Krótkie Komentarze Becka Paweł Janda Andrzej Kiełtyka Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw Komentarz C. H. Beck
KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw
Polecamy nasze publikacje: Robert Zawłocki, Michał Królikowski (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA. KOMENTARZ DO ART. 1 31, Tom 1 Duże Komentarze Becka Robert Zawłocki, Michał Królikowski (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA. KOMENTARZ DO ART. 32 116, Tom 2 Duże Komentarze Becka Andrzej Wąsek, Robert Zawłocki (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA. KOMENTARZ DO ART. 117 221, Tom 1, wyd. 4 Duże Komentarze Becka Andrzej Wąsek, Robert Zawłocki (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA. KOMENTARZ DO ART. 222 316, Tom 2, wyd. 4 Duże Komentarze Becka Lech Garlicki (red.) KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTA- WOWYCH WOLNOŚCI. KOMENTARZ DO ART. 1 18, Tom 1 Duże Komentarze Becka Andrzej Sakowicz, Adam Górski, Katarzyna T. Boratyńska, Andrzej Ważny KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO. KOMENTARZ, wyd. 3 Komentarze Becka Jerzy Lachowski WARUNKOWE ZWOLNIENIE Z RESZTY KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI Monografie Prawnicze
Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw Komentarz Paweł Janda Andrzej Kiełtyka WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2010
Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw Stan prawny: 1 lipca 2010 r. Redakcja: Urszula Danilczuk Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978 83 255 1814 1
Spis treści Przedmowa............................................. Wykaz skrótów.......................................... Wykaz literatury......................................... XIII A. Tekst ustawy......................................... 1 Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz.U. Nr 169, poz. 1415 ze zm.)......................................... 3 B. Komentarz.......................................... 11 Wprowadzenie........................................ 13 Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw................................ 25 Rozdział 1. Przepisy ogólne............................... 26 Art. 1. Zakres przedmiotowy............................ 26 Art. 2. Objaśnienie pojęć.............................. 27 Rozdział 2. Zasady i tryb przyznawania kompensaty......... 43 Art. 3. Wysokość kompensaty.......................... 43 Art. 4. Ograniczenie do terytorium RP.................... 47 Art. 5. Warunki przyznania............................. 50 Art. 6. Górny pułap kompensaty........................ 55 Art. 7. Okoliczności przyznania lub nieprzyznania.......... 57 Art. 8. Właściwość sądu............................... 64 Art. 9. Forma wniosku................................ 77 Art. 10. Organ pomocniczy............................ 82 Art. 11. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej.............. 86 Art. 12. Wypłata kompensaty........................... 87 Art. 13. Zwrot kompensaty............................. 87 Art. 14. Roszczenie zwrotne Skarbu Państwa.............. 89 Rozdział 3. Współpraca organów pomocniczych i organów orzekających w Rzeczypospolitej Polskiej z organami pomocniczymi i organami orzekającymi w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej....................................... 91 VII IX V
Spis treści Art. 15. Przekazywanie wniosków organom UE............ 91 Art. 16. Informacje uzupełniające....................... 95 Art. 17. Koszty tłumaczeń i innych czynności.............. 98 Art. 18. Potwierdzenie otrzymania wniosku............... 98 Art. 19. Czynności organów pomocniczych w państwach członkowskich........................................... 99 Art. 20. Przesłuchanie................................ 100 Art. 21. Odpis postanowienia........................... 101 Art. 22. Korespondencja; protokoły z przesłuchań.......... 102 Rozdział 4. Przepisy końcowe............................. 104 Art. 23. Stosowanie ustawy............................ 104 Art. 24. Wejście w życie............................... 105 C. Akty wykonawcze i dyrektywy.......................... 107 1. Dyrektywa Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnosząca się do kompensaty dla ofiar przestępstw.................. 109 2. Decyzja Komisji 2006/337/WE z dnia 19 kwietnia 2006 r. ustnawiająca standardowe formularze służące przekazywaniu wniosków i orzeczeń na mocy dyrektywy Rady 2004/80/WE odnoszącej się do kompensaty dla ofiar przestępstw................. 118 3. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 września 2005 r. w sprawie wniosku o przyznanie kompensaty.................. 125 Indeks rzeczowy......................................... 129 VI
Przedmowa Uchwalenie 7.7.2005 r. ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych, zapoczątkowało nowy etap w rozwoju instytucji chroniących prawa pokrzywdzonych. Po raz pierwszy niektórym osobom pokrzywdzonym przestępstwami (ofiarom), przyznano prawo uzyskania stosownych świadczeń odszkodowawczych bezpośrednio od państwa. Staje się to istotne zwłaszcza wówczas, gdy zawodzą inne sposoby uzyskania takich świadczeń, przewidziane przede wszystkim prawem karnym i cywilnym. O trudnościach jakie napotykało wprowadzenie do polskiego prawa państwowej kompensaty, świadczą m.in. dwie kolejne nowelizacje ustawy, w tym tak fundamentalna, jak odnosząca się do zmiany jej tytułu i wprowadzająca obecną nazwę: o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw. Stosowanie tej nowej instytucji napotyka niekiedy na trudności. Nie jest ona także zbytnio znana, o czym świadczy ciągle niewielka liczba wniosków o przyznanie kompensaty, składanych przez osoby uprawnione. Państwowa kompensata jest również interesującą instytucją prawa z uwagi na jej interdyscyplinarność i międzynarodowe uwarunkowania. Mamy nadzieję, że niniejszy Komentarz, ułatwi pracę tym, którzy stosują ustawę oraz przybliży problematykę państwowej kompensaty osobom zainteresowanym jej uzyskaniem. Rzeszów, czerwiec 2010 r. Autorzy VII
Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EKPCz........... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EwidLU.......... ustawa z 10.4.1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) FUSU............ ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) KC.............. ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK.............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS............. ustawa z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) KKW............ ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) KompensataU...... ustawa z 7.7.2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz.U. Nr 169, poz. 1415 ze zm.) Konstytucja RP.... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPC............. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK............. ustawa z 6.6 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO............. ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) PDOFizU......... ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) PomSpołU........ ustawa z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.) IX
Wykaz skrótów ProkU............ ustawa z 20.6.1985 r. o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) RegUProkR.......... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 24.3.2010 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. Nr 49, poz. 296) RegUProkR z 2007 r... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 27.8.2007 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. Nr 169, poz. 1189 ze zm.) Zasady techniki prawodawczej...... załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20.6.2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) 2. Czasopisma ARE............. Analizy, Raporty, Ekspertyzy Dz.U............. Dziennik Ustaw Dz.Urz............ Dziennik Urzędowy KZS............. Krakowskie Zeszyty Sądowe OSA............. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNC............ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNKW.......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSNPG.......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego wydawane przez Prokuraturę Generalną OSNwSK......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP............. Orzecznictwo Sądów Polskich Pal............... Palestra PiP.............. Państwo i Prawo Pr. i Pod. UE....... Prawo i Podatki Unii Europejskiej Prok. i Pr.......... Prokuratura i Prawo Prok. i Pr. wkł.... Prokuratura i Prawo dodatek orzecznictwo PS............... Przegląd Sądowy Rzeczp........... Rzeczpospolita WPP............. Wojskowy Przegląd Prawniczy Zb. Orz........... Zbiory Orzecznictwa X
3. Organy orzekające ETPCz............ Europejski Trybunał Praw Człowieka NSA.............. Naczelny Sąd Administracyjny SA............... Sąd Apelacyjny SN............... Sąd Najwyższy US............... Urząd Skarbowy Wykaz skrótów 4. Literatura M. Arciszewski, Kompensata....... M. Arciszewski, Kompensata dla ofiar przestępstw, Pr. i Pod. UE 2006, Nr 2 E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Ofiara przestępstwa.. E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Ofiara przestępstwa w dokumentach międzynarodowych, Warszawa 2009 E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Uprawnienia pokrzywdzonego... E. Bieńkowska, L.Mazowiecka, Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem, Warszawa 2009 M. Gabriel-Węglowski, Regulamin........ M. Gabriel-Węglowski, Regulamin prokuratury. Komentarz, Warszawa 2009 A. Góra-Błaszczykowska, Środki zaskarżania.. A. Góra-Błaszczykowska, Środki zaskarżania. Art. 367 424 12 KPC, Warszawa 2009 T. Marcinkowki, Medycyna......... T. Marcinkowki, Medycyna sądowa dla prawników, Warszawa 1993 M. Niełaczna, Kompensata....... M. Niełaczna, Kompensata dla ofiar przestępstw. Analiza Prawna, Analizy, Raporty, Ekspertyzy, Warszawa 2007, Nr 3 S. Pieprzny, Państwowa kompensata....... S. Pieprzny, Państwowa kompensata dla ofiar niektórych przestępstw umyślnych, Rzeszów 2008 XI
Wykaz skrótów E. Samborski, Zarys metodyki..... E. Samborski, Zarys metodyki pracy prokuratora, Warszawa 2008 A. Zoll (red.), Kodeks karny...... A. Zoll (red.), Kodeks karny. Cześć ogólna, t. 1, Komentarz, Kraków 2004 5. Inne skróty art............... artykuł cz................ część dot............... dotyczy itp............... i tym podobnie m.in.............. między innymi n................. następny (-a, -e) Nb............... numer brzegowy np................ na przykład Nr............... numer pkt.............. punkt por............... porównaj post.............. postanowienie poz............... pozycja r................. rok red............... redakcja rozp.............. rozporządzenie s................. strona (-y) t................. tom t.j................ tekst jednolity tzw............... tak zwany (-a, -e) uchw............. uchwała ust............... ustęp wyr.............. wyrok z................ zeszyt zarz.............. zarządzenie ze zm............ ze zmianami zob.............. zobacz XII
Wykaz literatury Arciszewski M., Kompensata dla ofiar przestępstw, Pr. i Pod. UE 2006, Nr 2; Banasik K., Przestępstwo narażenia na zarażenie wirusem HIV (art. 161 1 k.k.), Prok. i Pr. 2009, Nr 6; Bańko M. (red.), Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000; Bieńkowska E., Prawo ofiary przestępstwa do ochrony godności i poszanowania standardy europejskie i ich odzwierciedlenie w prawie polskim (wprowadzenie do problematyki), [w:] Poszanowanie godności ofiar przestępstw, Legionowo 2002; Bieńkowska E., Mazowiecka L., Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem, Warszawa 2009; taż, Prawa ofiar przestępstw, Warszawa 2009; taż, Ofiara przestępstwa w dokumentach międzynarodowych, Warszawa 2009; Błachno A., Miejsce popełnienia czynu zabronionego przez podżegacza i pomocnika zarys problematyki, Pal. 2006, Nr 7 8; Czerwiński W., Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym, Toruń 2009; Gabriel-Węglowski M., Regulamin prokuratury. Komentarz, Warszawa 2009; Góra-Błaszczykowska A., Środki zaskarżania. Art. 367 424 12 KPC, Warszawa 2009; Gruca E., Ocena wiarygodności zeznań świadków w procesie karnym, Kraków 2003; Grzeszczyk W., Glosa do post. SN z 8.1.2008 r., V KK 416/07, Prok. i Pr. 2008, Nr 10; tenże, Glosa do uchw. SN z 20.3.2008 r., I KZP 39/07, Prok. i Pr. 2008, Nr 7 8; tenże, Rola opinii biegłego w postępowaniu karnym, Prok. i Pr. 2005, Nr 6; Hayduk-Hawrylak I., Szołucha S., Wybrane zagadnienia prawa do odmowy składania zeznań, [w:] P. Hofmański (red.), Węzłowe problemy procesu karnego, Warszawa 2010; Hofmański P., Czy potrzebny jest nam dualizm w zakresie orzekania o naprawieniu szkody w procesie karnym, [w:] P. Hofmański (red.), Węzłowe problemy procesu karnego, Warszawa 2010; Juszkiewicz W., Kompensata po poprawkach, Na Wokandzie 2010, Nr 1; XIII
Wykaz literatury Kaczorkiewicz D., Tarnowska D., Formy dochodzenia rekompensaty za szkodę wyrządzoną przestępstwem w toku postępowania karnego, PS 2010, Nr 1; Kmiecik R., Glosa do uchw. SN z 20.3.2008 r., I KZP 39/07, WPP 2009, Nr 1; Kołodziejczyk P., Ne bis in idem w stosunku do orzeczeń zagranicznych, Prok. i Pr. 2006, Nr 8; Kruk M., Nowy fundusz realna pomoc pokrzywdzonym, Na Wokandzie 2010, Nr 1; Krysmann G., Przesłuchanie świadka przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość, www.zielona-gora.po.gov.pl; Kulesza C., Realizacja europejskich standardów dotyczących traktowania ofiar przestępstw w polskim prawie karnym, [w:] T. Cielecki, J. B. Banach-Gutierez, A. Suchorska (red.), Pozycja ofiary w procesie karnym standardy europejskie a prawo karne, Szczytno 2008; Lach A., Przesłuchanie na odległość w postępowaniu karnym, PiP 2006, z. 12; Łagodziński S., Przedmiot odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2003, Nr 9; Łukaszewicz A., Szybkie pieniądze dla poszkodowanych na leczenie i przeżycie, Rzeczp. z 15.2.2007 r.; Łupiński J., Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2007, Nr 5; tenże, W kwestii reasumpcji postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2006, Nr 1; Marcinkowki T., Medycyna sądowa dla prawników, Warszawa 1993; Marek A., Prawo karne, Warszawa 2009; Mądro R., Teresiński G., Wróblewski K., Rozstrój zdrowia jako znamię przestępstwa z art. 157 k.k., Prok. i Pr. 1998, Nr 10; Niełaczna M., Kompensata dla ofiar przestępstw. Analiza Prawna, ARE 2007, Nr 3; Nowicki M. A., Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa, Warszawa 1998; Pieprzny S., Zasady wypłaty kompensaty ofiarom niektórych przestępstw umyślnych, Olsztyn 2007; tenże, Państwowa kompensata dla ofiar niektórych przestępstw umyślnych, Rzeszów 2008; Polska karta praw ofiary. Karta z komentarzem, Rzeczp. 1999, Nr 254; Samborski E., Dochodzenie roszczeń cywilnych w procesie karnym, Warszawa 2008; tenże, Zarys metodyki pracy prokuratora, Warszawa 2008; Skwarczyński H., Wniosek prokuratora w przedmiocie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyn zabroniony pod groźba kary, Prok. i Pr. 2003, Nr 4; XIV
Wykaz literatury Stefański R. A., Prawo odmowy zeznań w nowym kodeksie postępowania karnego, Prok. i Pr. 1998, Nr 7 8; Tarnowska D., Udział osoby najbliższej w postępowaniu karnym, Prok. i Pr. 2008, Nr 12; Teresiński G., Mądro R., Rola dokumentacji medycznej w opiniowaniu sądowo-lekarskim, Prok. i Pr. 2002, Nr 11; Trela A., Kompensata dla ofiar, Policja 997 2006, Nr 12; Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009; Wiśniewski P., Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, cz. 1, Prok. i Pr. 1997, Nr 10; tenże, Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, cz. 2, Prok. i Pr. 1997, Nr 11; Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do zasad techniki prawodawczej, Warszawa 2004; Zagrodnik J., Glosa do uchw. SN z 20.3.2008 r., I KZP 39/07, PiP 2009, z. 1; Zawadzka Z., Formy udziału prokuratora w postępowaniu cywilnym, Prok. i Pr. 2009, Nr 10; Zientek J., Karygodność i wina jako przesłanki odpowiedzialności w nowym kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1998, Nr 6; Zoll A. (red.), Kodeks karny. Cześć ogólna, t. 1, Komentarz, Kraków 2004. XV
A. Tekst ustawy
Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw 1 z dnia 7 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 169, poz. 1415) (zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 96, poz. 608; z 2009 r. Nr 79, poz. 665) Spis treści Rozdział 1. Przepisy ogólne................................... 1 2 Rozdział 2. Zasady i tryb przyznawania kompensaty............... 3 14 Rozdział 3. Współpraca organów pomocniczych i organów orzekających w Rzeczypospolitej Polskiej z organami pomocniczymi i organami orzekającymi w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej......................................... 15 22 Rozdział 4. Przepisy końcowe................................. 23 24 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. [Zakres przedmiotowy] Ustawa określa zasady i tryb przyznawania kompensaty oraz warunki współpracy organów w Rzeczypospolitej Polskiej z organami innych państw członkowskich Unii Europejskiej właściwymi w sprawach postępowania o uzyskanie tego świadczenia. Art. 2. 2 [Objaśnienie pojęć] Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) ofiara osobę fizyczną, która na skutek przestępstwa poniosła śmierć albo doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art. 156 1 lub art. 157 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm. 3 ), zwanej dalej Kodeks karny ; 1 Tytuł ustawy w brzmieniu ustawy z dnia 3.04.2009 r. (Dz.U. Nr 79, poz. 665), która wchodzi w życie 12.06.2009 r.; Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy Rady nr 2004/80/EC z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnoszącej się do kompensaty dla ofiar przestępstw (OJ L 261 z 6.08.2004). 2 Art. 2 pkt 1 w brzmieniu ustawy z dnia 3.04.2009 r. (Dz.U. Nr 79, poz. 665), która wchodzi w życie 12.06.2009 r. 3 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Art. 3