Protokół z posiedzenia Zespołu Ekspertów Medycyny i Ochrony Pracy

Warszawa, 10 lipca 2008 r. Protokół z posiedzenia Zespołu Ekspertów Medycyny i Ochrony Pracy Termin posiedzenia: 9 lipca 2008 r., godz. 11:00 Miejsce posiedzenia: Sale konferencyjne: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Centralnego Instytutu Ochrony Pracy Państwowego Instytutu Badawczego Uczestnicy: W posiedzeniu uczestniczyli zgłoszeni wcześniej przez strony dialogu do składu Zespołu Ekspertów Medycyny i Ochrony Pracy, a takŝe osoby dodatkowo zgłoszone przez partnerów społecznych. Udział w obradach wzięło łącznie 65 osób (lista uczestników - zał. 1). Przewodnicząca: Prof. dr hab. med. Danuta Koradecka Program posiedzenia: 1. spotkanie plenarne Zespołu (Sala ZUS godz. 11.00 13.00) 2. obrady w grupach roboczych (w salach CIOP-PIB godz. 13.00 14.30) 3. podsumowanie obrad Zespołu (sala ZUS godz. 14.30 15.45) ad. 1) Podczas spotkania plenarnego Prof. D. Koradecka zaprezentowała wyniki poprzedniego posiedzenia Zespołu Ekspertów z dnia 7 lipca 2008 r., w tym stan uzgodnień zapisów wykazu prac o szczególnym charakterze (zał. 2). Przedstawiciel strony związkowej (W. Lutkowski - FZZ) zgłosił pytania do ekspertów strony rządowej, co do rozumienia pojęcia bezpieczeństwo publiczne, występującego w projekcie ustawy w definicji prac o szczególnym charakterze. Prof. Koradecka wyjaśniając stwierdziła jednocześnie, Ŝe na wniosek właśnie przedstawicieli związków zawodowych nie podjęto podczas posiedzenia w dniu 7 lipca dyskusji w kwestii jednoznacznego ustalenia definicji, co w oczywisty sposób skutkuje obecnie powstawaniem róŝnic interpretacyjnych. A. Strębski OPZZ zgłosił następujące pytania: Czy jeśli istnieje zagroŝenie zdrowia lub Ŝycia własnego i innych osób czy to oznacza, Ŝe jest zagroŝone bezpieczeństwo publiczne? Strona 1 z 18

Ilu osób Ŝycie lub zdrowie musi być zagroŝone Ŝeby daną pracę uznać za pracę o szczególnym charakterze? Jaka jest róŝnica pomiędzy porządkiem publicznym i bezpieczeństwem publicznym? W odpowiedzi Prof. Koradecka wyjaśniła, iŝ w odniesieniu do pierwszego pytania naleŝy stwierdzić, Ŝe definicja prac o szczególnym charakterze z projektu ustawy jednoznacznie wykazuje stan braku zagroŝenia bezpieczeństwa publicznego jako stan, w którym nie występują zagroŝenia zdrowia lub Ŝycia własnego i innych osób. Definicja pracy o szczególnym charakterze (wg projektu ustawy o emeryturach pomostowych z czerwca 2008 r.) jest następująca: Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej, których moŝliwość naleŝytego wykonywania w sposób niezagraŝający bezpieczeństwu publicznemu, rozumianemu jako brak zagroŝenia zdrowia lub Ŝycia własnego i innych osób, obniŝa się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, spowodowanego naturalnym procesem starzenia się. W definicji tej kluczowe jest pojęcie bezpieczeństwa publicznego. Kiedy mówimy, Ŝe na rzecz tej ustawy, rozumiemy je jako brak zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia własnego i innych osób, to mamy na myśli szczególną odpowiedzialność danego pracownika za to, aby wykonywane przez niego czynności zawodowe nie powodowały z istotnym prawdopodobieństwem zagroŝenia bezpieczeństwa publicznego, w którym mieści się zagroŝenie zdrowia lub Ŝycia własnego i innych osób rozumianych jako osoby publiczne w sensie części społeczeństwa. Jeśli nie jest to jasne obecnie, to moŝna by to zredagować w sposób następujący: bezpieczeństwa publicznego, w tym Ŝycia lub zdrowia własnego i innych osób, bo takie jest podłoŝe tej definicji. Nie określamy w definicji liczby osób, których zdrowie lub Ŝycie jest zagroŝone, bo nie jest to moralnie uzasadnione, gdyŝ waŝny jest kaŝdy człowiek (a nawet pół człowieka). WaŜne jest natomiast czy naruszone moŝe być bezpieczeństwo publiczne, w tym zdrowie lub Ŝycie własne i innych osób. Chodzi tu o istotne prawdopodobieństwo naruszenia bezpieczeństwa, tzn. Ŝe będzie to taki zakres naruszenia, w którym dojdzie do istotnego zagroŝenia w rozumieniu bezpieczeństwa publicznego. Odnośnie trzeciego pytania, tzn. zapewnienia porządku publicznego, to ma to charakter odpowiedzialności administracyjnej i moŝe mieć wpływ na bezpieczeństwo Strona 2 z 18

publiczne jedynie pośredni. Zagadnienie to moŝe być dyskutowane w grupie tematycznej ds. transportu. Jednocześnie strona związkowa zgłosiła prośbę, ze względu na krótki czas na zapoznanie się z protokółem z dnia 7 lipca, który był rozesłany drogą elektroniczną (e-mail) w dniu 8 lipca, o udostępnienie wydruku protokółu. Protokół przekazano wszystkim zainteresowanym obecnym na posiedzeniu, z prośbą o zgłaszanie uwag formalnych w jego trakcie lub w dniu następnym (do godz.10.00). Ze względu na powyŝsze oraz uwzględniając konieczność kontynuacji dyskusji nad wykazem prac, przyjęto zasadę łącznego odniesienia się do uwag merytorycznych zgłaszanych w dyskusji oraz na piśmie w dniu następnym w protokóle dotyczącym posiedzenia z dnia 9 lipca. Podczas spotkania plenarnego strona związkowa zaproponowała pracę ponownie w takich samych, jak 7 lipca, grupach tematycznych. Zgodnie z ustaleniami, kontynuowano pracę w grupach: I. Grupa ds. transportu (powietrzny, morski, lądowy) Prowadzący: doc. dr hab. inŝ. Wiktor Marek Zawieska II. Grupa ds. przemysłu (energetyka, chemia, hutnictwo i koksownictwo, gosp. morska i przemysł stoczniowy, budownictwo, gospodarka komunalna, itd.) Prowadzący: dr inŝ. Daniel Podgórski III. Grupa ds. ochrony zdrowia i pomocy społecznej Prowadzący: dr med. Joanna Bugajska IV. Grupa ds. oświaty, kultury i sztuki Prowadzący: dr hab. Maria Konarska Listy osób uczestniczących w pracach ww. grup przedstawia zał. 3. ad. 2) Wyniki prac grup roboczych ds. wykazu prac o szczególnym charakterze przedstawiają się następująco: I. Grupa ds. transportu (powietrzny, morski, lądowy) Prowadzący: doc. dr hab. inŝ. Wiktor Marek Zawieska Protokółował: mgr inŝ. Alfred Brzozowski Udział w obradach grupy wzięło łącznie 22 osoby. Strona 3 z 18

Dyskusja dotyczyła następujących pozycji (zapisy w brzmieniu zgodnym z wykazem prac stanowiącym zał. nr 2 do projektu ustawy o emeryturach pomostowych): Poz.1 Piloci statków powietrznych Strona związkowa podtrzymała propozycję zmiany zapisu, na przedstawioną na posiedzeniu w dniu 7 lipca 2008 r. (zał.5a): Prace członków załóg statków powietrznych. Po dyskusji, eksperci strony rządowej i przedstawiciele pracodawców podtrzymali stanowisko o braku uzasadnienia merytorycznego dla takiej zmiany i pozostawieniu zapisu w dotychczasowym brzmieniu: Prace pilotów statków powietrznych, oraz wprowadzenie prac członków załogi do wykazu prac w warunkach szczególnych. Uzasadnienie stanowiska ekspertów strony rządowej: Zdaniem ekspertów strony rządowej połączenie prac pilotów statków powietrznych z pracami personelu pokładowego wprowadza niezgodność z kryteriami charakteryzującymi prace o szczególnym charakterze. Prace pilotów zostały przez wszystkie strony dialogu uznane za prace o szczególnym charakterze, jako Ŝe wynika z nich szczególna, bo bezpośrednia odpowiedzialność za bezpieczeństwo publiczne wynikająca z pilotowania statku powietrznego. Natomiast odnośnie do pracy personelu pokładowego, to tylko jednym z obowiązków jest pośrednie zapewnienie bezpieczeństwa pasaŝerów w czasie lotu czy ewakuacji. Nie moŝna więc stawiać znaku równości w kontekście odpowiedzialności za bezpieczeństwo tych dwóch rodzajów pracy. Podczas całego lotu (nie tylko w sytuacji awarii) bezpieczeństwo i Ŝycie wszystkich osób znajdujących się na pokładzie samolotu zaleŝy od umiejętności, sprawności psychofizycznej pilota, od jego zdolności podejmowania szybkich i odpowiedzialnych decyzji. Zdaniem ekspertów strony rządowej, prace wykonywane np. przez stewardesy wymagają sprawności psychofizycznej, ale trudno tę sprawność określić jako szczególną. Natomiast ze względu na czynnik ryzyka: prace w powietrzu, personel pokładowy wykonuje prace zaliczane do prac w szczególnych warunkach. Strona 4 z 18

Poz.2 Nawigatorzy na statkach morskich lub promach pasaŝersko-towarowych oraz piloci morscy Podczas posiedzenia Zespołu w dniu 7 lipca 2008 r. wszystkie strony przyjęły za zasadne usunięcie z zapisów frazy lub promach pasaŝersko-towarowych. Przedstawiciele strony związkowej zgłosili ponownie propozycję zmiany zapisu na: Prace członków załóg statków morskich oraz pilotów morskich (zał.5b). Eksperci strony rządowej podtrzymali stanowisko o pozostawieniu zapisu w dotychczasowym brzmieniu: Prace nawigatorów na statkach morskich oraz piloci morscy. Uzasadnienie stanowiska ekspertów strony rządowej: Poszerzenie listy prac wykonywanych na statkach morskich o prace wykonywane przez pełny skład osobowy załogi, jest niezgodne z rozumieniem prac o szczególnym charakterze. Zdaniem ekspertów strony rządowej, szczególny charakter pracy, wymagający szczególnej sprawności psychofizycznej, zapewniającej wykonanie jej w sposób taki, by nie zachodziło bezpośrednie zagroŝenie bezpieczeństwa publicznego czy zdrowia i Ŝycia innych osób, odnosi się tylko do prac nawigatorów i pilotów morskich, poniewaŝ ich praca wymaga podejmowania samodzielnych decyzji obarczonych szczególną odpowiedzialnością. Wszystkie pozostałe prace na statkach morskich (np. kucharze, sprzątacze) spełniają warunek prac w szczególnych warunkach, gdyŝ warunki te determinowane są siłami natury. Na posiedzeniu w dniu 9 lipca 2008 r. przedstawiciele strony związkowej dodatkowo zgłosili propozycje wprowadzenia do wykazu prac pozycji: Poz. NOWA Kontrola i monitorowanie bezpiecznego ruchu statków w porcie na redzie i akwenach administrowanych przez kapitanaty portów Poz. NOWA Prace hydrograficzne monterów znaków nawigacyjnych Poz. NOWA Praca latarników morskich W ramach zgłaszanych na piśmie stanowisk dnia 10 lipca br. (zał.5c), strona związkowa zgłosiła kolejną propozycję zapisu, która zastępuje trzy powyŝsze: Poz. NOWA 9 Pracownicy kapitanatów portów i latarnicy Strona 5 z 18

jednocześnie wycofując wcześniej zaproponowaną pozycję Prace hydrograficzne monterów znaków nawigacyjnych. Eksperci strony rządowej podtrzymali stanowisko o braku uzasadnienia merytorycznego dla wprowadzenia tej pozycji. Uzasadnienie stanowiska ekspertów strony rządowej: Eksperci strony rządowej zwrócili uwagę, Ŝe pomimo spełnienia niektórych elementów definicji prac o szczególnym charakterze zgłaszane propozycje prac nie spełniają warunków niezbędnych do zakwalifikowania ich do prac o szczególnym charakterze. W przypadku prac wykonywanych przez pracowników kapitanatów portów, prace te wymagają sprawności psychofizycznej, jednak nie wymagają szczególnej sprawności psychofizycznej i mają tylko pośredni związek z bezpieczeństwem publicznym. Prace te nie wymagają podejmowania w warunkach duŝej presji czasu samodzielnych decyzji związanych z bezpieczeństwem publicznym. RównieŜ prace latarnika nie wymagają takiej szczególnej sprawności psychofizycznej. Ponadto definicja pracy o szczególnym charakterze w Ŝadnym miejscu nie odnosi się do szkodliwych warunków pracy, przedstawionych w uzasadnieniu strony związkowej. Poz.4 Maszyniści pojazdów trakcyjnych w transporcie publicznym Przedstawiciele strony związkowej podtrzymali propozycję zmian zgłoszonych na posiedzeniu w dniu 7 lipca 2008 r. (zmiana zapisu na: Prace prowadzenia pojazdów szynowych), a ponadto ponownie podjęto dyskusję dotyczącą objęcia zapisem transportu wewnątrzzakładowego. W kwestiach tych strony nie osiągnęły porozumienia i pozostały przy stanowiskach przedstawionych w dniu 7 lipca. Poz.5 Pracownicy zatrudnieni bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągu Podczas posiedzenia w dniu 7 lipca przedstawiciele strony związkowej zgłosili propozycję zmiany zapisu na: Prace bezpośrednio związane z bezpieczeństwem ruchu lotniczego 1, kolejowego 2 i ruchu metra 3 1) mechanik obsługi statku powietrznego, dyspozytor lotniczy Strona 6 z 18

2) dyŝurny ruchu, nastawniczy, zwrotniczy, kierownik pociągu, ustawiacz, manewrowy, monter urządzeń sterowania ruchem kolejowym, toromistrz, dróŝnik przejazdowy 3) dyspozytor ruchu, dyŝurny ruchu i stacji Przedstawiciele strony związkowej nie zgodzili się z przedstawionym w protokóle z dnia 7 lipca stanowiskiem ekspertów strony rządowej oraz jego uzasadnieniem, zwracając uwagę na odpowiedzialność związaną z pracą np. mechanika. Po dyskusji strony podtrzymały swoje stanowiska przedstawione na posiedzeniu w dniu 7 lipca. Eksperci strony rządowej podtrzymują równieŝ to stanowisko po zapoznaniu się z uzasadnieniem zmian proponowanych przez stronę związkową przekazanych na piśmie w dniu 10 lipca (zał.5d). Uzasadnienie stanowiska ekspertów strony rządowej: Eksperci strony rządowej uznali, Ŝe szereg prac wymienionych w propozycji przedstawicieli strony związkowej spełnia wymagania dla prac o szczególnym charakterze i są one ujęte w projekcie ustawy o emeryturach pomostowych, gdyŝ są to prace bezpośrednio związane z ustawianiem drogi przebiegu pociągu (dyŝurny ruchu, nastawniczy, zwrotniczy). Ponadto eksperci strony rządowej zwrócili uwagę, Ŝe szereg prac postulowanych przez stronę związkową spełnia tylko niektóre elementy definicji prac o szczególnym charakterze, a zakwalifikowanie danego rodzaju prac do prac o szczególnym charakterze wymaga spełnienia łącznie wszystkich elementów definicji. Ponadto definicja pracy o szczególnym charakterze w Ŝadnym elemencie nie odnosi się do szkodliwych warunków pracy. Dotyczy to przede wszystkim takich czynników związanych z warunkami szkodliwymi podnoszonych przez stronę związkową, jak: obciąŝenie emocjonalne pracą (stres zawodowy), naraŝenie na hałas, pola elektromagnetyczne czy wibracje. W przypadku prac wykonywanych przez mechanika obsługi statku powietrznego i montera urządzeń sterowania ruchem kolejowym, prace przez nich wykonywane mają tylko pośredni związek z bezpieczeństwem. Nie wymagają one szczególnej sprawności psychofizycznej, której obniŝenie bezpośrednio wpływa na zagroŝenie bezpieczeństwa publicznego, czyli zdrowia lub Ŝycia pasaŝerów. Taka szczególna sprawność psychofizyczna wymagana jest natomiast od osób decydujących Strona 7 z 18

bezpośrednio o ruchu statku powietrznego lub pociągu (piloci, dyŝurny ruchu), którzy wykonują swoją prace w deficycie czasu bez moŝliwości sprawdzenia prawidłowości podejmowanych przez nich decyzji oraz są bezpośrednio i stale odpowiedzialni za zdrowie i Ŝycie pasaŝerów. RównieŜ prace dyspozytora lotniczego, toromistrza i dróŝnika przejazdowego nie wymagają takiej szczególnej sprawności psychofizycznej. Prace ustawiacza i manewrowego zazwyczaj nie są wykonywane na torach, po których poruszają się pociągi w transporcie publicznym, oraz nie dotyczą pociągów przewoŝących pasaŝerów w trakcie ich ruchu, a więc nie są związane bezpośrednio z bezpieczeństwem publicznym. Do rozwaŝenia jest natomiast ujęcie w wykazie prac o szczególnym charakterze pracy wykonywanej przez kierownika pociągu, dyspozytora ruchu metra oraz dyŝurnego ruchu i stacji metra. Poz.8 Kierowcy samochodów przewoŝących ładunki niebezpieczne Na posiedzeniu w dniu 7 lipca wszystkie strony przyjęły zapis w proponowanym brzmieniu bez zastrzeŝeń. Na posiedzeniu w dniu 9 lipca przedstawiciel pracodawców zaproponował jednak zmianę tego zapisu (uzasadnienie - zał.5e) na: Kierowcy pojazdów przewoŝących towary niebezpieczne w ilościach wymagających oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą wymaganą zgodnie z przepisami ustawy z 2003 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych i umowy europejskiej ADR. Eksperci strony rządowej podzielili stanowisko przedstawiciela pracodawców, podkreślając znaczenie proponowanej zmiany dla właściwego i jednoznacznego wskazania prac, których proponowany zapis dotyczy. Przedstawiciele strony związkowej podtrzymali propozycję utrzymania zapisu w jego poprzednim brzmieniu. Po konsultacji telefonicznej w dniu 10 lipca, przedstawiciel pracodawców skorygował zaproponowaną wersję do postaci: Prace kierowców pojazdów przewoŝących towary niebezpieczne w ilościach wymagających oznakowania pojazdu pomarańczową tablicą ostrzegawczą ADR. Strona 8 z 18

Poz. NOWA 2 Prace kierowców wykonujących przewozy w ramach transportu drogowego 4 (pkt. 7 z Wykazu prac o szczególnym charakterze z 2006 r.) 4) w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. nr 204, poz.2088) Przedstawiciele strony związkowej nie zgodzili się z przedstawionym w protokóle z dnia 7 lipca stanowiskiem ekspertów strony rządowej oraz jego uzasadnieniem. W trakcie dyskusji strona związkowa przedstawiła powody, dla których praca kierowcy transportu cięŝkiego powinna - ich zdaniem - znaleźć się w wykazie prac o szczególnym charakterze, wymieniając zarówno elementy pracy związane ze szczególnymi warunkami jak i ze szczególnym charakterem (zał. 5f). Eksperci strony rządowej zaproponowali, aby uwzględnić fakt znacznej liczby elementów związanych ze szczególnymi warunkami pracy i w związku z tym rozwaŝyć moŝliwość umieszczenia pracy kierowców wykonujących przewozy w ramach transportu drogowego w wykazie prac w szczególnych warunkach. Z przyczyn formalnych dalszych działań w tym kierunku w trakcie prac grupy nie podjęto (zadaniem grupy była dyskusja nad wykazem prac o szczególnym charakterze). W związku z tym przedstawiciele strony związkowej podtrzymali propozycję zgłoszoną podczas posiedzenia w dniu 7 lipca o wprowadzeniu tych prac do wykazu prac o szczególnym charakterze. Po dyskusji, strony podtrzymały swoje stanowiska. Ponadto, uczestnicy posiedzenia podkreślili konieczność precyzyjnego i jednoznacznego dookreślenia definicji transportu publicznego. II. Grupa ds. przemysłu (energetyka, chemia, hutnictwo i koksownictwo, gosp. morska i przemysł stoczniowy, budownictwo, gospodarka komunalna, itd.) Prowadzący: dr inŝ. Daniel Podgórski Protokołował: mgr Radosław Bojanowski W spotkaniu udział wzięło łącznie 21 osób. Na początku posiedzenia strona związkowa wyraziła chęć ponownego przedyskutowania pozycji wykazu o szczególnym charakterze omówionych na poprzednim spotkania grupy ds. przemysłu w dniu 7 lipca 2008 roku. W wyniku Strona 9 z 18

dyskusji ustalono, Ŝe w pierwszej kolejności omówione zostaną pozycje, które nie były jeszcze przedmiotem dyskusji, tj. pozycje nr 13 i 17. Jednak ze względu na zgłoszone uwagi ze strony związkowej, powrócono do dyskusji nad poz. 9 i 11 oraz podjęto dyskusje nad pozycją 16 wykazu. Poz.9 Operatorzy Ŝurawi wieŝowych, do obsługi których wymagane są uprawnienia kategorii Iś lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych. Przedstawiciel strony związkowej wystąpił z propozycją zmiany uzgodnionego na posiedzeniu w dniu 7 lipca zapisu Prace przy obsłudze Ŝurawi wieŝowych, do których wymagane są uprawnienia kategorii I ś lub równorzędne, oraz innych dźwignic o specjalnym przeznaczeniu na zapis: Prace przy obsłudze Ŝurawi wieŝowych, do obsługi których wymagane są uprawnienia kategorii I ś lub równorzędne, oraz dźwignic portowych lub stoczniowych. Strona związkowa uznała, Ŝe propozycja wymaga jeszcze dyskusji. PoniewaŜ czas przeznaczony na posiedzenie grupy roboczej dobiegał końca, postanowiono powrócić do dyskusji nad tą pozycją na kolejnym posiedzeniu. Poz. 11 Operatorzy przy obsłudze lub nadzorze bloków energetycznych wytwarzających energię elektryczną lub cieplną. Strona związkowa zgłosiła nową propozycję zapisu: Prace przy obsłudze i nadzorze bloków energetycznych wytwarzających energię elektryczną lub cieplną wraz z ich urządzeniami pomocniczymi mogącymi stworzyć zagroŝenia dla bezpieczeństwa publicznego lub środowiskowego. Eksperci pozostałych stron przyjęli tę propozycję. Poz. NOWA 3 Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi stwarzać zagroŝenie wystąpienia sytuacji kryzysowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego lub środowiska. Eksperci strony rządowej zgłosili poprawkę do tego zapisu, zaproponowanego podczas posiedzenia w dniu 7 lipca. Zaproponowano następujący zapis: Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi Strona 10 z 18

spowodować awarię techniczną ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego lub środowiska. Strona związkowa poprosiła o moŝliwość przeanalizowania tej propozycji i powrót do dyskusji na ten temat na kolejnym posiedzeniu. Pozostałe strony przychyliły się do tego wniosku. Poz. 13 Pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu. Zaproponowano zmianę zapisu na: Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu. Po dyskusji wszystkie strony przyjęły tę propozycję. Poz. 16 Pracownicy zakładowych straŝy poŝarnych biorący udział w akcjach ratowniczych Zgodnie z ustaleniami podjętymi na poprzednim posiedzeniu grupy ds. przemysłu w dniu 7 lipca, prace wymienione w wykazie pod pozycją 16 nie naleŝały do zakresu kompetencji grupy. Strona związkowa wystąpiła jednak z wnioskiem rozpatrzenia tej pozycji i zaproponowała zmianę zapisu na: Prace zakładowych straŝy poŝarnych. Eksperci strony rządowej zwrócili uwagę, Ŝe pozycja ta jest przedmiotem dyskusji w ramach grupy III ds. ochrony zdrowia i pomocy społecznej. Jednocześnie zauwaŝyli, Ŝe prace wykonywane przez członków zakładowych straŝy poŝarnych nie uczestniczących w akcjach ratowniczych (np. pracowników administracyjnych lub pomocniczych) nie mają znamion pracy o szczególnym charakterze. Tym samym eksperci strony rządowej uznali za niecelowe korygowanie zapisu pozycji 16 według propozycji strony związkowej. Poz. 17 Monterzy napowietrznych linii elektroenergetycznych zatrudnieni bezpośrednio przy usuwaniu awarii. W toku dyskusji strona związkowa wnosiła kilka róŝnych propozycji przeformułowania zapisu tej pozycji. Ostatecznie zaproponowała następujący zapis: Prace przy usuwaniu awarii i eksploatacji sieci energetycznych. Strona 11 z 18

Zdaniem ekspertów strony rządowej, taki zapis ujmuje takŝe prace, które nie mają szczególnego charakteru. Większość prac przy eksploatacji sieci energetycznych wykonywanych jest pod odpowiednim nadzorem, objętych jest procedurami zapewniającymi bezpieczeństwo pracowników i nie ma bezpośredniego wpływu na bezpieczeństwo publiczne. Ponadto proponowany zapis obejmuje takŝe prace przy eksploatacji sieci innych niŝ elektroenergetyczne (np. gazowych), a te nie były uwzględnione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przed zakończeniem spotkania strona związkowa zgłosiła jeszcze trzy propozycje. o przedyskutowanie czy prace wykonywane przez pracowników wewnętrznych słuŝb ochrony mają szczególny charakter; o sformułowanie pozycji nr 4 wykazu jako: Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych w transporcie publicznym i zakładowym"; o sformułowanie pozycji nr 5 wykazu jako: Prace bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągu w transporcie publicznym i zakładowym. Ze względu na kończący się czas spotkania, propozycje te nie zostały omówione. III. Grupa ds. ochrony zdrowia i pomocy społecznej Prowadzący: dr med. Joanna Bugajska Protokółowała: mgr Agnieszka Szczygielska W spotkaniu grupy wzięło udział 7 osób. Poz. 14 Członkowie zespołów ratownictwa medycznego Ustalono, Ŝe zgodnie z Ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Ustawa z dnia 8 września 2006 r.) dyspozytor medyczny nie jest członkiem zespołów ratownictwa medycznego. Ze względu na zakres zadań wyszczególnionych w Ustawie uczestniczy on tylko pośrednio w akcjach prowadzonych przez zespoły ratownictwa medycznego. Strona 12 z 18

Rozpatrywano ewentualną zmianę zapisu tej pozycji wykazu na: Prace członków zespołów ratownictwa medycznego oraz dyspozytorów medycznych. Eksperci strony rządowej zwrócili uwagę, Ŝe ze względów formalnych wprowadzenie takiego zapisu nie jest moŝliwe, gdyŝ stanowisko dyspozytora medycznego wprowadzone w 2006 r. w Ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Ustawa z dnia 8 września 2006r.) nie występowało w wykazie prac o szczególnym charakterze zawartym w rozporządzeniu z 1983 r. Poz. NOWA 5 Prace personelu medycznego oddziałów intensywnej opieki medycznej, anestezjologii, psychiatrycznych i odwykowych, onkologii, leczenia oparzeń oraz leczenia ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami Poz. NOWA 6 Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych Ww. pozycje zostały zgłoszone podczas posiedzenia grupy w dniu 7 lipca przez stronę związkową. Strona pracodawców uznała za merytorycznie zasadne zakwalifikowanie prac z ww. pozycji jako prace o szczególnym charakterze. Eksperci strony rządowej zgłosili merytoryczne zastrzeŝenia (uzasadnienie poniŝej) do kwalifikowania tych prac jako prace o szczególnym charakterze. Kolejnych 7 propozycji (zał.4a) zostało zgłoszonych podczas posiedzenia grupy tematycznej Zespołu Ekspertów w dniu 9 lipca przez stronę związkową: Poz. NOWA 10 Prace personelu medycznego lecznictwa zamkniętego w bezpośrednim kontakcie z chorym. Poz. NOWA 11 Prace personelu medycznego w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej, w bezpośrednim kontakcie z chorym. Poz. NOWA 12 Prace w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych, histopatologicznych, medycyny sądowej i sterylizacji. Poz. NOWA 13 Prace przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stanowiskach pracy szkodliwych dla zdrowia wykonywane Strona 13 z 18

przez personel stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz laboratoriów środowiskowych. Poz. NOWA 14 Prace pracowników medycznych słuŝb mundurowych, z uwzględnieniem słuŝby więziennej. Poz. NOWA 15 Prace z otwartymi źródłami promieniotwórczymi w pracowniach klasy I i II. Poz. NOWA 16 Prace związane ze stosowaniem promieniowania jonizującego do celów diagnostycznych i terapeutycznych w ZOZ, z wyjątkiem przypadków dotyczących ratowania Ŝycia ludzkiego. Strona związkowa przedstawiła uzasadnienia (zał.4b, 5g) zaproponowanych pozycji: udzielenie kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz podejmowanie medycznych czynności ratunkowych chronione jest w myśl Kodeksu Karnego z 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. Nr 88 poz. 553 z późniejszymi zmianami), tak jak dla funkcjonariuszy publicznych, w związku z działalnością w nieprzewidywalnych warunkach, oraz skuteczność i jakość pomocy jest uzaleŝniona od pełnej sprawności psychicznej i fizycznej, personel medyczny działa w przypadku wystąpienia katastrof naturalnych i awarii technicznych w rozumieniu ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęsk Ŝywiołowych (Dz. U. Nr 62 poz. 558 i Dz. U. Nr 74 poz. 676 oraz z 2006 Dz. U. Nr 50 poz. 360), ponadto pracownicy medyczni są naraŝeni na róŝnego rodzaju zakaŝenia oraz negatywny wpływ czynników chemicznych na układ oddechowy i skórę (alergie, zatrucia), choroby nowotworowe, oraz przeciąŝenie układu ruchu Strona pracodawców uznała brak merytorycznych podstaw do kwalifikowania ww. prac jako prace o szczególnym charakterze. Eksperci strony rządowej zgłosili merytoryczne zastrzeŝenia do kwalifikowania tych prac jako prace o szczególnym charakterze. Uzasadnienie stanowiska ekspertów strony rządowej (do poz. nowych 5,6, 10-16): Jednym z istotniejszych czynników obciąŝających personel medyczny w pracy jest obciąŝenie emocjonalne i stres z tego wynikający. Istniejące wyniki badań wskazują jednak, Ŝe wiek nie jest czynnikiem obniŝającym odporność emocjonalną. Strona 14 z 18

Czynnikami, które determinują je w znacznie większym stopniu są natomiast: cechy osobowości, temperamentu, niewystarczające doświadczenie zawodowe, niskie wsparcie społeczne ze strony współpracowników i przełoŝonych, ograniczona moŝliwość podejmowania decyzji w pracy, autokratyczny lub zaniedbujący styl zarządzania, niepewność pracy, nieregularność pracy, brak odpowiednich środków i sprzętu (np. ratowniczego), awaryjność lub zawodność tego sprzętu, a takŝe dodatkowe, emocjonalne obciąŝenia w środowisku poza pracą (choroby, brak środków na godziwy odpoczynek po pracy, brak aktywności fizycznej, itp.). Zgodnie z istniejącymi danymi wiek jest nawet czynnikiem, który przyczynia się do wzrostu indywidualnej odporności na obciąŝenie emocjonalne w pracy. Głównym mediatorem tego związku jest wzrastające doświadczenie zawodowe, które pozwala pracownikom starszym kompensować malejącą wydolność fizyczną. Wydaje się jednak, Ŝe najwaŝniejszym czynnikiem determinującym zwiększoną odporność emocjonalną osób starszych jest lepsza umiejętność regulacji emocji u osób starszych w porównaniu do młodszych. Przejawia się to zarówno mniejszą skłonnością do agresji, jak i większą odpornością na agresję innych. Starsi pracownicy są takŝe mniej impulsywni, mniej emocjonalni, a takŝe mają mniejszą skłonność do ulegania panice, czy dezorganizacji działania pod wpływem stresu. Zwiększanie się tych umiejętności wraz z wiekiem potwierdzają badania przeprowadzone na róŝnych grupach zawodowych. Dowodów na wzrastającą wraz z wiekiem przystosowalność do warunków pracy dostarczają takŝe badania w grupie lekarzy oraz pielęgniarek. Na podstawie badań stwierdzono, Ŝe starsi lekarze spostrzegają stawiane im wymagania pracy jako niŝsze niŝ młodsi lekarze. RównieŜ w europejskim projekcie NEXT odnotowano wyŝszy spostrzegany poziom wymagań zawodowych u młodych pielęgniarek (poniŝej 30 lat), niŝ w starszych grupach wiekowych. Wynik ten moŝe być dowodem na większą umiejętność takiej organizacji pracy u pracowników starszych, która zapobiega pojawianiu się nadmiernego obciąŝenia. Ponadto, w grupie pielęgniarek starszych odnotowano takŝe istotnie wyŝszy poziom satysfakcji z pracy oraz silniejsze poczucie związku ze swoim zawodem niŝ w grupie młodych pielęgniarek. Z kolei, badania autorów fińskich prowadzone wśród pracowników sprawujących opiekę nad osobami obłoŝnie chorymi pokazują, Ŝe zdolność do pracy tych osób pogarsza się wraz z wiekiem, ale jedynie u tych pracowników, którzy dodatkowo skarŝą się na złe warunki pracy. Zainteresowani tym problemem badacze fińscy udowodnili w kolejnych badaniach, Strona 15 z 18

Ŝe zdolność do pracy zwiększa się, gdy poprawie ulegają określone właściwości pracy oraz ogólna jakość Ŝycia pracowników starszych. To, co zdecydowanie poprawia zdolność do pracy tych pracowników to dobre fizyczne warunki pracy, moŝliwość sprawowania kontroli nad swoją pracą, unikanie pośpiechu, właściwy styl zarządzania, odpowiednie wynagrodzenie oraz takie czynniki pozazawodowe, które pozwalają pracownikom na odpowiedni odpoczynek. Kolejnym waŝnym aspektem pracy personelu medycznego jest występowanie w ich środowisku pracy wielu uciąŝliwych i szkodliwych czynników, w tym czynników biologicznych, chemicznych (cytostatyki, antybiotyki, chemioterapeutyki i inne), fizycznych (promieniowanie jonizujące i inne), praca zmianowa nocna oraz wymuszona pozycja ciała i cięŝka praca fizyczna wynikające z konieczności podnoszenia i przenoszenia pacjentów. Ryzyko wynikające z naraŝenia na te czynniki, powinno być jednak ograniczane czy nawet eliminowane przez zastosowanie środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej. Poz.16 Praca członków zakładowych straŝy poŝarnych biorących udział w akcjach ratowniczych Pomimo przyjęcia na posiedzeniu w dniu 7 lipca proponowanego zapisu przez wszystkie strony bez zastrzeŝeń, zdecydowano powrócić do tego tematu. Eksperci strony rządowej zaproponowali przyjęcie następującego zapisu: Prace członków zakładowych jednostek ochrony przeciwpoŝarowej biorący udział w akcjach ratowniczych. Uzasadnienie stanowiska ekspertów strony rządowej: Tak sformułowany zapis prac pozwala na objęcie wszystkich jednostek działających w zakładzie pracy w ramach ochrony przeciwpoŝarowej, na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŝarowej. Ten zapis zostanie przekazany grupie ds. przemysłu do dalszej dyskusji. IV. Grupa ds. oświaty, kultury i sztuki Prowadzący: doc. dr hab. Maria Konarska Protokółowała: mgr Justyna Basińska W posiedzeniu grupy tematycznej IV wzięło udział 5 osób. Strona 16 z 18

Poz. NOWA 7 Prace nauczycieli i wychowawców, związane z wychowaniem i kształceniem dzieci i młodzieŝy Przedstawiciel strony pracodawców wstępnie poparł stanowisko ekspertów strony rządowej w sprawie moŝliwości kwalifikacji, jako prac o szczególnym charakterze, prac nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieŝowych ośrodkach wychowawczych, młodzieŝowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych tj. Dz. U. z 2002, nr 11, poz. 109 z późniejszymi zmianami. Stanowisko strony związkowej przedstawione jest w zał.5h. Poz. NOWA 8 Prace artystów (muzyków, tancerzy, piosenkarzy, artystów cyrkowych, itp.) Eksperci strony rządowej stwierdzili, Ŝe do ewentualnego rozwaŝenia jest kwalifikacja pracy tancerek i tancerzy jako pracy w szczególnych warunkach, ale tylko w wyjątkowych przypadkach, kiedy w sposób systematyczny są obciąŝani bardzo duŝym wysiłkiem fizycznym, którego nie da się uniknąć podczas wykonywania tego zawodu. Uzasadnieniem jest występowanie tego czynnika jako czynnika ryzyka w projekcie ustawy o emeryturach pomostowych z czerwca 2008, kwalifikujące prace do grupy prac w szczególnych warunkach. Przedstawiciel pracodawców wstępnie poparł stanowisko ekspertów strony rządowej w sprawie prac tancerek i tancerzy. ad. 3) Przewodniczący grup tematycznych przedstawili wyniki dyskusji. Reasumując moŝna stwierdzić, Ŝe: a) odnośnie 3 pozycji z wykazu prac o szczególnym charakterze wykazano pełną zgodność stanowisk b) odnośnie do 1 pozycji z wykazu dyskusja będzie kontynuowana c) odnośnie do 7 pozycji z wykazu nie uzyskano zgodności stanowisk d) zgłoszono kolejnych 8 nowych pozycji (oprócz zgłoszonych podczas posiedzenia 7 lipca) Strona 17 z 18

e) z nowych pozycji zgłoszonych podczas posiedzeń w dn. 7 i 9 lipca, nie uzyskano zgodności stanowisk odnośnie 14 pozycji, a 1 odłoŝono do dalszej dyskusji. Podsumowując obrady, Przewodnicząca stwierdziła, Ŝe dyskusja była niewątpliwie wartościowa, ale wnioski z dyskusji w grupach wciąŝ są częściowo rozbieŝne. Prof. D. Koradecka zwróciła więc uwagę, Ŝe w świetle trudności w przyjęciu przez stronę związkową proponowanej w projekcie ustawy definicji prac o szczególnym charakterze (lub jej modyfikacji), narastają trudności w ustaleniu tego typu wykazu prac. NaleŜy zatem moŝe zastanowić się nad tym, czy w przypadku prac o szczególnym charakterze, a więc wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej, nie naleŝałoby wprowadzić raczej obowiązku przeprowadzania okresowych badań lekarskich i psychologicznych w całym okresie zatrudnienia, bo do zagroŝenia bezpieczeństwa publicznego moŝe dojść w kaŝdym momencie, a nie tylko na kilka lat przed emeryturą. W sytuacji stwierdzenia u pracownika niezaleŝnie od jego wieku faktu obniŝenia się sprawności psychofizycznej poniŝej poziomu zapewniającego moŝliwość naleŝytego wykonywania pracy w sposób nie zagraŝający bezpieczeństwu publicznemu oraz zdrowiu lub Ŝyciu własnemu i innych osób, powinna być pracownikowi zapewniona moŝliwość podjęcia pracy na innym stanowisku w ramach profilaktyki organizacyjnej, medycznej lub naleŝy zastosować odpowiednie środki profilaktyki technicznej. Podsumowując obrady w dniu 9 lipca br., Przewodnicząca podziękowała wszystkim stronom za zaangaŝowanie w dyskusji. Obrady postanowiono kontynuować w dniu 17 lipca 2008 roku od godz. 11 00 w Sali Konferencyjnej ZUS. Strona związkowa zobowiązała się do złoŝenia na piśmie do dnia 10 lipca do godz. 10.00 uzasadnień odnośnie proponowanych w trakcie posiedzenia zmian lub uzupełnień (otrzymane uzasadnienia przedstawiono w załączniku 4 do protokółu). Strona 18 z 18