Tekst: Tomasz Maczuga* (t.maczuga@csp.edu.pl) Nożownik vs Policjant, &^ #sa^ Tomasz Maczuga, Zastępca Kierownika Zakładu In- ^^A^jcji Poh^piych-Centrum MzkcJlenia Pc^pji-^fLegionowie, Zakresu taktyki i Hlchnik: interwencji, absolwent Akademii Wychowania Fizyczne- * lipnif WarsżEtyli^l^ Mit 1: Tradycyjne techniki obrony przed atakiem nożem są skuteczne dla policjantów" Mit 2: Policjant nie ma żadnych szans broniąc się przed atakiem nożem" Ostre narzędzie staje się coraz bardziej popularnym przedmiotem służącym przestępcom do atakowania. Słyszymy o przypadkach jego użycia w różnych miejscach: na melinach, w parkach i miejscach, gdzie szukamy odpoczynku. Używany jest nawet publicznie, na ulicy, gdzie zazwyczaj, sparaliżowani wrażeniem świadkowie odstępują od jakiejkolwiek interwencji. Coraz częściej atakowani są też policjanci. Jest to wysoce niebezpieczna sytuacja dla zdrowia i życia podejmującego interwencję funkcjonariusza. Znane są przypadki śmierci po zaatakowaniu nożem oraz wiele zranień policjantów przez przestępców posługujących się tym narzędziem. Dla mnie osobiście, jako instruktora taktyki i technik interwencji, wartością najwyższą jest życie i zdrowie szkolonych policjantów, dlatego w swojej pracy dokładam wszelkich starań, aby wiedza przekazywana na zajęciach zwiększała ich szanse w zetknięciu z bandytą uzbrojonym w nóż. Niestety, mam świadomość faktu, że mogę jedynie zwiększyć szanse, nie dając stu procent gwarancji... Szkolenie w Centrum Szkolenia Policji Instruktorzy podczas szkolenia zawodowego podstawowego, nauczając policjantów obrony przed nożem, uświadamiają jak wysokie jest zagrożenie. W pierwszej kolejności przedstawiają zasady taktyczne postępowania przy zagrożeniu niebezpiecznym narzędziem, główny akcent kładąc na wykorzystanie broni palnej oraz środków przymusu bezpośredniego. Walka obronna z wykorzystaniem gołych rąk" jest traktowana jako ostateczność. Kursanci ćwiczą głównie zbijanie i blokowanie połączone z kontratakiem, a następnie, jeśli warunki na to pozwalają, dobycie i ewentualne użycie broni palnej. Podstawą do rozpoczęcia ćwiczeńjest umiejętność zachowania tzw. bezpiecznej odległości", czyli dystansu do napastnika dającego jakiekolwiek szanse na reakcje. W warunkach szkoleniowych przyjmuje się, że jest to dystans dwóch wyciągniętych ramion pozwala to na odebranie dokumentów od osoby legitymowanej, ajednocześnie napastnik bez zrobienia kroku niejest w stanie uderzyć i kopnąć. Na tym etapie szkolenia policjanci mają za sobą około czterdzieści treningów i potrafią (przynajmniej są zapoznani...) uderzać, kopać, sprowadzać do parteru, wykorzystywać obalenia, dźwignie, duszenia, posługiwać się pistoletem. Celem priorytetowym, jaki nam przyświeca podczas szkolenia, jest wyrobienie u kursantów właściwych reakcji zwiększających szanse na przeżycie. Celem drugoplanowym jest kształtowanie umiejętności związanych z dokonaniem zatrzymania napastnika. Fot Mariusz Mazewski CSP Według mojej oceny obezwładnienie i zatrzymania napastnika atakującego nożem jest niewiarygodnie trudnym i niebezpiecznym zadaniem. Policjant może próbować to zrobić w sytuacji, kiedy w wyniku kontrataku napastnik został oszołomiony i chwilowo nie stwarza bezpośredniego zagrożenia. Wszelkie próby przechwytywania ręki napastnika uzbrojonego w nóż mogą Obezwładnienie i zatrzymania napastnika atakującego nożem jest niewiarygodnie trudnym i niebezpiecznym zadaniem. moti 13
ności danego zdarzenia, nie j est możliwe, policjant ma prawo użycia broni palnej w dziewięciu określonych przypadkach. W pierwszym przypadku użycia broni palnej możemy przeczytać, że policjant ma prawo użyć broni w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta bądź innej osoby oraz w celu przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu. Świadomość prawna w połączeniu z odpowiednimi umiejętnościami może stworzyć skutecznego policjanta, który zareaguje w sposób dla siebie bezpieczny, skuteczny i adekwatny do zaistniałej sytuacji. skończyć się dla policjanta tragicznie! Dlatego w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie w procesie szkolenia z zakresu taktyki i technik interwencji staramy się wskazywać właściwą taktykę interwencji, wzmacniać naturalne odruchy obronne szkolonych policjantów i dopiero na końcu demonstrować przyjęte rozwiązania techniczne. Nauczanie przeciętnie sprawnych osób, technik polegających na chwytaniu atakującej ręki uzbrojonej w nóż, a następnie na wykonaniu rzutu lub dźwigni, może narazić te osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia! A moralną odpowiedzialność za to powinien brać instruktor. Mniejszym nieszczęściem będzie, jeśli szkolony policjant nie uwierzy w techniki, które demonstruje instruktor i poszuka wiedzy u innych źródeł niż miałby ślepo wierzyć w archaiczne techniki, które w ekstremalnej sytuacji mogą doprowadzić do dużej tragedii... Sytuacja dodatkowo komplikuje się, jeśli napastnik jest pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Jego postrzeganie sytuacji, reakcja na bodźce zewnętrzne oraz próg bólu są zupełnie inne niż u osoby trzeźwej.. Przepisy prawa Dodatkowym elementem mającym wpływ na skuteczność działania policjantów są normy prawne, których funkcjonariusz musi przestrzegać. Z technicznego punktu widzenia łatwo jest człowieka nauczyć zabijać, łatwo jest nauczyć kaleczyć inne osoby, trudniej jest nauczyć bronić się przed atakiem nie zważając na zdrowie napastnika, natomiast od policjanta częstokroć wymaga się sztuki najtrudniejszej obronić się i obezwładnić napastnika nie robiąc mu krzywdy... Policjant 14 Tematem dalszych rozważań może być sfera psychiki... Czy wyszkolony policjant w sytuacji silnego stresu związanego z bezpośrednim zagrożeniem zdrowia lub życia będzie w stanie właściwie zareagować? Właściwie to znaczy bezpiecznie i skutecznie, stosując przymus bezpośredni w adekwatnych do zagrożenia granicach. musi opanować te sztukę w 137 godzin zrealizowanych w przeciągu sześciu miesięcy! Z czego na obronę przed atakiem niebezpiecznym narzędziem (nóż, kij, szantaż bronią palną) poświęca się kilka godzin lekcyjnych... Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że przepisy wskazują policjantom na możliwość podjęcia skutecznych i adekwatnych do sytuacji działań. W rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego można przeczytać, że siłę fizyczną stosuje się w celu obezwładnienia osoby, odparcia czynnej napaści albo Wymiana doświadczeń Obecnie w Polsce jest olbrzymi wybór szkół, systemów i instruktorów, którzy zapewniają, że potrafią każdego nauczyć obrony przed atakiem nożem... W Centrum Szkolenia Policji nieustannie analizujemy różne systemy i techniki walki pod kątem ich przydatności w zmuszenia do wykonania polecenia. Używając siły fizycznej nie wolno zadawać uderzeń, chyba, że policjant działa w obronie koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub mienie. Z kolei w Ustawie o Policji ustawodawca daje uprawnienia policjantom dotyczące użycia broni palnej: jeśli środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające lub ich użycie, ze względu na okolicz- pracy policjanta. Zapraszamy do wymiany doświadczeń wielu wartościowych instruktorów zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Dobierając metody do szkolenia policjantów musimy opierać się na wskaźnikach z analiz wydarzeń nadzwyczajnych w służbie (czynna napaść na policjanta), na zdolnościach motorycznych kandydatów do Policji oraz niestety dostosowujemy się do ilości godzin dydaktycznych
określonych w programie. Wielu instruktorów z branży sztuk i systemów walki w swoich reklamach szczyci się tym, że prowadzili szkolenie dla służb mundurowych. Każdy z instruktorów w CSP takich zajęć przeprowadza około 1000 godzin rocznie...jednym z bardziej wartościowych przedsięwzięć w zakresie wymiany doświadczeń były zorganizowane w dniach 6-7 maja 2009 roku przez Zakład Interwencji Policyjnych CSP warsztaty szkoleniowe Taktyczne i metodyczne aspekty nauczania odpierania czynnej napaści na policjanta z użyciem niebezpiecznego narzędzia. Pierwszy dzień miał za zadanie uświadomić uczestnikom warsztatów skalę zagrożenia w Polsce. Z posiadanej przez nas wiedzy bezpośrednio na służbie od ran zwłaszcza w tak krótkim czasie, należy zadanych nożem zginął jeden policjant, unikać technik polegających na chwya kilkudziesięciu odniosło obrażenia taniu i wykonywaniu dźwigni i rzutów. (lata 1990-2009). Analizie poddano spokadra Zakładu Interwencji Policyjnych soby dokonywania czynnej napaści oraz ćwiczyła wspólnie z zaproszonymi eksjakie obrażenia odnieśli ranni policjanpertami z zakresu walki nożem i walki ci - wbrew pozorom w zdecydowanej w kontakcie bezpośrednim. większości policjanci ze starcia z osobą uzbrojoną w nóż wyszli obronną ręką. Wnioski Do ataków z nożem najczęściej dochonie wszystkie techniki są właściwe w dziło w mieszkaniach prywatnych podszkoleniu policjantów, nawet te uznaczas interwencji domowych, w okoliwane przez wielu instruktorów za skucach lokali gastronomicznych (puby, teczne (dla nich...). Nie wszystkie atarestauracje, dyskoteki). Policjanci spoki nożem kończą się śmiertelnie. tkali się z sytuacjami, kiedy napastnik trzymał nóż w ręku oraz z sytuacjami, Właściwa taktyka działania i umiejętne stosowanie środków przymusu bezpokiedy dobył nóż z ukrycia i zaatakował. średniego znacznie zmniejszają ryzyko W tym miejscu zbadano skuteczność odniesienia obrażeń zadanych nożem w przyjętych procedur dotyczących legiczasie interwencji. W sytuacji bezpotymowania i zatrzymywania osób (ustaśredniego ataku sprawdzają się najprostwienie policjantów, obezwładnianie, sze ruchowo techniki, które powinny zakładanie kajdanek, przeszukania osozostać przećwiczone w sytuacjach makby). W dalszej kolejności dokonano tesymalnie zbliżonych do realnych. Postów kamizelek kuloodpornych pod winny one zostać dobrane w odniesiekątem nożoodporności. Wynik nie był niu do policyjnej taktyki i zaskoczeniem - kamizelki, które są kuobowiązujących przepisów prawa. loodporne nie zawsze są nożo- czy też Mimo niewielkich szans na przeżycie odłamkoodporne. Zaskoczeniem był ataku zdesperowanego napastnika z fakt, że niektóre ostrza wchodziły jak nożem, policjant musi podjąć obronę!!! w masło"... W części praktycznej odbyły się zajęcia z walki nożem według Na szczęście dla nas wszystkich, systemów filipińskich oraz tzw. szkoły osób, które z łatwością potrafią wykoeuropejskiej. rzystać nóż do zabijania innych, po naszych ulicach zbyt wiele nie chodzi. Fachowiec, który będzie chciał zabić Drugi dzień warsztatów był poświępolicjanta nożem raczej wcześniej się cony taktyce i technikom obrony przed nim nie pochwali... Wybierze miejsce atakiem nożem. Ćwiczenia odbyły się i moment, kiedy będzie mógł to zrobić w terenie oraz w symulatorni do ćwiw sposób niewidoczny, szybki i skuczeń taktyki interwencji. Preferowane teczny. Tutaj może tylko pomóc włatechniki to zbicia atakującej ręki, połączone z zejściem z linii ataku i dobyciem ściwa taktyka podejmowania interwencji. Młodzieńców, którzy finezyjnie pistoletu oraz blokowanie połączone z wymachują nożem przed policjantem kontratakiem, zakończone zwiększeniem dystansu i dobyciem broni. Wszy- należałoby potraktować w najlepszym wypadku paralizatorem elektryczscy uczestnicy warsztatów zgodzili się nym... Sytuacja, z jaką najczęściej z faktem, że w szkoleniu policjantów, mamy do czynienia, to interwencja domowa lub w okolicach knajpy, kiedy nagle jedna z osób sięga po scyzoryk lub nóż kuchenny. Przede wszystkim na takie sytuacje policjant powinien być przygotowany. Nie wyczerpuje to katalogu zagrożeń, ajedynie przygotowuje na najczęściej występujące w Polsce zagrożenia. Niestety istnieje ryzyko, że nóż stanie się coraz bardziej popularnym narzędziem w rękach przestępców. Policyjne techniki interwencji przeszły w ostatnich latach dużą ewolucję. Począwszy od technik samoobrony opartych na judo, sztukach walki takich jak ju-jitsu, karate, vieto vo dao poprzez systemy takie jak krav maga, ESDS lub sporty walki do dnia dzisiejszego. Obecnie są częścią przedmiotu zawodowego dotyczącego taktyki interwencji policyjnych. Z całą pewnością nie zostało jeszcze powiedziane ostatnie słowo. Drogą ewolucji, dzięki doświadczeniom policjantów na co dzień pracujących na ulicy oraz wiedzy i doświadczeniom ekspertów sztuk, sportów i systemów walki szkoleniowcy z CSP będą pracowali nad ciągłym doskonaleniem metodyki i technik interwencji. Takjak nieustannie zmieniają się sposoby działania przestępców, tak jak postępuje brutalizacja ich działań. Wszystko po to, aby zwiększać szanse podejmujących na co dzień ryzyko policjantów. Okaleczony lub martwy policjant już nigdy nikomu nie pomoże... ^ f i U 15
I Przetrwać na Tomasz Maczuga Zdjęcia: Marcin Magiera i I I 1 3 i Sposób ataku Przeprowadzona analiza policyjnej dokumentacji oraz nagrań z monitoringu pozwoliła na wyodrębnienie pewnych prawidłowości co do sposobów działania sprawców napaści, bójek i pobić. Wyniki potwierdzają codzienną obserwacje ludzi, którzy zetknęli się z brutalnym atakiem na ulicy". Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że część z napastników była pod wpływem alkoholu. W tym przypadku agresja, brak hamulców moralnych oraz obniżony próg odczuwania bólu nietrzeźwych lub będących pod wpływem środków odurzających, znacznie zwiększają zagrożenie. Zgodnie z oczekiwaniami techniki ataku nie należą do bardzo wyszukanych. Najczęściej występującymi formami ataku były: uderzenie ręką, szarpanie, odpychanie, kopnięcie, atak tępym lub ostrym narzędziem. Napastnicy uderzając ręką, najczęściej atakowali głowę (ponad 84% ataków ręką), natomiast stosując kopnięcia, najczęściej kopali w nogi (ponad 75% wszystkich kopnięć). Na podkreślenie zasługuje fakt, że po przewróceniu ofiary sprawcy często kopali ją po całym ciele. Duża część napaści jest poprzedzona agresją słowną i groźbami, a następnie szarpaniem za ubranie. Zaobserwowano, że najczęściej szarpanie było połączone z uderzeniem ręką, kopnięciem oraz uderzeniem głową. W około 1/3 przypadków mieliśmy do czynienia z co najmniej dwoma napast-^ nikami. Pod względem technicznym nie są to zbyt skomplikowane ataki. Ich skuteczność zasadza się na determinacji napastnika i często zaskoczeniu. Szybkość reakcji W sytuacji samoobrony zdolność szybkiej reakcji motorycznej pozwala na szybkie zainicjowanie i wykonanie techniki obrony, w którą może być zaangażowane całe ciało. Reakcja powinna nastąpić w odpowiednim momencie i z właściwą szybkością. Sygnał o zagrożeniu może być optyczny, akustyczny lub dotykowy. Przeciętnie czas reakcji prostej u człowieka wynosi 0,5 18 I
m g. - pozwól do siebie podejść, poklepywać się po plecach czy popychać ręką lub groźnie" wypiętą klatką piersiową. Nie wdawaj się w dyskusję, nie potęguj agresji, nie groź mu i nie zaprzeczaj jego uwagom. Przyjmij postawę ciała z zachowaniem dobrej równowagi. To bardzo ważne. Ręce uniesione przed sobą, dłonie otwarte pozwalają zachować dystans i są przygotowane do odparcia ataku. Ustawiając się we właściwy sposób zwiększasz swoje szanse na obronę. Pamiętaj o czasie reakcji. Nigdy nie można wykluczyć większej liczby napastników. Zadbaj o to, żeby cię nie otoczyli. W sytuacji zagrożenia występuje zjawisko tzw. widzenia tunelowego", które polega na zawężeniu pola widzenia z około 180 do zaledwie dwóch. Koniecznie rozejrzyj się i skontroluj otoczenie - dwa stopnie to bardzo, bardzo mało. Naturalne reakcje ciała" Sformułowanie naturalne reakcje ciała" było w ostatnich latach tak często - 1 sek., u osób posiadających wybitne predyspozycje może wynieść ok. 0,2 sek (cecha ta jest w znacznym stopniu uwarunkowana genetycznie). Oznacza to, że nasza reakcja obronna w przypadku nagłego ataku może się rozpocząć dopiero po sekundzie od momentu dostrzeżenia, usłyszenia bądź poczucia ataku! Do tego należy doliczyć czas wykonania techniki przez broniącego się... Sytuacja może się jeszcze bardziej skomplikować kiedy w sytuacji stresu związanego z bezpośrednim zagrożeniem mamy do wyboru wiele technik walki wręcz. Badania naukowe dowodzą, że czas reakcji na jeden bodziec (atak), gdy mamy jedną odpowiedź (obrona), wynosi właśnie 0,5-1 sek., ale kiedy na jeden bodziec mamy już dwie odpowiedzi (np. dwie techniki obrony) czas reakcji wydłuża się o 58%! Czas ten rośnie proporcjonalnie do pewnego pułapu. Do własnej refleksji ćwiczących pozostawiam w tym kontekście ilość trenowanych sposobów obrony przed wymienionymi wyżej formami ataków. W sytuacji kiedy konfrontacja jest nieunikniona i stajemy w obronie zdrowia lub życia własnego lub innej osoby, proponuję rozważyć możliwość wyprzedzenia ataku bandyty i spowodowanie, żeby to on martwił się o swój czas reakcji... Dystans Szansę na właściwą reakcję na atak mamy tylko i wyłącznie wtedy, kiedy ustawimy się w bezpiecznej odległości od napastnika. W bezpiecznej" znaczy poza zasięgiem jego rąk i nóg. Nie nadużywane, że mocno się zdezawuowało. W założeniu miało świadczyć o łatwości nauczania i wykorzystania proponowanych technik oraz taktyki działania w sytuacji obrony. Jednak wielu ćwiczących mimo wieloletniego treningu, zdawałoby się profesjonalnych systemów walki wręcz dostrzegła, że proponowane rozwiązania nie są ich naturalnymi reakcjami ciała", a ich wykorzystanie w sytuacji nagłe- ««MUS 19
OBOZY SZTUK WALKI J O R O W O Z A P R A S Z A M Y S Z K O Ł Y O R A Z S E K C J E T R E N I N G O W E I K O N D Y C Y J N E D O WIKTOROWA! DYSPONUJEMY: - 2 SALAMI O POWIERZCHNIACH 2 4 0 M 2 ORAZ 1 1 0 M 2, - NAMIOTEM Z PODŁOGĄ O POWIERZCHNI 30GM2. - MATAMI TATAMI O ŁĄCZNEJ POWIERZCHNI 2 4 0 M 2. O F E R U J E M Y RÓWNIEŻ: - BAZĘ NOCLEGOWA DLA 1 6 0 OSÓB, - 5HA TERENÓW ZIELONYCH NAD JEZIOREM, - SPRZĘT WODNY I SPORTOWY, - WSPANIAŁE TRASY ROWEROWO/BIEGOWE W LASACH OTACZAJĄCYCH OŚRODEK 0S<KP<DrE(K^ 'Witamy na Sztoku Piastowskim (gainie początków państwa po(s6$ego... wyroczj^^ępwy SPORT EDUKACJA WYPOCZYNEK m.x. 0523153929 ZAPRASZAMY NA NASZĄ S T R O N Ę : pc go ataku jest niemożliwe. W związku z powyższym w celu zweryfikowania wspomnianych potocznych opinii i teorii, w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie przeprowadzono serię badań z udziałem policjantów skierowanych na szkolenie podstawowe. Podczas badania policjanci byli dwukrotnie atakowani w kontrolowany sposób przez instruktora. Pierwszy ż ataków nastąpił z użyciem rąk, natomiast w drugim zastosowano elektryczny nóż treningowy Shocknife. Przebieg badania był rejestrowany zainstalowanymi kamerami, a następnie oceniany przez trzech ekspertów. Z dokonanej analizy zachowań wyłaniają się spójne scenariusze reakcji na atak, występujące u większości osób badanych. Przeprowadzone badania oraz przegląd literatury fachowej pozwalają w dużym uproszczeniu wyodrębnić następujące reakcje na atak: zasłona głowy rękoma (na różne sposoby), odpychanie napastnika (jednorącz lub oburącz), znieruchomienie oraz próba wycofywania się i ucieczki. 20 \tki www.wiktorowo.com i a m Z punktu widzenia metodyki treningu samoobrony najistotniejsze wydają się reakcje polegające na zasłanianiu głowy oraz odpychaniu napastnika. Reakcje te pozwalają przetrwać pierwszy moment ataku, a ich wzmacnianie w drodze treningu pozwala na skuteczne opanowanie podstawowych form obrony. Most pomiędzy salą treningową a ulicą" Przygotowując się do odparcia brutalnego ataku w rzeczywistej sytuacji, należy w trakcie treningu uwzględnić swoiste dla tych okoliczności warunki: miejsce zdarzenia, noszony ubiór, typowy sposób działania bandyty, reakcje szkolonego na atak, a także co wydaje się najistotniejsze - nieznany moment napaści. Dobrym rozwiązaniem są ćwiczenia realizowane w warunkach zbliżonych do rzeczywistych w oparciu o scenariusze opracowane na podstawie prawdziwych zdarzeń. Trening tego typu jest doskonałym połączeniem posiadanych umiejętności wyniesionych z sali treningowej z przygotowaniem się do realnych sytuacji. Wiele współczesnych systemów walki wręcz posiada w swoim repertuarze trening tego typu. Można tutaj wspomnieć np. o SPEAR Toniego Blauera, ESDS, Senshido, niektórych szkołach kravmagi czy też Defendo. Defendo jest systemem opracowanym w Finlandii w 2005 r., który uwzględnia współczesne zagrożenia, opiera się na wynikach badań naukowych i współczesnej metodyce kształcenia utylitarnych umiejętności. Proponowane rozwiązania taktyczne i techniczne pokrywają się z dokonanymi w Polsce analizami, a całość systemu w nowoczesny sposób przygotowuje adepta do odpierania rzeczywistych ataków. Trenując sztuki walki, sporty walki czy też samoobronę warto dla swojego bezpieczeństwa stworzyć pomost łączący to, co może nas spotkać w życiu, z naszymi nabytymi umiejętnościami. Podsumowując, warto przytoczyć powiedzenie cytowane przez wielu instruktorów: sposób w jaki trenujesz, warunkuje, jak później reagujesz".