Stanowisko w sprawie RE 80 Instytut Nikotyny Wiedeń
SPIS TREŚCI: Spis treści.... 2 Wprowadzenie i określenie problematyki..... 2 Analiza dymu zgodnie z ISO 3308 i ISO 4387..... 2 Ocena.... 2 Rynek.... 3 Dalsze podstawy naukowe..... 3 Składniki tytoniu.... 7 Aspekty zdrowotno-psychologiczne palenia tytoniu..... 8 Nikotynowy zespół pre-abstynencyjny (NPAS)..... 9 Oddziaływanie palenia na organizm..... 13 Wprowadzenie i określenie problematyki Ocena pomocy w redukcji palenia i rzucaniu palenia Re 80 z punktu widzenia Instytutu Nikotyny w Wiedniu w odniesieniu do zastosowania w ramach kontroli związanych z tytoniem zaburzeń zdrowotnych. Analiza dymu zgodnie z ISO 3308 i ISO 4387 Podczas analizy specjalizujący się w tej dziedzinie instytut OEKOLAB wykonał analizę dymu zgodnie z ISO 3308 i ISO 4387. Metodę zastosowano dla: -Marlboro regular -Marlboro z uchwytem filtra typu Lisa Szczegółowe wyniki dołączone są do niniejszego stanowiska w sprawie. Redukcja różnych parametrów dzięki zastosowaniu Lisa: -TPM (kondensat wilgotny) 82% -DPM (kondensat suchy) 81% -Nikotyna 80% -NFDPM (beznikotynowy kondensat suchy) 80% -CO 81% Badania te są decydującą wskazówką w odniesieniu do skuteczności Lisa, i w celach marketingowych traktowane są jako USP (optymalizacja oferty w praktyce). Ocena Koncepcja Re 80 z punktu widzenia Instytutu Nikotyny w Wiedniu oceniania jest następująco:
- chodzi o naukowo potwierdzoną metodę redukcji aplikacji substancji szkodliwych przez konsumentów wyrobów tytoniowych -umożliwia przy prawidłowym zachowaniu palacza redukcję zagrożeń zdrowotnych -z psychologicznego punktu widzenia należy pozytywnie przyjąć każdą metodę, która sięga do palacza (z nikotynowym zespołem pre-abstynencyjnym) -mechanizm ten może stworzyć szansę ułatwienia całkowitej abstynencji tytoniowej -ze względu na przedstawione testy epidemiologiczne koncepcja Re 80 odpowiada oczekiwaniom wielu konsumentów wyrobów tytoniowych. -doświadczenia Instytutu Nikotyny w Wiedniu wykazują, że około 25% palaczy, którzy zaczynają od chęci redukcji substancji szkodliwych, dochodzą średnioterminowo do abstynencji. -Re 80 jest wartościowym wzbogaceniem dostępnych instrumentów do wywierania wpływu na zachowanie palaczy i na powiązane z paleniem problemy zdrowotne. Rynek Według reprezentatywnej ankiety w Austrii jest 29% palaczy (n=5000). W przeliczeniu na całość ludności, to w Austrii około 2,3 milionów palaczy. 1,3 miliony konsumentów wyrobów tytoniowych (55%) to palacze z dysonansem, to znaczy chcieliby albo rzucić palenie (18%) albo zredukować konsumpcję tytoniu (37%). (Wiedeń, med. Wortsch. (2000) 150/6: 109-114). Dalsze podstawy naukowe Oddziaływania nikotyny: Nikotyna to amina trzeciorzędowa, alkaloid, występujący wyłącznie w liściach tytoniu. Nikotyna wiąże się stereospecyficznie z receptorami acetylocholiny w zwojach autonomicznych, w miąższu nadnerczy, oraz z przekaźnikami neuromotorycznymi w mózgu. Łatwo przekracza barierę krew-mózg. Wchłanianie nikotyny bardzo się waha w zależności od objętości podczas zaciągania się, głębokości inhalacji, częstości inhalacji i możliwości zamykania wargami otworów wentylacyjnych filtra podczas palenia. Nikotyna podczas palenia dociera do mózgu w 7 sekund, czyli szybciej niż iniekcja dożylna. Metabolizacja, która odbywa się głównie w wątrobie i w niewielkim stopniu w płucach jest szybka i wydajna. Czas półrozpadu wynosi około 2 godziny, to znaczy, że nikotyna kumuluje się w ciągu 6-8 godzin regularnego palenia i występuje również w nocy. Stężenie we krwi pod koniec palenia papierosa jest najwyższe. Przeciętny poziom popołudniowy wynosi pomiędzy 10 i 50ng/ml (również w przypadku palaczy fajki). Centralny układ nerwowy: Większość palaczy zgadza się, że palenie czyni przytomnym (przede wszystkim pierwsze papierosy w ciągu dnia) i relaksuje, szczególnie w stresujących sytuacjach. Prawdopodobnie zależnie od stanu wyjściowego nikotyna działa głównie korowo (stymulująco) lub wpływa na układ limbiczny i ma dzięki temu efekt uspokajający. Wielu palaczy sądzi, że papieros poprawia im nastrój i zwiększa koncentrację.
Badania na zachowujących abstynencję palaczach wykazały poprawę uwagi, uwagi selektywnej, uczenia się, czuwania przy powtarzających się czynnościach i czasu reakcji. Jednak niejasne jest, czy ta poprawa związana jest z zanikiem objawów abstynencji czy też z bezpośrednio wspierającym skutkiem wewnętrznym na mózg. Skutki sercowo-naczyniowe: Nikotyna wpływa na wazokonstrykcję, przede wszystkim skóry przy jednocześnie zwiększonym przepływie krwi przez mięśnie. Skutki krótkoterminowe dla serca w postaci podniesienia częstości, objętości bicia, funkcji wyrzutowej, przepływu wieńcowego i ciśnienia modulowane są poprzez aktywację sympatycznego układu nerwowego. Równocześnie poziom CO w dymie papierosowym obniża zdolność do transportu tlenu we krwi. W porównaniu z osobami, które nie palą, palacze mają jednakże porównywalne lub niższe wartości ciśnienia krwi. Skutki endokrynologiczne i metaboliczne: W ekstremalnych warunkach palenia, jakie zostały stworzone w sytuacji eksperymentalnej podczas badań, znaleziono podwyższone poziomy cyrkulującej wazopresyny, kortyzolu, ACTH, hormonu wzrostu, prolaktyny, neurofizyny I, betaendorfiny i katecholaminy. U kobiet zaobserwowano wcześniejszą menopauzę i podwyższone ryzyko osteoporozy, prawdopodobnie uwarunkowane niskim poziomem estrogenu. W przemianie materii podnosi się poziom cholesterolu LDL, a obniża HDL, lioliza jest podniesiona. Poziom fibrynogenu jest wyższy niż u osób niepalących, i pozostaje w korelacji z ilością wypalonych papierosów. Oddziaływania neuro-mięśniowe: Nikotyna stymuluje rozładowania komórek Renshaw, które blokują aktywność motoneuronów rogu przedniego. Fazowe odruchy rozciągania są obniżone, a większość mięsni rozluźniona (nie wszystkie, przykładowo w mięśniu czworobocznym mierzono zwiększoną aktywność EMG). (BENOWITZ 1988). Klasyfikacja uzależnienia od nikotyny jako choroby: Uzależnienie od nikotyny jest procesem farmakologicznym oraz choroba podlegającą wpływom farmakologicznym. Zostało to określone w już cytowanym sprawozdaniu US Surgeon General (1988) i wykazano, ze tytoń spełnia wszystkie kryteria uzależnienia od narkotyków. W sprawozdaniu tym dochodzi się do wniosku, że papierosy i tytoń we wszelkich innych postaciach są uzależniające oraz, że nikotyna jest w tytoniu wywołującym uzależnienie narkotykiem. Farmakologiczny i fizjologiczny proces, określający uzależnienie, porównywalny jest do procesu, który ma miejsce w wypadku uzależnienia od heroiny lub kokainy. Kryteria uzależnienia od narkotyków (US SURGEON GENERAL S REPORT, 1988) Kryteria główne: -wysoka i przymusowa konsumpcja -efekty psychoaktywne
-wzmacniane narkotykiem zachowanie Kryteria dodatkowe: -tolerancja -uzależnienie fizyczne -działanie wprowadzające w stan euforii -stereotypy -nie uwzględnianie szkodliwych skutków -nawroty po okresie abstynencji -nawracające silne pragnienie narkotyku Farmakokinetyczne i farmakodynamiczne składowe uzależnienia od narkotyków: -narkotyk musi dostać się do krwiobiegu -stamtąd błyskawicznie dostaje się do mózgu i (w celu redukcji efektu tolerancji) możliwie szybko opuszcza mózg. -psychoaktywność powinna pozostawać w związku z koncentracją narkotyku w mózgu -ogólnie występują oba zjawiska, szybki rozwój uzależnienia i tolerancji (narkotyk musi być szybko znów podany) Badania kinetyczne nikotyny: Badania kinetyczne wykazują, ze nikotyna spełnia wszystkie kryteria substancji uzależniającej. Wraz z dymem papierosowym nikotyna błyskawicznie wchłaniana jest przez płuca i dostaje się stamtąd wraz z krwią tętniczą do mózgu. Czas do chwili dostania się do mózgu trwa kilka sekund. Z każdym papierosem do organizmu dostaje się 1 do 1,5 mg nikotyny. Działanie farmakologiczne nikotyny następuje szybko, a intensywność występujących działań zależna jest od prędkości wzrostu stężenia i maksymalnego stężenia nikotyny w mózgu. Działanie pojedynczej dawki szybko spada i jest zależne od dystrybucji nikotyny poza mózgiem oraz od rozwinięcia się tolerancji. Przy powtarzalnej ekspozycji, jak to bywa w przypadku palaczy, w ciągu dnia poziom nikotyny wzrasta. W nocy spada on, ale rankiem pozostaje wciąż wykrywalny. Szybki wzrost i spadek poziomu nikotyny w mózgu wzmaga wrażenie, że znaczna tolerancja nie może się rozwinąć w znacznym zakresie. W badaniach modelowych dotyczących skutków sercowo-naczyniowych nikotyny stwierdza się, że do rozwoju tolerancji i jej spadku występuje okres półrozpadu w wymiarze 35 minut. Ponieważ tolerancja na działanie nikotyny rozwija się w ciągu dnia palenie staje się coraz ważniejsze w celu złagodzenia objawów abstynencji nikotynowej. O ile pierwszy papieros w ciągu dnia wypalany jest z dużą satysfakcją, kolejne są przypuszczalnie wprawdzie mniej satysfakcjonujące, ale niezbędne do uniknięcia objawów odstawienia nikotyny. Epidemiologia uzależnienia od nikotyny.
Reprezentatywna dla Austrii ankieta na próbie losowej 6000 osób wskazuje na 42% palaczy w przypadku mężczyzn i 27% w przypadku kobiet. W Austrii pali zatem 34% ludności. Palaczom przedstawiono również test Fagerstroem a (FTND). FTND składa się z 6 pytań związanych z zachowaniem palacza. Maksymalnie można osiągnąć wynik 10 punktów, co oznacza znaczne uzależnienie od nikotyny. Wartość 0 punktów wskazuje, że nie należy zakładać uzależnienia od nikotyny. Na rysunku 2 przedstawiono uzależnienie od nikotyny austriackich palaczy (n=2059); (FTND 0 do 2: bardzo niewielkie (brak) uzależnienia od nikotyny, FTND 3 do 4 :małe uzależnienie od nikotyny, FTND 5 do 10: znaczne i wysokie uzależnienie od nikotyny). Uzależnienie od nikotyny Małe/ nieznaczne uzależnienie Nie do oceny Procentowe uzależnienie od nikotyny palaczy w Austrii. -36,5% palaczy jest znacznie uzależnionych od nikotyny, osiągają oni 5 i więcej punktów skali, co oznacza, że ich zachowanie palacza obok prawdopodobnie działających zmiennych psychologicznych sterowane jest przede wszystkim przez czynnik fizjologiczny (uzależnienie od nikotyny). -30,2% palaczy osiąga maksymalnie 2 punkty skali FTND, co wskazuje, że uzależnienie od nikotyny jest nieznaczne, lub nie występuje wcale. W wypadku tych badanych chodzi głównie o palaczy uzależnionych psychicznie. -3 grupa palaczy (około jednej trzeciej wszystkich palaczy) osiąga wartości 3-4 punktów. W przypadku tych osób trudno jest ocenić w jakim stopniu na ich zachowanie wpływa uzależnienie psychiczne lub fizyczne. Wpływ uzależnienia od nikotyny na motywację do rzucenia palenia. 44,7% konsumentów tytoniu ma już za sobą przynajmniej jedną próbę rzucenia. Rozróżniamy jednak uzależnionych psychicznie (wartości 0-2) od osób z wyrażonym uzależnieniem fizycznym (wartości 5-10), następnie okazuje się, że nie uzależnieni od nikotyny, procentowo 52,6%, istotnie statystycznie (chi- kwadrat, p<0,01) częściej próbowali zaprzestać palenia, niż osoby uzależnione od nikotyny, z których 40,3% starało się rzucić palenie (patrz rysunek 4). Dotyczy to jednak tylko palaczy, którzy palą ponad 10 papierosów dziennie.
tak nie Wszyscy palacze niewielkie uzależnienie znaczne uzależnienie Próby rzucenia palenia u osób o niewielkim uzależnieniu, znacznym uzależnieniu i wszystkich badanych palaczy w % (tak/nie; 1792 palaczy; > 10 papierosów dziennie) W wypadku konsumentów tytoniu w ilości 10 papierosów dziennie i mniej (13% palaczy) nie można zweryfikować różnicy w częstości podejmowanych prób rzucenia palenia przede wszystkim, ponieważ w tej grupie osób badanych jedynie 4,1% wykazuje oznaki uzależnienia od nikotyny (wartości 7do 10). Wyniki pokazują, że regularni uzależnieni od nikotyny palacze są mniej zmotywowani do rzucenia palenia, niż palacze uzależnieni psychicznie. Można założyć, że uzależnieni od nikotyny konsumenci tytoniu świadomi są objawów odstawienia kiedy nie palą i możliwe, że z powodu obawy o nieprzyjemne objawy towarzyszące zaprzestaniu palenia nie podejmują nawet próby. Hipoteza ta wspierana jest przez fakt, że sprzeczność niezadowolenie z własnego zachowania dotyczącego palenia oraz związana z tym chęć zmiany czegoś w tym nawyku w wypadku uzależnionych od nikotyny i osób nie uzależnionych od niej wyrażona jest z tym samym nasileniem. Pomiędzy sprzecznymi (53,2% palaczy) i harmonijnymi (46,8% palaczy) niewidoczny jest istotnie różny wzór rozkładu dotyczący stopnia zależności psychicznej. Składniki tytoniu Marka tytoniu, substancje toksyczne Etapy podczas palenia tytoniu najlepiej wyjaśnia przykład papierosa: zasadniczo dla papierosa i fajki obowiązują te same zasady. W strefie żaru, utrzymywane przez ciąg z ustnika, osiągane są temperatury do 900 stopni Celsjusza. W warunkach redukcji (brak tlenu!) termicznemu rozkładowi podlega zarówno materiał organiczny jak i nieorganiczny. Produkty reakcji, bez wyjątku gazowe, dostają się do znajdującej się kolejnej strefy destylacji i mieszają się z substancjami, które oddestylowują się tam z uwalnianą parą wodną. Tuż za tą strefą w procesie chłodzenia tworzy się aerozol, w którym główną substancją czynną jest lotna w parze wodnej nikotyna. Część wytworzonego aerozolu opada wraz ze spadkiem temperatury w pozostałej części papierosa, tak zwanej strefie kondensacyjnej. Wraz z postępującym spalaniem destylat zostaje częściowo spalony, jednak w przeważającej ilości jest on ponownie uwalniany i aby dostać się do ciągu głównego. W kierunku końca papierosa w ustach
widoczne jest zatem coraz większe nasycenie destylatem. Dlatego w celu oceny toksykologicznej ważne jest, w jakim stopniu spalany jest papieros. Oddestylowanie odbywa się również w przerwach w zaciąganiu się i uwalnia się na zewnątrz w tak zwanym prądzie pobocznym. Ich skład jest inny niż skład ciągu głównego, ponieważ z powodu niższych temperatur (żarzenie się), spalaniu i oddestylowaniu podlega mniej materiału. Stężenie nikotyny jest tu zatem znacznie wyższe, jednak przeważająca ilość alkaloidu dostaje się do ciągu głównego. Dym tytoniowy jest więc mieszanką gazów i aerozoli. Dotychczas zidentyfikowano wiele tysięcy substancji, z których wiele setek zostało zidentyfikowane chemicznie. Znaczna liczba niskomolekularnych związków organicznych jak alkany, alkohole, ketony, estry itd. znajduje się zależnie od ciśnienia pary w fazie gazowej lub cząsteczkowej. Obok głównej substancji czynnej nikotyny dla oceny działania znacząca jest spora ilość gazów, takich jak tlenek węgla, tlenki azotu No i NO2 oraz wiele gazów drażniących. Do substancji rakotwórczych zaliczane są benz(a)opiren i wiele jego pochodnych, oraz zidentyfikowane śladowe ilości nitrozamin i metali ciężkich jak Cr, As, Cd, V. Aspekty zdrowotno-psychologiczne palenia tytoniu Motywacja palaczy rozumiana jest jako problem wieloczynnikowy. Jest ona zależna od niektórych mechanizmów biologicznych, podlega jednak znacznym wpływom ze strony poznawczej, a oba te czynniki są ze sobą powiązane przez doświadczenia kulturowe i indywidualne. Komponenty biologiczne zawierają działanie smoły, nikotyny i tlenku węgla; czynniki społeczne obejmują nawyki palenia innych i różne sytuacje, przez które palenie papierosów jest legitymowane i akceptowane społecznie. Podczas rozpoczynania palenia istotne są przede wszystkim czynniki społeczne, jednak kontynuacja nawyku związana jest z innymi czynnikami, w szczególności farmakologicznymi. Przed właściwą faza inicjacji opisywane jest stadium przygotowania i oczekiwania, w którym młodzież poprzez obserwację palenia w kręgu rodzinnym i znajomych zyskuje pozytywne nastawienie w odniesieniu do konsumpcji tytoniu. Przy rozpoczęciu palenia dochodzi następnie do okresu palenia eksperymentalnego, w którym młodzież wypala zazwyczaj mniej niż jednego papierosa tygodniowo. W tym okresie reklama tytoniu wzmacnia początek tego zachowania poprzez skojarzenia z prezentacją odpowiednich tematów, takich jak niezależność, siła lub aktywność seksualna, sięgając do ideałów większości nastolatków. Ponieważ palenie jest w stanie regulować nastrój, z psychologicznego punktu widzenia zrozumiałym jest, dlaczego powstaje regularne i trudne do zmiany zachowanie. Przyjmowana nikotyna dostarcza szybkich i zauważalnie przyjemnych efektów psychotropowych.
Nikotynowy zespół pre-abstynencyjny (NPAS) Nastawienie palacza do jego zachowania uznawane jest jako coraz ważniejsze kryterium diagnostyczne i terapeutyczne podczas terapii antynikotynowej. Palacze, którzy nie są na chwilę obecną zadowoleni z palenia, określani są jako palacze dysonansowi. Faza ta opisywana jest jako nikotynowy zespól pre-abstynencyjny. Palacze spójni natomiast są zadowoleni ze swojego zachowania i przypuszczalnie w ciągu następnych lat nic w swoim zachowaniu nie zmienią. Według Prochaska i DiClementi palacze przechodzą proces odwykowy, który obejmuje pięć stadiów zmian: -kontemplacja wstępna: palacz nie formułuje jeszcze zamiaru rzucenia palenia -kontemplacja: poważne przemyślenia w odniesieniu do rzuceniu palenia -przygotowanie: palacz formułuje konkretne plany i ustala chwilę rzucenia palenia -akcja: zamiar jest urzeczywistniany w konkretnym zachowaniu -podtrzymanie: dotyczy, jeśli abstynencja od nikotyny utrzymywana jest przez przynajmniej sześć miesięcy. Dysonans w odniesieniu do własnego zachowania palacza wyrażany jest poprzez różne nastawienie: chęć bycia abstynentem, zamiar redukcji konsumpcji lub postanowienie przejścia na lżejszą markę papierosów. Według reprezentatywnych badan austriackich 47% konsumentów tytoniu to palacze spójni, natomiast 53% to palacze dysonansowi (niezadowoleni). Ogólne założenie, według którego wszyscy dysonansowi palacze chcą rzucić palenie, nie może zostać potwierdzona. Dane austriackie wykazują, że 29% palaczy dysonansowych chce zaprzestać konsumpcji tytoniu. Większość palaczy dysonansowych zakłada redukcję palenia (57%) lub zmianę marki papierosów. Wzorzec nastawienia palaczy do ich zachowania, odpowiada w stopniu wyrażenia nikotynowemu zespołowi pre-abstynencyjnemu i ma decydujące znaczenie dla diagnozy i leczenia uzależnienia od tytoniu i przemawia za potrzebą terapii dla palaczy w Austrii. Rozwój zachowań związanych z paleniem w Austrii Udział palaczy w społeczeństwie austriackim w ostatnich latach ciągle wzrastał. W roku 1972 było to 27,7%, w 1979 28,1%, a w 1986 już 30,1%. Ponieważ udział byłych palaczy nieznacznie wzrósł, wzrost liczby palaczy można wytłumaczyć faktem, że coraz więcej osób zaczyna palić. Reprezentatywne badania w latach 90-tych wykazały, że udział procentowy konsumentów tytoniu ma dalej tendencję wzrostową.
mężczyźni, kobiety, suma (1) Instytut Medycyny Socjalnej wspólnie z Austriackim Centralnym Urzędem statystycznym, 1987 (2) Instytut Medycyny Socjalnej wspólnie z Austriackim Instytutem Gallup, 1992 (3) Instytut Medycyny Socjalnej wspólnie z Austriackim Instytutem Gallup, 1994 (4) Instytut Medycyny Socjalnej wspólnie ze SPECTRA Badania Rynkowe, 1995 (dane procentowe) (9,1% mężczyzn i 8,1% kobiet palących okazjonalnie uwzględniono) Motywacja do zmian zachowania związanego z paleniem. Na VI Światowej Konferencji na temat Palenia i Zdrowia ustalono: -Odstawienie ma obecnie wystarczające podstawy naukowe, by zostać użyte w o wiele szerszym zakresie niż dotychczas. -Zaprzestanie palenia oznacza zależnie od potrzeb szerokie spektrum metod i technik dla różnych grup docelowych, o różnym stopniu organizacji, z większym lub mniejszym wsparciem dla palaczy.
Powody dla palaczy, ażeby zaprzestać palenia: -czynniki ryzyka zdrowotnego -cena papierosów -ogólne problemy zdrowotne -poczucie, że chce się być pod kontrolą lekarza -chęć posiadania lepszej wydolności i wytrzymałości -troska o inne osoby -obciążenie dla innych osób -ograniczenia powodujące dyskomfort -brak akceptacji społecznej -powody estetyczne -powody religijne Powody, dla których palacze dalej palą: -przyjemność -relaks -zwalczanie złości i złego nastroju -kontrola wagi -wspieranie kontaktów społecznych i komunikacji -wzrost wydolności -wygoda Tutaj na liście BURTON a brakuje jednak decydującego dla wielu palaczy powodu utrzymania nawyku: uzależnienia od nikotyny. System różnorodnych możliwości wspomagania palaczy w rzuceniu palenia obejmuje: -metody motywacyjne, niewiele pomagające palaczom (metody wspierane przez media, proste broszury, techniki samopomocy) -metody motywacyjne, które silniej pomagają uzależnionym palaczom (zastępcza terapia nikotynowa) -podstawą innych rodzajów interwencji są metody budujące i stabilizujące motywację (poprawa zdrowia, praca publiczna, podniesienie zdrowia publicznego) Niezależnie od zastosowanego rodzaju terapii: decydująca jest prawdziwa gotowość do rzucenia palenia. Motywami są najczęściej: -już występujące dolegliwości zdrowotne -powody finansowe -własne dzieci, którym nie chce się przekazywać wzorca palacza -powody sportowe -uwzględnienie niepalącego partnera Istotnym zadaniem lekarza jest wspieranie w budowaniu motywacji u osób gotowych do rzucenia palenia.
Podczas ukierunkowanego procesu odwyku obok koniecznej motywacji konsumentów tytoniu należy zwrócić uwagę, by mieć wpływ na trzy czynniki główne utrzymujące nawyk palenia: -Nawyk: próba oddzielenia konkretnych sytuacji od palenia. Służą temu protokoły palenia, analiza sytuacji, w których się pali i zamaskowanie tych sytuacji. -Pozytywne skutki: musza zostać zastąpione nowymi sposobami zachowania i ustaleniem nagród za osiągnięte cele. -Uzależnienie od nikotyny może być redukowane z pomocą farmakologiczną. Modyfikacja zachowania Rzucanie palenia na podstawie modyfikacji zachowania ma na celu nabycie innych wzorców zachowań. Młody palacz uczy się z reguły bardzo szybko, w jakich sytuacjach sięga się po papierosa. Poprzez przyzwyczajenie i utrwalenie akt zapalania i palenia papierosa w określonych sytuacjach automatyzuje się i rytualizuje, integrując się z obrazem własnego ja palacza. Najczęściej stosowaną metodą odwykową jest samokontrola. Z jednej strony opiera się ona na kontroli warunków drażniących (kontrola bodźców), z drugiej zaś strony na stosowaniu wzmocnień bezpośrednio po wystąpieniu pożądanego zachowania. Przykładowo: klienta poinstruowano, żeby palił, tylko siedząc w określonym fotelu. Umiejscowienie fotela było tak niekorzystne, że klient prawie nie mógł rozmawiać ani udzielać się towarzysko. Dzienna konsumpcja papierosów i czas spędzany w fotelu palacza był zapisywany. W ciągu miesiąca stwierdzono znaczną redukcję konsumpcji papierosów. Metoda ta prowadzi do stopniowej zmiany nawyków związanych z paleniem, jak picie kawy czy czytanie. Umożliwia ona modyfikację zachowania i stopniową redukcję bodźców wzmacniających i zapobiega nagłemu i pełnemu wyłączeniu reakcji. Zachowanie palacza ma u podstaw przynajmniej jedną składową psychospołeczną i najczęściej składową farmakologiczną. W dzisiejszych czasach mamy do dyspozycji odpowiednie procedury diagnostyczne umożliwiające zastosowanie terapii na poziomie psychospołecznym w formie analizy zachowania oraz na poziomie farmakologicznym poprzez ustalenie stopnia uzależnienia od nikotyny. Tak więc, najlepsza metoda wydaje się kombinacja modyfikacji zachowania i zastępczej terapii nikotynowej. Podczas celowego rzucania palenia obok niezbędnej motywacji konsumenta tytoniu należy uwzględnić, że wpływ mają trzy główne czynniki kontynuacji palenia- nawyk, kompensacja i nikotyna. Czynnik nawykowy może zostać najlepiej skorygowany przez samokontrolę. Tu stosuje się metody, które oddzielają palenie od określonych sytuacji. Na początku procesu odwyku prowadzone są protokoły palenia. Następnie sytuacje związane z paleniem podlegają analizie i poprzez kontrolę bodźców redukowane. Czynnik kompensacji musi być pokonany poprzez rozbudowę nowych wzorców zachowania oraz poprzez ustalenie systemu nagród za osiągnięte cele w danej fazie rzucania palenia.
Czynnik trzeci utrzymujących nałóg palenia to nikotyna. Za pomocą nikotynowej terapii zastępczej może on zostać skontrolowany. Najpierw jednak należy wykonać test Fagerstroema pozwalający na ustalenie stopnia uzależnienia od nikotyny. W ramach nikotynowej terapii zastępczej mamy do dyspozycji nikotynowe gumy do żucia, plastry nikotynowe, spray do nosa i inhalatory. Nawyki związane z paleniem mogą dzięki farmakologicznemu podaniu nikotyny zostać łatwiej zredukowane. Poprzez zastosowanie leczniczo aplikowanej nikotyny znika lub zostaje znacznie złagodzony zespół odstawienny, co w dużym stopniu podwyższa gotowość do równoległego stosowania technik odwykowych. Oddziaływanie palenia na organizm Co 10 sekund ktoś umiera na skutek konsumpcji tytoniu. Na początku lat 90-tych szacunkowo z powodu palenia tytoniu umierały 3 miliony osób rocznie. Wśród osób palących od młodości przez całe życie, około 50% zmarło na choroby skojarzone z konsumpcją tytoniu. Połowa zgonów przypadała na wiek średni, druga zaś połowa na wiek zaawansowany. 40-45% zgonów na nowotwory, 90-96% przypadków zgonów na raka płuc, 75% zgonów uwarunkowanych przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, 20% zgonów z powodu chorób naczyniowych i 35% zgonów na skutek chorób serca i układu krążenia spowodowanych jest w krajach uprzemysłowionych wśród mężczyzn w wieku od 35 do 69 lat przez konsumpcje tytoniu. Ale statystycznie istotne związki występują również pomiędzy paleniem tytoniu i rakiem jamy ustnej, języka, krtani, gardzieli, przełyku i pęcherza moczowego. Istnieją również przesłanki, ze palenie tytoniu ma wpływ przyczynowy na raka trzustki, nerek i szyjki macicy. Jeśli w krajach rozwijających się utrzyma się tendencja wzrostowa konsumpcji tytoniu, w latach 2010 do 2030 w umrze na skutek konsumpcji tytoniu około 10 milionów ludzi rocznie, w tym 7 milionów w krajach rozwijających się. W roku 1985 około 800 000 europejczyków, głównie mężczyzn, zmarło na skutek palenia tytoniu. Jeśli obecne nawyki związane z paleniem zostaną utrzymane i nie nastąpi zasadnicza zmiana, w roku 2025 będzie około 2 milionów zmarłych z powodu tytoniu (1,5 miliona mężczyzn i około 0,5 miliona kobiet). Połowa z tego (około 1 miliona) będzie w wieku średnim (40-69) i straci przeciętnie około 20 lat życia. Na skutek palenia tytoniu rocznie umiera w Austrii 14.000 w Austrii, a w Szwajcarii 7000 osób. Intensywni palacze skracają swój czas życia o około 12,3%. Z 1000 młodych dorosłych płci męskiej w Anglii i Walii, którzy palą, średnio: 1 zostaje zamordowany 6 ginie wskutek wypadków komunikacyjnych 250 umiera przedwcześnie na skutek palenia tytoniu.
Z szacunków dotyczących globalnego rozwoju odnośnie odsetek zachorowań na raka wynika, że u mężczyzn najczęściej występującym rodzajem nowotworu jest rak płuc. Odsetek zachorowań na raka płuc wzrósł od roku 1975 do roku 1985 o 44%. Wraz ze wzrostem o 73% w przeciągu 10 lat rak płuc u kobiet na świecie stanowi najszybciej rozwijający się typ nowotworu. Uwarunkowane jest to zmianą nawyków związanych z paleniem u kobiet. Redukcja konsumpcji tytoniu, patrząc globalnie, niosłaby ze sobą znaczne zmniejszenie zachorowań nowotworowych. Przegląd chorób związanych z konsumpcją tytoniu: Konsumpcja tytoniu stanowi w wypadku szeregu chorób * najistotniejszy czynnik etiologiczny: np. rak oskrzeli * czynnik ryzyka: np. zawał serca Znane obecnie zaburzenia zdrowia związane z tytoniem, w przyporządkowaniu do układów organizmu: Układ oddechowy: nowotwór oskrzeli, chroniczne zapalenie krtani, rak krtani Układ sercowo- krążeniowy: wieńcowe zaburzenia ukrwienia, mózgowe zaburzenia ukrwienia, obwodowe zaburzenia ukrwienia Układ trawienny: nowotwór warg, nowotwór jamy ustnej, nowotwór przełyku, wrzody żołądka i dwunastnicy, rak trzustki Układ moczowo- płciowy: brodawczak pęcherza moczowego, rak pęcherza moczowego, rak szyjki macicy Ciąża: niska waga urodzeniowa, podwyższone ryzyko przedwczesnego porodu, zwiększona umieralność prenatalna Ekspozycja osób niepalących na dym tytoniowy (palenie bierne) może powodować między innymi następujące dolegliwości: Zaburzenia samopoczucia w rozumieniu dokuczliwości Alergię na tytoń Nadwrażliwość przy alergiach innej genezy Zwiększoną zachorowalność na choroby dróg oddechowych u niemowląt i małych dzieci mieszkających w domach palaczy. Niespecyficzna zachorowalność i umieralność u palaczy Dane epidemiologiczne: Według oszacowań WHO na świecie jest około 1100 milionów palaczy. Stanowi to jedną trzecia ludności po piętnastym roku życia. Przeważająca większość palaczy znajduje się, stanowiąc 800 milionów, w krajach rozwijających się, przy czym znaczną większość stanowią mężczyźni (700 milionów). W samych Chinach, kraju o największej liczbie ludności, żyje 300 milionów palaczy (proporcje mężczyzn do kobiet= 9:1). Odpowiada to liczbie palaczy we wszystkich krajach rozwiniętych razem wziętych.
Globalne szacunki pokazują, że palaczami jest 47% mężczyzna i 12% wszystkich kobiet. W krajach rozwiniętych pali 42% mężczyzn i 24% kobiet. W krajach rozwijających się według szacunków na podstawie istniejących danych pali 48% mężczyzn i 7% kobiet. Generalnie zachorowalność u kobiet jest mniejsza. W krajach rozwiniętych kobiety stanowią około jednej trzeciej palaczy, natomiast w krajach rozwijających się około jednej ósmej. W krajach postkomunistycznych Europy Centralnej i Wschodniej pali 28% kobiet, w krajach z gospodarką rynkową 23%, a w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach 21%. W Danii 37% palaczek stanowi najwyższy odsetek pośród kobiet. Każdego roku na świecie na raka choruje około 6,5 miliona ludzi, około połowę z nich stanowią mężczyźni, a połowę kobiety. W wypadku kobiet na pierwszym miejscu występuje rak piersi, rak szyjki macicy, rak kolorektalny, rak żołądka i rak płuc. Pośród mężczyzn jest to rak płuc, rak żołądka, rak kolorektalny, rak jamy ustnej i prostaty. Jeśli można byłoby wykluczyć czynnik ryzyka jakim jest palenie, śmiertelność z powodu nowotworów spadłaby na świecie o jedną trzecią.