Blattin News. Numer 3/2012

Blattin News Numer 3/2012 Dlaczego należy szczepić prosięta lub warchlaki przeciwko cirkowirusom świń Zaburzenia okresu międzyciążowego u bydła Hiszpańska Sjesta

OD REDAKCJI Drodzy Czytelnicy, Spotykamy się po dłuższej przerwie, tuż przed świętami Bożego Narodzenia. Z tej okazji przyjmijcie nasze najlepsze życzenia. Zapraszamy do ciekawej lektury nowego numeru naszego biuletynu. Zespół redakcyjny Blattin News SPIS TREŚCI: s. 3. s. 7. 18. s.15 s. 21 TRZODA Dlaczego należy szczepić prosięta lub warchlaki przeciwko cirkowirusom świń, dr n. wet. Krzysztof Janeczko BYDŁO Zaburzenia okresu międzyciążowego u bydła, Prof. dr hab. Jan Twardoń, lek. wet. Maciej Bednarski Hiszpańska Sjesta, Paweł Baliński Blattin Polska PRODUKTY NOWOŚCI W OFERCIE: - Blattin Nitro-Mineral - Blattin Lac-Mix 45M - Blattivit Mix-Uni POLECAMY: - Blattisan Plantasan AKTUALNOŚCI Zmiana adresu siedziby głównej Rekordowe plony kukurydzy Blattin Polska Sp. z o.o. na EuroTier 2012 Czysta hala udojowa bez wysiłku Dezynfekcja budynków inwentarskich z zastosowaniem ROZPYLACZA 2 Wydawca: Blattin Polska Sp. z o.o. ul. Ciepłownicza 7 Schodnia, 46-040 Ozimek tel./fax +48 774654 424 www.blattin.pl blattin.news@blattin.pl

Dlaczego należy szczepić prosięta lub warchlaki przeciwko cirkowirusom świń dr n. wet. Krzysztof Janeczko Vet-Trade Polska Sp. z o.o. Katedra Rozrodu z Kliniką Zwierząt Gospodarskich Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu. Historia chorób związanych z cirkowirusami świń ma już 20 lat. W tym czasie obserwowano różnorodne postacie zachorowań a ich obraz kliniczny ulegał stopniowym zmianom. Zakażenia cirkowirusowe ciągle znajdują się w centrum zainteresowania zarówno badaczy jak i lekarzy praktyków i wszystko wskazuje na to, iż w najbliższych latach tendencja ta zostanie utrzymana. Wynika to z faktu generowania przez omawianą infekcję wirusową ogromnych strat ekonomicznych, szacowanych przed wprowadzeniem masowych szczepień na około 500 do 900 mln euro rocznie. W 2004 roku wyliczono je na poziomie 600 mln euro. O niesłabnącym zainteresowaniu tym zagadnieniem świadczą tematy wiodących konferencji poświeconych zdrowiu świń, które miały miejsce w 2010 roku (Kongres IPVS w Vancouver) i w 2011 roku (Sympozjum Nowe i na nowo pojawiające się choroby świń w Barcelonie). Na kongresie w Vancouver tematyce immunoprofilaktyki cirkowirusowej poświęcono ponad 100 prac, z czego 24 dotyczyło celowości i efektywności szczepień loch a reszta dotyczyła efektywności szczepień prosiąt. Badacze europejscy opisywali badania dotyczące immunizacji zarówno loch jak i prosiąt, prace prowadzone w USA poświęcono efektom szczepienia prosiąt. Na sympozjum w Barcelonie, spośród 111 prac dotyczących zagadnień cirkowirusowych, 44 poświęcone były wynikom szczepień prowadzonych z użyciem dostępnych na świecie szczepionek. Obecnie uważa się, że szczepienia przeciwko cirkowirusowi świń typu 2 (PCV2) są najpowszechniejszymi i najbardziej efektywnymi działaniami w całej historii immunoprofilaktyki świń. W takich krajach jak Niemcy, Holandia czy USA szczepieniami obejmuje się ponad 80% ich pogłowia. Polska należy do krajów w których nie docenia się znaczenia tych szczepień w ochronie zdrowia świń przed skutkami chorób cirkowirusowych (PCVD). Świadczy o tym niewielki odsetek szczepionych zwierząt, który kształtuje się na poziomie niższym niż 30 %. Zasadniczym powodem jednoznacznie przemawiającym za prowadzeniem szczepień profilaktycznych przeciwko PCV2 jest powszechność występowania tego czynnika zakaźnego na całym świecie, prawie w każdej fermie. Nie ma więc możliwości uchronienia się przed wejściem tego czynnika zakaźnego do obiektu produkcyjnego. PCV2 jest koniecznym ale nie wystarczającym czynnikiem do wywołania choroby cirkowirusowej. Wspólne działanie cirkowirusa w połączeniu z tak zwanymi czynnikami wyzwalającymi (zakaźnymi i środowiskowymi czynnikami ryzyka) skutkuje wystąpieniem choroby. Szczepienia przeciwko PCV2 są odpowiedzią na powszechną obecność wirusa w środowisku fermy a działania organizacyjne mają za zadanie znieść wpływ czynników ryzyka na powstanie i rozwój choroby cirkowirusowej. Obecnie stosuje się 3 modele szczepień przeciwko PCV2. Obejmują one w pierwszym przypadku szczepienie tylko zwierząt stada podstawowego (loch i loszek), w drugim przypadku tylko prosiąt 3

4 a w przypadku trzecim szczepienie zarówno loch jak i prosiąt. Szczepienie loch, w sytuacji stabilnego statusu PCV2 na danym terenie, przynosi korzystne i wystarczające efekty zarówno w zakresie poprawy wydajności rozrodczej, zmniejszenia śmiertelności prosiąt na porodówce oraz zwiększenia ich masy odsadzeniowej, jak i w odniesieniu do chorób cirkowirusowych (PCVD) występujących u prosiąt odsadzonych oraz zwierząt w tuczu. Dzięki przekazywaniu przez matkę prosiętom w siarze przeciwciał i komórek odpornościowych, ogranicza wczesną ekspozycję osesków na PCV2. Szczepienie loch jest łatwiejsze do przeprowadzenia oraz tańsze niż szczepienie prosiąt. Dlaczego więc należy szczepić prosięta lub warchlaki przeciwko cirkowirusom świń? Okazuje się, że w niektórych sytuacjach szczepienie prosiąt jest konieczne i bardzo korzystne. Może ono być przeprowadzone tylko w odniesieniu do prosiąt jak i w połączeniu ze szczepieniem loch. Pierwszym i najważniejszym wskazaniem do szczepienia prosiąt przeciwko PCV2 jest pojawienie się choroby cirkowirusowej w stadzie, w którym ona dotychczas nie występowała lub wystąpiła ponownie w postaci klinicznej w wyniku błędów w zarządzaniu. W takim klinicznym przebiegu choroby podjęte szczepienia prosiąt przynoszą szybką poprawę w postaci znacznego zmniejszenia śmiertelności zwierząt oraz liczby charłaków w okresie odchowu i tuczu, polepszenia średnich dziennych przyrostów masy ciała, wzrostu współczynnika wykorzystania paszy, ujednolicenia wagi, zmniejszenia zużycia antybiotyków. Taka kryzysowa sytuacja w stadzie związana z wybuchem klinicznej postaci PCVD skłania do szczepienia prosiąt ale zachęca także do szczepienia loch przeprowadzonego w sposób masowy czyli dywanowo lub sukcesywnie w każdej grupie przed porodem. Po pewnym czasie uspokojenie sytuacji klinicznej i stabilizacja statusu immunologicznego mogą zachęcać do modyfikacji programu szczepień, polegającej na kontynuacji szczepienia loch i uodparniania prosiąt tylko tą drogą. Najkorzystniejsza po względem skuteczności jest kontynuacja szczepień zarówno prosiąt jak i loch. Kolejnym wskazaniem do szczepienia prosiąt przeciwko PCV2 jest niewłaściwa strategia podawania siary dla prosiąt ( zarządzanie siarą ) co bezpośrednio prowadzi do słabego zabezpieczenia prosiąt. W przypadku złego zarządzania siarą, szczepienie loch przyniesie tylko częściowe efekty w postaci poprawy parametrów rozrodu oraz zmniejszenia presji PCV2 w danym środowisku. Nie jest w stanie natomiast zabezpieczyć prosiąt we właściwy sposób, gdyż tyko poprzez siarę odporność humoralna i komórkowa jest w stanie dotrzeć do noworodków. W takim przypadku tylko szczepienie prosiąt przeciwko PCV2 umożliwia wytworzenie odporności na właściwym poziomie. Istotnym powodem podjęcia szczepień prosiąt przeciwko PCV2 są zakażenia wirusem PRRS i niektórymi innymi patogenami. Zaburzają one powstawanie odporności przeciwko cirkowirusom jak też jej przekazywanie przez matkę. W tych przypadkach szczepienie prosiąt daje szansę większej skuteczności. Szczepienia starszych prosiąt czy warchlaków są jednoznacznie wskazane w przypadku zakupu tych zwierząt do tuczu z obiektów, w których takich szczepień się nie prowadzi lub ich status pod tym względem pozostaje nieznany. Szczepienia prosiąt podejmowane są nie tylko w sytuacjach problemów zdrowotnych przebiegających z wyraźnymi zmianami klinicznymi. W ostatnim czasie pojawiły się publikacje obrazujące korzyści ze szczepienia zwierząt subklinicznie zakażonych bez widocznego obrazu chorobowego. W tych przypadkach szczepione świnie wykazywały między innymi mniejszą śmiertelność, wyższe dzienne przyrosty masy ciała, wyższy procent mięsności, większą średnią grubość polędwicy oraz wyższy zwrot inwestycji w porównaniu do świń nieszczepionych. Wysoka skuteczność szczepień pozytywnie rokuje na przyszłość w zakresie zwalczania skutków zakażeń PCV2. Wybór modelu szczepień zależy każdorazowo od wielu czynników i powinien być dokonywany w odniesieniu do każdego obiektu indywidualnie. Piśmiennictwo u autora Artykuł z nieznacznymi zmianami został opublikowany w katalogu targowym XV Międzynarodowe Targi FERMA ŚWIŃ i DROBIU 24-26.02.2012 r. w Łodzi

Zaburzenia okresu międzyciążowego u bydła Prof. dr hab. Jan Twardoń lek. wet. Maciej Bednarski Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu W ciągu ostatnich kilkunastu lat wydajność krów mlecznych w Polsce wzrosła kilkakrotnie a możliwości wzrostu wydajności tych zwierząt nie są jeszcze w pełni wykorzystane. Głównym czynnikiem hamującym tak olbrzymi wzrost wydajności jest trudność w sprostaniu ich potrzebom, co ujawnia się w niepłodności i chorobach wymion. Obniżona płodność spowodowana jest głównie zaburzeniami okresu okołoporodowego i międzyciążowego, których częstotliwość zwiększa sie wraz ze wzrostem wydajności mlecznej. Zwierzęta te w coraz to mniejszym stopniu są w stanie sprostać stawianym im wymogom a spadek odporności organizmu oraz przeciążenia metaboliczne prowadzą do stanów chorobowych. Procentowy udział krów, które ze względu na niepłodność muszą być coroczne eliminowane ze stada jest wysoki i może wynosić nawet 25-30 % stada. Powoduje to zmniejszenie średniego wieku krów w stadzie i nie wykorzystanie w zadawalającej ilości ich genetycznego potencjału wysokiej wydajności. Zaburzenia w okresie przedporodowym, w czasie porodu i w okresie poporodowym prowadzą do czasowej lub trwałej bezpłodności i eliminacji krów ze stada a tym samym do obniżenia wskaźników płodności. Do najczęściej występujących zaburzeń w wymienionych okresach należy zaliczyć m.in. ciężkie porody, zatrzymanie łożyska, zapalenia macicy, kulawizny, brak rui, cicha ruja i zamieralność zarodków. Przyczyny zaburzeń Najczęściej spotykane przyczyny zaburzeń płodności krów w okresie okołoporodowym i międzyciążowym to: błędy żywieniowe u krów wysokociężarnych i jałówek, złe warunki utrzymania, niewłaściwa pomoc i zła higiena porodu i okresu poporodowego, zakup i wstawianie zwierząt bez kwarantanny nowe infekcje, za późne rozpoczęcie leczenia w przypadku wystąpienia zaburzeń poporodowych, niedostateczna kontrola rui. Pogorszenie wskaźników płodności u krów wysokowydajnych wiąże się z wysokim zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe w laktacji. Wysoka wydajność mleka krów rasy HF powoduje, że częściej spotykane są u nich przypadki ujemnego bilansu energii oraz związanych z nim chorób metabolicznych negatywnie wpływających na płodność. Jakość żywienia w okresie zasuszenia ma bezpośredni wpływ na podstawowe funkcje organizmu w okresie porodu i po wycieleniu. Nadmierne, nie zbilansowane żywienie w tym okresie prowadzi do otłuszczenia i osiągania bardzo dobrej kondycji, najczęściej o BCS (body condition score) powyżej 4.0. Krowy z taką kondycją mają z reguły wydłużoną ciążę, nawet do dwóch tygodni. W tym wydłużonym czasie krowy poprawiają jeszcze kondycję, jednocześnie zwiększa się masa płodu, co utrudnia poród i prowadzi do ciężkiego porodu oraz powikłań poporodowych. W czasie porodu mogą powstawać uszkodzenia narządu rodnego z którego rozwiną się miejscowe stany zapalne, dojdzie do zatrzymania łożyska i atonii macicy. Słaba kurczliwość macicy powoduje gromadzenie w jamie macicy lochii poporodowych, które są wspaniałą pożywką dla rozwoju bakterii a tym samym powstania stanu zapalnego macicy. Wadliwe żywienie w okresie zasuszenia upośledza funkcje 5

wykazywały rui, krowy które wykazują nieregularne ruje, były kryte nieskutecznie 3 i więcej razy, badanie na cielność po 6 tygodniach po inseminacji lub wcześniej metodą USG, kontrola zdrowotności gruczołu mlekowego poprzez cykliczne badania kliniczne i laboratoryjne kontrola żywienia w grupach technologicznych, kontrola schorzeń metabolicznych, kontrola schorzeń racic i narządu ruchu Program opieki nad stadem krów mlecznych może być realizowany w różnym stopniu, w zależność od wielkości stada, intensywności produkcji i zainteresowania tym problemem właściciela stada. 6 wątroby, w tym przemian cholesterolu co zakłóca produkcję hormonów sterydowych i zaburzenia czynności rozrodczych w okresie poporodowym. Przykładem takich zaburzeń jest brak rui, opóźnienie wystąpienia pierwszej rui, ciche ruje, torbiele jajnikowe. W zapobieganiu powstawania zapaleń macicy u krów dużą rolę odgrywają również warunki utrzymania krów. Dotyczy to systemu uwięziowego jak i wolnowybiegowego. Wygodne legowiska ze suchą ściółką, wybiegi, prawidłowa korekcja racic przeprowadzana w odpowiednim czasie zapobiegają kulawiznom. Porodówki lub wyznaczone miejsca do porodu o właściwych warunkach higieny zapobiegają powstawaniu zakażeń poporodowych. W celu wczesnego wykrywania zaburzeń okresu okołoporodowego i kontroli rozrodu w stadzie należy ustalić z lekarzem weterynarii program opieki nad stadem krów mlecznych. Według wielu autorów i doświadczeń, systematyczna opieka nad stadem przynosi poprawę ogólnej zdrowotności, poprawia płodność i wydajność mleczną. Monitorowanie zdrowotności stada, wczesne wykrycie zagrożeń wynikających z wpływu negatywnych czynników na zdrowie i płodność oraz diagnozowanie podklinicznych zaburzeń przemiany materii poprawia znacznie wskaźniki płodności krów. Program opieki nad stadem Program opieki nad stadem krów mlecznych powinien uwzględniać następujące czynności: regularne, 2-3 krotne badanie każdej krowy po porodzie, którego celem jest wczesne wykrycie zaburzeń okresu poporodowego i natychmiastowe podjęcie leczenia stwierdzonych stanów patologicznych, najpierw powinny być badane krowy które wycieliły się w ostatnich 5-7 dniach, następnie krowy, które po 40-45 dniach od wycielenia nie Ciężki poród Poród stanowi zakończenie ciąży, jest procesem fizjologicznym i naturalnym. Odejście łożyska jest zakończeniem porodu i początkiem okresu poporodowego. W czasie trwania porodu dochodzi w organizmie samicy do nagłych zmian neurohormonalnych, poród jest dużym obciążeniem organizmu rodzącej samicy. Sytuacja ta sprzyja powstaniu różnego rodzaju powikłań zarówno u rodzącej jak i u noworodka. Właściwe postępowanie hodowcy w okresie przedporodowym, w czasie porodu i zaraz po porodzie może doprowadzić do zminimalizowania powikłań związanych z porodem. Poród naturalny (fizjologiczny) to taki poród który odbywa się siłami natury, bez pomocy człowieka. Jeżeli samica nie może urodzić samodzielnie, z różnych przyczyn i wymaga pomocy porodowej to określa się go jako poród ciężki. Poród ciężki (skomplikowany) spowodowany jest wieloma przyczynami. Przyczyny te można ująć w 3 grupy: I grupa- ze strony hodowcy i udzielającego pomocy porodowej, II grupa ze strony rodzącej i III grupa- ze strony płodu. Przygotowania do porodu i okresu poporodowego powinny rozpocząć się już w okresie zasuszenia. Bardzo istotne jest w tym okresie właściwe żywienie, dostosowane do potrzeb ciężarnej samicy i przygotowujące ją do porodu oraz laktacji po porodzie. Złe żywienie w okresie zasuszenia prowadzi do nadmiernego otłuszczenia krowy (syndrom tłustej krowy), co jest przyczyną ciężkiego porodu i zaburzeń okresu poporodowego. Na czas trwania porodu samica powinna być umieszczona w osobnym pomieszczeniu tzw. porodówce lub wydzielonym, obszernym stanowisku, aby zapewnić rodzącej właściwe warunki przestrzenne i higieniczne oraz spokój. Miejsca porodowe powinny być przestronne, ciepłe, wolne od przeciągów, podłogi łatwo zmywalne z dostępem do ciepłej i zimnej wody. Na porodówce musi być dostateczna ilość miejsca do udzielenia pomocy porodowej. Do udzielania pomocy porodowej

powinny być przygotowane czyste, sterylne linki porodowe, środki odkażające, zastępcze wody płodowe (parafina, żel). Przyczyny ciężkiego porodu ze strony hodowcy i udzielającego pomocy porodowej. Hodowca może przyczynić się do powstania ciężkiego porodu poprzez nieznajomość objawów zbliżającego się porodu, złe udzielanie pomocy porodowej, np. zbyt wczesne przerwanie błon płodowych i doprowadzenie do tzw. suchego porodu, zbyt wczesne pociąganie płodu bez przygotowania dróg rodnych do porodu co spowodować może zmiany w ułożeniu główki i kończyn płodu. Przeszkody porodowe ze strony rodzącej. Wśród wielu przyczyn należy wymienić wąskość dróg rodnych: wąskość sromu, pochwy, szyjki macicznej i miednicy. Zaburzenia te mogą być spowodowane zbyt wczesnym pokryciem niedojrzałej pod względem hodowlanym samicy (jałówki w wieku 9-14 miesięcy), obecnością blizn po poprzednich ciężkich porodach, umiejscowione w drogach rodnych torbiele, krwiaki oraz nowotwory. Przyczyną ciężkiego porodu ze strony matki są również nienormalne bóle porodowe. Właściwie przebiegające bóle porodowe odgrywają bardzo ważną rolę w przebiegu porodu. U samic rodzących można stwierdzić brak bólów porodowych lub słabe bóle porodowe które mogą mieć charakter pierwotny jak również wtórny. Pierwotne osłabienie bólów porodowych objawia się tym, że ich nasilenie jest słabe od początku porodu. Natomiast wtórnie osłabione bóle porodowe obserwujemy wtedy, kiedy początkowo prawidłowe nasilenie bólów ulega obniżeniu lub zanika zupełnie w następstwie zmęczenia mięśniówki macicy. Ma to miejsce np. przy długo trwających porodach. Występują również zbyt silne bóle porodowe, kiedy utrudnione zostaje przejście płodu przez drogi rodne. Zbyt silne bóle porodowe cechuje nasilone, bezskuteczne wyparcie płodu a skurcze macicy i tłoczni brzusznej są wtedy bardzo częste lub ciągłe. Przyczyny ciężkiego porodu ze strony płodu. Płód do porodu powinien być odpowiednio przygotowany i umiejscowiony w macicy. Określane jest to jako prezentacja płodu czyli właściwe a) ułożenie jego kończyn i główki do własnego tułowia, b) położenie płodu czyli stosunek długiej osi płodu do długiej osi matki i c) postawa płodu jako stosunek grzbietu płodu do grzbietu matki. Prawidłowe położenie płodu w drogach rodnych to proste główkowe, kiedy kończyny przednie są skierowane do dróg rodnych, są one wyprostowane a na nich ułożona jest główka. Również prawidłowe jest położenie proste pośladkowe, kiedy płód skierowany jest do dróg rodnych wyprostowanymi kończynami tylnymi (tzw. położenie proste pośladkowe). W obu przypadkach płód jest w postawie górnej, czyli grzbiet płodu zwrócony jest do grzbietu matki. Przeszkodą porodową jest również zbyt duży płód, może on być bezwzględnie za duży pod względem wielkości jak i ciężaru przekracza wtedy normę właściwą dla przeciętnego noworodka danego gatunku i rasy. A także względnie za duży. Taką sytuację spotykamy gdy kryte są jałówki przed osiągnięciem ¾ rozwoju fizycznego. Brak rui Zaburzenia czynności jajników i cyklu rujowego są częstą przyczyną niepłodności krów mlecznych, co stanowi poważny problem zwłaszcza u krów wysokomlecznych. Zjawisko to prowadzi do dużych strat ekonomicznych w hodowli bydła na skutek wydłużania się okresu międzyciążowego i pogarszania innych wskaźników płodności. Wielu autorów podaje, że zjawisko to dotyczy około 20-30 % krów w stadzie, a w niektórych oborach problemowych odsetek krów z brakiem rui może wynosić nawet 50-60 %. Brak rui to stan fizjologiczny lub patologiczny żeńskich narządów rozrodczych. Objawem jest brak cyklicznych zmian czynnościowych i morfologicznych na jajnikach, błonie śluzowej macicy i zewnętrznych narządach płciowych. Brak rui może być następstwem wrodzonych wad rozwojowych (brak lub niedorozwój jajników, obojnactwo lub frymartynizm u jałówek), pozapalnego zaniku jajników, torbieli jajnikowych, obecności ciałek żółtych przetrwałych lub rzekomociążowych, nowotworów jajnika. Najczęściej spotykaną przyczyną braku rui u krów jest obecność na jajnikach ciałek żółtych przetrwałych lub rzekomociążowych oraz torbieli jajnikowych. Przyczyną tych nieprawidłowości jest brak lub niedostateczne uwalnianie naturalnego czynnika luteolitycznego (PgF2alfa ) wskutek patomorfologicznych zmian zapalnych błony śluzowej macicy lub obecności w jej jamie treści patologicznej. Wymienione przyczyny są następstwem nieprawidłowego żywienia (niedobór energii, wit.e, beta karotenów), utrzymania krów a także choroby pasożytnicze i inne schorzenia ogólne. Szczególną rolę odgrywa niedobór energii, obniżony poziom glukozy i insuliny oraz podwyższony poziom wolnych kwasów tłuszczowych. Zjawiska te powodują zmniejszenie częstotliwości pulsów GnRH i gonadotropin z przysadki mózgowej. Praktyka hodowlana wskazuje na ssanie krów przez cielęta jako przyczynę opóźnienia poporodowej funkcji jajników i wystąpienia pierwszej rui p.p. p. Często przyczyną braku rui są błędy organizacyjne, nieznajomość objawów rujowych u krów (tzw. cicha ruja). Badaniem klinicznym, jajniki w stanie afunkcji określa się jako małe, gładkie i twarde twory a poziom progesteronu we krwi jest niski. 7

Postępowanie przy anoestrus u krów polega przede wszystkim na poprawie warunków środowiskowych, w tym żywienia (dostosowanego do wydajności i okresu laktacji), utrzymania oraz właściwej organizacji wykrywania rui. W terapii stosowane są metody tradycyjne, polegające na masażu macicy i jajników przez prostnicę, leczenie stanów zapalnych macicy oraz różne programy hormonalne z użyciem preparatów GnRH, preparatów gestagenowych. Leczenie hormonalne zaburzeń funkcji jajników można podjąć dopiero po dokładnej analizie przyczyn tych zaburzeń. Skuteczność terapii jest zależna od poprawy warunków środowiskowych i organizacji hodowli. Cicha ruja Cicha ruja to postać popędu płciowego, który przebiega bez zewnętrznych objawów rujowych lub są one bardzo niewyraźnie zaznaczone, przy czym zachowana jest cykliczna aktywność jajników: są one czynne, a owulacja i tworzenie się ciałek żółtych przebiega normalnie. Zjawisko to dotyczy najczęściej bydła, rzadziej owiec i kóz, tylko wyjątkowo loch i zwierząt towarzyszących. Suboestrus jest częstym zjawiskiem u krów z wysoką wydajnością mleczną, stale przebywających w oborze w okresie późnej zimy i wczesnej wiosny. U krów nie wykazujących rui do 60 dnia po porodzie stwierdza się najczęściej cichą ruję, natomiast inne stany patologiczne jajników występują jedynie w niewielkim odsetku. Można więc mówić o: a) cichej rui właściwej (głównie na tle błędów żywieniowych i systemu utrzymania) b) pozornej cichej rui (przyczyny organizacyjne: zła obserwacja rui, niedostateczna znajomość objawów rujowych). Do głównych przyczyn występowania cichej rui należy zaliczyć czynniki żywieniowe, takie jak: deficyt energetyczny, niedobór beta-karotenu i witaminy A, niedostateczne zaopatrzenie i niezbilansowanie składników mineralnych i pierwiastków śladowych, nadmiar w paszy surowego białka, niedobór w paszy włókna surowego o właściwej strukturze. Pamiętać przy tym należy, że w okresie wczesnej laktacji obok wysokiej wydajności mlecznej, następuje proces regeneracji macicy, uruchomienie nowego cyklu i ponowne zapłodnienie. Ponieważ te zjawiska wymagają odpowiednio dużej ilości energii, może dojść wtedy do zjawiska konkurencji między wydajnością mleczną a płodnością. Oprócz tego niewłaściwe żywienie może prowadzić do powstania schorzeń metabolicznych. Kwasica w przedżołądkach obniża udział kwasu octowego, a tym samym substancji wyjściowej do produkcji estrogenów, które są przecież odpowiedzialne za wystąpienie zewnętrznych objawów rujowych. Nie można również zapominać, że w syntezie hormonów (m.in. estrogenów) uczestniczy witamina A, której odpowiedni poziom jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania procesów rozrodczych. Z innych przyczyn cichej rui należy wymienić błędy w utrzymaniu zwierząt (brak ruchu, niedostatek światła, nieodpowiednia temperatura i/lub wilgotność w oborze). Czynniki te wpływają na czynność wydzielniczą wyższych centrów regulacyjnych (podwzgórze, przysadka). Szczególnie niekorzystne są sytuacje stresowe, które poprzez wzrost wydzielania endogennych katecholamin hamują wydzielanie GnRH LH. Pewne znaczenie w powstawaniu cichej rui mają również predyspozycje genetyczne. Należy pamiętać również o tym, że cicha ruja może mieć charakter fizjologiczny. Ma to miejsce u jałówek w okresie dojrzewania płciowego oraz u krów w okresie wczesnego puerperium (pierwszej poporodowej owulacji występującej najczęściej w 3-cim tygodniu post partum nie towarzyszą zwykle zewnętrzne objawy rujowe!!). Należy również wspomnieć o tzw. pozornej cichej rui. Jest to stan, gdzie obok normalnej czynności jajników występują normalne, fizjologiczne objawy oestrus, które jednak nie są rozpoznawane przez obsługę z uwagi na złą obserwację rui oraz niedostateczną znajomość charakteru i wyrazistości objawów rujowych. Tak więc pozornie cicha ruja nie jest żadnym stanem patologicznym, a jej znaczenie polega przede wszystkim na tym, aby uwzględnić ją w diagnozie różnicowej w stosunku do prawdziwej rui. Objawy cichej rui W wywiadzie stwierdza się, że krowa (jałówka) od dłuższego czasu nie latuje się. Badaniem ginekologicznym per rectum stwierdza się, iż jajniki wykazują normalną wielkość, przy czym na jednym lub obydwu znajdują się ciałka żółte w różnym okresie ich rozwoju (w fazie tworzenia, dojrzałe lub w zaniku) oraz różnej wielkości pęcherzyki. Na gonadach będą więc stwierdzane różne stadia czynnościowe, normalnie przebiegającego cyklu rujowego. Pomimo tego, że zmiany na jajnikach wskazują na obecność rui, to jednak ze względu na małą ilość wytworzonych estrogenów- brak jest typowych zewnętrznych objawów rujowych lub są one bardzo miernie wyrażone. Jedynie niekiedy w przebiegu suboestrus pojawia się mała ilość rzadkiego śluzu rujowego, częściej natomiast ok. 2 dni po owulacji występuje krwisto zabarwiony, śluzowaty wyciek z pochwy (tzw. krwawienie porujowe). W konsekwencji, krowy wykazujące ciche ruje nie są w ogóle unasienniane lub unasienniane w niewłaściwym terminie- kiedy widoczny jest wspomniany krwisty wypływ- ale jest to jednak dwa dni za późno!!!

Rozpoznanie Diagnoza cichej rui stawiana jest na podstawie jedno- lub dwukrotnego badania rektalnego jajników. Pomocne jest wziernikowanie pochwy, którym można wykazać mniej lub więcej zaznaczony obraz rujowy błony śluzowej. Wystąpienie odruchu tolerancji w czasie cichej rui można sprawdzić za pomocą odruchu łechtaczkowego lub lędźwiowego. Tradycyjną, prostą oraz tanią metodą wykrywania rui jest bezpośrednia obserwacja krów. Przeprowadzać ją można kilka razy dziennie (minimum 2-3 razy) przez około 20-30 minut na przykład przy okazji doju, ruchu na wybiegu, pastwisku, ale i na stanowisku z bliskiej odległości. Przy tak minimalnym nakładzie czasu obserwacji hodowca jest w stanie wykryć 50-70 % latujących się krów. Zwiększając nakład czasu na bezpośrednią obserwację można uzyskiwać jeszcze lepsze efekty. Nawet do 40 % rui jest manifestowanych wczesnym rankiem, co można obserwować przy porannym doju. Pomocnym w wykrywaniu rui może być buhaj próbnik lub specjalistyczne urządzenia (pedometry, aktywometry) pracujące w różnych systemach mechanicznych lub elektronicznych np. tzw. wykrywacze rui, wykorzystujące różnice pomiaru oporności śluzu pochwowego u krów. Możliwe jest też wykrywanie rui przy wykorzystaniu badań laboratoryjnych dokonując pomiaru ilościowej zawartości progesteronu w mleku lub stosowaniu szybkich, terenowych metod jakościowych przy użyciu stosownych testerów. Rokowanie Prognoza jest na ogół pomyślna z uwagi na to, że cicha ruja jest połączona z owulacją, więc jeśli się tę ruje rozpozna, to krowa czy jałówka pokryta lub sztucznie unasienniona (w odruchu tolerancji) zajdzie w ciążę. Leczenie Warunkiem skutecznego leczenia jest przede wszystkim poprawa żywienia i utrzymania. Jest to jednak raczej działanie długofalowe. Doraźne a zarazem natychmiastowe działanie terapeutyczne polega na stosowaniu prostaglandyny F2 alfa lub jej analogów u tych zwierząt, u których badaniem rektalnym stwierdza się ciałko żółte. U większości krów 2-4 dni po injekcji obserwuje się objawy rujowe a po inseminacji odsetek zacieleń jest dobry. Nie jest raczej polecane (tak popularne dawniej) wyłuszczanie (enukleacja) ciałka żółtego ze względu na niebezpieczeństwo krwawień i powstania zrostów jajnika z otaczającymi tkankami. Terapia uzupełniająca polega na podawaniu witamin (A i E). Zapobieganie Zapobieganie cichej rui polega przede wszystkim na zapewnieniu prawidłowego i dobrze zbilansowanego żywienia (odpowiednie zaopatrzenie w energię, białko, składniki mineralne, pierwiastki śladowe i witaminy) oraz dobrych warunków utrzymania. Dobre efekty daje prowadzenie w oborze tzw. kalendarza rujowego- na jego podstawie zwraca się szczególna uwagę (w wypatrywaniu rui) na te samice, u których podejrzewa się cichą ruję. Jeżeli przypadki cichej rui są coraz częstsze najlepszą metodą profilaktyczną będzie zapewnienie krowom ruchu (wypędzanie na pastwisko lub wypuszczanie na wybieg przyoborowy) oraz obecność w stadzie buhaja-próbnika. Ruch na świeżym powietrzu oraz obecność samca intensyfikują przemianę materii i pobudzają pierwotne instynkty płciowe krów. Każda z metod wykrywania rui jest dobra jeżeli jest skuteczna i przynosi dobre efekty. Podstawową jednak zasadą działania jest ciągła, wnikliwa obserwacja, nadzorowanie krów oraz codzienne monitorowanie, dokumentowanie i analizowanie wyników rozrodu. Żadna z krów stada nie może pozostać ani przez jeden dzień bez nadzoru hodowcy. Zapalenia macicy Występują one u samic wszystkich gatunków, ale największe znaczenie mają u krów i klaczy. Rzadziej spotyka się je u samic mięsożernych, a bardzo rzadko u samic małych przeżuwaczy oraz u macior. Do zapalenia macicy dochodzi najczęściej w okresie poporodowym, ale zdarzają się również przypadki zapaleń w okresie porodu a nawet w czasie ciąży. Macica krowy w czasie prawidłowego porodu i okresu poporodowego narażona jest na zakażenie poprzez otwarte po wycieleniu drogi rodne co umożliwia wnikanie do wnętrza tego narządu 9

10 różnych drobnoustrojów. U krów u których przebieg okresu poporodowego jest prawidłowy, największe nasilenie namnażania się flory bakteryjnej w macicy spotyka się około 10 dnia od wydalenia płodu. Jednak w większości przypadków, drobnoustroje te eliminowane są przez układ odpornościowy organizmu i nie zagrażają one zdrowiu zwierzęcia. Procesy zapalne toczące się w macicy stwarzają niesprzyjające warunki do przenikania plemników w kierunku jajowodów, uniemożliwiają zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej oraz jej dalszy rozwój. Powstające na wskutek toczących się stanów zapalnych w czasie ciąży zmiany morfologiczne i czynnościowe w ścianie macicy prowadzą do zaburzeń w odżywianiu zarodka lub płodu, powodują uszkodzenia połączeń łożyska płodowego i matczynego, co może doprowadzić do przenikania drobnoustrojów i ich toksyn a w konsekwencji do śmierci zarodka. Główną przyczyną powstania procesów zapalnych macicy są zakażenia przenikające do macicy podczas porodu, bezpośrednio po nim, w okresie rui i w czasie sztucznej inseminacji lub krycia. Ważną rolę w powstawaniu zakażenia macicy odgrywa aktualna faza cyklu płciowego, głównie stan równowagi hormonalnej między estrogenami a progesteronem. Ze stanem tym związany jest mechanizm naturalnej oporności błony śluzowej macicy. Uważa się, że macica jest bardziej oporna na zakażenie podczas rui niż w fazie ciałka żółtego cyklu płciowego. Przypisywane jest to wzmożonemu wydzielaniu estrogenów w tym okresie. Ważną rolę odgrywa również otwarcie szyjki macicy, co podczas rui umożliwia odpływ wydzieliny macicznej. Oporność na zakażenie wzrasta również na skutek zmiany stężenia jonów potasu w tej wydzielinie. Przy powikłaniach cyklu płciowego dochodzi do zaburzeń wydzielania oraz zmian w budowie histologicznej błony śluzowej macicy, co ułatwia przenikanie i rozmnażanie zarazków saprofitycznych oraz chorobotwórczych i powstanie zapalenia. Stan zapalny macicy może dotyczyć całej jej ściany wszystkich warstw, chociaż najczęściej proces zapalny ogranicza się tylko do jej błony śluzowej. Dlatego ze względu na umiejscowienie się procesu zapalnego rozróżniamy: zapalenie błony śluzowej macicy które występuje najczęściej, zapalenie przenoszące się z błony śluzowej macicy na jej warstwę mięśniową występuje zawsze wspólnie z zapaleniem błony śluzowej, zapalenie przenoszące się na błonę surowiczą oraz narządy sąsiadujące występuje przy ostrych procesach zapalnych w okresie poporodowym, cechuje je powstawanie zrostów macicy z okolicznymi narządami. Ze względu na intensywność przebiegu procesu zapalnego macicy możemy wyróżnić zapalenie ostre oraz zapalenie przewlekłe. W toczącym się procesie zapalnym dochodzi do wytwarzania wydzieliny zapalnej i w zależności od jej charakteru zapalenia dzieli się na nieżytowe, śluzowo-ropne, ropne i posokowate. Ostre zapalenia macicy występują najczęściej we wczesnym okresie poporodowym, w ciągu pierwszego tygodnia po wycieleniu. Dotyczy przede wszystkim krów po ciężkim porodzie, z zatrzymanym łożyskiem i atoniczną macicą. Słaba kurczliwość macicy powoduje zaleganie dużej ilości odchodów poporodowych, które stają się doskonałą pożywką dla wnikających do światła macicy bakterii. Innymi predysponującymi czynnikami do wystąpienia tego schorzenia są wypadnięcia macicy oraz urodzenia martwego cielęcia. Przy ostrym zapaleniu macicy zaburzony jest stan ogólny krowy. Objawia się to utratą apetytu, obniżeniem wydajności mlecznej a nawet niekiedy jej zahamowaniem, osowieniem i otępieniem zwierzęcia oraz obecnością cuchnącego surowiczo-krwistego (posokowatego) wypływu z pochwy. Zdarzają się sytuacje kiedy brak jest objawu wypływu wydzieliny zapalnej z dróg rodnych. Ma to

miejsce w przypadku atonii macicy i zamknięcia szyjki macicznej. Stan taki określa się ropomaciczem. Zwiększona jest również temperatura wewnętrzna organizmu, podwyższone jest tętno i oddechy. Jeżeli nie podejmie się w odpowiednim czasie leczenia to może dojść nawet do zejścia śmiertelnego zwierzęcia. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy jest najczęstszą postacią schorzenia macicy u krów. Pojawia się w okresie 2-3 tygodni po porodzie i wywiązuje się z reguły z ostrego zapalenia, ale spotykane jest również u krów które nie miały komplikacji okołoporodowych. Ten stan zapalny często związany jest z występującymi zakażeniami macicy w okresie poporodowym. Do zakażenia narządu rodnego dochodzi podczas niehigienicznie przeprowadzanego porodu, przy ciężkich i długo trwających porodach, oraz podczas zatrzymania łożyska co powoduje opóźnienie inwolucji macicy i zaleganie lochii poporodowych w świetle macicy. Do powstania omawianych zaburzeń przyczynia się również uszkodzenie lokalnych mechanizmów obronnych oraz opóźniony powrót cyklicznej aktywności jajników po wycieleniu. Zapalenie błony śluzowej macicy może występować również po zabiegu unasienniania lub krycia na skutek zakażenia specyficznymi drobnoustrojami takimi jak mętwik płodowy lub rzęsistek bydlęcy, ale również z powodu braku higieny i przy złej technice zabiegu inseminacji. W przypadku poronienia istnieje także poważne zagrożenie wywiązania się stanu zapalnego macicy o różnym stopniu nasilenia. Przewlekłemu zapaleniu macicy towarzyszą różnorodne objawy zewnętrzne, zmiany w budowie ściany macicy oraz zaburzenia w jej funkcji. Na podstawie tych zmian wyróżnia się cztery formy przewlekłego zapalenia macicy u krów Najbardziej łagodna forma to nieżytowe, przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy (E 1). Przy zapaleniu tego stopnia mało widoczne są objawy kliniczne. Objawia się głównie tym, że krowa przejawia prawidłowy przebieg cyklu, jest unasienniana i nie zachodzi w ciążę ale ponownie powtarza ruję w regularnych odstępach czasu. Badaniem przez prostnicę nie stwierdza się żadnych odchyleń od normy. Zauważa się zwiększone wydzielanie śluzu, którego zaschnięte ślady można znaleźć na ogonie i guzach kulszowych. Badaniem przez pochwę widoczne są zmiany w postaci stanu zapalnego zewnętrznego ujścia szyjki macicy. Drugi stopień to śluzowo-ropne przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy (E 2).Powstaje najczęściej z ostrego procesu zapalnego lub jako powikłanie zapalenia I stopnia. Obraz chorobowy jest bardziej wyrazisty, a zmiany kliniczne są stwierdzane zarówno badaniem przez pochwę jak i przez prostnicę. Cykl jajnikowy jest zachowany, krowa jest nieskutecznie unasienniana i powtarza w regularnych odstępach. Śluz rujowy zawiera ropne smużki lub zmętnienia. Wydzielina śluzowo-ropna pojawia się również poza okresem rujowym. W badaniu przez prostnicę stwierdza się nieznaczne pogrubienie ścian macicy a badaniem przez pochwę rozwarcie i stan zapalny szyjki macicy z nieznaczną ilością wydzieliny śluzoworopnej na dnie pochwy. Objawy E 2 bywają często stwierdzane przy torbielowatości jajników. E 3 to ropne zapalenie błony śluzowej macicy. U krów objawia się wyciekiem mniejszej lub większej ilości żółtobiałej, śmietankowatej i cuchnącej ropnej wydzieliny. Zewnętrzne narządy płciowe, nasada ogona oraz pośladki są powlekane wydzieliną ropną. Wydzielina ta widoczna jest również na stanowisku. Badaniem przez prostnicę stwierdza się zgrubienie i stwardnienie ściany macicy a w pochwie wyraźnie uwidacznia się stan zapalny rozwartej szyjki macicy przez którą wycieka ropa. Ropne zapalenie często jest połączone z zaburzeniami cyklu płciowego w postaci braku rui i występowaniu acyklii ze względu na obecność ciałka żółtego rzekomociążowego na jajniku. Ropomacicze czyli E 4 to czwarty stopień zapalenia przewlekłego macicy. Jest to ciężka postać ropnego zapalenia błony śluzowej macicy z jednoczesnym nagromadzeniem się ropy w macicy przy zamkniętej szyjce macicznej. Duże ilości wydzieliny ropnej w jamie macicy powodują jej symetryczne powiększenie co można pomylić z trzymiesięczną ciążą. Przy dużym wypełnieniu ropą (nawet kilkadziesiąt litrów), stan ogólny się pogarsza, mogą wystąpić objawy ropnicy (pyemia) w postaci braku apetytu, wypadania sierści, podwyższonej temperatury i obrzęku stawów. Rokowanie przy tej postaci zapalenia jest niepomyślne i może skończyć się śmiercią zwierzęcia. 11

Hiszpańska Sjesta Paweł Baliński Blattin Polska Sp. z o.o. Pod koniec czerwca br. doradcy żywieniowi Blattin mieli okazję szkolić się w Hiszpanii. Wyjazd obejmował między innymi zwiedzanie hiszpańskich gospodarstw oraz szkolenia teoretyczne z zakresu żywienia prowadzone przez dr Alexa Bacha z ośrodka badawczo-naukowego IRTA oraz Jerzego Kosieradzkiego z American Soybean Association. Z szybkiej rewizji terenowej okazało się że Polskie i Hiszpańskie rolnictwo ma ze sobą wiele wspólnego Cena mleka 0,34 za litr Ceny mleka w Hiszpanii kształtują się w granicach 0,34 za litr w skupie i wahają się w poszczególnych regionach, najwyższa jest w Valencjii i wynosi 0,35, natomiast najniższa jest w Baleares, tylko 0,30. W 2008 roku Hiszpania zajmowała czwarte miejsce w Unii Europejskiej pod względem liczby bydła, oraz ósme miejsce za Polską i Irlandią w liczbie krów mlecznych (0,9 miliona sztuk). Ponad 97 procent krów to rasa Holsztyńsko- Fryzyjska. Roczna produkcja mleka to 6,5 mld ton, natomiast roczna konsumpcja to 10 mld ton. Pozostała ilość brakującego mleka jest importowana z Francji i Niemiec. Wielkość stad jest bardzo zróżnicowana i waha się od 24 (region Galicia) do 208 krów w stadzie (region Muricia), w 65% roczna kwota mleczna w gospodarstwie nie przekracza 200 tyś. Według Alexa Bacha nie do końca przemyślaną decyzją rządu Hiszpańskiego było przyznawanie kwoty mlecznej dla gospodarstw produkujących 140 tyś litrów surowca rocznie, ponieważ tam opłacalność produkcji pozostała na niskim poziomie. Najwyższa wydajność mleczna krów jest w okolicach Madrytu i wynosi ponad 10 tyś litrów, natomiast najniższa jest we wspomnianym rejonie Muricia tylko 5400 litrów. utrzymywanie 282 krów na 35 hektarach. Krowy były utrzymywane w systemie wolnostanowiskowym, legowiska dla krów ścielone trocinami, podział na dwie grupy laktacyjne (powycieleniowa i powyżej 70 dnia laktacji). Posadzki dla krów były samospławialne, woda spłukiwała posadzkę dwa razy w ciągu dnia, jednocześnie chłodząc przy okazji krowy. 12 Typowe hiszpańskie gospodarstwo W trakcie naszego pobytu mieliśmy okazję zwiedzić zarówno gospodarstwa mleczne, te nastawione na bydło opasowe oraz jedną odchowalnię jałówek hodowlanych. Na pierwszym odwiedzonym gospodarstwie nie małym szokiem było dla nas Na gospodarstwie zamontowany był separator do gnojowicy, który oddzielał separat od wody i umożliwiał jej krążenie w zamkniętym obiegu przez 3 miesiące.

Ciekawostką było pojenie cieląt mlekiem pełnym do 75 dnia życia i utrzymywanie indywidualne do 40 dnia, ponadto do 6 miesiąca cieliczki otrzymywały tylko sypką paszę treściwą oraz sieczkę ze słomy jęczmiennej. Bawełna na stole paszowym... W drugim odwiedzonym gospodarstwie rodzinnym było 680 krów dojnych, właściciele zaczynali od czterdziestu sztuk. Krowy dojone trzykrotnie w ciągu dnia, łącznie czas doju to 22 godziny. Krowy po porodzie do 50 dnia karmione jedną dawką TMR, rozcieńczoną sieczką ze słomy. Średnia wydajność za laktację 305 dniową to 11 tyś, mleko o parametrach 3,5% tłuszczu i 3,2% białka, LKS poniżej 200 tyś. W dawce pokarmowej znajdowało się 8 kg nasion bawełny, która stanowiła źródło białka (zawartość 30%), tłuszczu 20% oraz włókna 30%. Jakość oraz strawność białka bawełny mieści się pomiędzy białkiem sojowym a rzepakowym. W dawce nie było sianokiszonki z traw, natomiast był dodatek siana z lucerny w ilości 2 kg. Obory wolnostanowiskowe, legowiska z matami ścielonymi trocinami. W upalne dni krowy chłodzone były wentylatorami oraz wodą spływającą po dachu. Dawka pokarmowa dla krów była bilansowana według stosunku białka do energii. Kiszonka z kukurydzy 22 kg ( 44%) Kiszonka z trawy 10 kg ( 20,24%) Pasza pełnoporcjowa 2,32 kg ( 4,7%) Śruta kukurydziana 3,20 kg ( 6,41%) Śruta rzepakowa granulat 5,4 kg ( 10,91%) Młóto browarniane 4 kg (8,09%) Słoma jęczmienna 1,2 kg ( 3,81%) Śruta sojowa 0,65 kg (1,32%) Tab. 1 Przykładowa dawka TMR dla krów w laktacji. 13

Procent brakowania krów na poziomie 30 %, średnia długość przebywania krów w stadzie to 2,2 laktacji. Krowy o wydajności poniżej 25 litrów na dzień i niecielne brakowane ze stada, warunek ekonomicznej opłacalności produkcji. Odchowalnie jałowizny pomysł na specjalizację gospodarstw Tygodniowe cieliczki przywożone były raz w tygodniu z siedmiu okolicznych gospodarstw. Ferma była w stanie pomieścić około 2000 sztuk. Koszt odchowania takiej jałówki do momentu oddania z gospodarstwa to około 1900 (w wieku 21 miesięcy i w 7 miesiącu cielności). Pierwsze 3 miesiące utrzymania były najdroższe ze względu na preparaty mlekozastępcze, dziennie około 4,5, powyżej 3 miesiąca 2,9 na zwierzę. Po przyjeździe na gospodarstwo zwierzęta były ważone, badane przez lekarza weterynarii oraz przepajane były preparatem elektrolitowym. Gospodarstwa z których pochodziły jałóweczki objęte były identycznym programem szczepień profilaktycznych krów. Cielęta odpajane dwukrotnie w ciągu dnia preparatem mlekozastępczym w ilości 4 litrów na raz. Cielęta miały stały dostęp do wody oraz sypkiej paszy starterowej. Celem było osiągnięcie masy ciała 100 kg w 3 miesiącu życia. Średnie przyrosty za cały okres odchowu pomiędzy 800-850 g. Od 140 kg jałówki przesuwane były do grupy żywionej dawką TMR, ta sama dawka do momentu inseminacji. Pierwsze krycie w wadze 330kg, wysokość w krzyżu 130 cm, wiek około 13 miesięcy. Po 13 miesiącu życia jeżeli nie wystąpiła naturalna ruja jałówka była synchronizowana. USG wykonywane 4 razy w 28 dniu, 42, 100 i 200 dniu ciąży. Zużycie nasienia to 2 słomki na skuteczną inseminację. Waga wyjeżdżających z gospodarstwa jałówek wahała się pomiędzy 550-580 kg (na dwa miesiące przed wycieleniem). Na 100 sztuk przywiezionych zwierząt 88 z nich wracało do gospodarstwa cielnych. Śmiertelność i brakowanie w skali roku na poziomie 6%. Średnia wydajność mleczna od tak odchowywanych jałówek wynosiła 10 tyś litrów mleka. Pożegnanie z Hiszpanią Na początku lipca żegnając się z upalną Hiszpanią szkoda było opuszczać ten piękny i sprzyjający wakacyjnym podróżom klimat. Wzbogaceni o nowe doświadczenia oraz wiedzę powróciliśmy do kraju przywożąc ze sobą miłe wspomnienia oraz ciekawe pomysły podsunięte rozwiązaniami podpatrzonymi u hiszpańskich rolników. 14

PRODUKTY NOWOŚCI W OFERCIE: Blattin Nitro Mineral Mieszanka mineralno-witaminowa z mocznikiem dla krów mlecznych i młodzieży Blattin Nitro Mineral to nowy produkt w ofercie Blattin zawierający mocznik. Blattin Nitro Mineral przeznaczony jest dla krów mlecznych i młodzieży żywionych systemem TMR jak również może być wykorzystany do przygotowania pasz treściwych. Zawartość mocznika w mieszance pozwala na zastąpienie 0,5 kg śruty sojowej. Zaleca się stosowanie produktu w dawkach pokarmowych zawierających duże ilości łatwo fermentujących węglowodanów dlatego też produkt powinien być stosowany w dawkach z dużym udziałem kiszonki z kukurydzy. Blattin Nitro Mineral WYBIERZ EKONOMICZNIE! Dawkowanie: Produkt należy wprowadzać stopniowo od 150 g w przypadku bydła dorosłego tak aby w ciągu 7-10 dni dojść do rekomendowanej dawki 300g /sztuka duża/dzień. Mieszankę można stosować maksymalnie w dawce do 400 g/sztuka duża/dzień. W przypadku żywienia młodzieży produkt może być stosowany tylko w przypadku młodzieży starszej (powyżej 6 miesięcy) w początkowej dawce 80 g zwiększanej stopniowo do 200 g. Preparat zawiera w swoim składzie pełen zestaw witamin łącznie z B-komplex i charakteryzuje się wysokim poziomem mikroelementów. Mieszanka w pełni pokrywa zapotrzebowanie krów średnio- i wysokowydajnych w witaminy i minerały. Zawartość składników w 1 kg: 12,6% wapń, 3% fosfor, 6% sód, 4% magnez, 500 000 j.m. witamina A, 80 000jm witamina D3, 3 000mg witamina E, 20mg witamina B1, 30mg witamina B2, 25mg witamina B6, 250µg witamina B12, 160mg kwas nikotynowy, 4mg kwas foliowy, 70mg kwas pantotenowy, 100 mg jod, 20mg kobalt,1 500 mg miedź, 3 000mg mangan, 9 000mg cynk, 40mg selen, 28,5% mocznik Opakowanie: worek 25 kg 15

PRODUKTY NOWOŚCI W OFERCIE: Blattin Lac-Mix 45M Koncentrat dla krów z mocznikiem Blattin Lac- Mix 45M to nowy, kolejny już produkt w ofercie firmy Blattin zawierający mocznik. Mieszanka należy do grupy wysokobiałkowych koncentratów dla bydła Blattin Lac-Mix charakteryzujących się zawartością najwyższej jakości białka, niezbędnych składników mineralnych, witamin oraz substancji biologicznie czynnych. Teraz wykorzystując własne zboża z pomocą Blattin Lac-Mix 45M sporządzisz pełnowartościową paszę za niewielkie pieniądze. Koncentrat Blattin Lac-Mix 45M przeznaczony jest dla bydła powyżej 6 miesiąca życia. Zawartość mocznika w mieszance pozwala na zastąpienie śruty sojowej w proporcji 1:1. Zaleca się stosowanie produktu w dawkach pokarmowych zawierających duże ilości łatwo fermentujących węglowodanów dlatego też produkt powinien być stosowany w dawkach z dużym udziałem kiszonki z kukurydzy. Stosowanie: maksymalny udział do 10% dawki kompletnej dziennej, maksymalnie 2,5 kg/szt. Produkt może częściowo zastąpić śrutę sojową, wówczas zamiany dokonuje się w proporcji 1:1. Blattin Lac-Mix 45M KRÓL OSZCZĘDZANIA! Zawartość składników w 1 kg: 45% białko surowe, 8,1% włókno surowe, 3% tłuszcz surowy, 4,32% wapń, 0,76% fosfor, 0,5 % sód, 0,35% magnez, 40 000 j.m. witamina A, 5 000jm witamina D3, 36,36 mg witamina E, 40 mg żelazo, 4 mg jod, 2mg kobalt,30 mg miedź, 160 mg mangan, 300mg cynk, 1mg selen, 60g mocznik, 30 mg BHT 16

Mieszanka zawiera 150 g/kg białka surowego z mocznika. wartość energetyczna: 5,5 MJ Opakowanie: worek 25 kg Przykładowe receptury mieszanek paszowych na bazie koncentratu Blattin lac-mix 45M Dawka oparta na kiszonce z kukurydzy: składnik jm 1 2 3 4 5 Pszenica % 25 15 35 35 14 Pszenżyto % 20 15 - - 15 Jęczmień % 35 25 40 39 30 Kukurydza % - 20 - - 10 Blattin glimel % - - - 1 - glukoza % - - - - 1 Blattin Lac-Mix 45 M % 20 25 25 25 30 Parametry mieszanki białko % 18,07 19,18 19,54 19,44 20,89 nel MJ 6,84 6,78 6,73 6,96 6,89 NOWOŚĆ Gwarancja wysokich zysków! Wysokobiałkowe koncentraty dla bydła. Produkty Blattin LAC-MIX zawierają odpowiednią ilość najwyższej jakości białka, oraz niezbędne składniki mineralne, witaminy, substancje biologicznie czynne. Dzięki temu wykorzystując własne zboża sporządzisz pełnowartościową paszę za niewielkie pieniądze. Teraz zaoszczędzisz jeszcze więcej stosując Blattin Lac-Mix 45M! Linia koncentratów Blattin Lac-Mix: Blattin Lac-Mix 45M Blattin Opas Mix Blattin Lac-Mix 34 Blattin Lac-Mix 33 Blattin Lac-Mix 38 by-pass NOWOŚĆ BLATTIN LAC MIX 45M. Król oszczędzania! Blattin Polska sp. z o.o. tel./fax: +48 77 465 44 24, tel.: +48 77 402 63 55 do 57; e-mail: blattin@blattin.pl; www.blattin.pl

PRODUKTY NOWOŚCI W OFERCIE: Blattivit Mix Uni 15/10% Nowy koncentrat dla tuczników Koncentraty dla trzody Blattivit Mix umożliwiają sporządzanie paszy wykorzystując własne zboże i nie wymagają uzupełniania śrutą sojową. Dostarczają zwierzętom wszystkich niezbędnych składników i dostosowane są do różnorodnych potrzeb: uwzględniając wiek zwierząt, masę ciała oraz kierunek użytkowania. Wysoki poziom aminokwasów, preparatów enzymatycznych i zakwaszających, naturalny stymulator wzrostu - Sangrovit, dodatek fitazy oraz wysoka jakość białka to gwarancja wysokich przyrostów i wzrost efektywności produkcji. Moc koncentratów Blattivit Mix to zdrowe i silne zwierzęta. Blattivit Mix Uni 15/10% to nowa propozycja w grupie koncentratów dla trzody przeznaczona dla tuczników na cały okres tuczu. W pierwszej fazie, tj. od 25 kg do 65-70 kg, należy go stosować na poziomie 15%, natomiast w drugiej fazie, powyżej 70 kg na poziomie 10%. Wartość energetyczna: 10,8 MJ Zawartość składników w 1 kg: białko ogólne 36%, włókno surowe 6%, tłuszcz surowy 2,8%, lizyna 3,6%, metionina 0,65%, treonina 1,4%, wapń 4,2%, fosfor 0,86%, sód 1%, witamina A 42000 j.m., witamina D 9000 jm, witamina E 350 mg, 8 mg witamina B1, 16 mg witamina B2, 11,4 mg witamina B6, 113,8 mg witamina B12, 10 mg witamina K, 100 mg kwas nikotynowy, 40 mg kwas pantotenowy, 228 mg chlorek choliny, 1,6 mg kwas foliowy, 450 mg cynk, 450 mg żelazo, 297,6 mg mangan, 375 mg miedź, 2 mg kobalt, 7,45 mg jod, 1,52 mg selen, Sangrovit, aromat Stosowanie: I faza tuczu 15% koncentratu + 85% zboża II faza tuczu 10% koncentratu + 90% zboża Opakowanie: worek 25 kg 18

PRODUKTY - POLECAMY Blattisan Plantasan. I kaszel nie straszny Okres przejściowy między zimą a wiosną, lub jesienią a zimą jest dla młodych zwierząt dużym obciążeniem prowadzącym do spadku odporności organizmu a co się z tym wiąże - kaszlu. Osłabienie systemu immunologicznego prowadzące do różnych infekcji powodują także stresujące sytuacje takie jak: zmiana miejsca w chlewni czy oborze, transport oraz słaba wentylacja pomieszczeń. Blattisan Plantasan to specjalistyczna mieszanka z fitobiotykami przeciw kaszlowi u prosiąt i cieląt. Jej zastosowanie podnosi status zdrowotny zwierząt, co w efekcie prowadzi do większego pobrania i wykorzystania paszy oraz przynosi zadowalające wyniki odchowu. Korzyści stosowania produktu: sprawnie działający system immunologiczny dzięki wysokim poziomom witamin E i C ustępujący odruch kaszlu lepsze pobieranie paszy dzięki kombinacji wysokostrawnej chętnie pobieranej glukozy oraz preparowanej kukurydzy prawidłowe funkcjonowanie płuc przez dodatek roślinnego Plantasankomplex Plantasankomplex ma działanie wykrztuśne, bakteriostatyczne i antywirusowe. To połączenie doskonałych właściwości fitobiotyków: olejku eukaliptusowego oraz Sangrovitu, które sprawia, że Blattisan Plantasan łagodzi kaszel oraz wzmacnia odporność młodych organizmów. Zawartość składników w 1 kg: składnik jedn. Blattisan Plantasan białko % 3,4 tłuszcz % 1,5 włókno % 0,9 fosfor % 0,1 witamina E jm 5 000 witamina C mg 10 000 Plantasankomplex + Stosowanie: prosięta: do 1% dawki dziennej cielęta: 20-30 g/sztuka/dzień Opakowanie: worek 10 kg 19

AKTUALNOŚCI Zmiana adresu siedziby głównej firmy W związku z zakończeniem prac budowlanych i modernizacyjnych na terenie Wytwórni Pasz w Siedlcu, z których kluczowym było oddanie do użytku nowej hali magazynowej wysokiego składowania o powierzchni 1800m 2 oraz wyremontowanie powierzchni biurowych, z dniem 29.11.2012 r. zmianie uległa lokalizacja siedziby głównej firmy. Magazyn główny oraz biuro zostały przeniesione na poniższy adres: Blattin Polska Sp. z o.o. Siedlec, ul. Poznowicka 1 47-180 Izbicko Dane rejestrowe spółki nie uległy zmianie, na tą chwilę zmienił się jedynie adres korespondencyjny firmy. W związku z tym wszelka korespondencja powinna być kierowana na powyższy adres. Wszystkie dotychczasowe numery telefonów praz adresy e-mail pozostają bez zmian. Bieżący rok to bardzo ważny rok w życiu firmy Blattin. Mamy nadzieję, że ukończenie tej ważnej inwestycji przyczyni się do poprawy jakości obsługi naszych klientów oraz stworzy możliwości dalszego rozwoju. Rekordowe plony kukurydzy Chcielibyśmy podzielić się w Wami informacją, o rekordowych plonach kukurydzy jednego z naszych Hodowców. W Gospodarstwie Rolnym Pani Bożeny Butor w Łanach Wielkich kukurydza osiągnęła w tym roku gigantyczne rozmiary. Poniżej zamieszczamy fotografię przedstawiająca to zadziwiające i godne podziwu zjawisko. Gorąco zachęcamy do przesyłania na adres redakcji blattin.news@blattin.pl podobnych zdjęć. Najciekawsze zostaną opublikowane na łamach naszego biuletynu. 20