Ewa Żak, (PT) Physiotherapy & Medicine www.pandm.org
STWARDNIENIE ROZSIANE SM jest stałym aktywnym zaburzeniem neurologicznym charakteryzującym się między innymi dysfunkcją chodu.
CHÓD Zdolność chodzenia jest złożoną czynnością ruchową. Fizjologiczny chód charakteryzuje się skoordynowanymi, powtarzalnymi ruchami kończyn i tułowia, których celem jest przemieszanie ciała w pozycji pionowej przy najmniejszym wydatku energetycznym. [1]
Zmiany chodu w SM obejmują między innymi : - ograniczenie prędkości chodu - ograniczenie długości kroku - wydłużenie czasu trwania podwójnej fazy podporu - ograniczenie zakresu ruchu wyprostu w st.biodrowym i kolanowym oraz zgięcia podeszwowego - zmniejszenie siły propulsji - zaburzenia koordynacji ruchowej - zaburzenia równowagi - cechą charakterystyczną jest poruszanie się na szerokiej podstawie tzw. chód marynarski
Trudności w poruszaniu się odnotowano u 78.8% pacjentów z przewlekłą i progresywną postacią oraz u 20.1% pacjentów z rzutowo-remisyjną postacią SM. [2] Z przeprowadzonych badań z zastosowaniem Skali Niewydolności Ruchowej (EDSS) wynika, że 75-80% wszystkich chorych z postacią pierwotnie-postępującą lub rzutowo-remisyjną korzysta z urządzeń wspomagających chód. [3]
Dodatkowo, problemy chodu zwiększają ryzyko upadków. Zaburzenia chodu mają negatywny wpływ, nie tylko na funkcję motoryczną ale również są związane ze zmianą jakości życia. [4,5,6] Wykazano, że tradycyjna rehabilitacja może wpływać na poprawę chodu ale głównie w okresie remisji choroby.[6] Trening chodu w grupie pacjentów z bardziej zaawansowaną postacią choroby, staje się trudny do zrealizowania lub niemożliwy do wykonania.
Alternatywną metodą terapii jest trening chodu w odciążeniu na bieżni (BWSTT), którego skuteczność została potwierdzona na grupie pacjentów po niecałkowitym SCI oraz po udarze [8,9,10] Istnieją doniesienia, które opisują zastosowanie tej formy terapii u pacjentów z SM, aczkolwiek wpływ BWSTT na funkcję chodu nie została w pełni zbadana.[6,7]
Pomimo potencjalnie pozytywnych efektów BWSTT, zastosowanie tej formy w praktyce klinicznej jest uciążliwe dla fizjoterapeutów, którzy asekurują pacjenta i zapewniają asystę. Dla utrzymania prawidłowej postawy ciała i uzyskania właściwych wzorców chodu, wymagana jest pomoc kilku fizjoterapeutów. Fakt, że rehabilitacja tradycyjna jest żmudna i wymaga sporego wysiłku ze strony terapeutów zmusiło wielu badaczy i klinicystów do poszukiwania alternatywnych rozwiązań.
Istnieją różne techniki reedukacji (i edukacji) chodu, które można stosować w sposób selektywny lub kombinowany. Trening na bieżni może być z : 1.Zastosowanie częściowego odciążenia PBWSTT 2.Zastosowanie całkowitego odciążenia BWSTT 3. Zastosowanie zautomatyzowanej ortozy (Lokomat)
Generalne zasady funkcjonowania LOKOMATU są podobne do PWSTT i BWSTT. Różnica polega na tym, że kończyny dolne pacjenta umieszczone są w specjalnych ortozach, wyposażonych we własny napęd i sterowanie, które gwarantuje prawidłową realizację wzorca chodu nawet u chorych z jego całkowitą dysfunkcją. Wykonywane mogą być ćwiczeń w szerokim zakresie. Od biernych po czynne z oporem.
Zastosowanie u dzieci z MPD - film
Film nr 2
Film 3 - dorośli
Doniesienia naukowe 1. S Beer, B Aschbacher, D Manoglou, E Gamper, J Kool and J Kesselring - Robot-assisted gait training in multiple sclerosis: a pilot randomized trial. 2. Albert C. Lo and Elizabeth W. Triche Improving Gait in Multiple Sclerosis Using Robot-Assisted, Body Weight Supported Treadmill Training.
Robot-assisted gait training in multiple sclerosis: a pilot randomized trial. Cel : Przeprowadzenie objaśniającej analizy, dotyczącej skuteczności tej formy rehabilitacji. Metody : - prędkość chodu (20m test marszowy) - dystans (6min test marszowy) - długość kroku (cm) - ocena siły mm.prostowników st.kolanowego - ocena sprawności ruchowej (ADL)
Kryteria włączenia : - pacjenci ze stabilną postacią choroby (postać chroniczna postępująca lub z rzutami-remisjami z brakiem pogorszenia się w ostatnich 3 miesiącach) - ze znacznym zaburzeniem chodu według skali niewydolności ruchowej na poziomie 6-7.5 czyli Stosowane okresowo, jednostronne wspomaganie - 6.0 Stałe, obustronne wspomaganie - 6.5 Niezdolny do przejścia ponad 5 metrów nawet z pomocą, poruszający się głównie na wózku 7.0 Niezdolny do przejścia więcej niż kilka kroków, porusza się na wózku 7.5
Kryteriami wyłączenia : - pacjenci z ortopedycznymi dysfunkcjami - przykurcze kończyn dolnych - pacjenci niezdolni do poruszania się na dłuższych dystansach - zaburzenia poznawcze lub psychiczne problemy Materiał : Liczba pacjentów = 35 osób (23 K i 12 M) 1)Grupa RT = 19 osób 2)Grupa RL = 16 osób RT rehabilitacja tradycyjna chodu, RL - lokomat
W grupie RL : - wszyscy pacjenci z wyjątkiem 1 osoby korzystali z pomocy wspomagającej chód - wykluczono z badania 5 osób z przyczyn : 2 zmiany skórne 1 zapalenie uk.oddechowego 2 powody osobiste W grupie RT : - wykluczono 1 osobę z powodu zapalenia uk.moczowego
Projekt : Prospektywna, randomizowana, próba kliniczna porównująca trening chodu z zastosowaniem zautomatyzowanej ortozy z tradycyjną rehabilitacją chodu. Randomizacja została wykonana przy użyciu oprogramowania (SPSS Version 13.2). W badaniu uczestniczyli : zaślepieni, niezależni badacze, którzy nie brali udziału w procesie usprawniania pacjentów.
Program rehabilitacyjny : Pacjenci usprawniani byli 5x w tyg. Czas trwania sesji w obu grupach = 1h Czas trwania programu = 3 tygodnie Model rehabilitacji RL = wielopoziomowa rehabilitacja + Lokomat RT = wielopoziomowa rehabilitacja + trening chodu
W zakres wielopoziomowej rehabilitacji wchodziły : 1. terapia czynności dnia codziennego, 2.przyjmowanie pozycji stojącej, 3.ćwiczenia w wodzie, 4.hipoterapia, 5.ćwiczenia mięśni dna miednicy, 6.terapia zajęciowa 7.zajęcia z psychologiem Czas trwania sesji = 30 min.
Trening z zastosowaniem zautomatyzowanej ortozy : 1. KKD pacjenta są kontrolowane i wspomagane przez zautomatyzowane ortozy. 2.Ortozy zaprogramowano w ten sposób, aby chodu był jak najbardziej zbliżony do fizjologicznego wzorca. 3.Odciążenie masy ciała dobrane indywidualnie, w zakresie od 40-80%. 4.Wspomaganie ruchu KKD przez urządzenie było ustawione w zakresie od 40-100% przy wolnej prędkości chodu. 5.Prędkość = 1-1,5 km/h, (miała gwarantować pacjentowi maksymalną wygodę i kontrolę ruchu)
Program usprawniania
Podczas trwania treningu, odciążenie masy ciała oraz wspomaganie ruchu było sukcesywnie zmniejszane, a prędkość chodu zwiększana, aż do uzyskania wartości 2.8 km/h. Tym samym pozwalając pacjentowi na bardziej samodzielny i aktywny trening. Wszyscy pacjenci, którzy ukończyli program zostali włączeni do końcowej analizy. Otrzymane pierwsze wyniki (po 3 tygodniach) porównano z wynikami uzyskanymi po 6 miesiącach od terapii.
Statystyka Do analizy statystycznej wykorzystano nieparzysty t-test z rozkładem normalnym w celu oceny różnicy między grupami oraz test Mann Whitney dla danych, które nie miały rozkładu normalnego.
Wyniki 1. Uzyskane wyniki wskazują na dużą różnicę ( > 0.6) pomiędzy grupami pacjentów. 2. Różnica ta dotyczący prędkości chodu oraz siły mm prostowników stawu kolanowego. 3. Średniego stopnia różnicę ( 0.4-0.6) uzyskano w parametrach dotyczących pokonanego dystansu ocenianego na podstawie 6 minutowego testu marszowego. 4. Nie wykazano istotnych efektów dotyczących różnicy między grupami w przypadku długości kroku (0.2-0.4). 5. Niewielka liczebność grupy, powoduje że szacowane wartości są nieprecyzyjne.
Podsumowanie W obu grupach stwierdza się znaczną poprawę szybkości chodu. Uzyskane efekty rehabilitacji dotyczące pokonanego dystansu oraz siły mm.prostowników stawu kolanowego były istotne tylko w gr.rl. Z uzyskanych danych ryzyko upadku było niższe u pacjentów usprawnianych gr. RL w porównaniu z gr. RT.
Prócz poprawy chodu, nastąpił wzrost uzyskanych wartości dotyczących Indexu Barthela, bez istotnych różnic w obu grupach. Po 6 miesiącach ponownie powtórzono badanie u 23 pacjentów, uzyskane wyniki powróciły do wartości wyjściowych w obu grupach.
Sam trening na urządzeniu nie zastąpi rehabilitacji z terapeutą. Na efekt terapii wpływa wiele czynników, aby pacjenci odnieśli największe korzyści z treningu istotne jest : zaangażowanie w proces usprawniania stosowanie innych form rehabilitacji
Literatura 1. A.Kwolek Rehabilitacjiamedyczna, Wrocław, T.I, Urban i Partner 2003 : 147-157. 2. S Beer, B Aschbacher, - Robot-assisted gait training in multiple sclerosis: a pilot randomized trial. 3. Albert C. LoandElizabeth W. Improving Gait in Multiple Sclerosis Using Robot-Assisted, Body Weight Supported Treadmill Training. 4.Delgado-Mendilivar JM, Cadenas-Diaz-A study of the quality of life in cases of multiple sclerosis. Rev Neurol 2005; 41: 257 62. 5. Pfaffenberger N, -Association of factors influencinghealth-related quality of life in MS. Acta Neurol Scand 2006;114: 102 8. 6. Cattaneo D, De Nuzzo C, Fascia, - Risks of falls in subjects with multiple sclerosis. Arch Phys Med Rehabil 2002; 83: 864 7.
6. Lord SE, Wade DT,- A comparison oftwo physiotherapy treatment approaches to improvewalking in multiple sclerosis: a pilot randomized controlled study. Clin Rehabil 1998;12: 477 86. 7. Wiles CM, NewcombeRG,-Controlledrandomisedcrossover trial of the effects of physiotherapyon mobility in chronic multiple sclerosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2001;70:174 9. 8. Gardner MB, - Partial body weight support with treadmill locomotion to improve gait after incomplete spinal cordinjury: a single-subject experimental design. Phys Ther 1998;78:361 74. 9. HesseS, KonradM,-Treadmill walkingwith partial body weight support versus floor walkingin hemipareticsubjects. Arch Phys Med Rehabil 1999; 80:421 7. 10. Dobkin B, Apple D, - Weight-supported treadmill vs overground training for walking after acuteincompletesci. Neurology 2006; 66: 484 93.
Dziękuję za uwagę e.zak@pandm.org http://www.hocoma.pl