Dlaczego krowy kuleją? Rozpowszechnienie kulawizn w stadach krów mlecznych wynosi od 9 do 50 %... Dlaczego krowy kuleją? Autor: dr hab. Jan Olechnowicz - Katedra Weterynarii, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Kulawizny u krów mlecznych są na trzecim miejscu w bilansie ekonomicznym zmniejszające przychody działalności fermy mlecznej po zaburzeniach rozrodu i mastitis. Rozpowszechnienie kulawizn w stadach krów mlecznych wynosi od 9 do 50%. Kulejące krowy odczuwają silny ból, który znacząco obniża ich dobrostan oraz wpływa na zmniejszenie produkcji mleka i obniżenie płodności. Kulawizny krów zwiększają również ryzyko brakowania ich ze stada oraz stanowią narastający problem związany z intensywnym żywieniem krów wysokowydajnych. Fot. David Marcinkowski Kulawizny krów mlecznych - rozpowszechnienie od 9 do 50% - odczuwanie bólu, obniżenie dobrostanu - największe ryzyko wybrakowania krowy pomiędzy 121 i 140 dniem doju - zmniejszają produkcję mleka o 360 kg (160-550 kg) w laktacji - obniżona mleczność od 2 % (lokomocja 2) do 15 % (lokomocja 5) - w pierwszych 30 dniach po wycieleniu kulawizny są znacząco związane z występowaniem torbieli jajnikowych, obniżają zatem prawdopodobieństwo ciąży - dni od wycielenia do 1 inseminacji 2,8x - dni od wycielenia do zacielenia 15,6x - liczba zabiegów/zapłodnienie 9x - brakowanie 8,4x W porównaniu z krowami o prawidłowym chodzie u krów kulejących wydłuża się blisko trzykrotnie liczba dni od wycielenia do pierwszego zabiegu inseminacyjnego, a ponad 15 - krotnie wydłuża się okres Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 1/10
międzyciążowy (od wycielenia do zacielenia). Znacząco wzrasta także liczba zabiegów inseminacyjnych dla zacielenia, a brakowanie w tej grupie krów jest blisko 9 - krotnie wyższe w porównaniu ze zdrowymi krowami. Występowanie kulawizn u krów ma wiele przyczyn, stąd często mówi się o wieloczynnikowej etiologii kulawizn, a główne czynniki ryzyka występowania kulawizn to przede wszystkim aspekty technologiczne związane ze sposobem technicznego wyposażenia ferm, utrzymanie i pielęgnacja bydła, żywienie, postawa nóg tylnych oraz aspekty genetyczne (rasa). Przyczyną kulawizn w 90 % są schorzenia racic. Kolejna laktacja krów (wiek), poziom produkcji mleka, stadium laktacji oraz sezon przeprowadzania korekcji racic są również czynnikami związanymi z częstością schorzeń racic i w większości przypadków z kulawiznami krów. Wczesne, po wycieleniu, zidentyfikowanie krów kulejących ma bardzo istotne znaczenie dla hodowcy, ponieważ ogranicza rozpowszechnianie kulawizn w stadzie i umożliwia leczenie schorzeń racic we wczesnym stadium. Do oceny stopnia kulawizn u krów mlecznych powszechnie stosowana jest 5-stopniowa skala oceny lokomocji. Fot. Dawid Marcinkowski 1. Chód prawidłowy (linia grzbietu u krowy stojącej i poruszającej się jest pozioma) Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 2/10
Fot. David Marcinkowski 2. Łagodna kulawizana (linia grzbietu u krowy stojącej jest pozioma, ale podczas ruchu grzbiet wygina się w łuk. Chód pozostaje prawidłowy) Fot. David Marcinkowski 3. Umiarkowana kulawizna (linia grzbietu zarówno u krowy stojącej jak i poruszającej się jest wygięta w łuk. Widoczna jest zmiana sposobu chodu, który można opisać jako skrócenie kroku w przednich lub tylnych kończynach) Fot. Dawid Marcinkowski 4. Kulawizna (linia grzbietu zarówno u krowy stojącej jak i poruszającej się jest zawsze wygięta w łuk. Krowa znacząco oszczędza jedną lub więcej kończyn) Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 3/10
Fot. Jan Olechnowicz Fot. Jan Olechnowicz 5. Ciężka kulawizna (krowa wykazuje ponadto niezdolność lub ekstremalną niechęć do obarczania jednej lub kilku kończyn) Krowy o prawidłowym chodzie i z łagodną kulawizną (lokomocja 1 i 2) zaliczane są do grupy o chodzie normalnym, natomiast krowy ocenione jako lokomocja 3, 4 i 5 to tak zwane kulawizny kliniczne. Wskaźnik lokomocji krów jest genetycznie skorelowany z postawą nóg tylnych i ukształtowaniem racicy. Prawie 90% kulawizn u bydła dotyczy tylnych kończyn ze względy na większe obciążenia występujące w tej okolicy ciała, a większość schorzeń racic dotyczy racic zewnętrznych, wynika to głównie z biomechaniki chodu krowy. Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 4/10
Fot. Raven E.T. 1989 Cattle Foot Care and Trimming Biomechanika masy ciała krowy na tylne kończyny i racice wewnętrzne i zewnętrzne Najczęściej występujące schorzenia racic u krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej będące przyczyną klinicznych kulawizn to przede wszystkim: wrzód podeszwy, zapalenie skóry międzyracicznej i zapalenie skóry piętek. Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 5/10
Fot. Roger Blowey Fot. Roger Blowey Zespół Rustelholza (wrzód podeszwy) jest istotnie związany z kulawiznami krów Przyczyną kulawizn u bydła mogą być również tzw. technopatie, uszkodzenia bocznej powierzchni kończyn Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 6/10
związane z konstrukcją i wyposażeniem stanowiska, najczęściej ze zbyt krótką i twardą płytą legowiskową. Fot. Jan Olechnowicz Zapalenie skóry międzyracicznej Fot. Jan Olechnowicz Zapalenie skóry piętek Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 7/10
Fot. Roger Blowey Obrzęk stawu nadgarstkowego Fot. Cheryl Bowman Czystość krów wskaźnikiem higieny w oborze Ograniczenie kulawizn u krów mlecznych Istnieje sześć głównych obszarów ryzyka, które minimalizując można ograniczyć występowanie kulawizn u krów mlecznych. Należą do nich: komfort krów, higiena krów, socjalna i fizyczna integracja jałówek i krów po wycieleniu, ograniczona swoboda ruchu krów, żywienie i profesjonalna, terminowo przeprowadzana korekcja racic. Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 8/10
Komfort krów. Odsetek klinicznych kulawizn u krów w oborach wolostanowiskowych na stanowiskach ścielonych piaskiem był znacząco mniejszy (11,1%) w porównaiu z odsetkiem klinicznych kulawizn u krów na stanowiskach z materacami (24%). Na takich stanowiskach krowy stały dłużej, średnio o ponad 4 godziny dziennie, co związane było z obecnością głównie wrzodów podeszwy. Pomiędzy okresami odpoczynku były jednak eksponowane na twarde podłoże. Długi okres oczekiwania krów przed dojem na twardych powierzchniach oraz przedłużony czas doju są również czynnikami wzrostu ryzyka kulawizn. Podobnie, dzienny czas leżenia ograniczony tylko do 5-7 godzin jest istotnym czynnikiem związanym z kulawiznami. Znacząco większy odsetek schorzeń kończyn w okolicach stawu skokowego obserwowano u krów na stanowiskach z materacami w porównaniu z utrzymywaniem krów na stanowiskach ścielonych słomą. Krowy preferują i dłużej wypoczywają na stanowiskach ścielonych słomą. Higiena krów. Higieniczne warunki utrzymania krów to drugi obszar zmniejszający ryzyko kulawizn u krów. Czystość krów jest dobrym wskaźnikiem higieny w oborze. W wilgotnych warunkach, gnojowica i woda zmiekcza róg i niszczy barierę skóry powodując korozję rogu racicznego. U krów utrzymywanych w takich warunkach na betonowych posadzkach wzrasta ryzyko zapalenia skóry międzyracicznej. Ważnym czynnikiem jest tzw. bezpieczeństwo biologiczne związane z profilaktyką higieniczną, to jest co najmniej 2-tygodniową kwarantanną dla nowo wprowadzanych krów do stada. Socjalna i fizyczna integracja jałówek i krów po wycieleniu. Bardzo ważnym czynnikiem w zarządzaniu stadem krów mlecznych jest socjalna i fizyczna integracja pomiędzy jałówkami i krowami po wycieleniu. Powinna się ona rozpocząć kilka tygodni przed wycieleniem krów. Dobra integracja krów zmniejsza nie tylko występowanie i innych schorzeń, lecz także może zapobiec obniżeniu kondycji. Znacząca część tej integracji stanowi stopniowe przystosowanie jałówek i krów do twardych podłóg, zapobiegające gwłatownym zmianom warunków utrzymania jak również zaburzeniom hierarchi w stadzie. Ograniczona swoboda ruchu krów. Krowy utrzymywane w słabych, nieprawidłowo zarządzanych gospodarstwach mają ograniczoną swobodę poruszania się i często nie mają możliwości zmiany pozycji ciała w trakcie leżenia, co nie zapewnia dobrego odpoczynku. Podobnie, ograniczenia takie mogą być związane z dostępem do paszy lub wody. Częste tłoczenie i zagęszczanie się krów na twardych i ściernych powierzchniach może powodować uszkodzenia skóry właściwej i rogu oraz zaburzenia produkcji naskórka wewnątrz kapsuły racicy. Zaniedbania w projektowaniu obór mogą prowadzić do wydłużonego czasu stania krów. Okresy stania są często długotrwałe, w tym czas oczekiwania na dój i czas doju, a także pobieranie paszy i wody. Jest to szczególnie ważne dla krów produkujących 30-40 kg mleka dziennie, bowiem wymagają one dużo czasu na leżenie, a czas ten powinien być znacząco dłuższy niż stania. Dobre zarządzanie stadem krów może więc zmniejszyć ryzyko wrzodów podeszwy i innych schorzeń racic. Żywienie krów. Błędy żywieniowe spowodowane niedoborem pasz strukturalnych w dawce pokarmowej i nadmiarem węglowodanów szybko rozkładających się w żwaczu powodują nagromadzenie kwasów organicznych i zmniejszają buforowanie żwacza. Kombinacja tych zmian prowadzi do obniżenia ph żwacza. Podostra kwasica występuje wówczas, gdy obnizone ph w żwaczu występuje codziennie w czasie od 3 do 6 godzin. W żwaczu powstaje wówczas histamina, która z krwią przedostaje się do skóry i jest przyczyną m.in. laminitis (ochwatu). Substancje wydzielane podczas procesu kwasicy zmieniają mikrokrążenia w skórze właściwej, wpływają na niedożywienie komórek produkujących keratynę, prowadzą do uszkodzenia rogówki i racic, powodując takie schorzenia jak: uszkodzenie lini białej, ropnie ściany racicy, wrzody podeszwy i wrzody końca palca. Żywienie krów mokrymi kiszonkami, a nie sianem we wczesnym okresie ciąży związane jest ze wzrostem odsetka schorzeń racic i klinicznych kulawizn w środkowej laktacji. Podawanie w dawce żywieniowej około 20 mg biotyny dziennie/krowę powodowało obniżenie liczby kulawizn o 50%, już po 4-6 Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 9/10
miesiącach od rozpoczęcia suplementacji (podawanie biotyny jałówkom i krowom zasuszonym do 3 miesięcy przed wycieleniem). Zawartość składników mineralnych w dawkach pokarmowych dla krów ma duże znaczenie w procesie tworzenia rogu racicowego. Najważniejsze jest zapewnienie zapotrzebowania na fosfor, wpań, cynk, miedź, selen i jod. Pasze objętościowe nie zawsze mają wystarczającą ilość tych składników zgodną z potrzebami krów. Dlatego zaleca się stałe uzupełnianie dziennych dawek pokarmowych dodatkami mineralnymi. Korekcja racic. Zmniejszenie występowania częstości niezakaźnych schorzeń racic obseruje się w stadach, w których wykonywana jest korekcja racic. Standardowo korekcję racic u krów należy przeprowadzać 2-krotnie w ciągu roku (jesienią i na wiosnę). Prawidłowe przycinanie rogu racicowego znacząco zmniejsza odsetek schorzeń racic i kulawizn u krów mlecznych. Adres autora: dr hab. Jan Olechnowicz, Osiedle Wichrowe Wrzgórze 13/93, 61-675 Poznań, e-mail: olejanko@up.poznan.pl Dodane przez : Lukasz_Stechnij, dnia 29 wrzesień 2011 Bydło mięsne i mleczne - Portal rolniczy - zootechnik - choroby u krów Page: 10/10