Systemy ekspertowe System rozpoznający choroby serca i układu krążenia Skład zespołu Maciej Dudek,Michał Janczykowski {macdudek,mjanczyk}@student.agh.edu.pl I rok informatyka EAIiE
Spis treści 1. Opis przeznaczenia systemu...3 1.1 Użytkownicy systemu...3 1.2 Dziedzina systemu...3 2. Wiedza systemu...4 2.1 Lista hipotez...4 2.2 Lista symptomów...5 2.3 Pytania metawiedzy...10 2.4 Tabela metawiedzy...11 3. Tabela symptomów z powiązanymi hipotezami...12 4. Przykłady działania systemu...13 4.1 Przygotowanie platformy do testowania...13 4.2 Działania systemu w przypadku bezpośredniego osiągania hipotez z definicji...16 5. Problemy z systemem BayEx...29 6. Propozycje zmian i rozbudowy systemu BayEx...29 7. Źródła wiedzy...30
1. Opis przeznaczenia systemu 1.1 Użytkownicy systemu System skierowany jest do osób chcących wstępnie rozpoznać po objawach chorobę serca lub układu krążenia. Nie ulega wątpliwości, że system nie ten zastąpi lekarza w decyzjach, co do kierunku leczenia. 1.2 Dziedzina systemu System pomaga diagnozować choroby serca i układu krążenia. Wnioskuje na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta. Przeprowadza wstępną diagnozę stanu zdrowia bez konieczności wizyty u lekarza specjalisty kardiologa.
2. Wiedza systemu Głównym problemem związanym z budową przedstawionego systemu, było znalezienie danych pozwalających na obliczenie prawdopodobieństw a priori. Z tego względu dane zostały opracowane na podstawie danych znalezionych na stronach internetowych związanych z problematyką chorób serca i układu krążenia. 2.1 Lista hipotez 1. Arytmia serca Stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne a ich częstotliwość wychodzi poza bezpieczny zakres 60 uderzeń na minutę. Stan taki często stanowić może zagrożenie dla życia, chociaż nie jest to regułą. 2. Dusznica bolesna Rzadka odmiana choroby niedokrwiennej serca, wywoływana miejscowym skurczem pojedynczej tętnicy wieńcowej. 3. Dychawica sercowa Zaburzenia występująca w formie napadów duszności, które pojawiają się w pozycji leżącej, po wysiłkach fizycznych, strasach psychoemocjonalnych oraz błędach dietetycznych. 4. Nadciśnienie tętnicze Choroba układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo podniesionym ciśnieniem tętniczym krwi. 5. Nerwica sercowa - Zespół objawów spowodowany zaburzeniami stanu psychicznego, najczęściej nerwicą lękową, bez jakichkolwiek uchwytnych zmian organicznych. 6. Niedociśnienie tętnicze Obniżenie ciśnienia tętniczego poniżej 100 mmhg ciśnienia skurczowego lub 60 mmhg ciśnienia rozkurczowego. 7. Ostre zapalenie mięśnia sercowego Proces zapalny toczący się w warstwie mięśniowej serca. Najczęstszymi przyczynami są infekcje wirusowa lub bakteryjne, w wyniku których może pojawić się ból w klatce piersiowej, szybki narastanie objawów niewydolności serca lub nagła śmierć sercowa. 8. Otłuszczenie serca Występuje u osób skłonnych do tycia, spotyka się je najczęściej u kobiet po 40 roku życia i mężczyzn po 50 roku życia. 9. Uderzenie krwi do głowy Schorzeniu towarzyszy ból, zawroty głowy, zaczerwienienie twarzy, migotanie w oczach i zaburzenia oddechu. 10. Zapalenie osierdzia Stan zapalny blaszek osierdzia o różnej etiologii, któremu zwykle towarzyszy gromadzenie się płynu pomiędzy blaszkami osierdzia, w tak zwanym worku osierdziowym. 11. Zapalenie wsierdzia Choroba rozwijająca się wskutek zapalenia wsierdzia. Najczęściej rozwija się w obrębie zastawek, ale dotyczy także jam serca.
Nazwa choroby Prawdopodobieństwo a priori Nadciśnienie tętnicze 0,16 Nerwica sercowa 0,12 Niedociśnienie tętnicze 0,11 Arytmia serca 0,10 Ostre zapalenie mięśnia sercowego 0,09 Dusznica bolesna 0,09 Zapalenie wsierdzia 0,08 Dychawica sercowa 0,07 Otłuszczenie serca 0,07 Zapalenie osierdzia 0,06 Uderzenie krwi do głowy 0,05 2.2 Lista symptomów 1. Bezsenność Czy cierpisz na bezsenność? Czy spisz krócej niż zwykle? - zmniejszona ilość bądź jakość snu powstała w wyniku: braku uczucia wyspania pomimo dostatecznej długości snu; częstego oraz przedwczesnego budzenia się, trudności w zaśnięciu; 2. Bladość Czy jesteś ostatnio bledszy niż zwykle? - efekt spowodowany zmniejszeniem ilości oksyhemoglobiny w naczyniach krwionośnych skóry lub błon śluzowych, która może być wynikać z choroby, wstrząsu emocjonalnego, stresu, unikania światła słonecznego, bądź też niedokrwistości. Bladość może mieć podłoże genetyczne. Jest najlepiej widoczna na twarzy i dłoniach. W zależności od przyczyny może pojawić się nagle lub stopniowo;
3. Ból głowy Czy w ostatnim czasie boli Cię głowa? - niespecyficzny, subiektywny objaw charakteryzujący się występowaniem bólu zlokalizowanego w obrębie głowy, odczuwanego zarówno na powierzchni skóry, na twarzy, w okolicy oczodołowo skroniowej jak i głęboko we wnętrzu czaszki. Jest jednym z najczęstszych powodów konsultacji lekarskich. Może cechować się różną intensywnością oraz czasem trwania; sam rzadko bywa oznaką poważnej choroby; 4. Dreszcze Czy doznajesz dreszczy? - drobnofaliste drżenie ciała wywołane nieskoorodynowanymi skurczami mięśni, pojawiające się zwykle podczas szybkiego wzrostu ogólnej temperatury ciała do wysokich wartości. Dreszcze występują u człowieka oraz u zwierząt stałocieplnych; 5. Duszność Czy miewasz duszności? - subiektywne odczucie braku powietrza, bardzo często połączone ze wzmożonym wysiłkiem mięśni oddechowych; 6. Kaszel Czy męczy Cię kaszel? - reakcja odruchowa na podrażnienie zakończeń nerwowych w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych; 7. Migotanie w oczach Czy doznajesz migotania w oczach? - efekt krótkotrwałej utraty wzroku powtarzającej się w niewielkich odstępach czasu, trwający nieco w granicach kilku sekund; 8. Mocne bicie serca Czy czujesz mocne bicie serca? - przyspieszenie akcji serca, zwiększenie liczby uderzeń do 100-120 i więcej na minutę. Towarzyszy mu uczucie przyspieszonego lub mocnego bicia serca, tzw. kołatanie. Może być wywołane przykładowo przez nadmierne spożycie glutaminianu sodu, kofeiny, alkoholu, nikotyny, jak również w stanach chorobowych jak nadczynność tarczycy, częstoskurcz nadkomorowy, migotanie przedsionków i innych. Zdarza się przy wadach organicznych i chorobach czynnościowych. Bezpośrednim powodem bywa silne wzruszenie lub wysiłek fizyczny;
9. Czy odczuwasz niepokój? - stan emocjonalny charakteryzujący się poczuciem braku bezpieczeństwa, nieokreślonego dyskomfortu. Utożsamiany często z lękiem, różni się jednak od niego brakiem zmian fizjologicznych (uczucie duszności, pocenie się, przyspieszony puls), które zawsze towarzyszą lękowi; 10. Nudności Czy miewasz nudności? - nieprzyjemne, niebolesne, subiektywne odczucie silnej potrzeby zwymiotowania. Mogą mu towarzyszyć: ślinotok, tachykardia, zblednięcie skóry i potliwość. Nudności zazwyczaj poprzedzają wymioty i odruchy wymiotne, chociaż mogą występować niezależnie; 11. Palący ból serca Czy odczuwasz palący ból serca? - typowy ból związany z układem sercowo-naczyniowym, nosi nazwę bólu dławicowego lub bólu wieńcowego (łac. stenocardia). Jest najczęściej zlokalizowany za mostkiem, jest zwykle krótkotrwały, ustępuje po kilkunastu minutach lub zażyciu nitrogliceryny (dłuższe utrzymywanie się bólu lub brak reakcji na lek sugeruje zawał mięśnia sercowego), zwiększa się przy wysiłku, stresie, niskiej temperaturze otoczenia, po posiłku lub przy wystąpieniu tachykardii; 12. Podchodzenie serca do gardła Czujesz podchodzenie serca do gardła? - subiektywne uczucie chwilowej obecności serca w gardle, towarzyszy temu dobrze odczuwalne bicie serca i zwykle przyspieszone tętno; 13. Czy nadmiernie się pocisz? - stan, w którym dochodzi do nadmiernej produkcji potu; z uwagi, że nie istnieją fizjologiczne normy ilości wydalanego potu zwykle rozpoznanie choroby oparte jest na subiektywnym odczuciu człowieka; 14. Przybicie Czy czujesz się przybity? Czy odczuwasz smutek i brak chęci do działania? - negatywny stan emocjonalny, charakteryzujący się poczuciem krzywdy, cierpienia i furii.
15. Senność Czy odczuwasz nadmierną senność, mimo przespanej nocy? - występowanie senności mimo przespania nocy oraz przedłużanie się snu lub występowanie jego epizodów w czasie przeznaczonym na aktywność. Rozpoznanie hipersomnii (pierwotnej nadmiernej senności) następuje wtedy, gdy objawy występują dłużej niż miesiąc oraz zostaną wykluczone przyczyny somatyczne, psychiczne, inne dyssomnie i parasomnie oraz przyjmowanie substancji psychoaktywnych; 16. Skłonność do omdleń Czy zdarza Ci się omdlewać kilka razy na tydzień? - omdlenia występujące kilka razy w tygodniu; 17. Spowolnione tętno Czy masz spowolnione tętno? - stan zmniejszonego napięcia mięśniowego, jest patologią. Nazwą tą określa się też hipotensję, która jest skutkiem hipotonii mięśniówki naczyń; 18. Szum w uszach Czy czujesz szum w uszach? - grupa przykrych doznań dźwiękowych pochodzenia endogennego, które zwykle są objawami drobnych defektów w uchu wewnętrznym. Szumy uszne mają charakter subiektywny, słyszane są tylko przez osobę, u której powodują dyskomfort. Nie pochodzą z otoczenia, jednak zbyt głośny dźwięk może je generować. Odczuwane są w uszach lub w głowie. 19. Szybkie tętno Czy masz szybkie tętno? - choroba układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi; 20. Ściskający ból serca Czy odczuwasz ściskający ból serca? - ból ma charakter rozpierający lub uciskający, promieniuje do ramion, szyi, żuchwy. Są to tak zwane typowe bóle wieńcowe. Nietypowy ból wieńcowy może przyjmować maski innych chorób i pojawiać się w dolnych częściach klatki piersiowej czy w obrębie jamy brzusznej, zwłaszcza w nadbrzuszu; 21. Tętnienie klatki piersiowej Czy odczuwasz tętnienie klatki piersiowej? - subiektywne uczucie pulsowania na skórze klatki piersiowej;
22. Uczucie omdlewania Czy towarzyszy Ci uczucie omdlewania? - subiektywne odczucie nadchodzącej utraty przytomności, omdlenie jednak nie następuje; 23. Uczucie zimna Czy miewasz uczucie zimna, mimo wysokiej temperatury pomieszczenia, w którym się znajdujesz? - subiektywne uczucie chłodu, wyziębienia; 24. Zaburzenia akcji serca Czy miewasz zaburzenia akcji serca? - stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne, a ich częstotliwość wychodzi poza bezpieczny zakres 60-100 uderzeń na minutę. Stan taki często stanowić może zagrożenie dla życia, chociaż nie jest to regułą; 25. Zawroty głowy Czy dokuczają Ci zawroty głowy? - subiektywne odczucie wirowania lub braku równowagi. Osoba skarżąca się na zawroty głowy doznaje uczucia wirowania, kołysania lub niestabilności. Niekiedy dolegliwościom tym towarzyszą nudności, wymioty, zaburzenia słuchu (szumy uszne, pełność ucha, niedosłuch), dezorientacja a także uderzenia gorąca. Zawroty głowy są odczuciem subiektywnym. Pojawia się rzeczywiste lub pozorne zafałszowanie bodźców docierających z narządów równowagi co prowadzi do jej utraty. 26. Zmęczenie Czy odczuwasz ciągłe zmęczenie, mimo odpoczynku? - przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy spowodowane przez brak rezerw energetycznych. W czasie zamiany cukru w energię, organizm wytwarza też kwas mlekowy, który gromadzi się w mięśniu używanym w danej chwili i wywołuje uczucie zmęczenia. W wypadku odczuwania zmęczenia, należy położyć się i nie dopuścić do utraty ciepła przez ciało. Zmęczenie jest reakcją fizjologiczną chroniącą przed dalszą zbyt intensywną pracą.
2.3 Pytania metawiedzy Dolegliwości bólowe ( Nie=>Nie) Czy dokucza Ci różnego rodzaju ból? (Ból głowy, Palący ból serca, Ściskający ból serca) Problemy ze snem Czy masz problemy ze snem? (Bezsenność, Senność) ( Nie=>Nie) Dyskomfort psychiczny ( Nie=>Nie) Czy odczuwasz dyskomfort psychiczny? (, Przybicie, Zmęczenie) Symptomy zdenerwowania ( Nie=>Nie) Czy miewasz symptomy zdenerwowania bez jawnej przyczyny? (Mocne bicie serca,, Podchodzenie serca do gardła,, Uczucie zimna) Wyniki pomiarów ciśnienia ( Nie=>Nie pytaj) Czy znasz wyniki pomiarów swojego ciśnienia? (Szybkie tętno, Spowolnione tętno) Dyskomfort okolic klatki piersiowej ( Nie=>Nie) Czy odczuwasz dyskomfort okolicy klatki piersiowej? (Mocne bicie serca, Palący ból serca, Ściskający ból serca, Tętnienie klatki piersiowej, Zaburzenia akcji serca) Omamy ( Nie=>Nie pytaj) Czy pamiętasz przeżywane ostatnio omamy słuchowe bądź wzrokowe? (Migotanie w oczach, Szum w uszach)
2.4 Tabela metawiedzy Dolegliwości bólowe Problemy ze snem Dyskomfort psychiczny Symptomy zdenerwowania Wyniki pomiarów ciśnienia Dyskomfort okolic klatki piersiowej Omamy Bezsenność Nie Bladość Ból głowy Nie Dreszcze Duszność Kaszel Migotanie w oczach Mocne bicie serca Nie Nie Nie Nie Nudności Palący ból serca Nie Nie Podchodzenie serca do gardła Nie Nie Przybicie Nie Senność Nie Skłonność do omdleń Spowolnione tętno Nie pytaj Szum w uszach Szybkie tętno Nie pytaj Ściskający ból serca Nie Nie Tętnienie klatki piersiowej Nie Uczucie omdlewania Uczucie zimna Nie Zaburzenia akcji serca Nie Zawroty głowy Zmęczenie Nie Nie pytaj Nie pytaj
3. Tabela symptomów z powiązanymi hipotezami Nadciśnienie tętnicze Nerwica sercowa Niedociśnienie tętnicze Arytmia serca Ostre zapalenie mięśnia sercowego Dusznica bolesna Zapalenie wsierdzia Dychawica sercowa Otłuszczenie serca Zapalenie osierdzia Uderzenie krwi do głowy Bezsenność 0.3 0.05 Bladość 0.3 0.3 Ból głowy 0.4 0.3 0.2 0.4 Dreszcze 0.2 0.15 Duszność 0.3 0.15 0.3 Kaszel 0.15 0.4 Migotanie w oczach 0.1 0.3 Mocne bicie serca 0.1 0.2 0.1 0.2 0.2 0.3 0.2 0.15 Nudności 0.2 0.3 Palący ból serca 0.25 0.4 0.5 Podchodzenie serca do gardła 0.2 0.3 0.2 0.25 0.1 0.25 0.3 Przybicie 0.2 0.2 Senność 0.4 0.1 Skłonność do omdleń 0.2 0.5 Spowolnione tętno 0.5 0.2 Szum w uszach 0.2 0.4 Szybkie tętno 0.5 0.4 Ściskający ból serca 0.2 0.5 Tętnienie klatki piersiowej 0.35 0.3 Uczucie omdlewania 0.15 0.2 Uczucie zimna 0.3 0.2 Zaburzenia akcji serca 0.5 0.2 Zawroty głowy 0.2 0.4 Zmęczenie 0.3 0.2
4. Przykłady działania systemu 4.1 Przygotowanie platformy do testowania Przed przystąpienie do testowania wprowadziliśmy wszystkie dane uzyskane ze źródeł do naszego systemu. Następnie obliczyliśmy prawdopodobieństwa p2:
Następnie sprawdziliśmy poprawność bazy wiedzy:
Po przekonaniu się, że baza wiedzy jest poprawna, należało sprawdzić, czy wszystkie wprowadzone przez nas hipotezy są osiągalne:
4.2 Działania systemu w przypadku bezpośredniego osiągania hipotez z definicji Po zwalidowaniu poprawności bazy wiedzy i sprawdzeniu osiągalności hipotez, jesteśmy w stanie zacząć testowanie naszego systemu rozpoznającego choroby układu krążenia. Nazwa choroby Nadciśnienie tętnicze Zaznaczone symptomy Bezsenność Ból głowy Migotanie w oczach Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Szum w uszach Szybkie tętno Zmęczenie 'raczej tak' 'nie wiem' Bezsenność Ból głowy Migotanie w oczach Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Szum w uszach Szybkie tętno Zmęczenie Bezsenność Ból głowy Migotanie w oczach Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Szum w uszach Szybkie tętno Zmęczenie Poprawność Zaprzeczenie Bezsenność Ból głowy Migotanie w oczach Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła
Szum w uszach Szybkie tętno Zmęczenie 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Nerwica sercowa Dreszcze Duszności Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Ściskający ból serca Tętnienie klatki piersiowej Uczucie omdlewania Uczucie zimna Zawroty głowy 'raczej tak' 'nie wiem' Dreszcze Duszności Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Ściskający ból serca Tętnienie klatki piersiowej Uczucie omdlewania Uczucie zimna Zawroty głowy Dreszcze Duszności Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Ściskający ból serca Tętnienie klatki piersiowej Uczucie omdlewania Uczucie zimna Zawroty głowy Zaprzeczenie Dreszcze Duszności Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Ściskający ból serca
Tętnienie klatki piersiowej Uczucie omdlewania Uczucie zimna Zawroty głowy 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Niedociśnienie tętnicze Ból głowy Nudności Przybicie Senność Skłonność do omdleń Spowolnione tętno Zmęczenie 'raczej tak' 'nie wiem' Ból głowy Nudności Przybicie Senność Skłonność do omdleń Spowolnione tętno Zmęczenie Ból głowy Nudności Przybicie Senność Skłonność do omdleń Spowolnione tętno Zmęczenie Zaprzeczenie Ból głowy Nudności Przybicie Senność Skłonność do omdleń Spowolnione tętno Zmęczenie 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Arytmia serca Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Przybicie Senność Zaburzenia akcji serca 'raczej tak' 'nie wiem' Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Przybicie Senność Zaburzenia akcji serca Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Przybicie Senność Zaburzenia akcji serca Zaprzeczenie Mocne bicie serca Podchodzenie serca do gardła Przybicie Senność Zaburzenia akcji serca 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Ostre zapalenie mięśnia sercowego Szybkie tętno Tętnienie klatki piersiowej Zaburzenia akcji serca 'raczej tak' 'nie wiem' Szybkie tętno Tętnienie klatki piersiowej Zaburzenia akcji serca Szybkie tętno Tętnienie klatki piersiowej Zaburzenia akcji serca Zaprzeczenie Szybkie tętno Tętnienie klatki piersiowej Zaburzenia akcji serca 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Dusznica bolesna Bezsenność Bladość Mocne bicie serca Palący ból serca Ściskający ból serca 'raczej tak' 'nie wiem' Bezsenność Bladość Mocne bicie serca Palący ból serca Ściskający ból serca Bezsenność Bladość Mocne bicie serca Palący ból serca Ściskający ból serca Zaprzeczenie Bezsenność Bladość Mocne bicie serca Palący ból serca Ściskający ból serca 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Zapalenie wsierdzia Ból głowy Duszność Kaszel Nudności Palący ból serca 'raczej tak' 'nie wiem' Ból głowy Duszność Kaszel Nudności Palący ból serca Ból głowy Duszność Kaszel Nudności Palący ból serca Zaprzeczenie Ból głowy Duszność Kaszel Nudności Palący ból serca 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Dychawica sercowa Duszność Kaszel Uczucie omdlewania 'raczej tak' 'nie wiem' Duszność Kaszel Uczucie omdlewania Duszność Kaszel Uczucie omdlewania Nerwica sercowa Zaprzeczenie Duszność Kaszel Uczucie omdlewania 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla Nerwica sercowa
Otłuszczenie serca Bladość Skłonność do omdleń Spowolnione tętno 'raczej tak' 'nie wiem' Bladość Skłonność do omdleń Spowolnione tętno Bladość Skłonność do omdleń Spowolnione tętno Niedociśnienie tętnicze Zaprzeczenie Bladość Niedociśnienie tętnicze Skłonność do omdleń Spowolnione tętno 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
Zapalenie osierdzia Dreszcze Palący ból serca Uczucie zimna 'raczej tak' 'nie wiem' Dreszcze Palący ból serca Uczucie zimna Dreszcze Palący ból serca Uczucie zimna Nerwica sercowa Zaprzeczenie Dreszcze Palący ból serca Uczucie zimna 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla Nerwica sercowa
Uderzenie krwi do głowy Ból głowy Migotanie w oczach Zawroty w głowie Szum w uszach 'raczej tak' 'nie wiem' Ból głowy Migotanie w oczach Zawroty w głowie Szum w uszach Ból głowy Migotanie w oczach Zawroty w głowie Szum w uszach Zaprzeczenie Ból głowy Migotanie w oczach Zawroty w głowie Szum w uszach 'raczej nie' dla oraz niepewności typu 'raczej nie' dla
5. Problemy z systemem BayEx 1. Elementy GUI nie powiększają się przy powiększaniu okna. Jest to szczególnie uciążliwe w przypadku kiedy wprowadzana jest duża ilość tekstu ponieważ użytkownik nie jest w stanie podejrzeć całego wprowadzonego tekstu. 2. System sugeruje, że naciśnięcie F1 otworzy pomoc, ale po kliknięciu F1 pokazuje się komunikat "Failed to launch help". 3. CTRL+A nie powoduje zaznaczenia tekstu w polu tekstowym 4. Przy wiązaniu symptomów i hipotez po kliknięciu "Dodaj wiązanie" lista symptomów się przesuwa w dół (zaznaczony symptom jest zawsze na dole). 6. Propozycje zmian i rozbudowy systemu BayEx W pierwszej kolejności w systemie powinny zostać usunięte błędy znalezione przez użytkowników. Nie wpływają one na wynik działania systemu, ale utrudniają jego użytkowanie, co zawsze wpływa na odczucia użytkowników. Wprowadzenie do systemu możliwości umieszczania w pytaniach i opisach hipotez nie tylko tekstu, ale również danych multimedialnych ułatwiłoby korzystanie z systemu użytkownikom końcowym, którzy niejednokrotnie posiadają bardzo ubogą wiedzę w dziedzinie z której bazę wykorzystuje system. Dzięki temu laicy mogliby odpowiadać na pytania na przykład przez porównanie wyglądu czy dźwięków. Część okien programu posiada ciemne tło. Może to być utrudnieniem dla osób niedowidzących. Możliwość zwiększenia kontrastu, czy wielkości liter pozwoliła by ten problem usunąć. O ile program wydaje się wygodny w obsłudze dla inżyniera wiedzy, to użytkownik końcowy, który może nie posiadać biegłości w posługiwaniu się komputerem, może zgubić się w ilości opcji oferowanych przez program. Sugerujemy stworzenie oddzielnego modułu dla użytkownika końcowego z funkcjonalnością okrojoną do załadowania bazy wiedzy oraz pozwalał na odpowiedź na pytania i poznanie prawdopodobieństw hipotez. Znacząco wpłynęłoby na czas jaki jest potrzebny użytkownikowi końcowemu do opanowania programu. Jeśli baza wiedzy ładowania byłaby automatycznie, to obsługa ograniczała by się do odpowiedzi na pytania i analizie wyników końcowych.
7. Źródła wiedzy 1. Choroby krążenia oraz dane statystyczne: http://en.wikipedia.org/wiki/cardiovascular_disease 2. Dokładny opis chorób krążenia: http://www.interna.com.pl/choroby_uklad_krwionosny.htm 3. Opis chorób krążenia wraz z danymi statystycznymi: http://www.ukladu-krazenia.choroby.biz 4. Opis chorób krążenia wraz z objawami: http://www.ukladu-krazenia.objawy.net 5. Zapadalność i przyczyny zgonów chorób krążenia: http://szkola.gery.pl/choroby-ukladu-krazenia.html 6. Przyczyny śmierci na świecie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/causes_of_death_statistic s/pl 7. Przydatne dane statystyczne: http://www.resmedica.pl/serce-i-uklad-krazenia/choroby-ukladu-krazenia