Domino globalnych wyzwań scenariusz warsztatu Cele warsztatu: - zdobycie wiedzy na temat współczesnych globalnych wyzwań: dostępu do wody, żywności, pomocy humanitarnej - poznanie szczegółowej sytuacji w wybranych krajach będących obszarem działań PAH: Sudanu Południowego, Somalii, Syrii, Haiti, Autonomii Palestyńskiej) - zainspirowanie do działania na rzecz mieszkańców krajów Południa Czas trwania: 4 h Grupa docelowa: uczniowie i uczennice szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych Potrzebne materiały: Kamera, laptop, taśma papierowa, papier flipchartowy lub szary, markery, kartki A4, kostki do gry w domino, Czas Moduł Szczegóły 15 minut Wprowadzenie Przedstawienie się trenerów/rek i wprowadzenie do warsztatów prowadzący/a mówi, o czym będziemy rozmawiać na warsztatach, w jakim trybie będziemy pracować. Przedstawienie się uczennic i uczniów każda osoba mówi swoje imię oraz jedną rzecz, z którą kojarzy jej się Polska Akcja Humanitarna. Następnie osoba prowadząca podsumowuje skojarzenia uczniów i opowiada krótko o PAH. Mówi też, że na warsztatach mowa będzie o kilku krajach, w których działa PAH. 30 minut Prezentacja nt. rzeczywistości wybranego kraju Osoba prowadząca omawia rzeczywistość wybranego kraju Południa, najlepiej takiego, w którym prowadzone są projekty PAH (np. Sudan Południowy). Celem prezentacji jest przybliżenie rzeczywistości wybranego kraju, zwrócenie uwagi na różnorodność kontynentu afrykańskiego oraz przełamanie wybranych stereotypów, jakie funkcjonują na temat Afryki (np., że wszędzie mieszkańcy mają problem z dostępem do wody, że nie ma dużych miast, że wszędzie gospodarka wolno się rozwija etc) Prezentacja powinna skupiać się na przekazaniu informacji dotyczących kultury, warunków życia oraz informacji łamiących stereotypy na temat tego kraju. Prezentacja powinna zawierać zdjęcia, może się też opierać 1
na następującej formule: - prowadzący/a mówi stwierdzenie na temat kraju i pyta uczniów o to, czy jest to prawda, czy fałsz (uczniowie mogą też pokazywać swoje zdanie za pomocą kartek w 2 kolorach, które podnoszą do góry). Następnie mówi prawidłową odpowiedź i opowiada uczniom więcej informacji na dany temat. Przykładowe stwierdzenia do omawiania sytuacji w Sudanie Południowym: - W Sudanie Południowym działają 4 różne sieci komórkowe (Prawda) - Pomiędzy stolicą kraju, Dżubą, a większymi miastami kraju, kursują samoloty z częstotliwością 2 razy dziennie (Prawda) - Podanie ręki kobiecie uznawane jest za niegrzeczne (Fałsz) - Podstawą diety mieszkańców jest ryż, fasola i mięso (Prawda) Przerwa 30 minut Gra w Domino Globalnych Wyzwań Gra z podziałem na 3 grupy Dzielimy uczestników na 3 grupy(np. poprzez odliczanie do 3 lub losowanie karteczek w 3 kolorach), każda otrzymuje 6 klocków domina, zostają 3, które grupy mogą dobierać. Prowadzący/a kładzie jeden klocek na środku sali i grupy w kolejności powinny dokładać po jednym, pasującym klocku. Grupa, która dokłada klocek, powinna powiedzieć, dlaczego jej zdaniem klocek pasuje tutaj, co jest na obrazku, jaki przedstawiono na nim problem, jaki to kraj? Kiedy grupa nie ma żadnych pasujących klocków, może dobrać sobie jeden z tych, które zostały. Jeśli brakuje już klocków, grupa dobiera klocki spośród tych, które zostały już wyłożone zabiera tyle klocków, aż dojdzie do miejsca, w którym może dołożyć klocek, który posiadała i zabiera resztę klocków. Grę wygrywa grupa, która najszybciej wyłoży wszystkie swoje klocki. Na zakończenie gry podsumowujemy i pytamy uczniów o to: - jakie kraje pojawiały się na klockach? - jakie sytuacje były przedstawione? - co łączy przedstawione sytuacje? (PAH, pokazanie kryzysu, pokazanie odpowiedzi na kryzys) 15 minut Omówienie 4 przedstawionych na kamieniach domina Podział uczniów/uczennic na 4 grupy. Każda grupa otrzymuje tekst na temat jednego kraju, który pojawił się na kostkach domina (Materiał dodatkowy nr 1): 2
historii - Autonomia Palestyńska (infrastruktura wodno-sanitarna) - Sudan Południowy (woda) - Somalia (żywność +woda) - Syria (konflikt, uchodźstwo) Dodatkowo każda z grup otrzymuje grafikę z ułożonymi kostkami domina w kolejności przyczynowo-skutkowej w każdej historii. Zadaniem grup jest opracowanie drzewa przyczyn sytuacji opisanej na kartkach i rozrysowanie go na flipcharcie wg schematu drzewa: Problem dlaczego tak jest? dlaczego? dlaczego? Przerwa 15 minut Omówienie 4 przedstawionych na kamieniach domina historii Np.: W Sudanie Południowym brakuje wystarczających ujęć wody dla wszystkich dlaczego? Bo w kraju rząd nie ma wystarczających środków, aby zapewnić wystarczającą liczbę studni w każdej wiosce dlaczego? Sudan Południowy jest niepodległym państwem od 2 lat, do 2011 był w stanie wojny i w związku z tym rząd nie zdążył rozwinąć gospodarki długotrwała wojna i brak inwestycji w rozwój infrastruktury spowodował, że kraj nie posiada systemu pobierania wody i doprowadzania do gospodarstw domowych Grupy prezentują Drzewa Przyczyn na forum. Prowadzący/a pyta, czy uczniowie/uczennice odnajdują jakieś podobieństwa w zaprezentowanych historiach, drzewach przyczyn etc. 30 minut Opracowanie rozwiązań Dzielimy uczestników/czki na 2 grupy. Każda grupa otrzymuje zestaw kartek z opisanymi działaniami (Materiał dodatkowy nr 2). Zadaniem grupy jest wybranie 5 opisów, które ich zdaniem najlepiej mogą wspierać ludzi, którzy znaleźli się w sytuacjach, które opisano w historiach z poprzedniego ćwiczenia (Syria, Somalia, Sudan Południowy, Autonomia Palestyńska) oraz uzasadnienie, dlaczego tak myślą. Następnie grupy prezentują swoje propozycje, a prowadzący/a pyta, dlaczego nie wybrano opisów, które pozostały (np. jeśli grupa nie wybrała opisów dotyczących działań zwiększających wiedzę i świadomość, osoba prowadząca pyta, dlaczego zdaniem uczniów/uczennic takie działania nie pomagają mieszkańcom Południa?) Na zakończenie prowadzący/a prezentuje uczniom/uczennicom film Mama Hope African Man (http://www.youtube.com/watch?v=qselmemejb4), jako przykład tego, 3
w jaki sposób można się zaangażować nie tylko poprzez wpłacanie pieniędzy (hasłem, które podsumowuje film jest Stop the pity ). Po filmie prowadzący rozmawiają z uczniami, w jaki sposób przełamywanie stereotypów na temat mieszkańców Południa może pomóc w poprawie ich sytuacji. Przerwa 15 minut W jakim świecie chciałbym/chciałabym żyć? Osoba prowadząca prosi uczniów, aby po cichu zastanowili się, w jakim świecie chcieliby żyć. Swoje propozycje zapisują na małych kartkach. Wyobrażenia zostawiają na razie sobie, nie dzielą się nimi przed grupą. Następnie prowadzący/a pokazuje uczniom/uczennicom film W jakim świecie chciałbyś/abyś żyć? (http://www.youtube.com/watch?v=xqns81lmbsy) Po filmie prowadzący/a pyta uczniów, jak podobał im się film, co myślą o wizjach osób w nim przedstawionych i jak ich wizje wyglądają w porównaniu z wizjami z filmu? 20 minut Co ja mogę zrobić, aby wizje z filmu mogły się spełnić? Prowadzący mówi uczniom, że teraz oni mogą nakręcić film, w którym zawrą pomysły na to, co oni/one mogą zrobić, aby wizje z filmów się spełniły. Praca nad filmem odbywa się w 3 grupach. Każda z grup może przygotować wypowiedź, rysunek, scenkę itp., która następnie zostanie nagrana na kamerę. Grupa, która jest gotowa, zostaje nagrana. 10 minut Podsumowanie warsztatów i ewaluacja Na zakończenie prowadzący/e pytają uczniów o ich wrażenia, co im się podobało, prosimy także o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej 4
MATERIAŁY DODATKOWE: Materiał dodatkowy nr 1 Autonomia Palestyńska W Autonomii Palestyńskiej toczy się jeden z najdłużej trwających konfliktów. Na skutek wojny i decyzji politycznych spora część ludności cywilnej została odcięta od wody pitnej. Wojny, półpustynny klimat i mała ilość wody od dawna sprawiały, że warunki życia ludności były bardzo trudne. Sytuacja pogorszyła się, gdy zaczęto budować mur oddzielający ludność arabską od żydowskiej. Mur przecina pola, odgradzając rolników od ich upraw, utrudnia ludziom dotarcie do miejsc pracy, szkół, ujęć wody pitnej a nawet odcina od siebie rodziny i bliskich. W miastach na Zachodnim Brzegu domy podłączone są do sieci wodociągów, woda w kranach dostępna jest jednak tylko przez 2-3 dni w tygodniu, a w porze suchej, w której jest mniej opadów, woda w kranach płynie jeszcze rzadziej. W okresach, kiedy woda z kranu nie jest dostępna, Palestyńczycy korzystają z wody deszczowej, zgromadzonej w zbiornikach znajdujących się na dachach lub kupują wodę od prywatnych firm. Na wsiach ludność ma możliwość korzystania jedynie z własnych zasobów zgromadzonej wody deszczowej, zakupu wody od firmy lub pobrania wody z ogólnodostępnych cystern zbierających deszczówkę. W Gazie z kolei źródła wody gruntowej są zasolone i mieszkańcy korzystają przede wszystkim z wody zakupionej w prywatnych firmach, których cena stanowi znaczną część dochodu rodziny. Trudny dostęp do wody powoduje, że rolnictwo główne źródło utrzymania wielu palestyńskich rodzin słabo się rozwija i tym samym nie pozwala na wzrost gospodarczy regionu. Brak wody to także powód do opuszczenia ziemi i emigracja często także poza granice kraju. Bieda, która dotyka Palestynę (zależnie od obszaru współczynnik ubóstwa waha się od 40 do 80%) sprawia, że tamtejsza ludność nie jest w stanie samodzielnie zmienić dramatycznych warunków sanitarnych, w których przyszło jej żyć. Brak stałego, bezpiecznego źródła wody pitnej, brak toalet, nieszczelne szamba i nieczystości odprowadzane na ulice albo do morza to w Palestynie rzeczywistość dnia codziennego. Wszystko to odbija się na zdrowiu ludzi i na ich perspektywach na przyszłość. 5
Sudan Południowy Sudan Południowy jest najmłodszym państwem świata po kilkudziesięcioletnim okresie konfliktu kraj oddzielił się od północnego Sudanu, pozostając z wieloma wyzwaniami w zakresie bezpieczeństwa jak i zapewnienia obywatelom i obywatelkom dostępu do podstawowych dóbr wody, sanitariatów, opieki zdrowotnej, żywności, edukacji. Na klimat panujący w kraju mają wpływ 2 pory roku pora sucha, trwająca od stycznia do czerwca i pora deszczowa, trwająca od lipca do grudnia to one wyznaczają rytm prac, ponieważ w porze deszczowej, z powodu braku rozwiniętej sieci dróg, niemożliwe jest przemieszczanie się po kraju. W Sudanie Południowym głównym źródłem wody jest Nil oraz tymczasowe strumienie i stawy powstające podczas pory deszczowej, a także wody gruntowe, które znajdują się na średniej głębokości 80-100 metrów. Taka głębokość uniemożliwia samodzielne wykopanie studni i sprawia, że mieszkańcy uzależnieni są od specjalistycznych maszyn wiertniczych. Według raportu corocznie przygotowywanego przez organizacje pracujące w Sudanie Południowym w 2012 roku jedynie połowa mieszkańców miała dostęp do bezpiecznych źródeł wody, a tylko 20% do sanitariatów. Dostarczaniem wody zajmują się kobiety i dziewczynki, a średni czas, jaki spędzają w drodze po wodę to 6 godzin dziennie. W porze deszczowej, część regionów dotykają powodzie, w wielu miejscach wciąż toczą się lokalne konflikty, powodujące że tysiące ludzi rocznie ucieka ze swojego miejsca zamieszkania do sąsiednich regionów. Powodzie, konflikty jak i wciąż bardzo wysoki poziom ubóstwa w kraju powodują, że mieszkańcy Sudanu Południowego wciąż uzależnieni są od pomocy humanitarnej dystrybucji przedmiotów służących do przechowywania i oczyszczania wody oraz środków higieny. 6
Somalia Od ponad 20 lat w Somalii toczy się wojna domowa. Tymczasowy rząd panuje jedynie nad małym wycinkiem kraju. Toczący się konflikt, coraz częściej powtarzające się susze i brak infrastruktury powodują, że warunki życia w Somalii uznawane są za najtrudniejsze na świecie. W 2011 w Somalii ogłoszono stan klęski głodu. Głód był spowodowany niedoborem deszczy, w czego rezultacie nie tylko zabrakło wody do picia, ale również padła ogromna liczba zwierząt i zniszczone zostały wszelkie rolnicze uprawy (większość Somalijczyków utrzymuje się z hodowli bydła). Ponieważ na północy Somalii (w Puntlandzie) aktywne są grupy piratów a część Somalii opanowana jest przez fundamentalistyczne ugrupowanie Al Shabaab, brutalnie rozprawiające się z miejscową ludnością jak również z organizacjami pomocowymi, praca humanitarna jest tu niezwykle trudna, a w wielu regionach w ogóle niemożliwa. Od lat tocząca się wojna i bardzo niekorzystne warunki klimatyczne spowodowały, że w Somalii brakuje właściwie wszystkiego większość ludności nie posiada dostępu do pitnej wody, ogromna liczba dzieci cierpi z powodu niedożywienia, w południowo-centralnej części kraju nie funkcjonuje system edukacji, a dostęp do opieki lekarskiej jest niezwykle ograniczony. Rzesze uchodźców wewnętrznych uciekających przed toczącą się wojną gromadzą się w obozach przy większych ośrodkach miejskich, gdzie mieszkając w ogromnym zatłoczeniu, w warunkach poniżej jakichkolwiek przyjętych standardów mieszkaniowych i sanitarnych narażeni są na liczne choroby, m.in. gruźlicę, cholerę, zakażenia dróg oddechowych, zapalenie opon mózgowych i odrę. 7
Syria Wojna w Syryjskiej Republice Arabskiej trwa od marca 2011 roku. W jej wyniku zginęło już prawie 100 000 cywilów głównie kobiet, dzieci i osób starszych. Kolejne 7 milionów ludzi, czyli 1/3 całej ludności kraju, została zmuszona do ucieczki ze swoich domów, porzucenia pracy i schronienia się w miejscach z dala od toczących się walk. Ponad 2 miliony osób opuściło kraj i przebywa w sąsiednich państwach Jordanii, Libanie, Turcji, Iraku, Egipcie, a 4,25 miliona, to przesiedleńcy wewnętrzni uciekinierzy, którzy schronili się w bezpieczniejszych miejscach wewnątrz Syrii. Ci, którzy zdecydowali się zostać w kraju, lub nie mieli możliwości wyjechania, szukają schronienia z dala od miejsc, gdzie toczą się walki. Duża część zamieszkuje jaskinie i starożytne ruiny, które chronią przed wybuchami i ostrzałami. Schronienie się z dala od centrów miast oddala również od walk, utrudnia jednak dostawy wody, żywności i lekarstw. Woda dostarczana jest do części miejsc cysternami, Syryjczycy korzystają też z naturalnych strumieni, rzek i wody deszczowej. Żywność głównie chleb, dostarczana jest do rodzin raz w tygodniu. Wodę oraz jedzenie dostarczają głównie lokalne i międzynarodowe organizacje pozarządowe. Syryjczycy uciekający do innych krajów, chronią się w tymczasowo budowanych obozach dla uchodźców, które tworzone są przy granicach państwowych. Obozy zarządzane są głównie przez lokalne organizacje oraz agendy ONZ Biuro Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (UNHCR) czy Międzynarodową Organizację ds. Migracji (IOM). W obozach uchodźcy otrzymują jedzenie, schronienie, mają zapewniony dostęp do wody, toalety. Nie mogą jednak pracować, często nie mają możliwości wjechania głębiej do kraju i przemieszczania się, dzieci nie chodzą do szkoły. 80% uchodźców syryjskich to kobiety. 8
Materiał dodatkowy nr 2 Bycie wolontariuszem organizacji pomocowej w Polsce Przekazywanie wiedzy na temat globalnych problemów rówieśnikom i rodzicom Promowanie postawy humanitarnej w szkole Oszczędzanie wody Organizowanie w szkole wieczorków dyskusyjnych lub filmowych na temat globalnych wyzwań Kiermasz ciast lub rękodzieła, z którego dochód przeznaczony zostanie na działania wybranej organizacji pomocowej Organizacja koncertu charytatywnego Podpisywanie petycji Udział w koncercie charytatywnym Organizacja Dnia Wody w szkole Promocja ważnych inicjatyw pomocowych na Facebooku Pisanie do szkolnej gazetki artykułów na temat problemu braku wody i żywności na świecie Bycie wolontariuszem w Afryce Prezentacja i spotkanie dla rodziców na temat globalnych problemów Segregacja śmieci Postawa tolerancyjna wobec uchodźców mieszkających w Polsce Nie marnowanie jedzenia Organizacja Dnia Żywności i Walki z Głodem w szkole Zostanie pracownikiem humanitarnym Wpłacanie pieniędzy organizacji pomocowej Organizacja zbiórki i przekazanie środków wybranej organizacji pomocowej 9
Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Polskiej Akcji Humanitarnej. Utwór powstał w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej realizowanej za pośrednictwem MSZ RP w roku 2013. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o programie polskiej współpracy rozwojowej. 10