy obsługi informacyjnej inwestorów, formy kontaktu, organizację spotkań oraz przedstawienie oferty. Końcowy rozdział poświęcony jest omówieniu negocjacji i obsługi poinwestycyjnej. Treść poradnika skupia się na głównych obszarach obsługi inwestora i nie obejmuje pełnego zakresu elementów związanych z tą tematyką. Dlatego opracowanie uzupełnione zostało o bibliografię, która umożliwi samodzielne pogłębianie wiedzy dotyczącej analizowanych zagadnień. 12
1. Przygotowanie strategii działań proinwestycyjnych
1. Przygotowanie strategii działań proinwestycyjnych Rola władz gminy w procesie podejmowania decyzji o lokalizacji inwestycji O wyborze lokalizacji inwestycji decydują w pierwszym rzędzie czynniki twarde, jak położenie geograficzne, dostępność komunikacyjna, wielkość rynków zbytu oraz jakość i koszt siły roboczej. Jednak także elementy miękkie, w tym jakość obsługi inwestora oraz zachęty oferowane inwestorom przez władze gminne, stanowią istotny czynnik determinujący napływ inwestycji. Co więcej, niechętne nastawienie władz lokalnych może tworzyć na tyle zły klimat do prowadzenia interesów, że gmina przegrywa w konkurencji z lokalizacją teoretycznie mniej atrakcyjną, lecz bardziej przyjazną inwestorom. Rolę jakości obsługi inwestorów w procesie podejmowania decyzji lokalizacyjnej ilustruje Tabela 1. Tabela 1. Wpływ wybranych czynników na wybór miejsca inwestycji według inwestorów (odsetek wskazań na bardzo duży i duży wpływ czynnika). Wyróżniono czynniki, na które bezpośredni wpływ mają władze samorządowe. Czynnik lokalizacji Ocena inwestorów Bliskość głównych dróg 73,6 Współpraca władz gminy 66,0 Dogodne położenie w stosunku do odbiorców 64,2 Pozytywne nastawienie ludzi wobec pracy 61,5 Niskie koszty pracy 58,8 Łatwość pozyskania wykwalifikowanych robotników 56,6 Dostępność szczegółowej informacji o terenie 54,9 Łatwość pozyskania wysoko kwalifikowanych specjalistów 51,0 Bliskość przyszłej lub obecnej autostrady 46,2 Niskie ceny ziemi 46,0 Dobre warunki ekologiczne 42,0 Niewielka skłonność do strajków 36,7 Dostępność specjalistycznych usług dla firm 32,7 Bliskość granicy 32,1 Pozytywne doświadczenia firm inwestujących wcześniej w danym miejscu 29,4 Dostępność tanich budynków 29,4 Brak wojowniczo nastawionych organizacji związkowych 29,2 Bliskość zaopatrzenia w surowce, materiały lub części 28,3 Dostępność usług zaspokajających potrzeby pracowników firmy 26,5 Źródło: Opracowanie na podstawie Jarczewski W., 2007, Pozyskiwanie inwestorów do gmin, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, s. 44. 15
Poradnik dla gmin Praktyka gmin osiągających sukcesy w pozyskiwaniu inwestorów pokazuje, że podstawą aktywności proinwestycyjnej jest wola i zaangażowanie władz jednostki samorządu lokalnego. Często to osobowość liderów aktywizuje budowę systemu działań, umożliwiających rozwój przedsiębiorczości w gminie. Pozyskiwanie inwestorów to zwykle proces długofalowy i wymagający wielokierunkowych działań ze strony władz samorządowych. W konsekwencji sukces uzależniony jest także od stabilności władzy w gminie i ciągłości działań proinwestycyjnych w kolejnych kadencjach. Pozytywne nastawienie władz samorządowych do pozyskiwania inwestorów i aktywność lokalnych liderów, jak pokazuje przykład kilku małopolskich gmin, jest niezbędnym czynnikiem sukcesu. Błędem bywa przekonanie, że posiadana oferta inwestycyjna jest na tyle atrakcyjna, że wypromuje się sama. Założenia strategii proinwestycyjnej Etapy budowy strategii proinwestycyjnej Pierwszym krokiem do pozyskania inwestora jest sformułowanie wpisującej się w strategię lokalnego rozwoju gospodarczego wizji proinwestycyjnej polityki gminy. Strategia powinna określać konieczne działania i wskazywać pożądane cele. Podstawą wyznaczenia kierunku strategii proinwestycyjnej jest określenie potencjału gminy, oczekiwanych w związku z pojawieniem się inwestorów korzyści oraz wskazanie istniejących ograniczeń i sposobów ich przezwyciężenia. Budowę strategii proinwestycyjnej rozpoczyna określenie celu planowanych działań proinwestycyjnych. Podstawą są odpowiedzi na pytania o przyszłość gminy: Czy celem jest pozyskanie inwestycji przemysłowych czy rozwój usług turystycznych? Czy przyciągnięcie inwestora z branży przemysłowej nie zaszkodzi wizerunkowi gminy turystycznej? Czy gmina spełni wymagania dotyczące wielkości terenu inwestycyjnego, czy konieczne jest sprofilowanie oferty na potrzeby mniejszych przedsięwzięć? Jaką perspektywę rozwoju akceptują mieszkańcy i lokalni przedsiębiorcy? Kształt długofalowej strategii musi wynikać z odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące wizji rozwoju jednostki samorządu terytorialnego. Kwestie sporne lokalny samorząd powinien poddać konsultacjom społecznym, aby ograniczyć ryzyko konfliktów związanych z pojawieniem się w gminie nowego podmiotu gospodarczego. Należy określić priorytety rozwoju lokalnego głównymi korzyściami z przyciągnięcia inwestora mogą być redukcja bezrobocia lub aktywizacja lokalnej gospodarki, a nie bezpośrednie wpływy z podatku od nieruchomości. Kolejnym krokiem jest wyznaczenie mocnych i słabych stron gminy oraz szans i zagrożeń, czyli wykonanie analizy SWOT 1 (patrz: Tabela 2). Wokół mocnych stron i szans roz- 1 Analiza SWOT technika analityczna służąca porządkowaniu informacji, stanowiąca pierwszy etap analizy strategicznej. Polega na posegregowaniu posiadanych informacji na cztery kategorie: mocne strony (wszystko, co stanowi atut analizowanego przedmiotu), słabe strony (wszystko, co stanowi słabość analizowanego przedmiotu), szanse (wszystko, co stwarza dla analizowanego przedmiotu szansę korzystnej zmiany) oraz zagrożenia (wszystko, co stwarza dla analizowanego przedmiotu niebezpieczeństwo niekorzystnej zmiany). Mocne i słabe strony stanowią czynniki wewnętrzne, natomiast szanse i zagrożenia czynniki zewnętrzne. 16
Przygotowanie strategii działań proinwestycyjnych wojowych będzie można budować strategię promocji gminy. Podaż terenów inwestycyjnych, tak w kraju, jak i w województwie, jest dość duża, należy zatem wyznaczyć dziedziny, będące podstawą przewagi konkurencyjnej nad innymi oferentami. Do dziedzin takich należą: ceny lub charakter nieruchomości, dostępność taniej siły roboczej, przygotowanie zawodowe potencjalnej kadry pracowniczej, oferta ulg i zachęt inwestycyjnych, jakość infrastruktury transportowej, położenie geograficzne warunkujące dostępność rynków zbytu, dostaw surowców itp. Każda z tych dziedzin może być także słabością i ujawniać braki oraz ograniczenia lokalnej oferty. Mocne i słabe strony oraz cele stanowią podstawę wyznaczenia działań niezbędnych do zbudowania atrakcyjnej dla inwestora oferty, oszacowania kosztów ich realizacji oraz określenia perspektywy czasowej, w której działania zostaną zrealizowane. Strategia proinwestycyjna gminy powinna być skorelowana z aktualną Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego (tekst dokumentu dostępny na stronie internetowej www.malopolskie.pl). Tabela 2. Przygotowanie strategii promocji gminy wobec inwestorów analiza SWOT. Czynniki wewnętrzne Czynniki zewnętrzne (mocne i słabe strony) (szanse i zagrożenia) Koszt, kwalifikacje i podaż na lokalnym rynku pracy Stabilność polityczna Ceny oraz podaż nieruchomości w gminie Transport międzynarodowy Lokalne przedsiębiorstwa Rynki krajowe Ośrodki badawczo-rozwojowe Przepisy celne i podatkowe Lokalne usługi transportowe Działający w Polsce inwestorzy Infrastruktura zagraniczni Lokalny rynek zbytu Sytuacja makroekonomiczna kraju Stan środowiska naturalnego Warunki polityczne i ekonomiczne Struktura gospodarki do inwestowania Warunki życia Stosunek władz centralnych do inwestycji zagranicznych Lokalne warunki szkoleniowe Stosunek Polaków do inwestycji Stosunek władz lokalnych do inwestycji zagranicznych zagranicznych Stosunek społeczności lokalnych do inwestycji zagranicznych Źródło: Wolff J., (2004), Inwestorzy i samorząd. Wzajemne oczekiwania (prezentacja PPT), www.zmp.poznan.pl. Dokumenty strategiczne gminy Na podstawie określonych celów działań proinwestycyjnych opracowany zostaje lokalny program rozwoju. Jego powstanie jest istotne z promocyjnego punktu widzenia, będąc wyrazem zainteresowania władz gminy potrzebami przedsiębiorców zarówno funkcjonujących, jak i rozważających inwestycje na obszarze gminy. Dzięki niemu działania lokalnych władz nabierają charakteru planowego, możliwe staje się też poznanie planów potencjalnych inwestorów. 17
Poradnik dla gmin Kolejny istotny dokument to plan zagospodarowania przestrzennego. Brak planu może prowadzić do uznaniowości decyzji budowlano-inwestycyjnych, a długie oczekiwanie na wydanie decyzji administracyjnej może doprowadzić do spadku zainteresowania prowadzeniem inwestycji na terenie gminy, a nawet do całkowitej rezygnacji z danej lokalizacji. Zachęty dla inwestora ze strony władz gminy wsparcie organizacyjno-administracyjne oraz ulgi podatkowe Atrakcyjność inwestycyjna nieruchomości w znacznym stopniu zależy od jasnej sytuacji własnościowej. W wielu przypadkach inwestorzy wolą prowadzić negocjacje z gminą, będącą prawnym dysponentem nieruchomości, niż z grupą właścicieli prywatnych (konsekwencją rozdrobnienia gruntów w województwie małopolskim jest częste występowanie tej drugiej sytuacji). Zdarza się, że samorządy, przygotowując ofertę, skupują grunty, łącząc je w większą całość. Oferowanie dużych nieruchomości w jednym kawałku jest często warunkiem koniecznym rozpoczęcia rozmów o pozyskaniu inwestycji zagranicznych. Scalanie gruntów jest działaniem perspektywicznym, wymagającym znacznych nakładów finansowych, a ponadto obciążonym ryzykiem, gdyż może okazać się niewystarczające dla pozyskania inwestora. Nie wszystkie grunty warto skupować, czasem dla podniesienia atrakcyjności gruntów wystarczy deklaracja właścicieli o chęci ich zbycia po określonej cenie. Pojawiającym się błędem jest przekonanie władz lokalnych, że jeśli gmina nie posiada własnych terenów, to nie ma szans na pozyskanie inwestorów i nie musi przejawiać aktywności w kontaktach z nimi (wiąże się to z omówionym problemem zaangażowania władz gminnych w lokalny rozwój gospodarczy). Wśród czynników, na które wpływ mają władze lokalne, najważniejszym elementem branym pod uwagę przez potencjalnych inwestorów przy podejmowaniu decyzji lokalizacyjnej są z pewnością gminne inwestycje w rozwój infrastruktury technicznej (patrz: Rysunek 1). Inwestorzy, szczególnie zagraniczni, zazwyczaj poszukują gruntów w pełni przygotowanych do zainwestowania i spełniających szereg kryteriów istotnych z punktu widzenia planowanego przedsięwzięcia. W konsekwencji atrakcyjność oferty ściśle związana jest z przeznaczeniem nieruchomości wynikającym z zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i z samym faktem uchwalenia planu. Przed przedstawieniem oferty inwestorowi należy dokładnie określić potencjał obszaru i zakres możliwego wsparcia inwestycji. Ważnym i często oczekiwanym przez inwestorów elementem wsparcia procesu inwestycyjnego jest udzielanie ulg podatkowych (patrz: Tabela 3). 18
Przygotowanie strategii działań proinwestycyjnych Rysunek 2. Wpływ władz samorządowych na czynniki wyboru lokalizacji inwestycji. korzystne położenie Waga dla podaż siły roboczej infrastruktura inwestora telekomunikacja techniczna połączenia komunikacyjne fachowa siła robocza obiekty produkcyjne i biurowe wcześniejsza współpraca inwestora z polskimi partnerami bliskość granic duży rynek zbytu w regionie mała konkurencja ze strony firm lokalnych podaż i dostęp do surowców doświadczenia innych spółek lokalne zachęty podatkowe jakość obsługi w urzędzie stosunek władz lokalnych do BIZ nastawienie mieszkańców do inwestycji zagranicznych Niski/a ceny surowców Wpływ władz samorządowych na dany czynnik Wysoki Źródło: Rola PAIiIZ w pozyskiwaniu inwestorów zagranicznych (prezentacja PPT), za: Dziemianowicz, 1998, coi.wrotapodlasia.pl. Tabela 3. Oczekiwania inwestorów wobec władz lokalnych (odsetek odpowiedzi twierdzących po zaokrągleniu do pełnych wartości). Oczekiwania Inwestorzy Inwestorzy zagraniczni krajowi Udzielanie ulg podatkowych 89 85 Rozwijanie infrastruktury technicznej 73 64 Tworzenie planów rozwoju lokalnego 38 19 Rozwijanie infrastruktury społecznej 32 26 Działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego 27 30 Pomoc w znalezieniu partnerów biznesowych 27 68 Źródło: Matuszczak-Szulc I., Rola samorządu w kreowaniu lokalnej polityki gospodarczej subregionu. Doświadczenia Ostrowa Wielkopolskiego (prezentacja PPT), www.rsi-wielkopolska.pl za: Dziemianowicz W., 2007, Konkurencyjność miast w świetle klimatu inwestycyjnego i relacji władz lokalnych z inwestorami zagranicznymi, Turawa k. Opola. Oczekiwania inwestorów, dotyczące ulg w podatkach lokalnych, są przejawem chęci obniżenia kosztów działalności, choć wysokość zwolnień udzielanych przez władze lokalne jest zwykle niewielka, szczególnie z punktu widzenia dużych firm i międzynarodowych korporacji. Uwzględnienie tego elementu w strategii inwestycyjnej jest jednak często traktowane jako wyznacznik stosunku władz do potencjalnych inwestorów. Szczegółowe informacje na temat zachęt podatkowych, jakie zaoferować mogą potencjalnym inwestorom władze samorządowe, znajdują się w Rozdziale 3, podrozdział Oferta ulg, zachęt i ułatwień dla inwestorów. 19
Poradnik dla gmin Wysoka jakość obsługi inwestora w gminie Usprawnienie realizacji procesów inwestycyjnych w gminie jest z perspektywy inwestora niezwykle istotne. Dotyczy to wszelkich przedsięwzięć związanych z przygotowaniem warstwy informacyjno-promocyjnej oferty inwestycyjnej oraz standardów obsługi inwestora w urzędzie. Ta grupa działań przedstawiona została w dalszej części opracowania. Na tworzenie przychylnej inwestorom atmosfery w gminie wpływ mają: deklaracja wsparcia władz gminy w zakresie poprawy stanu infrastruktury technicznej na oferowanych inwestorowi terenach, poziom obsługi inwestora w urzędzie gminy, udzielanie ulg podatkowych oraz dodatkowej pomocy ułatwiającej prowadzenie działalności gospodarczej, spójna wizja rozwoju gospodarczego gminy (plany rozwoju lokalnego) oraz uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, kształtowanie w mieszkańcach gminy pozytywnego nastawienia do napływu inwestycji zagranicznych. 20
Przygotowanie strategii działań proinwestycyjnych Podstawowe bariery inwestowania na obszarze gminy, wynikające z braku proinwestycyjnej polityki urzędów lokalnych, to: brak działań władz samorządowych w celu uregulowania stanu prawnego nieruchomości położonych w granicach gminy (np. w drodze wykupu działek od prywatnych właścicieli), brak zachęt podatkowych oraz organizacyjno-administracyjnych ze strony władz lokalnych, brak pozytywnego nastawienia do inwestycji zagranicznych wśród władz gminy oraz mieszkańców regionu. 21
Instytucje wspierające pozyskiwanie inwestorów
2. Instytucje wspierające pozyskiwanie inwestorów Zapytania inwestycyjne ze strony inwestorów zagranicznych rzadko kierowane są bezpośrednio do gmin. W kontaktach między inwestorem a lokalnymi władzami pośredniczą zazwyczaj wyspecjalizowane instytucje: na poziomie krajowym Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ), a na poziomie województw regionalne Centra Obsługi Inwestora (COI). W Małopolsce COI funkcjonuje w ramach Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego (MARR). Dodatkowo, w proces obsługi inwestora w małopolskich gminach, w których funkcjonuje krakowska Specjalna Strefa Ekonomiczna (SSE), zaangażowany jest Krakowski Park Technologiczny (KPT), powołany do zarządzania SSE. Każda z wymienionych instytucji posiada bazę ofert inwestycyjnych, obejmującą lokalizacje pozostające w zasięgu jej oddziaływania (PAIiIZ posiada oferty z całego kraju, MARR z WM, a KPT oferty typu greenfield i brownfield 2 zlokalizowane w krakowskiej SSE). Wizyta inwestora w gminie zwykle stanowi ostatni etap rozpoznania możliwości lokalizacyjnych. Poza wymienionymi wyżej instytucjami, w proces pozyskiwania inwestorów do małopolskich gmin zaangażowany jest również Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie (WUP) oraz instytucje działające na szczeblu lokalnym. Rolę poszczególnych podmiotów w tym procesie omówiono poniżej. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych PAIiIZ jest agendą rządową, do której głównych zadań należy udzielanie informacji na temat otoczenia prawno-gospodarczego podmiotom planującym prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce oraz przeprowadzenie potencjalnych inwestorów przez wszystkie etapy procesu inwestycyjnego (od pomocy w wyborze lokalizacji, po ułatwienie kontaktu z władzami gmin, na których terenie znajdują się interesujące inwestora grunty / nieruchomości). Gminy stanowią dla PAIiIZ główne źródło informacji o dostępnej ofercie terenów typu greenfield i brownfield. Jako podmiot obsługujący przede wszystkim dużych inwestorów zagranicznych, Agencja jest zainteresowana jedynie dobrze przygotowanymi ofertami terenów inwestycyjnych i powierzchni biurowych z obszarów zapewniających wyszkoloną kadrę potencjalnych pracowników. Od gmin PAIiIZ oczekuje przygotowania szczegóło- 2 Greenfields tereny jeszcze nie przygotowane lub posiadające tylko podstawową infrastrukturę, które są przeznaczone pod inwestycje dla celów przemysłowych. W dosłownym tłumaczeniu to budowanie nowych fabryk i zakładów na zielonym polu, czyli od podstaw. Brownfields obszary uprzednio wykorzystywane, np. pod budowę, przez przemysł lub zastosowania komercyjne. Obszary brownfields mogą zawierać nieruchomości przeznaczone dla celów przemysłowych. 25