Żywienie a aktywność tarczycy prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW
Podwzgórze TRH Przysadka Oś podwzgórzowo przysadkowo - tarczycowa TSH Tarczyca T 4, T 3, rt 3 Osoczowe białka wiążące - hormony związane hormony wolne dysocjacja 5 5 rt 3 Tkanki docelowe T T 3 Receptory 4 jądrowe
Produkcja ciepła Produkcja energii Praca serca Metabolizm lipidów Rola hormonów tarczycy Oddychanie Prawidłowy wzrost i rozwój Rozwój i funkcjonowanie mózgu
Objawy niedoczynności tarczycy: Obniżenie tempa przemiany materii Nietolerancja zimna Spowolnienie umysłowe Depresja Wzrost masy tkanki tłuszczowej Senność Objawy nadczynności tarczycy: Wzrost tempa przemiany materii Nietolerancja ciepła Niepokój Nadpobudliwość Utrata masy ciała Zaburzenia rytmu serca Zmniejszenie tolerancji wysiłków
Objawy obniżonej aktywności tarczycy mogą także wystąpić na skutek niedostatecznego zaopatrzenia osi tarczycowej w mikroskładniki diety: składniki mineralne witaminy
Synteza hormonów w tarczycy Tyreoglobulina (Tyr) + I - Tarczycowa peroksydaza jodująca Tetrajodotyronina (T4) Trijodotyronina (T3) http://www.histology-world.com/audioslides/thyroid.htm
Tarczycowa peroksydaza jodująca (antygen w chorobie Hashimoto) kluczowy enzym w syntezie hormonów tarczycy zawiera w swojej cząsteczce żelazo
Hormony tarczycy zawierają w swoich cząsteczkach jod: Tyroksyna jest uważana za prohormon. W tkankach ulega dejodynacji do trijodotyroniny, która jest hormonem aktywnym. Tyroksyna = T 4 Trijodotyronina = T 3
Dejodynacja T4 do T3 zachodzi dzięki działaniu enzymów, które są selenoproteidami. Pierścień zewnętrzny Pierścień wewnętrzny Dejodynazy (selenoproteidy) 3,3,5-trijodotyronina (T 3 )
Przed syntezą hormonów tarczycy następuje utlenienie jonów jodkowych przy udziale silnego utleniacza nadtlenku wodoru. Przed niepożądanym, niszczącym działaniem nadtlenku wodoru tkanka tarczycy jest chroniona przez enzymy selenoproteidy peroksydazy glutationowe.
Do powstania hormonów tarczycy potrzebne są więc: żelazo jod selen
Niedobór żelaza w ustroju Obniżenie stężenia hormonów tarczycy w osoczu Objawy niedoczynności tarczycy, powiększenie tarczycy
25% dziennego zalecanego spożycia żelaza (RDI) 2 kurze wątroby ¾ szkl. nasion soi, gotowanej fasoli i soczewicy 170 g wołowiny 280 g kurczaka 10% RDI 28 g migdałów 2 ½ jaja
Podwzgórze TRH Przysadka Niedobór jodu Znaczne obniżenie stężenia hormonów tarczycy, wzrost stężenia hormonu tyreotropowego (TSH) TSH Tarczyca T 4, T 3, powiększenie gruczołu T 4, T 3, Objawy niedoczynności tarczycy, w życiu płodowym niedorozwój mózgu, ograniczenie wzrostu, powiększenie gruczołu (wole)
Zawartość jodu (μg/100 g) makrela 140 Minimalne dzienne spożycie jodu to 75 μg, optymalne 150 300 μg, powyżej - nadmiar małże 140 dorsz 110 ostrygi 60 łosoś 37 tuńczyk 30 śledź 29
Nadmiar jodu efekt Wolffa-Chaikoffa hamowanie syntezy hormonów tarczycy zwężenie tarczycowych naczyń krwionośnych - zmniejszenie wychwytu jonów jodkowych z krwi redukcja odpowiedzi na TSH hamowanie dokomórkowego transportu aminokwasów obniżenie syntezy TPO i tyreoglobuliny hamowanie wiązania jodu przez tyreoglobulinę
Podwzgórze TRH Niedobór selenu Przysadka TSH Tarczyca T 4, T 3 Zmniejszenie wytwarzania aktywnego hormonu T 3 w tkankach i jego stężenia w krążeniu Obniżenie aktywności enzymów przeciwutleniających w tarczycy GPx H 2 O 2, RFT wątroba Poziom dejodynazy, T3 Oksydatywne uszkodzenie tkanki tarczycy Zmniejszenie wpływu T 3 na metabolizm
100% RDI selenu (60 μg K, 70 μg M): 21 g orzechów brazylijskich 25% RDI: 28 g mieszanych orzechów 170 g indyka albo śledzi 12 ostryg 198 g wołowiny
Niedobór cynku: obniżenie stężenia T 4 i T 3 w krążeniu objawy niedoczynności w tym obniżenie tempa przemiany materii Podwzgórze TRH Przysadka TSH Tarczyca T 4, T 3, rt 3 Hormony tarczycy Rola cynku w osi tarczycowej Synteza TRH w podwzgórzu Działanie TRH na komórki tyreotropowe przysadki Wpływ T3 na ekspresję genów 5 5 rt 3 Tkanki docelowe T T 3 Receptory 4 jądrowe
100% RDI cynku (15 mg): 170 g wołowiny (przeciętnie) 1 szkl. gotowanej fasoli 25% RDI: 5 łyżek stołowych ziaren pszenicy 85 g wieprzowiny 1 ¼ szkl. ciecierzycy 340 g jogurtu 2 szkl. mleka
Dla prawidłowej aktywności tarczycy ważne są także witaminy A, D i E, które modulują jej aktywność 100% zalecanego dziennego spożycia wit A (800 μg): 60 g wątroby kurzej 1 łyżeczka herbaciana tranu ¼ szkl marchwi ¼ szkl dyni konserwowej ¼ szkl szpinaku ¼ szkl kapusty włoskiej
Witamina D 100% zalecanego dziennego spożycia (5 μg) : 1 łyżeczka herbaciana tranu ok.42 g śledzia ok. 85 g łososia ok. 140 g sardynek Grzyby są jedynymi roślinami zawierającymi ergosterol - prekursor wit. D (0,45 μg/100g).
Witamina E 100% zalecanego dziennego spożycia (10 mg): 3 łyżki stołowe oleju słonecznikowego ½ szkl. nasion słonecznika ok. 57 g migdałów 25% : 2 łyżki stołowe oleju rzepakowego, arachidowego lub oliwy 3 łyżki stołowe ziaren pszenicy 28 g orzechów laskowych lub ziemnych
Składniki pokarmowe hamujące aktywność tarczycy tioglikozydy kapustne flawonoidy (genisteina, daidzeina) - soja
Aktywność tarczycy jest włączona w pętlę sprzężeń łączących spożycie pokarmu z wydatkiem energetycznym Spożycie pokarmu TSH, T4, T3 TSH, T4, T3 Tempo przemiany materii
Aktywność tarczycy zależy od ilości spożywanego pokarmu. Wzrasta ze wzrostem spożycia pokarmu. Obniża się, gdy zmniejsza się ilość pożywienia. Obniżenie aktywności tarczycy pod wpływem ograniczenia ilości pożywienia stanowi jedną z przyczyn trudności w redukcji masy ciała.
Dla prawidłowej aktywności tarczycy: Niezbędne jest spożycie zalecanych dziennych ilości składników mineralnych: żelaza, jodu, selenu, cynku witamin A, D i E Dieta zrównoważona i urozmaicona
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ