Sprawdź jak bardzo pomocny jest logopeda podczas pierwszych dni nowonarodzonego dziecka. W tym artykule dowiesz się, jak wygląda badanie logopedyczne maluszka oraz jakich wskazówek specjalista powinien udzielić rodzicom. Ciąża, poród, nowonarodzone dziecko położone na brzuchu mamy, pierwsze karmienie piersią, pozytywna opinia pediatry, neonatologa i wreszcie upragniony powrót do domu to scenariusz który chciałaby przeżyć niejedna kobieta. Co jednak jeżeli życie toczy się inaczej? Ciąża zagrożona, trudny, czasem przedwczesny poród, potem szybkie działanie personelu medycznego, wymiana trudnych do zrozumienia zdań, dziecko rozłączone od matki. Niejednokrotnie trafia do inkubatora, czasami niezbędny jest respirator, najczęściej karmione jest sondą. Olbrzymi stres towarzyszy nie tylko matce, ale i dziecku. Moment narodzin to ważny etap rozwoju dziecka. Bezpośrednio po urodzeniu noworodek jest badany przez pediatrę w celu możliwie jak najwcześniejszego wykrycia nieprawidłowości w jego budowie anatomicznej. Badanie obejmuje też ocenę ogólnego stanu dziecka, co daje odzwierciedlenie w dziesięciostopniowej skali Apgar. Podczas tego badania uwzględnia się: czynność serca, oddychanie, napięcie mięśniowe, reakcje na bodźce oraz kolor skóry. W zależności od stanu zdrowia noworodki dzielimy na trzy grupy: noworodki w stanie ogólnym dobrym( 8-10 Apgar) dziecko różowe, oddech i płacz spontaniczne, prawidłowa czynność serca, właściwa reakcja odruchowa; noworodki w stanie średnim z zamartwicą średniego stopnia ( 4-7 Apgar) występuje sinica, niewłaściwy oddech, zwolnienie czynności serca, obniżone napięcie mięśniowe, słaba lub brak reakcji na bodźce dzieci te wymagają natychmiastowego leczenia;
noworodki w stanie ciężkim, ostrej zamartwicy (0-3 Apgar) występuje bezdech, uogólniona sinica, czynność serca zwolniona, dziecko jest wiotkie i nie reaguje na bodźce noworodki te wymagają natychmiastowej reanimacji. Opieka nad noworodkiem w szpitalu Co się dzieje jeśli stan dziecka wymaga pozostawienia go w szpitalu? Niezbędne są stałe działania lekarzy, położnych i innego personelu medycznego, aby utrzymać dziecko przy życiu, ustabilizować stan i zaplanować leczenie. Pobyt w szpitalu wydłuża się, czasami do kilku miesięcy. Rodzice po opadnięciu pierwszych emocji, zaczynają włączać się w opiekę, pytać, szukać idealnych na tę chwilę rozwiązań. Podczas pobytu w szpitalu dziecko bada wielu specjalistów. Aby opiekę nad noworodkiem uznać za optymalną niezbędna jest jednak ich współpraca, wymiana spostrzeżeń, ustalenie wspólnego kierunku leczenia. Jednym ze specjalistów uczestniczących w zespole powinien być logopeda. Dzieci z zaburzeniami w rozwoju są zagrożone nieprawidłowościami w zakresie optymalnego rozwoju mowy, języka i komunikacji. Do zadań logopedy małego dziecka należy: ocena budowy i sprawności aparatu artykulacyjnego (wargi, język, wędzidełko podjęzykowe, podniebienie); badanie odruchów ustno twarzowych (wargowe, ssania, kąsania); ocenę niezbędnej do właściwego funkcjonowania dziecka koordynacji ssania, połykania i oddychania; ocena reakcji słuchowych. Logopeda wczesnej interwencji logopedycznej udzieli rodzicom instruktażu dotyczącego najpilniejszych potrzeb dziecka. Stymulacja dotykowa, taka jak masaż twarzy czy masaż wewnątrz jamy ustnej powinny być dobierane indywidualnie
po dokładnej obserwacji jak dziecko reaguje na stymulację. Zadaniem zatrudnionego na oddziale logopedy jest nauczenie matki wykonywania masażu narządów artykulacyjnych już podczas pobytu w szpitalu. Ponadto mama powinna też nauczyć się obserwować obecność, zanikanie lub pojawianie się nowych odruchów ustno twarzowych u swojego dziecka. Istotna jest również pozycja w której znajduje się dziecko, nie wolno dopuścić, aby stymulacja wyzwalała u dziecka nieprawidłowe reakcje odruchowe. Czy na pewno umiem karmić piersią? Niemowlęciu z problemami pokarmowymi często bywa pomocny konsultant laktacyjny. To on sprawdzi czy ssanie jest prawidłowe, skoryguje u matki niewłaściwą pozycję karmienia, znajdzie optymalną, prawidłowo przystawi dziecko do piersi. Przeanalizuje dietę matki, gdyż to co mama je ma znaczący wpływ na zachowanie dziecka podczas karmienia piersią. Co robić kiedy nasze dziecko nie potrafi ssać? Wiele niemowląt ze względu na długotrwałe przebywanie w inkubatorze, respirator, karmienie sondą, brak stałego kontaktu z matką nie przejawia chęci do ssania piersi, nawet wtedy gdy jego stan zdrowia jest już zadowalający. Dziecko takie wymaga szczególnej troski specjalistów, wytrwałości i cierpliwości matki, która stosując odpowiednią stymulację powinna dążyć do karmienia naturalnego. Co jednak gdy karmienie piersią pomimo starań jest niemożliwe? Należy zadbać o odpowiedni smoczek, dobierając go indywidualnie tak, aby podczas ssania mięśnie zaangażowane w ten proces były jak najbardziej aktywne. Konieczna jest również stymulacja oralna (działania manualne w obrębie głowy, twarzy i wewnątrz jamy ustnej). Dzięki niej złagodzone zostaną negatywne skutki karmienia sztucznego (częste infekcje dróg oddechowych, deformacje zgryzu, wady artykulacyjne).
Czy z noworodkiem można się bawić? Oczywiście. Nie wystarczy koncentrować się na zadaniach dotyczących karmienia i stymulacji oralnej. Bardzo ważne są też zabawy komunikacyjne (przemawianie do dziecka, śpiewanie mu, głaskanie, przytulanie, bujanie) oraz budowanie świadomości rodzica odnośnie możliwości komunikowania się ich dziecka. Błędem rodziców jest zaprzestanie tego rodzaju działań przy braku widocznej reakcji ze strony dziecka. Ale pamiętajmy, że to, że dziecko nie pokazuje nam swoich reakcji, swoich potrzeb, nie odpowiada uśmiechem na nasz uśmiech, to nie znaczy, że tego nie potrzebuje wręcz przeciwnie potrzebuje bardziej. Nauka aktywnego czekanie na reakcje dziecka, dostosowanie sposobu zwracania się, zabaw i oczekiwań stawianych dziecku mają niezwykle istotny wpływ na przyszłość dziecka. Niezbędna jest stała obecność matki przy dziecku (jeśli nie ma wyraźnych przeciwwskazań ze strony personelu medycznego). Jej zapach, głos, dotyk, kangurowanie (układanie nagiego dziecka na pozbawionej odzieży klatce piersiowej matki) są nie do przecenienia. Kontynuacja pracy z logopedą Logopeda wczesnej interwencji umówić się powinien z rodzicami na następne spotkania już po wyjściu ze szpitala, aby obserwować, jak rodzice radzą sobie z karmieniem, z organizowaniem sytuacji komunikacyjnych, aby modyfikować te zadania w zależności od pojawiających się problemów, dobrać sprzęt do dalszych etapów karmienia (łyżki, kubki). Ważne jest, aby podtrzymywać w rodzicach gotowość do prawidłowych działań wobec dziecka zarówno w sferze karmienia jak i szeroko rozumianej komunikacji. Rozszerzone pole działania logopedy
Zmieniła się zatem rola logopedy, jego zadania, obszar oddziaływań nie są to już specjaliści zajmujący się wyłącznie wadami wymowy, opóźnieniem rozwoju mowy, gdzie oddziaływaniu poddawane jest dziecko w wieku przedszkolnym lub młodszym szkolnym. Ścisły związek rozwoju języka ze zmianami funkcji pokarmowych jest podstawą przewidywań nieprawidłowości w kształtowaniu się funkcji mówienia. Logopeda badając noworodka poprzez ocenę przygotowania i zdolności do przyjmowania pokarmu z dużym prawdopodobieństwem może ocenić możliwość dziecka do rozwoju mówienia. Wcześnie podjęta interwencja może wyeliminować lub złagodzić skutki niepełnosprawności w obrębie aparatu artykulacyjnego oraz w zakresie rozwoju komunikacji. Nie może być to zatem działanie jednorazowe. Kluczem do sukcesu jest uczenie się prawidłowych działań przez rodziców, wzmacnianie ich kompetencji, kształcenie prawidłowych postaw. Literatura: 1. Materiały konferencyjne: Możliwości diagnostyki i terapii dzieci z wczesnym uszkodzeniem mózgu w wieku od 0 do 6- go roku życia i wsparcia ich rodzin, Zamość 2007 2. Nitendel Bujakowa e., Kołtun A.,Opieka logopedyczna nad dziećmi z ryzyka ciążowo porodowego w : Logopedia Tom 29, 2001 3. Masgutowa S., Regner A. Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensorycznej, Wrocław 2009 4. Stecko E., Rajter Leontiew Z. Wczesna stymulacja dzieci z obciążonym wywiadem okołoporodowym, Nowa Pediatria 1/97 5. Stecko E. Udział logopedy w stymulacji rozwoju dziecka, Nowa Pediatria 1/98