Gdy się chce trafić do umysłu kogoś trzeba przemawiać językiem jego zainteresowań. Zbigniew Trzaskowski (1933-1998) Projekt realizowany w Zespole Szkół Gimnazjum w Tryńczy w dniach od 1 lutego do 31 marca 2005 roku

Schemat instrukcji do projektu I. Temat projektu: Śladami bobra europejskiego. II. Cele: z zakresu wiadomości systematyka, morfologia, anatomia, fizjologia i etologia bobra europejskiego, z zakresu umiejętności samodzielne planowanie i organizowanie własnej nauki, poszukiwanie i selekcjonowanie informacji, posługiwanie się nowymi źródłami informacji, z zakresu postaw kształtowanie postaw uczniów wobec przyrody i środowiska. III. Zadania, które trzeba wykonać aby zrealizować cele projektu: 1. Narysuj rodzinę bobrów z uwzględnieniem dymorfizmu płciowego, tj. różnic w wyglądzie zewnętrznym samca i samicy, które dotyczą m.in. wielkości i koloru futerka. Aby rysunek miał większą wartość, rodzinę bobrów narysuj w ich naturalnym środowisku. 2. Udziel odpowiedzi na pytania dotyczące systematyki, morfologii, anatomii, fizjologii i etologii bobra europejskiego. IV. Źródła, z których możesz skorzystać Jan Konopka, Iwona Erenc Bobrowy dostatek Przyroda Polska 3/2002 Włodzimierz Serafiński, Ewa Wielgus-Serafińska Ssaki, PWN, Warszawa 1976 Jacqueline i Zdzisław Wdowieńscy Tropem bobra PWRiL, Warszawa 1981 http://www.republika.pl/zzknafle/bobr.htm http://www.wigry.win.pl/kwartalnik/nr3_bobry.htm http://wigry.win.pl/bobry/wwpnt_pl.htm http://www.tnz.most.org.pl/teksty/gryz/1.htm http://www.tnz.most.org.pl/teksty/gryz/2.htm http://www.jezioro.com.pl/fauna/okaz.html?id=1 2

V. Terminy konsultacji z nauczycielem Temat projektu Terminy konsultacji Śladami bobra europejskiego. VI. VII. Termin prezentacji: 22 kwietnia Dzień Ziemi. Jak przedstawimy efekty naszej pracy? Krótkie sprawozdanie z obecności i działalności bobra europejskiego nad Wisłokiem. Zestawienie tabelaryczne wyników projektu edukacyjnego i recenzja prac. Wystawa fotograficzna dokumentująca obecność bobra europejskiego nad Wisłokiem. Wystawa prac plastycznych wykonanych w ramach projektu edukacyjnego. VIII. Co będziemy brali pod uwagę przy ocenie? Jak będą oceniane zadania? 1. Wykonanie rysunku ocena dobry 2. Wykonanie rysunku i udzielenie poprawnych odpowiedzi na 75% pytań (38 zadań) ocena bardzo dobry. 3. Wykonanie rysunku i udzielenie poprawnych odpowiedzi na 91% pytań (46 zadań) ocena celujący. Kryteria oceny pracy: 1. poprawnie przedstawiona rodzina bobrów z uwzględnieniem dymorfizmu płciowego i środowiska życia; 2. praca wykonana jest estetycznie, zastosowano ciekawą technikę; 3. w pracy nie popełniono błędów merytorycznych i ortograficznych; 4. pracę wykonano samodzielnie, uczeń zna jej treść i potrafi ją w sposób atrakcyjny zaprezentować; 5. uczeń zna pojęcia kluczowe, które zastosował w pracy. Autorefleksja Działania dobre Działania wymagające poprawy Co? Jak? 3

Wywiad z... pytania bobrem europejskim (Castor fiber L.) SYSTEMATYKA Systematyka: nauka, która klasyfikuje organizmy według ich pokrewieństwa i podobieństwa. 1. Do jakiego królestwa należy bóbr? 2. Do jakiej gromady zwierząt należy bóbr? 3. Do jakiego rzędu należą bobry? 4. W nazwie ssaka: bóbr europejski, wskaż człon oznaczający rodzaj i gatunek. 5. Co oznacza litera w nawiasie w nazwie: Castor fiber (L.) BOBRY W DAWNEJ POLSCE 6. Dlaczego odmianę bobra europejskiego występującego w Polsce, nazwano bobrem wiślanym? 7. Dlaczego mięso bobrów, jak podaje Encyklopedia Staropolska jadano w średniowieczu w dni postne? 8. Co to jest tzw. strój bobrowy? 9. Do czego był wykorzystywany tzw. strój bobrowy? 10. W którym wieku ogłoszono pierwsze prawo ochrony bobrów? 11. Który król Polski powołał urząd bobrowniczego? 12. Co należało do obowiązków bobrowniczego? 13.Kiedy ten ginący gatunek został objęty ochroną ścisłą po I wojnie światowej? 4

SPOTKANIE Z BOBRAMI (pytania z zakresu morfologii, anatomii, fizjologii i etologii) Morfologia: nauka zajmująca się pokrojem, budową zewnętrzną i wewnętrzną organizmów. Anatomia: nauka o budowie wewnętrznej organizmów żywych. Fizjologia: nauka o czynnościach życiowych organizmów na różnych poziomach życia. Etologia: nauka o zachowaniu zwierząt i człowieka. 14. Jak nazywają się domki bobrów? 15.Z czego budowane są domki bobrów? 16.Gdzie budowane są domki bobrów? 17.Gdzie znajdują się otwory wejściowe do zamieszkałych przez bobry domków? 18. Które drzewa najchętniej są poszukiwane na budulec i pożywienie? 19. Kiedy (o jakiej porze doby) bobry są najaktywniejsze? 20.W jaki sposób bóbr uprzedza pozostałych członków rodziny o niebezpieczeństwie? 21. Jak nazywa się ogon bobra w gwarze łowieckiej? 22. Jaką funkcję pełni ogon? 23. Czym zakończone są przednie łapki bobra? 24. Co znajduje się pomiędzy palcami w kończynie tylnej? 25.Jaką funkcję pełnią kończyny tylne? 26.Jak długo żyje bóbr? 27. Ile waży dorosły osobnik? 28. Gdzie bóbr spędza zimę? 29. Bóbr to ssak ziemnowodny. W którym środowisku porusza się ociężale? 30. Jak długo bóbr może przebywać pod wodą bez wynurzania się? 31.Jakie cechy organizmu pozwalają na przebywanie pod wodą bez wynurzania się? 32. Czym pokryte jest ciało bobrów? 33.Bobry dużo czasu poświęcają na swoją toaletę. Dokładnie czeszą i czyszczą futro i skórę. Dlaczego? 34. Jakie zęby wykształciły się w uzębieniu bobrów? 35. Ile zębów znajduje się w uzębieniu? 36. Jak nazywa się narząd wymiany gazowej u bobrów? 37. Z jakich części zbudowane jest serce bobrów? 5

38. Jaki typ układu krwionośnego występuje u bobrów? 39. Ile obiegów krwi występuje u bobrów? 40. Jakie narządy wchodzą w skład układu wydalniczego u bobrów? 41. Które narządy zmysłów są najlepiej rozwinięte? 42. Ile powiek ochrania oko bobra? 43. Co to znaczy, że bobry są monogamiczne? 44.Jak długo trwa ciąża u bobra? 45. Ile młodych pojawia się w jednym miocie? 46. Jak długo matka karmi młode mlekiem? 47. W którym roku życia bóbr osiąga dojrzałość płciową? 48. Kto jest naturalnym wrogiem bobra? 49. Ułóż łańcuch pokarmowy z udziałem bobra. 50.Symbolem, którego parku narodowego w Polsce jest bóbr? Wywiad z... odpowiedzi bobrem europejskim (Castor fiber L.) SYSTEMATYKA 1. Królestwo Zwierzęta 2. Gromada Ssaki 3. Rząd Gryzonie 4. Bóbr europejski nazwa rodzajowa nazwa gatunkowa 6

5. Castor fiber (L.) litera L. informuje, że pierwszym autorem nazwy tego gatunku jest Linneusz. BOBRY W DAWNEJ POLSCE 6. Prawdziwym królestwem bobrów było niegdyś dorzecze Wisły. Stąd też odmianę bobra europejskiego występującego w Polsce nazwano bobrem wiślanym. 7. Mięso bobrów, jak podaje Encyklopedia Staropolska jadano w średniowieczu w dni postne, gdyż utrzymywano, że zwierz ten należy do ryb, bo ogon ma pokryty łuskami. 8. Strój bobrowy to wydzielina gruczołów przyodbytowych. 9. Przypisywano mu cudowne wprost właściwości i uważano za uniwersalny środek leczniczy na wszelkie dolegliwości leczono nim hipochondrię, histerię, bóle głowy i migreny. 10. Pierwsze prawo ochrony bobrów ogłoszono w XI wieku. 11. Urząd bobrowniczego powołał Bolesław Chrobry. 12.Do obowiązków bobrowniczego należała opieka i kontrola nad bobrami. 13. Ten ginący gatunek został objęty ochroną ścisłą po I wojnie światowej w roku 1919 i 1934. SPOTKANIE Z BOBRAMI 14. Domki bobrów to żeremia. 15.Budowane są z chrustu i darni. 16.Bobry budują żeremia na wysepkach lub wrzynających się w wodę cypelkach lądu tak, aby przynajmniej z trzech stron otaczała je woda. 17.Dla bezpieczeństwa otwory wejściowe do zamieszkałych przez bobry domków znajdują się zawsze pod wodą. 18.Na budulec i pożywienie najlepiej nadają się gałęzie osiki, brzozy, wierzby i innych drzew i krzewów liściastych. 7

19.Bobry są aktywne od zmroku do świtu. 20.Jeśli bóbr spostrzeże jakieś zagrożenie, uderza ogonem o powierzchnię wody, uprzedzając pozostałych członków rodziny o niebezpieczeństwie, po czym wszyscy znikają natychmiast pod wodą. 21. W gwarze łowieckiej, ogon bobra to plusk lub kielnia. 22. Ogon pełni funkcje steru. 23. Przednie łapki bobra zakończone są długimi paznokciami. 24. W kończynie tylnej pomiędzy łapkami jest błona. 25. Kończyny tylne bobra to zwrotne wiosła. 26.Bóbr żyje 15-25 lat. 27.Dorosły osobnik waży 18-36 kg. 28. Zimę bóbr spędza w żeremiach. 29. Bóbr to ssak ziemnowodny, ale na lądzie bóbr porusza się ociężale. 30.Bóbr może przebywać pod wodą około 20 min bez wynurzania się. 31.Pozwalają mu na to cechy organizmu: małe zapotrzebowanie tlenowe organizmu i duża pojemność płuc. 32. Ciało bobra pokryte jest gęstym futerkiem. 33.Bobry dużo czasu poświęcają na swoją toaletę. Dokładnie czeszą i czyszczą futro i skórę. Idealnie gładka i czysta powierzchnia ciała ułatwia pływanie, a po wyjściu na ląd zapewnia szybkie otrząśnięcie się z wody. 34. W uzębieniu bobra wykształciły się siekacze, przedtrzonowe i trzonowe. 35.W uzębieniu jest 20 zębów. 36. Narząd wymiany gazowej to płuca. 37.Serce zbudowane jest z dwóch przedsionków i dwóch komór, przedzielonych całkowitą przegrodą. Pomiędzy przedsionkami i komorami są zastawki przedsionkowo- komorowe. 38. U bobra występuje układ krwionośny zamknięty. 39. Występują dwa obiegi krwi. 40. Narządem wydalniczym są nerki. 41. Z narządów zmysłów najlepiej rozwinięte są słuch i węch. 42. Oko chronią trzy powieki. 8

43. Bobry są monogamiczne, tzn. całe życie żyją w jednym związku. 44.Ciąża u bobra trwa 90 110 dni. 45.W jednym miocie pojawia się 2-5 młodych. 46. Przez 8 tygodni matka karmi młode mlekiem. 47.W 4 roku życia bóbr osiąga dojrzałość. 48. Naturalnym wrogiem bobra są ryś i wilk. 49. osika bóbr - ryś producent konsument konsument I rzędu II rzędu 50.Bóbr jest symbolem Wigierskiego Parku Narodowego. Opracowanie: Ewa Szpytma - nauczyciel biologii i chemii 9