KODEKS ETYCZNY POLSKIEGO TOWARZYSTWA PSYCHOLOGII PROCESU Wprowadzenie Kodeks etyczny PTPP służy pomocą w rozumieniu zawiłości zagadnień pracy terapeutycznej, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony praw klienta w procesie psychoterapii. Relacja terapeutyczna jest szczególnym rodzajem relacji interpersonalnej, która może stwarzać rozliczne trudności nieuregulowane przez kodeks cywilny lub inne regulacje prawne. Kodeks etyczny jest zbiorem zasad obowiązujących terapeut(k)ę w jego/ jej relacji do klienta/ki. Zawiera również wskazówki dotyczące procesów wymagających szczególnej świadomości ze strony terapeuty/ki. Procedury stosowane w sytuacjach przekroczenia zasad kodeksu przedstawione są w regulaminie Komisji Etycznej. Zasady kodeksu etycznego obowiązują wszystkie osoby posiadające dyplom terapeutów pracy z procesem oraz studentów II fazy, czyli osoby posiadające formalne uprawnienia PTPP do pracy z klientami i grupami. Każde naruszenie zasad kodeksu może spowodować wszczęcie przeciwko terapeucie postępowania komisji etycznej PTPP. Zasady ogólne 1. Naczelną zasadą obowiązującą w pracy terapeutycznej jest dobro klienta. 2. Terapeut(k)a pracujący/a z procesem podąża w swojej pracy za całościowym procesem klienta/ki, uwzględnia deklarowane przez niego/nią problemy i cele jak również marginalizowane aspekty, przejawiające się w postaci procesów wtórnych. 3. Terapeut(k)a wykazuje autentyczne zainteresowanie klientem i postawę otwartości i tolerancji. Samoświadomość 1. Terapeut(k)a pracująca z procesem jest zobowiązany/a do ciągłej pracy nad sobą i doskonalenia wewnętrznego oraz korzystania z własnej pogłębionej świadomości dla dobra klientów. Rozumie i uwzględnia w swej pracy to, że jego/jej aktualna kondycja psychofizyczna, poglądy, przekonania, progi, mogą wpływać na przebieg terapii. 2. Terapeut(k)a podchodzi do swej pracy z pokorą, zdając sobie sprawę z własnych ograniczeń. W sytuacjach wątpliwych bez wahania i zwłoki zwraca się opomoc do superwizora. 3. Terapeuci/tki uznając szkolenia, praktykę, różnice i doświadczenie innych osób zawodowo zajmujących się pomaganiem, odnoszą się do nich z należytym szacunkiem i uznaniem. 4. Terapeut(k)a zdaje sobie sprawę z ograniczeń pracy terapeutycznej; w razie potrzeby przekierowuje klientów do innych specjalistów (np. medycyna, prawo, pomoc społeczna, inni terapeuci). 1 / 5
Odpowiedzialność społeczna 1. Terapeut(k)a nie dyskryminuje klientów ze względu na wiek, płeć, orientację seksualną, narodowość, religię, niepełnosprawność, status ekonomiczny, ani w żaden inny sposób określony prawem. 2. Terapeut(k)a posiada świadomość i umiejętności umożliwiające pracę nad zagadnieniami indywidualnymi, zbiorowymi i społeczno-politycznymi. W swej pracy uwzględnia kontekst kulturowy, rozumie psychologiczne i społeczne aspekty sytuacji mniejszości, grup marginalizowanych lub posiadających niższy status społeczny. 3. Zdaje sobie sprawę z własnych poglądów oraz ich potencjalnego wpływu na pracę terapeutyczną. Ma świadomość różnicy rang i kieruje się zasadami głębokiej demokracji. Przebieg terapii 1. Terapeut(k)a chętnie odpowiada na wszelkie pytania i wątpliwości pojawiające się na pierwszym spotkaniu, możliwie wprost, unikając odpowiedzi niejasnych i wymijających. Również w każdym momencie terapii jest zobowiązany do odpowiadania w sposób jasny i dostosowany do stylu komunikacyjnego klienta/ki na wszelkie pytania dotyczące przebiegu terapii, stosowanych metod i technik. 2. Wspólnie z klientem/ką omawia długość trwania terapii, jej częstotliwość, kierunki pracy, stosowane metody. 3. Terapeut(k)a ma obowiązek poinformować klienta/kę o innych metodach terapii, jeśli uzna, że mogą one lepiej służyć klientowi/ce, lepiej spełniać jego/jej oczekiwania lub gdy klient/ka o to pyta. 4. Przedstawia jasno klientowi/ce zasady współpracy dotyczące wysokości opłat i sposobu ich wnoszenia, odwoływania sesji przez obie strony, kończenia terapii. Każda zmiana w tych zasadach powinna być związana z ustaleniami obu stron. 5. Terapeut(k)a jest otwarty na zmianę kierunku pracy oraz nowe problemy pojawiające się w trakcie terapii, które zgłasza klient(k)a, przy czym po stronie terapeuty/ki leży wnoszenie świadomości, jak się zmienia kierunek pracy w stosunku do ustalonego na początku terapii. 6. Terapeut(k)a ma obowiązek uwzględniać sposób rozumienia problemu przez klienta i nie forsuje swoich pomysłów. Klient/ka ma prawo decydować, czym się chce zajmować podczas terapii i w jaki sposób. W sytuacji odmienności zdań terapeut(k)a jest zobowiązany/a wyjaśnić klientowi/ce swoje stanowisko w sposób zrozumiały dla klienta/ki, a także odstąpić od swoich pomysłów, jeśli nie są one przyjęte przez klienta/kę. 7. Wyznacznikiem kierunku pracy terapeuty/ki jest przede wszystkim feedback klienta/ki, rozumiany jako całościowa reakcja na propozycje i interwencje terapeutyczne. 8. Zakończenie terapii powinno organicznie wynikać z dziejących się procesów i musi się wiązać ze świadomą decyzją terapeuty/ki i klienta/ki. a. Jeżeli jest to wyłącznie decyzja terapeuty/ki, musi być podyktowana dobrem klienta/ki, i wówczas terapeut(k)a jest zobowiązany/a do udzielenia klientowi/ce dostatecznych wyjaśnień swojej decyzji tak, żeby on/ona mógł/a ją zrozumieć i przyjąć. Dopóki nie uzyskamy kongruentnej zgody klienta/ki na zakończenie terapii, należy z nim/ą nad tym pracować. Rekomendowana jest też praca własna lub superwizyjna terapeuty/ki. b. Jeżeli jest to decyzja klienta, co do której terapeuta ma wątpliwości, powinien je klientowi przedstawić. Jednocześnie zobowiązany jest do uszanowania decyzji klienta w tej sprawie. 2 / 5
Relacje zawodowe 1. Podstawą relacji terapeutycznej jest szacunek i podmiotowe traktowanie klienta/ ki. 2. W relacji do klienta/ ki terapeut(k)a kieruje się otwartością i tolerancją. Jeżeli własne poglądy lub nastawienia terapeuty/ki blokująakceptację postaw czy poglądów klienta/ki, i terapeut(k)a nie jest w stanie przepracować tej blokady w ramach pracy superwizyjnej, przekierowuje tę osobę do innego terapeuty. 3. Terapeut(k)a zdaje sobie sprawę z ważności specyficznych zjawisk zachodzących w relacji terapeutycznej i dąży do jak najbardziej świadomego ich uwzględniania mając na względzie dobro klienta/ki. 4. Terapeut(k)a zdaje sobie sprawę z rangi związanej z pełnioną przez siebie rolą, a także innych posiadanych rang i przywilejów; pracuje nad poszerzaniem tej świadomości i umiejętnością korzystania z posiadanej rangi dla dobra klienta. 5. Terapeut(k)a nie wchodzi z klientem/ką w jakiekolwiek relacje o charakterze seksualnym ani relacje o zabarwieniu erotycznym. W przypadku pojawienia się takich uczuć pracuje nad tym w ramach superwizji. a. Jeżeli uczucia mają charakter zaśnienia lub przeciwprzeniesienia i udaje się je przetransformować w ramach superwizji, terapeut(k)a może kontynuować pracę z daną osobą. b. Jeżeli uczucia takie utrzymują się i mogą zaburzać przebieg pracy terapeutycznej, terapeut(k)a przekierowuje klienta/kę do kogoś innego, uprzednio przepracowując problem. c. Terapeut(k)a nie wchodzi w relację o charakterze erotycznym z byłym klientem/ką przez okres co najmniej dwóch lat. W tym czasie obie strony pracują z zewnętrznymi osobami nad domknięciem ewentualnych wątków przeniesieniowych lub przeciwprzeniesieniowych, kwestią różnicy rang i innymi problemami związanymi z zaistniałą sytuacją. 6. Terapeut(k)a dba o jasność kontraktu finansowego dotyczącego opłat za terapię. Nie prowadzi terapii na zasadzie barterowej wymiany usług. Nie wchodzi z klientami w interesy ani relacje o charakterze biznesowym ze względu na różnicę rang i specyfikę zjawisk relacyjnych występujących w terapii. 7. W miarę możliwości terapeut(k)a stara się unikać pełnienia wielorakich ról wobec osób będących w terapii, w tym w szczególności ról związanych z władzą, zależnością i ocenianiem. W sytuacji wystąpienia wielorakich ról bierze na siebie odpowiedzialność za świadome wnoszenie i rozwiązywanie problemów z tym związanych. Badania, publikacja wyników, popularyzacja wiedzy. 1. Terapeut(k)a zachowuje szczególną ostrożność zapraszając swoich klientów do udziału w badaniach naukowych. Wobec wszystkich osób uczestniczących w badaniach kieruje się następującymi zasadami: a. Wyjaśnia potencjalnym uczestnikom rodzaj, cel oraz sposób przeprowadzania jakichkolwiek studiów czy badań. Na wyjaśnienia należy poświęcić dodatkowy czas, uprzedzając o tym wcześniej klienta, nie może się to odbywać podczas sesji terapeutycznej. b. Upewnia się, czy klienci/tki udzielili/ły świadomej i możliwej do zweryfikowania zgody przed rozpoczęciem badań. Bierze pod uwagę ewentualne ryzyko, że klient(k)a nie będzie w stanie odmówić, i jest szczególnie uważny/a na negatywny bądź mieszany feedback oraz wszelkie sygnały, które mogłyby wskazywać na trudności w odmowie. 3 / 5
c. Rozważa korzyści naukowo-badawcze w stosunku do postawienia klienta w sytuacji prośby. W kontakcie z własnym terapeutą lub superwizorem przygląda się własnym celom i motywacjom związanym z badaniami, tak aby uniknąć wywierania nieświadomej presji na klientów/ek. 2. Terapeut(k)a zobowiazany/a jest do chronienia dobra i anonimowości klientów/ek w przypadku, gdy rozważana jest jakakolwiek forma publikacji materiału klinicznego. W sytuacji, gdy istnieje możliwość rozpoznania opisywanych doświadczeń, terapeut(k)a powinien uzyskać zgodę osoby zainteresowanej. 3. Przy popularyzowaniu wiedzy z zakresu psychologii procesu w dowolnej formie (publikacje, wykłady, wystąpienia, internet) osoba prezentująca materiał dba o rzetelność, zrozumiałą formę bez nadmiernych uproszczeń oraz zachowanie anonimowości ewentualnych przykładowych doświadczeń z pracy klinicznej. 4. Terapeut/ka zachowuje dużą świadomość podczas kontaktów z mediami. Uważa na kontekst, w którym pojawiają się wypowiedzi,bierze pod uwagę tło społeczno-kulturowe w taki sposób, by uwzględnione były zasady głębokiej demokracji. Sprawdza własną motywację, tak aby własne interesy (np. potrzeba reklamy) nie wpływały na możliwe zniekształcenia przedstawianych treści. Jest szczególnie uważny/a na to, by przykłady z praktyki nie naruszały anonimowości klientów. Kompetencje i odpowiedzialność zawodowa 1. Terapeuci/tki pracy z procesem, pracując zgodnie z nabytymi w trakcie szkolenia kompetencjami zawodowymi, mają obowiązek jasno i wyraźnie przedstawić klientom, jakie uprawnienia i kompetencje posiadają. Dyplomowani terapeuci pracy z procesem legitymują się dyplomem ukończenia Programu Licencyjnego. Terapeuci będący studentami w drugiej fazie szkolenia, posiadający zaświadczenie o ukończeniu I fazy Programu Licencyjnego, mają prawo do prowadzenia terapii i pracy z grupami pod stałą superwizją dyplomowanego terapeuty pracy z procesem, posiadającego uprawnienia superwizyjne. Osoby te wymienione są na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Psychologii Procesu. 2. Wszyscy terapeuci/tki pracujący z procesem mają obowiązek stałego szkolenia i podnoszenia swoich kwalifikacji. 3. Zaleca się aby każdy terapeuta/ka posiadał odpowiednie ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej. 4. Etyka pracy zawodowej wymaga, aby terapeuta/ka nie przystępował/a do sesji w złej kondycji psychofizycznej. Poufność i ochrona danych 1. Terapeuci/tki mają obowiązek zapewnić klientom stosowne i odpowiednio wyposażone miejsce do pracy terapeutycznej, gwarantujące poufność. 2. Terapeuci/tki mają prawo do sporządzania notatek podczas sesji. Jednak notatki te nie mogą zawierać danych osobowych umożliwiających identyfikację klienta. 3. Zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych wszelkie dane osobowe klientów winny być odpowiednio chronione przed dostępem osób trzecich, natomiast osoby, których dotyczą powinny mieć możliwość wglądu do nich i ich zmiany. 4. Wszelkie informacje pochodzące z sesji mają charakter poufny. Można je ujawnić 4 / 5
wyłącznie na żądanie Sądu i prokuratury w przypadku wezwania na świadka. Nie ma obowiązku składania zeznań na policji. 5. Terapeuta jest zobowiązany do zgłoszenia odpowiednim organom nadużyć i przemocy, o których dowiedział/a się podczas sesji, również wtedy, gdy nadużywającym jest klient/ka. Zaleca się kontakt z prawnikami i innymi ekspertami w razie zaistnienia takiej sytuacji. 6. Respektując obowiązujące w tym zakresie przepisy prawne, terapeut(k)a pracując z klientem/tką stosującym/ą przemoc stosuje zasadę czerwone światło, czyli całkowita niezgoda na nadużywające zachowania oraz zielone światło, czyli gotowość pracy nad całościowym procesem klienta. Zasady kodeksu etycznego nie wyczerpują wszelkich problemów etycznych jakie mogą się pojawić w związku z prowadzeniem i nauczaniem psychoterapii. Terapeut(k)a trzyma się obowiązujących zasad, a jednocześnie pamięta o współodczuwaniu i podmiotowym traktowaniu osób, oraz stara się w jak najbardziej świadomy sposób podchodzić do każdej sytuacji. Kodeks Etyczny PTPP wersja pdf do pobrania 5 / 5