OCENA stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód powierzchniowych województwa podlaskiego w 2016 roku

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU OCENA stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód powierzchniowych województwa podlaskiego w 2016 roku (ocena w Jednolitych Częściach Wód Powierzchniowych na podstawie danych z lat 2011-2016) WIOŚ BIAŁYSTOK grudzień 2017

Opracowanie wykonano na podstawie wyników badań Państwowego Monitoringu Środowiska. W przypadku cytowania niniejszej publikacji należy podać źródło informacji. 2

1. Wstęp Monitoring jakości wód jest jednym z podsystemów państwowego monitoringu środowiska prowadzonego przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Celem jego funkcjonowania jest, na podstawie art. 26 ustawy Prawo ochrony środowiska, uzyskiwanie informacji i danych dotyczących jakości wód. Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach państwowego monitoringu środowiska (pmś) wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne 1. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu, badania jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych (w tym substancji priorytetowych w matrycy będącej wodą) należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. W zakresie obowiązków wioś leży również prowadzenie obserwacji elementów hydromorfologicznych na potrzeby oceny stanu ekologicznego. Stan ichtiofauny jako jednego z biologicznych elementów jakości wód jest badany przez wykonawców zewnętrznych na zlecenie GIOŚ, a jego ocena jest przekazywana do wioś. Badania substancji priorytetowych, dla których określono środowiskowe normy jakości we florze i faunie, są zlecane przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Zgodnie z ustawą Prawo wodne, realizacja monitoringu wód powierzchniowych ma na celu m.in. pozyskanie informacji o stanie wód powierzchniowych na potrzeby planowania w gospodarowaniu wodami i oceny osiągnięcia celów środowiskowych przypisanych jednolitym częściom wód powierzchniowych, czyli oddzielnym i znaczącym elementom wód powierzchniowych, takich jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny; sztuczny zbiornik wodny; struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części; morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne. Jednolite części wód powierzchniowych dzieli się na naturalne, dla których określa się stan ekologiczny i stan chemiczny oraz na sztuczne (powstałe w wyniku działalności człowieka) i silnie zmienione (ich charakter został w znacznym stopniu zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka), dla których określa się potencjał ekologiczny i stan chemiczny. Szczegółowe zasady dotyczące planowania i realizacji programów badań monitoringowych jednolitych części wód powierzchniowych zawarte zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1178) 2. 1 Przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2017 r. Prawo wodne dotyczące monitoringu wód powierzchniowych prowadzonego przez Inspekcję Ochrony Środowiska wchodzą w życie w terminie 1 stycznia 2018 roku. Z tego powodu treść niniejszego dokumentu, odnoszącego się do działań Inspekcji Ochrony Środowiska za rok 2016, odwołuje się do ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, obowiązującej w dniu realizacji obowiązków ustawowych. 2 Inspekcja Ochrony Środowiska, planując realizację monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych w kolejnym cyklu gospodarowania wodami (od 2016 roku), a zarazem w kolejnym programie państwowego monitoringu środowiska (na lata 2016-2020), posługiwała się wówczas obowiązującym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 258, poz. 1550) 3

Natomiast zasady dotyczące klasyfikacji i oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych zawarte zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. 2016 r., poz. 1187) i rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2011 r., Nr 258, poz. 1549). 2. Charakterystyka realizowanego monitoringu wód powierzchniowych w województwie podlaskim Rok 2016 był pierwszym rokiem w kolejnym cyklu gospodarowania wodami, zgodnie z kalendarzem ustalonym przez Ramową Dyrektywę Wodną. W ramach realizacji programu monitoringu wód powierzchniowych województwa podlaskiego, którego szczegółowy zakres został zawarty w Programie państwowego monitoringu środowiska województwa podlaskiego na lata 2016-2020, w 2016 roku wykonano badania wód: rzek, jezior, w zakresie elementów biologicznych, fizykochemicznych oraz chemicznych w następujących sieciach: monitoringu diagnostycznego (MD), monitoringu operacyjnego (MO), monitoringu obszarów narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu, pochodzącymi ze źródeł rolniczych (MORO), monitoringu obszarów wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych (MOEU), monitoringu jcwp przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, dostarczające średnio więcej niż 100 m 3 na dobę (MOPI), monitoringu jcwp przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych (MORE), monitoringu obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie (MDNA, MONA), Punkty pomiarowo-kontrolne w ramach poszczególnych sieci zostały zlokalizowane na podstawie dostępnych dokumentów referencyjnych przekazanych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej oraz wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Zasady przeprowadzenia oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych Uzyskane, na podstawie prowadzonego w 2016 roku monitoringu, wyniki badań pozwoliły na sporządzenie klasyfikacji elementów jakości wód, stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz na oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych i spełnienia warunków dodatkowych wynikających z objęcia jcwp obszarem chronionym. Ocenę przeprowadzono na podstawie rozporządzenia MŚ z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187) oraz rozporządzenia MŚ z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2011 r. Nr 258, poz. 1549). Dodatkowo uwzględniono zasady określone szczegółowo w opracowanych przez GIOŚ wytycznych dla wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska do przeprowadzenia oceny stanu 4

jednolitych części wód powierzchniowych oraz oceny spełnienia dodatkowych wymagań dla wód stanowiących obszary chronione (GIOŚ, maj 2017). Przeprowadzono kolejno: klasyfikację poszczególnych elementów jakości wód powierzchniowych (elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych, chemicznych), klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego, klasyfikację stanu chemicznego oraz ocenę stanu badanych jednolitych części wód powierzchniowych. W przypadku oceny spełnienia dodatkowych wymagań dla wód stanowiących obszary chronione (przeznaczone do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód powierzchniowych jest ważnym czynnikiem w ich ochronie, przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych oraz narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych) w ocenie uwzględniono dodatkowe wymagania wynikające ze sposobu użytkowania/charakteru obszaru. Przy sporządzaniu oceny, uwzględniono wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego podlegające dziedziczeniu. Zastosowanie reguły dziedziczenia jest możliwe przy jednoczesnym zachowaniu wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej terminów ważności wyniku. Przyjmuje się, że dziedziczone mogą być wyniki nie starsze niż 6 lat, przy czym w przypadku uznania jednolitej części wód za zagrożoną niespełnieniem celów środowiskowych lub objęcia jej z innych przyczyn monitoringiem operacyjnym, okres ważności danych biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych (w każdym przypadku w zakresie wskaźników wybranych do monitoringu operacyjnego) skraca się do 3 lat, zaś dane dla wskaźników chemicznych wybranych do tego monitorowania w ogóle nie mogą być dziedziczone. Klasyfikacja wskaźników biologicznych Sposób klasyfikacji wskaźników biologicznych w roku 2016 nie uległ istotnej zmianie w stosunku do lat poprzednich. W 2016 roku nie prowadzono monitoringu ichtiofauny rzecznej i jeziornej, więc klasyfikacja tego elementu we wszystkich przypadkach miała charakter dziedziczenia. Klasyfikacja wskaźników fizykochemicznych W 2016 roku nastąpiły istotne zmiany w sposobie klasyfikacji fizykochemicznych elementów jakości wód powierzchniowych. Dotychczasowy system jednolitych wartości granicznych klas dla wszystkich wód płynących został zastąpiony nowym, w którym każdy typ ma własny zestaw wartości granicznych klas. W przeważającej większości jcwp spowodowało to zaostrzenie kryteriów klasyfikacji. Stąd klasyfikacja elementów fizykochemicznych w wielu przypadkach mogła się obniżyć w stosunku do poprzednich lat mimo braku rzeczywistej zmiany w mierzonych stężeniach substancji zanieczyszczających. W przypadku kryteriów klasyfikacji fizykochemicznych elementów jakości wód stojących również nastąpiły zmiany, jednak nie były one tak daleko idące, jak zmiany dotyczące wód płynących. W przypadku przezroczystości i fosforu ogólnego w jeziorach ustalono granice między stanem bardzo dobrym a dobrym, dotychczas wyznaczane metodą ekspercką. 5

Klasyfikacja wskaźników hydromorfologicznych Sposób klasyfikacji wskaźników hydromorfologicznych w wodach płynących w roku 2016 nie uległ istotnej zmianie w stosunku do lat poprzednich. W przypadku jezior klasyfikacja została wykonana na podstawie metodyki LHS_PL, która w odróżnieniu od poprzedniego sposobu klasyfikacji hydromorfologicznych elementów jakości wód jeziornych pozwala na obliczenie skwantyfikowanej wartości granicznej stanu bardzo dobrego. Klasyfikacja stanu chemicznego Klasyfikację stanu chemicznego oparto o zweryfikowane wyniki badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, zebrane w 2016 roku. Przyjmuje się, że jednolita część wód powierzchniowych jest w dobrym stanie chemicznym, jeżeli wartości średnioroczne (wyrażone jako średnia arytmetyczna z pomierzonych stężeń wskaźników) oraz stężenia maksymalne nie przekraczają dopuszczalnych wartości środowiskowych norm jakości (ang. EQS) odpowiednio średniorocznych i dopuszczalnych stężeń maksymalnych odpowiednich wskaźników, określonych w rozporządzeniu klasyfikacyjnym (Dz. U. 2016 poz. 1187) dla poszczególnych kategorii wód i matryc. Przekroczenie odpowiedniej środowiskowej normy jakości dla co najmniej jednej pozytywnie zweryfikowanej wartości stężeń substancji priorytetowej badanej w wodzie lub biocie powoduje obniżenie klasyfikacji stanu chemicznego do poniżej stanu dobrego. Klasyfikacja wskaźników chemicznych substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej monitorowanych w matrycy będącej wodą Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku realizował w 2016 roku badania substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej i innych substancji zanieczyszczających w matrycy wodnej. Rozporządzenie klasyfikacyjne, transponujące zapisy dyrektywy 2013/39/UE, wprowadziło bardziej rygorystyczne środowiskowe normy jakości dla następujących substancji priorytetowych: antracen, bromowane difenyloetery, fluoranten, ołów i jego związki, naftalen, nikiel i jego związki, WWA benzo(a)piren, badanych w matrycy wodnej - w porównaniu z poprzednio obowiązującymi (wprowadzonymi dyrektywą 2008/105/WE). Klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód monitorowanych w 2016 roku dokonuje się na podstawie aktualnych, w tym bardziej rygorystycznych wartości EQS. Klasyfikacja wskaźników chemicznych substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej monitorowanych w matrycy będącej biotą W 2016 roku na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska wykonane zostały badania substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej, dla których określone zostały środowiskowe normy jakości we florze i faunie (biocie). Badania stężeń substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej jest jednym z obowiązków Inspekcji Ochrony Środowiska nałożonych w związku z transpozycją do polskiego porządku prawnego zapisów dyrektywy 2013/39/UE. GIOŚ realizuje wspominane zadanie na wybranych jednolitych częściach wód powierzchniowych w ramach monitoringu diagnostycznego. Wyniki badań zostały włączone do klasyfikacji stanu chemicznego i oceny stanu jcwp. Badane substancje to: bromowane difenyloetery, heksachlorobenzen, heksachlorobutadien, rtęć i jej związki, dikofol, kwas perfluorooktanosulfonowy i jego pochodne (PFOS), dioksyny i związki 6

dioksynopodobne, heksabromocyklododekan (HBCDD), heptachlor i epoksyd heptachloru, fluoranten, benzo(a)piren. 3. Charakterystyka obszaru badań Ocena stanu jcwp dotyczy województwa podlaskiego, obszaru położonego w północnowschodniej części Polski, którego powierzchnia wynosi 20 187 km2 (6,5% powierzchni Polski). Podlaskie sąsiaduje z 3 województwami: warmińsko-mazurskim, mazowieckim i lubelskim. Graniczy od wschodu z Białorusią (245,9 km) a od północy z Litwą (104,3 km). Administracyjnie województwo podzielone jest na 14 powiatów ziemskich i 3 grodzkie: miasta Białystok, Łomża i Suwałki. Tworzy je 118 gmin, w tym: 13 miejskich, 27 miejsko-wiejskich i 78 wiejskich. Stolicą województwa jest Białystok ponad 296,6 tys. mieszkańców. Obszar województwa podlaskiego według podziału hydrograficznego położony jest: w dorzeczu Wisły Region Wodny Środkowej Wisły - powierzchnia w obszarze województwa - 17 546,690 km² (86,9%); w dorzeczu Niemna Region Wodny Niemna - powierzchnia w obszarze województwa 2 515,271 km² (12,5%); w dorzeczu Pregoły Region Wodny Łyny i Węgorapy - powierzchnia w obszarze województwa 124,420 km² (0,6%). Rzeźba terenu Głównymi makroregionami województwa według podziału fizycznogeograficznego Polski 3 są Nizina Północnopodlaska i Pojezierze Litewskie oraz niewielkie fragmenty Niziny Północnomazowieckiej i Pojezierza Ełckiego. Nizina Północnopodlaska stanowi zdenudowane wysoczyzny staroglacjalne przecięte szlakami odpływu wód. W granicach makroregionu wyróżnić można 8 regionów: Wysoczyznę Kolneńską, Wysoczyznę Białostocką, Kotlinę Biebrzańską, Wzgórza Sokólskie, Wysoczyznę Wysokomazowiecką, Dolinę Górnej Narwi, Równinę Bielską i Wysoczyznę Drohiczyńską. Rzeźba wysoczyzn jest falisto pagórkowata lub falista (najwyraźniej zachowana na wysoczyznach Białostockiej i Kolneńskiej). Najwyższe wzniesienia występują w okolicach Sokółki (200 m n.p.m.). W dolinach i równinach rzeźba jest lekko falista lub płaska. Pojezierze Litewskie w granicach województwa podlaskiego zostało podzielone na 3 mezoregiony: Pojezierze Zachodniosuwalskie, Pojezierze Wschodniosuwalskie oraz Równina Augustowska. Pojezierza mają rzeźbę wyraźnie pagórkowatą z najwyższym wzniesieniem Górą Rowelską (298,1 m n.p.m.). Na tym obszarze deniwelacja osiąga 120 m na przestrzeni 0,5 km. Równina Augustowska ma rzeźbę falistą z nielicznymi pagórkami. 3 Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa, 2011. 7

Warunki glebowe Rolnicza przestrzeń produkcyjna charakteryzuje się niską przeciętną jakością gleb (większość gleb - 55% to gleby kwaśne i bardzo kwaśne; jedynie 29% gleb nie wymaga wapnowania) oraz niekorzystnymi warunkami klimatycznymi. Okres wegetacji jest krótszy średnio o 3 4 tygodnie niż w zachodniej części kraju. Warunki klimatyczne Klimat województwa zalicza się do umiarkowanego przejściowego z zaznaczającymi się wpływami kontynentalnymi. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 7 C, a średni roczny opad 650 mm. W ostatnich latach obserwuje się wzrost średnich temperatur i zwiększenie wartości średniej opadów. Porównanie średnich rocznych temperatur z okresu 2001-2010 (Białystok 8,0 C, Suwałkach 6,7 C) i z lat 1971-2000 wskazuje na wzrost średnich temperatur o ok. 0,6-0,8 C. Podobnie, w odniesieniu do tych okresów, odnotowuje się wzrost średnich rocznych sum opadów o 28-36 mm. W 2016 roku średnia roczna temperatura na obszarze Polski była wyższa o 1,3 C od normy wieloletniej 1971-2000. Najcieplej było we Wrocławiu (średnia roczna temperatura powierza wyniosła tam 10,5 C), Opolu (10,1 C) i Słubicach (10,0 C), natomiast najchłodniej (poza szczytowymi partiami gór) było w Zakopanem (6,7 C), Suwałkach (7,6 C) i Białymstoku (8,0 C). Roczne wartości temperatury powietrza przekroczyły średnie z wielolecia 1971-2000 na wszystkich stacjach meteorologicznych posiadających jednorodną, wieloletnią serię pomiarową. Rok 2016 według klasyfikacji termicznej H. Lorenc został sklasyfikowany jako bardzo ciepły. Termiczna klasyfikacja miesięcy na stacjach w Białymstoku i Suwałkach wykazała, że normalnym był styczeń, sierpień i listopad. Lekko chłodny był październik, bardzo ciepły czerwiec, a pozostałe miesiące lekko ciepłe. Największe miesięczne anomalie temperatury względem wielolecia 1971-2000 wystąpiły w lutym, gdy średnia temperatura powietrza w Polsce przewyższała wartość wieloletnią o 4,2 C. Ujemne anomalie obszarowe średniej miesięcznej temperatury powietrza wystąpiły w styczniu w Suwałkach (-1,9 C) (średnia anomalia z obszaru kraju: -0,8 C). Warunki hydro-meteorologiczne Rok 2016 pod względem opadowym został sklasyfikowany jako normalny (roczne opady w skali kraju wyniosły 110% wartości wieloletniej 1971-2000). We wschodniej części Polski odnotowano nadmiar opadów w stosunku do normy wieloletniej, a rok był rokiem wilgotnym. Skrajnie wilgotne miesiące to: luty (opad 232% normy), marzec (186%), lipiec (220%) październik (293%). Miesiące oceniane jako bardzo suche to: maj (89% normy), czerwiec (62%) i wrzesień (38%), który oceniono jako skrajnie suchy. Od października 2015 do kwietnia 2016 pokrywa śnieżna zalegała zdecydowanie krócej, niż w wieloleciu 1971-2000. W listopadzie i grudniu pokrywa śnieżna tworzyła się epizodycznie. Dopiero w styczniu zalegała przez 26 dni w Białymstoku. W lutym i marcu występowała w pojedynczych dniach, co związane było z kolejnymi epizodami opadów śniegu. Sytuacja hydrologiczna przez cały 2016 rok hydrologiczny była ustabilizowana. Obserwowano na ogół wahania i nieduże wzrosty stanu wody. Na obszarze woj. podlaskiego nie odnotowano wysokich, dobowych przyrostów poziomu wód czy przekroczeń stanów alarmowych. 8

Odpływ Wisły kolejny rok z rzędu, był wyraźnie niższy od normy. W pierwszym półroczu (XI-IV) był równy 75,8% odpływu normalnego i wynosił od 56,1% normy w kwietniu do 99,1% w marcu. W żadnym miesiącu nie był wyższy od wartości odpływu średniego z wielolecia. Odpływ rzek w dorzeczu Wisły w pierwszym półroczu wynosił od 70,2% normy w Ostrołęce na Narwi. W półroczu letnim (V-X) odpływ Wisły (Tczew) był równy 67,2% normy i wynosił od 52,2% normy w czerwcu do 101% średniej wieloletniej w październiku. Jedynie w październiku odpływ był wyższy od odpływu średniego z wielolecia. Sieć hydrograficzna Wody płynące. Głównymi rzekami województwa leżącymi w regionie wodnym środkowej Wisły są: Narew (o długości 292 km i pow. zlewni: 17567,5 km 2 ), Biebrza (o długości 174,9 km i pow. zlewni: 5058,8 km 2 ) oraz Bug (o długości 89,2 km i pow. zlewni: 3731,8 km 2 ). Zlewnie Narwi i Bugu to typowe zlewnie nizinne (przeważają JCWP typu 17). Biebrza to rzeka będąca pod wpływem procesów torfotwórczych (przewaga JCWP o typach 23 i 24). Cechami charakterystycznymi rzek są meandrujące koryta tworzące rozległe doliny, często o charakterze podmokłym i bagienno-torfowym. Znaczne obszary zlewni pokrywają łąki i powierzchnie leśne, w tym obszary objęte ze względu na walory przyrodnicze, różnorodnymi formami ochrony. Łącznie w regionie wodnym środkowej Wisły wyodrębniono 267 JCWP rzecznych (w tym 243 naturalne, 21 silnie zmienione i 3 sztuczne części wód). W regionie wodnym Niemna głównymi rzekami są: Czarna Hańcza (o długości 131 km i pow. zlewni: 1617 km 2 wraz ze zlewnią Marychy) i Marycha (o długości 79,5 km i pow. zlewni: 441,4 km 2 ). Rzeki w górnych częściach zlewni mają charakter potoku żwirowego (JCWP typ 18), następnie rzek łączących jeziora (JCWP typ25), w a dolnych częściach zlewni wykazują cechy rzeki nizinnej żwirowej (JCWP typ 20). Łącznie w regionie wodnym Niemna wyodrębniono 39 JCWP rzecznych (w tym 38 naturalne i 1 sztuczną część wód). W regionie wodnym Łyny i Węgorapy największą rzeką jest Błędzianka (o długości 25,7 km i pow. zlewni: 70,5 km 2 ) mająca cechy potoku nizinnego żwirowego (JCWP typ18). Na obszarze województwa podlaskiego znajduje się bardzo mały fragment regionu wodnego o powierzchni 124,4 km 2, na którym wyodrębniono 4 JCWP (wszystkie naturalne części wód). Wody stojące (ujęte w Planach Gospodarowania Wodami) stanowią 61 jeziora. Wszystkie są położone w północnej części województwa - na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, Pojezierzu Zachodniosuwalskim, Pojezierzu Wigierskim oraz w rejonie Pagórków Augustowskich. W regionie wodnym Niemna znajduje się 36 akwenów, Łyny i Węgorapy - 5, a środkowej Wisły 20. Do największych jezior zaliczają się: Wigry (pow. 2118,3 ha, obj. 336726,7 m 3, gł. 73,2 m), Rajgrodzkie (pow. 1503,2 ha, obj. 142623,2 m 3, gł. 52 m), Gaładuś (pow. 728,6 ha, obj. 92474,7 m 3, gł. 54,8 m), Sajno (pow. 522 ha, obj. 52446,8 m 3, gł. 27 m) Dręstwo (pow. 504,2 ha, obj. 42734,6 m 3, gł. 25m). W województwie podlaskim znajduje się najgłębsze jezioro w Polsce Hańcza (pow. 311,4 ha, obj. 120364,1 m 3, gł. 108,5 m). Jedno jezioro Jeziorko Sajenko ma status silnie zmienionej JCWP, pozostałe są naturalne. Z wyjątkiem północnej części województwa pozostały obszar jest ubogi w akweny wodne. Sieć hydrograficzną wód płynących uzupełniają 181 małe zbiorniki zaporowe (o powierzchniach od kilku do kilkunastu hektarów i łącznej pojemności 2411 tys. m 3 ), wybudowane na rzekach w ramach realizacji tzw. programów małej retencji. Jednym dużym akwenem tego typu jest 9

zbiornik zaporowy Siemianówka, położony w górnym biegu rzeki Narew przy granicy z Białorusią. Powierzchnia maksymalna tego zbiornika wynosi 3250 ha, długość ok. 13,5 km, średnia szerokość - 1 km. Zlewnia Siemianówki została zaliczona do silnie zmienionej JCWP. Sieć wodną województwa uzupełniają nieliczne kanały. Największym i najbardziej znanym jest Kanał Augustowski, który łączy zlewnię Biebrzy i Czarnej Hańczy. Formy ochrony przyrody Podlaskie wyróżnia się ponadprzeciętnymi walorami przyrodniczymi. Składają się na nie atrakcyjne obszary przyrodnicze stosunkowo mało zmienione przez człowieka, objęte ochroną prawną, rozwinięta sieć rzek i jezior, bogata fauna i flora oraz obecność wielu dużych kompleksów leśnych. Znaczący udział 32% powierzchni województwa stanowią obszary chronione o szczególnych walorach przyrodniczych w tym: parki narodowe 4,6%, rezerwaty przyrody 1,2%, parki krajobrazowe 4,1%, obszary chronionego krajobrazu 22%. Na terenie województwa znajdują się unikatowe w skali Europy obiekty przyrodniczo krajobrazowe: Puszcza Białowieska (z najstarszym w Polsce Białowieskim Parkiem Narodowym, będącym jedynym polskim obiektem o charakterze lasu pierwotnego, wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz jednym z czterech uznanych za Rezerwaty Biosfery), dolina Narwi (z Narwiańskim Parkiem Narodowym), najbardziej naturalne w Europie Środkowej Bagna Biebrzańskie (z Biebrzańskim Parkiem Narodowym) oraz kompleks rynnowych jezior basenu jeziora Wigry (Wigierski Park Narodowy). Obok parków narodowych, utworzone są trzy parki krajobrazowe: Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi, Suwalski Park Krajobrazowy oraz Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej, 93 rezerwaty przyrody oraz 1998 pomników przyrody. Do ochrony przyrody przyczyniają się obszary europejskiej sieci Natura 2000, szczególnie liczne w województwie podlaskim. Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), stanowią 28,7% powierzchni województwa (Polska 15,8%), a specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) 26,9% (Polska 11,2%). Wykorzystanie przestrzenne i gospodarcze województwa Województwo Podlaskie zamieszkuje stosunkowo mała liczba osób 1 186 625 (3,1% ludności Polski, 14 miejsce spośród województw). Niski stopień urbanizacji powoduje, że wskaźnik liczby ludności na 1 km 2 jest najniższy w kraju i wynosi 59 osób (Polska 123). Sieć osadniczą stanowi 40 miast (w których żyje większość - 60,6% populacji) oraz 3759 miejscowości wiejskich. Największymi miastami są: Białystok ok. 296 tys. mieszkańców, Suwałki ok. 69 tys. mieszkańców oraz Łomża ok. 63 tys. mieszkańców. Połowa miast liczy poniżej 10 tys. mieszkańców. Województwo jest regionem o charakterze rolniczym, z dużym udziałem terenów leśnych. Użytki rolne zajmują 60,0% ogólnej powierzchni (4 miejsce w Polsce), grunty leśne i zadrzewione - 32,0% (7 miejsce w Polsce), grunty zabudowane i zurbanizowane 3,8%, grunty pod wodami powierzchniowymi 1,4%, użytki ekologiczne, nieużytki i inne tereny pozostałe 2,4%. 10

Elementy mające wpływ na stan wód w województwie Jakość wód na terenie województwa podlaskiego jest wynikiem kumulacji presji związanych z odprowadzaniem: ścieków komunalnych i przemysłowych, ścieków z działalności rolniczej, spływów obszarowych z terenów rolnych, wód opadowych i roztopowych z terenów zurbanizowanych, a także ścieków socjalno-bytowych z terenów wiejskich. Największa ilość ścieków i odprowadzanych ładunków zanieczyszczeń pochodzi z miast, gdzie skoncentrowana jest działalność gospodarcza i przemysł, w którym kluczową pozycję zajmuje produkcja i przetwórstwo artykułów spożywczych. Pobór wody ogółem w 2016 r. wynosił 87,6 hm 3, w tym na cele: produkcyjne 15,1%, do nawodnień w rolnictwie, leśnictwie i napełniania stawów 30,4%, eksploatacji sieci wodociągowej 54,6%. Łączna ilość ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania, odprowadzonych do wód lub do ziemi, kształtowała się na poziomie ok. 40,5 hm 3, (co stanowiło 1,9% wszystkich ścieków wytworzonych w Polsce, 15 miejsce spośród województw), w tym 18% zostało odprowadzone do wód bezpośrednio z zakładów przemysłowych, a 82% systemami sieci kanalizacyjnych. Ilość ścieków wymagających oczyszczania stawiła 99,7% wytworzonych. Cała ilość (100% ścieków komunalnych i przemysłowych wymagających oczyszczania) została oczyszczona, w tym: 80,1% zostało oczyszczonych z podwyższonym usuwaniem biogenów, 18,3% biologicznie, a 1,5% mechanicznie. Ścieki podlegały oczyszczaniu w 126 mechaniczno-biologicznych oczyszczalniach ścieków, w tym 38 miejskich oraz 88 wiejskich. W systemy oczyszczania z podwyższonym oczyszczaniem biogenów wyposażonych było 25% oczyszczalni (15 komunalnych oraz 16 wiejskich). Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych wynosiła 238 dam 3 /d (1356,8 tys. RLM), w tym oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem biogenów 196 dam 3 (1057,179 tys. RLM). Ścieki przemysłowe zostały wytworzone w ilości 10,7 hm 3, w tym 0,3 hm 3 zawierały substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego. Wszystkie, wymagające oczyszczenia w ilości 6,9 hm 3, zostały oczyszczone. W podlaskim funkcjonowało 26 oczyszczalni przemysłowych (3 mechaniczne, 18 biologicznych i 5 z podwyższonym usuwaniem biogenów) oraz 18 podczyszczalni (10 mechanicznych, 7 chemicznych i 1 biologiczna). W przypadku 60 zakładów ścieki kierowano do sieci kanalizacyjnej, a w 24 zakładach poddano oczyszczeniu na oczyszczalniach lub podczyszczalniach przemysłowych. Łączna przepustowość oczyszczalni przemysłowych wynosiła 64,6 dam 3 /d. Wskaźnik liczby ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie wynosił średnio 67,6% w tym: 96,6% w miastach i 22,8% na terenach wiejskich. Bilans podstawowych zanieczyszczeń odprowadzanych do wód w wyniku oczyszczania ścieków przedstawia się następująco. Ładunek BZT 5 wynosił 258 ton/rok, ChZT 2204 ton/rok, Zawiesiny 439 ton/rok, azotu ogólnego wynosił 448 ton/rok i fosforu ogólnego 23 tony/rok. Województwo podlaskie jest regionem zdominowanym przez rolnictwo. Produkcja rolna jest prowadzona na 60,0% ogólnej powierzchni województwa. Średnia wielkość gospodarstw rolnych wynosi 13,8 ha. Prawie co trzecie gospodarstwo (29,1%) posiada ponad 15 ha powierzchni użytków rolnych. Duże gospodarstwa, powyżej 50 ha stanowią jedynie 2,3%. 11

W działalności rolniczej dominuje produkcja zwierzęca: 2 miejscu w kraju w produkcji mleka, 7 w hodowli bydła ogółem (w tym 4 w hodowli bydła rzeźnego i 8 trzody chlewnej). W produkcji roślinnej podlaskie zajmuje odległe miejsca. Znaczący wpływ na jakość wód mają spływy obszarowe zanieczyszczeń z terenów użytkowanych rolniczo. Dostają się one do wód w wyniku nieprawidłowego stosowania nawozów sztucznych i organicznych, a także innych środków chemicznych stosowanych w rolnictwie. Wielkości ładunków zanieczyszczeń są trudne do oszacowania, gdyż w dużym stopniu zależą od lokalnych warunków pogodowych oraz wielkości i sposobu nawożenia gruntów w zlewniach rzek. W sezonie 2015/2016 zużycie nawozów sztucznych kształtowało się na niskim poziomie 95,1 kg NPK/ha, poniżej średniej krajowej (130,3 kg NPK/ha). Także zużycie wapna było niskie 16,6 kg/ha (Polska 68,4 kg/ha). Niskie nawożenie nawozami sztucznymi uzupełniano obornikiem, którego zużycie znacząco przekraczało średnią krajową 72,2 kg/ha (Polska 41,6 kg/ha). Bilans azotu dla województwa podlaskiego wskazuje, że efektywność (rozchód/przychód) jest dość wysoka i wynosi 68,6% (Polska 63,9%). Oprócz produkcji roślinnej, istotne oddziaływanie na środowisko wodne ma hodowla zwierząt gospodarskich (szczególnie wielkotowarowa), która przyczynia się do eutrofizacji i degradacji wód za sprawą wytwarzanych odpadów zwierzęcych, emisji substancji zanieczyszczających, w szczególności związków biogennych (azotu i fosforu), a także stosowania nawozów i pestycydów przy uprawie roślin na pasze. W podlaskim dominuje hodowla krów mlecznych, co skutkuje wytwarzaniem gnojowicy przy chowie bezściółkowym. Jest ona nawozem szybko działającym i zbliżonym do nawozów mineralnych, a przez to mniej bezpiecznym dla środowiska przyrodniczego (wysokie prawdopodobieństwo przekroczenia maksymalnej dawki nawożenia przy niewłaściwym stosowaniu). Przykładowo, na fermie bydła o obsadzie 2 tys. krów w oborze bezściółkowej, roczna produkcja gnojowicy sięga 50 tys. m 3. W przypadku produkcji roślinnej ulega rozproszeniu do środowiska tylko około 30% wprowadzonego azotu, natomiast w przypadku produkcji zwierzęcej aż 75%. Dziennie krowa wytwarza ok. 150 l ścieków o średnich stężeniach wydalanych związków azotu ok. 1350 mg/l. Ze względów środowiskowych maksymalna obsada bydła, umożliwiająca pełne zagospodarowanie składników nawozowych wytwarzanych z odchodów zwierzęcych, wynosi tylko 12 szt. zwierząt na 1 ha. Mając powyższe dane na uwadze należy stwierdzić, że w obszarach województwa, gdzie prowadzi się intensywną hodowlę bydła mlecznego, może występować istotne zanieczyszczenie wód związkami azotu. Wyniki analiz presji wykonanych na potrzeby Planów Gospodarowania Wodami wykazały, że na terenie województwa podlaskiego zidentyfikowano obszary wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. W efekcie prac, pod koniec 2012 roku, rozporządzeniem Dyrektora RZGW w Warszawie ustanowiono obszary szczególnie narażone (OSN), z których odpływ azotu do wód należy ograniczyć. Obszary zagrożone obejmują części zlewni 6 rzek: Awissy, Broku, Jabłonki, Lizy, Nurca i Śliny o łącznej powierzchni 43,59 tys. ha. Dane monitoringu azotu na obszarach OSN wskazują na znaczącą obecność tego pierwiastka zarówno w glebie jak i płytkich wodach gruntowych. W obszarze OSN - Bug od Tocznej do Broku, zawartość azotu mineralnego w glebach (0-90 cm) w okresie jesiennym wyniosła - 163,4 kg N/ha, a stężenie azotu azotanowego na wiosnę w płytkich wodach gruntowych - 14,8 mg/l. W OSN 12

Dopływy Narwi od Lizy do Śliny były to odpowiednio wartości 225,5 kg N/ha w glebach oraz 8,9 mg/l w płytkich wodach gruntowych. Źródłem zanieczyszczeń obszarowych są także ścieki pochodzące z terenów nie objętych systemami kanalizacji zbiorczej z rozproszonej zabudowy wiejskiej i letniskowej. W 2016 r. na terenach nieskanalizowanych, ścieki bytowe gromadzono w 74 197 zbiornikach bezodpływowych a następnie wywożono do 96 punktów zlewnych przy oczyszczalniach oraz podczyszczano w 14247 przydomowych oczyszczalniach ścieków. Wpływ na jakość wód ma także depozycja zanieczyszczeń z atmosfery powodująca zanieczyszczenie wód i powierzchni ziemi. Wyniki monitoringu w przypadku woj. podlaskiego wykazały w ostatnich latach, że zmalała wielkość ładunków większości badanych zanieczyszczeń, w szczególności: związków biogennych azotu i fosforu, a także metali ciężkich. --- Analiza prezentowanych danych statystycznych wykazuje, że województwo podlaskie pod względem gospodarczym to region typowo rolniczy, o znaczącym udziale obszarów naturalnych sprzyjających produkcji zdrowej żywności, słabo uprzemysłowiony, o niedużej populacji ludności i najniższej gęstości zaludnienia. Cechuje go umiarkowany rozwój gospodarczy. Brak przemysłu ciężkiego i produkcji wymagającej wysokich nakładów energii, powoduje umiarkowaną presję na środowisko, w tym środowisko wodne. Najważniejszy wpływ na ocenę jakości wód ma zjawisko eutrofizacji wywołane odprowadzaniem biogenów: pochodzących z oczyszczonych ścieków komunalnych, z działalności rolniczej oraz z obszarów wiejskich (ścieki socjalno-bytowe). 4. Interpretacja danych z badań Interpretację wyników badań w odniesieniu do obszaru województwa przedstawia załącznik 2, a w odniesieniu do regionów wodnych: Środkowej Wisły - załącznik 3, Niemna załącznik 4, Łyny i Pregoły załącznik 5. Szczegółowe wyniki klasyfikacji wskaźników, elementów ocen i ocenę stanu wód zawarto w skoroszycie: Klasyfikacja i ocena stanu 2011-2016_PDL_OK.xls załącznik 1. Graficzne zobrazowanie klasyfikacji i ocen przestawiono na załączonych mapach: - Klasyfikacja stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 2; - Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 3; - Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 4; - Klasyfikacja stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 5; - Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 6; - Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 7; - Ocena spełnienia wymagań dodatkowych dla obszarów narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu, pochodzącymi ze źródeł rolniczych i dla obszarów wrażliwych na eutrofizację 13

wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 8, - Ocena spełnienia wymagań dodatkowych dla obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 9; - Ocena spełnienia wszystkich wymagań dodatkowych dla obszarów chronionych łącznie (z wyszczególnieniem MORE i MOPI) w województwie podlaskim za rok 2016 załącznik 10. 14

Nazwa województwa załącznik 2 Podlaskie Liczba jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych, ocenionych na podstawie wyników monitoringu przeprowadzonego w 2016 roku i ważnych wyników klasyfikacji wskaźników z lat poprzednich Liczba jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych, ocenionych na podstawie wyników monitoringu przeprowadzonego w 2016 roku i ważnych wyników klasyfikacji wskaźników z lat poprzednich 142 28 Omówienie wyników klasyfikacji i oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych w granicach województwa podlaskiego Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu diagnostycznego Klasyfikacja stanu ekologicznego Dla najwiekszej liczby 48 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu diagnostycznego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Makrobezkręgowce bentosowe, ichtiofauna, wapń, były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków jcwp zaważyły o takim wyniku klasyfikacji. Dla 24 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako słaby. Ichtiofauna, makrobezkręgowce bentosowe były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. W przypadku 7 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako zły. Ichtiofauna była wskaźnikiem, która w największej liczbie przypadków zaważyła o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 4 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako dobry. CHZT-Mn, ogólny węgiel orgraniczny, zasadowość ogólna, fenole lotne indeks fenolowy były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp rzecznych żadna nie została sklasyfikowana do stanu ekologicznego bardzo dobrego. Dla najwiekszej liczby 15 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu diagnostycznego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Fitoplankton, makrofity, węglowodory ropopochodne indeks olejowy były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 13 jcwp jeziornych stan ekologiczny określono jako dobry. Fitoplankton, makrofity były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp jeziornych żadna nie została sklasyfikowana do stanu ekologicznego bardzo dobrego, słabego i złego. Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu operacyjnego Dla najwiekszej liczby 66 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Makrobezkręgowce bentosowe, twardość ogólna, odczyn ph były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków jcwp zaważyły o takim wyniku klasyfikacji. Dla 25 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako słaby. 15

Makrobezkręgowce bentosowe, ichtiofauna były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków jcwp zaważyły o takim wyniku klasyfikacji. W przypadku 7 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako zły. Ichtiofauna była wskaźnikiem, który w największej liczbie przypadków zaważył o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 5 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako dobry. Fitobentos, makrofity, ogólny węgiel organiczny były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp rzecznych żadna nie została sklasyfikowana do stanu ekologicznego bardzo dobrego. Dla najwiekszej liczby 13 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Fitoplankton, węglowodory ropopochodne indeks olejowy były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 2 jcwp jeziornych stan ekologiczny określono jako dobry. Fitoplankton, makrofity były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp jeziornych żadna nie została sklasyfikowana do stanu ekologicznego bardzo dobrego, słabego i złego. Jednolite częsci wód badane jednocześnie w ramach programu monitoringu diagnostycznego i operacyjnego Dla najwiekszej liczby 66 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, jednocześnie w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tych programów monitoringu, stan ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Makrobezkręgowce bentosowe, fitobentos, twardość ogólna były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 25 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono słaby. Ichtiofauna, makrobezkręgowce bentosowe były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. W przypadku 7 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako dobry. Fitobentos, ogólny węgiel organiczny były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 7 jcwp rzecznych stan ekologiczny określono jako zły. Ichtiofauna była wskaźnikiem, który w największej liczbie przypadków zaważył o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp rzecznych żadna nie została sklasyfikowana do stanu ekologicznego bardzo dobrego. Dla najwiekszej liczby 15 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, jednocześnie w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tych programów monitoringu, stan ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Fitoplankton, węglowodory ropopochodne indeks olejowy były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków jcwp zaważyły o takim wyniku klasyfikacji. Dla 13 jcwp jeziornych stan ekologiczny określono jako dobry. Makrofity, fitoplankton były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp jeziornych żadna nie została sklasyfikowana do stanu ekologicznego bardzo dobrego, słabego i złego. Szczegółowe informacje dotyczące klasyfikacji stanu ekologicznego jcwp znajdują się w skoroszycie: Klasyfikacja i ocena stanu 2011-2016_PDL_OK; arkusz: Ocena stanu jcwp. 16

Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu diagnostycznego Dla najwiekszej liczby 4 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu diagnostycznego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, potencjał ekologiczny sklasyfikowano jako słaby. Ichtiofauna była wskaźnikiem, który w największej liczbie przypadków zaważył o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 4 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako zły. Ichtiofauna, makrobezkręgowce bentosowe były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. W przypadku 3 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako umiarkowany. Makrobezkręgowce bentosowe, ichtiofauna były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp rzecznych żadna nie została sklasyfikowana do potencjału ekologicznego maksymalnego i dobrego. Programem monitoringu nie objęto jcwp jeziornych zaliczanych do kategorii sztucznych lub silnie zmienionych. Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu operacyjnego Klasyfikacja potencjału ekologicznego Dla najwiekszej liczby 4 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, potencjał ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Makrobezkręgowce bentosowe, azot Kjeldahla były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 4 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako słaby. Ichtiofauna była wskaźnikiem, który w największej liczbie przypadków zaważył o takim wyniku klasyfikacji jcwp. W przypadku 3 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako zły. Makrobezkręgowce bentosowe, ichtiofauna, flora były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 1 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako dobry. Makrofity były wskaźnikiem, który zaważył o takim wyniku klasyfikacji. Spośród monitorowanych jcwp rzecznych żadna nie została sklasyfikowana do potencjału ekologicznego maksymalnego. Jednolite częsci wód badane jednocześnie w ramach programu monitoringu diagnostycznego i operacyjnego Dla najwiekszej liczby 4 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, jednocześnie w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tych programów monitoringu, potencjał ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany. Makrobezkręgowce bentosowe, ichtiofauna, azot Kjeldahla były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 4 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako słaby. Ichtiofauna była wskaźnikiem, który w największej liczbie przypadków zaważył o takim wyniku klasyfikacji jcwp. W przypadku 4 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako zły. Ichtiofauna była wskaźnikiem, który w największej liczbie przypadków zaważył o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 1 jcwp rzecznych potencjał ekologiczny określono jako dobry. Makrofity były wskaźnikiem, który zaważył o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Spośród monitorowanych jcwp rzecznych żadna nie została sklasyfikowana do potencjału ekologicznego maksymalnego. 17

Szczegółowe informacje dotyczące klasyfikacji potencjału ekologicznego jcwp znajdują się w skoroszycie: Klasyfikacja i ocena stanu 2011-2016_PDL_OK; arkusz: Ocena stanu jcwp. Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu diagnostycznego Dla 36 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu diagnostycznego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan chemiczny sklasyfikowano jako dobry. Dla 58 jcwp rzecznych stan chemiczny określono jako poniżej dobrego. Difenyloetery bromowane i heptachlor oznaczane w biocie oraz benzo(a)piren, były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 24 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu diagnostycznego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan chemiczny sklasyfikowano jako dobry. Dla 3 jcwp jeziornych stan chemiczny określono jako poniżej dobrego. Difenyloetery bromowane, rtęć i jej związki, heptachlor oznaczane w biocie były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu operacyjnego Klasyfikacja stanu chemicznego Dla 37 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan chemiczny sklasyfikowano jako dobry. Dla 58 jcwp rzecznych stan chemiczny określono jako poniżej dobrego. Difenyloetery bromowane i heptachlor oznaczane w biocie oraz benzo(a)piren, były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 13 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan chemiczny sklasyfikowano jako dobry. Dla 1 jcwp jeziornego stan chemiczny określono jako poniżej dobrego. Difenyloetery bromowane, rtęć i jej związki oznaczane w biocie były wskaźnikami, które w tym przypadku zaważyły o takim wyniku klasyfikacji. Jednolite częsci wód badane jednocześnie w ramach programu monitoringu diagnostycznego i operacyjnego Dla 40 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, jednocześnie w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan chemiczny sklasyfikowano jako dobry. Dla 58 jcwp rzecznych stan chemiczny określono jako poniżej dobrego. Difenyloetery bromowane i heptachlor oznaczane w biocie oraz benzo(a)piren, były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. Dla 24 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, jednocześnie w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan chemiczny sklasyfikowano jako dobry. Dla 3 jcwp jeziornych stan chemiczny określono jako poniżej dobrego. Difenyloetery bromowane, rtęć i jej związki oznaczane w biocie były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku klasyfikacji jcwp. 18

Dodatkowe informacje Nie planowano badań na potrzeby klasyfikacji stanu chemiczego w 21 jcwp rzecznych i 1 jcwp jeziornej. Szczegółowe informacje dotyczące klasyfikacji stanu chemicznego jcwp znajdują się w skoroszycie: Klasyfikacja i ocena stanu 2011-2016_PDL_OK; arkusz: Ocena stanu jcwp. Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu diagnostycznego Dla 3 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu diagnostycznego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan jcwp oceniono jako dobry. Dla 91 jcwp rzecznych stan jcwp oceniono jako zły. Ichtiofauna, makrobezkręgowce bentosowe, benzo(a)piren były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku oceny stanu jcwp. Dla 12 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu diagnostycznego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan jcwp oceniono jako dobry. Dla 15 jcwp jeziornych stan jcwp oceniono jako zły. Węglowodory ropopochodne indeks olejowy, nasycenie wód hypolimnionu tlenem, fitoplankton były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku oceny stanu jcwp. Jednolite częsci wód badane w ramach programu monitoringu operacyjnego Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w województwie Dla 1 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan jcwp oceniono jako dobry. Dla 110 jcwp rzecznych stan jcwp oceniono jako zły. Difenyloetery bromowane i heptachlor oznaczane w biocie, benzo(a)piren, były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku oceny stanu jcwp. Dla 2 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, w ramach monitoringu operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan jcwp oceniono jako dobry. Dla 13 jcwp jeziornych stan jcwp oceniono jako zły. Węglowodory ropopochodne indeks olejowy, nasycenie wód hypolimnionu tlenem, fitoplankton były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku oceny stanu jcwp. Jednolite częsci wód badane jednocześnie w ramach programu monitoringu diagnostycznego i operacyjnego Dla 3 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych w 2016 roku, jednocześnie w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan jcwp oceniono jako dobry. Dla 111 jcwp rzecznych stan jcwp oceniono jako zły. Difenyloetery bromowane oznaczane w biocie, benzo(a)piren były wskaźnikami, które w największej liczbie przypadków zaważyły o takim wyniku oceny stanu jcwp. Dla 2 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych monitorowanych w 2016 roku, jednocześnie w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, oraz dla których istnieją ważne dane pochodzące z lat poprzednich z tego programu monitoringu, stan jcwp oceniono jako dobry. 19