Zasady przyłączania do sieci W przypadku gdy podmiot ubiegający się o przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej jest przyłączony do sieci jako odbiorca końcowy, a moc zainstalowana mikroinstalacji, o przyłączenie której ubiega się ten podmiot, nie jest większa niż określona w wydanych warunkach przyłączenia, przyłączenie do sieci odbywa się na podstawie zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji, złożonego w przedsiębiorstwie energetycznym, do sieci którego ma być ona przyłączona, po zainstalowaniu odpowiednich układów zabezpieczających i układu pomiarowo-rozliczeniowego. W innym przypadku przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej odbywa się na podstawie umowy o przyłączenie do sieci. Koszt instalacji układu zabezpieczającego i układu pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Przyłączane mikroinstalacje muszą spełniać wymagania techniczne i eksploatacyjne. Ponadto instalacje muszą spełniać wymogi określone w przepisach prawa budowlanego, o ochronie przeciwporażeniowej, o systemie oceny zgodności oraz w przepisach dotyczących technologii wytwarzania paliw gazowych lub energii i rodzaju stosowanego paliwa. 13
na podstawie zgłoszenia Procedura zgłoszenia ma zastosowanie do podmiotów spełniających łącznie następujące warunki: Przyłączenie dotyczy mikroinstalacji należącej do przyłączonego odbiorcy końcowego, Zainstalowana moc mikroinstalacji, która ma zostać przyłączona nie jest większa niż istniejąca moc określona dla tego odbiorcy końcowego. w trybie z wydaniem warunków przyłączenia Procedura ma zastosowanie do wszystkich pozostałych podmiotów nie spełniających wymagań do stosowania obok opisanego trybu przyłączenia na podstawie zgłoszenia. Poniżej procedury dla każdego z trybów. Właściciel mikroinstalacji winien informować operatora, do którego sieci jest przyłączone mikroźródło, o zmianie rodzaju mikroinstalacji oraz zainstalowanej mocy elektrycznej w mikroinstalacji, w terminie 14 dni od chwili zaistnienia tej zmiany. Dotyczy to zmiany tylko i wyłącznie w ramach przyznanej odbiorcy końcowemu mocy przyłączeniowej, określonej w wydanych mu warunkach przyłączenia. Według danych Urzędu Regulacji Energetyki na miesiąc marzec 2014 r. do sieci TAURON Dystrybucja S.A. przyłączono 18 mikroinstalacji, kolejne 90 ubiegało się o przyłączenie, z czego 50 to osoby fizyczne. PGE Dystrybucja przyłączyła 12 mikroinstalacji, w tym 10 od osób fizycznych, a na akceptację czekają 172 wnioski. Z kolei ENEA Operator uruchomiła 58 mikroinstalacji osób fizycznych i 19 firmowych. 14
Wykonanie mikroinstalacji we własnym zakresie przez podmiot przyłączany Złożenie wniosku o określenie warunków przyłączenia Zgłoszenie wykonanej instalacji do operatora celem przyłączenia Wydanie warunków przyłączenia. Warunki przyłączenia określają m.in. szczegółowe wymagania dot. przyłączanej instalacji oraz przyłącza. Potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia. Operator potwierdza przyjęcie zgłoszenia w terminie 30 dni od otrzymania kompletnego zgłoszenia. W potwierdzeniu zgłoszenia wskazywany jest przewidywany termin przyłączenia. Zainstalowanie przez Operatora odpowiedniego układu zabezpieczającego i układu pomiaroworozliczeniowego. Zawarcie umowy o przyłączenie do sieci. Realizacja zobowiązań wynikających z umowy o przyłączenie do sieci, w tym wykonanie mikroinstalacji we własnym zakresie przez podmiot ubiegający się o przyłączenie oraz niezbędnej przebudowy sieci 15
Budowa instalacji fotowoltaicznych Konieczność uzyskania pozwolenia na budowę zależy od parametrów planowanej inwestycji, jak również od tego, w jaki sposób instalacje PV zostaną posadowione. Zgodnie z brzmieniem Prawa budowlanego, obowiązującego od 11 września 2013 r., pozwolenia na budowę ani zgłoszenia nie wymaga wykonywanie robót budowlanych polegających na montażu urządzeń fotowoltaicznych o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kw. Nowe przepisy nie wskazują jednak, czy urządzenia PV wchodzące w skład farmy PV mogą być budowane bez pozwolenia na budowę, o ile każde z nich ma moc do 40 kw, czy ich łączna moc ma wynosić do 40 kw. Przepisy prawa nie definiują też ani urządzenia fotowoltaicznego ani kolektora słonecznego. Pomimo zmian wprowadzonych od 11 września 2013 r., jeśli inwestycja obejmuje, oprócz budowy urządzeń PV także niezbędną infrastrukturę, uzyskanie pozwolenia na budowę w praktyce i tak może okazać się konieczne. Odnosząc się natomiast do projektowanej ustawy o OZE, należy zaznaczyć, że utrzyma ona w Prawie budowlanym przepis stanowiący, że pozwolenie budowlane nie będzie wymagane, ale tylko w przypadku mikroinstalacji PV, czyli systemów o mocy nominalnej do 40 kw. Implementowanie takiego zapisu oznacza, że na budowę instalacji fotowoltaicznych większych niż 40 kw może być wymagane pozwolenie na budowę. 16
Planowanie przestrzenne Podstawowym tytułem planistycznym jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Plan, jako prawo miejscowe, jest nadrzędny w stosunku do decyzji planistycznych o warunkach zagospodarowania przestrzennego oraz o lokalizacji celu publicznego. W przypadku, gdy teren jest objęty zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, planowana inwestycja PV musi spełniać wymogi tego planu, czyli może być realizowana jedynie na obszarze, na którym przewidziano działalność produkcyjną, a więc nie na terenach przeznaczonych pod usługi czy zabudowę mieszkaniową. Jeżeli teren inwestycyjny został przeznaczony na inne cele niż produkcyjne, inwestor może wystąpić o zmianę planu zagospodarowania przestrzennego w tym zakresie. Jeżeli na obszarze gminy przewiduje się wyznaczenie terenów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię o mocy przekraczającej 100 kw, należy w gminnym studium ustalić ich przeznaczenie. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego inwestor zobowiązany jest do uzyskania decyzji planistycznych: o warunkach zabudowy oraz o lokalizacji celu publicznego. Porównując procedury uzyskiwania poszczególnych rodzajów decyzji planistycznych, można zauważyć, iż otrzymanie decyzji o lokalizacji celu publicznego jest prostsze oraz zapewnia trwalszy efekt. Ale czy instalacje fotowoltaiczne można kwalifikować jako inwestycje celu publicznego? Korzyści z takiej kwalifikacji są znaczne, gdyż ułatwia ona przeprowadzenie całego procesu inwestycyjnego. 17
Mimo, że Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. uznaje inwestycje tego typu za służące ochronie środowiska, a to stanowi cel publiczny zgodnie z Ustawą o gospodarce nieruchomościami, to organy administracji nie traktują zazwyczaj projektów PV jako inwestycji celu publicznego. Inwestor więc, w celu uzyskania tytułu planistycznego w razie braku miejscowego planu zagospodarowania, winien otrzymać dla obszaru planowanej elektrowni decyzję o warunkach zabudowy. Na koniec warto jeszcze wspomnieć o tym, że pewną nadzieję na uproszczenie procedur daje nowelizacja przepisów dotyczących budowy przydomowych paneli słonecznych, montowanych na dachu, elewacji budynku lub usytuowanych na terenie posesji. Instalacje te mają zostać zakwalifikowane do nowej, uprzywilejowanej grupy instalacji, o ile spełnią odpowiednie kryteria, tj. będą generować moc nominalną do 40 kw oraz ich wysokość nie przekroczy 3 metrów. Takie instalacje będzie można montować bez dodatkowych formalności. Rozpoczęcie budowy takiej mikroinstalacji będzie możliwe bez dodatkowych procedur, w tym również bez dokonania zgłoszenia rozpoczęcia prac co potwierdza stanowisko Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 7 lutego 2013 r. a tym samym bez decyzji planistycznych. Również w przypadku ubiegania się przez inwestora o wydanie warunków przyłączenia nie będzie konieczne okazanie decyzji o warunkach zabudowy lub wyrysu z planu zagospodarowania przestrzennego. Decyzja środowiskowa W przypadku każdego przedsięwzięcia inwestycyjnego, należy dokonać klasyfikacji projektu pod kątem ewentualnej potrzeby uzyskiwania Decyzji Środowiskowej i przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko (Sporządzania Raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko). Ocena taka może być obligatoryjna, fakultatywna lub niewymagana. Klasyfikację w przypadku projektu fotowoltaicznego wykonuje się na podstawie zajmowanej powierzchni. Akty prawne warunkujące procedury środowiskowego nie wyszczególniają jako osobną kategorię instalacji wykorzystujących energię słoneczną do produkcji prądu elektrycznego. Farmy fotowoltaiczne mogą potencjalnie oddziaływać na środowisko i co za tym idzie wymagają uzyskania Decyzji Środowiskowej. Ta wydawana jest przez Urząd Gminy lub Urząd Miasta po uprzedniej konsultacji z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska oraz Powiatowym Państwowym Inspektorem Sanitarnym. Decyzja wydana może być na podstawie jednej z dwóch ścieżek - w oparciu o dobrze zbudowaną, szeroką Kartę Informacyjną Przedsięwzięcia, stanowiącą załącznik do wniosku o wydanie Decyzji Środowiskowej lub alternatywnie podstawę może stanowić pełny Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko sporządzony zgodnie z zakresem określonym przed administrację w odpowiedzi na wcześniejszą Kartę. 18
Opodatkowanie Podatek od nieruchomości Kwestia podatku od nieruchomości uregulowanego ustawą o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.) jest traktowana odmiennie w przypadku gruntów i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i tych z nią niezwiązanych. Zarówno grunt, na którym znajduje się instalacja fotowoltaiczna związana z prowadzeniem działalności gospodarczej, jak i taki, na którym istnieje instalacja niezwiązana z prowadzeniem działalności gospodarczej, podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, którego stawka ustalana jest uchwałą rady gminy. Obecnie (2015 r.) maksymalna stawka podatku od nieruchomości gruntu kształtuje się na poziomie 0,46 zł za 1 m 2 gruntu niezwiązanego z prowadzeniem działalności gospodarczej i 0,89 zł za 1 m 2 gruntu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych definiuje działalność gospodarczą jako taką, o której mowa w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: u.s.d.g.). Skoro zatem, zgodnie z ustawą o OZE, sprzedaż energii przez prosumenta nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu u.s.d.g., grunt, na którym znajduje się instalacja prowadzona przez prosumenta, powinien być uznany za niezwiązany z działalnością gospodarczą i jako taki winien podlegać opodatkowaniu wg stawki nie wyższej niż 0,46 zł/1 m 2 (w pewnych przypadkach grunt w ogóle nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, np. w przypadku użytków rolnych). Zakładając, że instalacje fotowoltaiczne będą stanowić przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości (jako budowla w rozumieniu przepisów prawa budowlanego), będą one podlegać opodatkowaniu, ale tylko wtedy, jeśli są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Uzasadniony jest zatem wniosek, że instalacja fotowoltaiczna prosumenta, jako niezwiązana z działalnością gospodarczą w rozumieniu u.p.o.l., nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. 19
Akcyza a produkcja energii na farmie fotowoltaicznej Podatnik, który energię wyprodukowaną przez źródła odnawialne zużywa na własne potrzeby, podlega Ustawie z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym. Obowiązek podatkowy powstaje z dniem zużycia energii elektrycznej. Ustawodawca przewidział możliwość zwolnienia z podatku akcyzowego tylko w jednym przypadku - energii elektrycznej wyprodukowanej z odnawialnych źródeł energii na podstawie dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectwa pochodzenia. Zwolnienie takie stosuje się nie wcześniej, niż z chwilą otrzymania dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectwa pochodzenia energii. Następuje to poprzez obniżenie akcyzy należnej od energii elektrycznej za najbliższe okresy rozliczeniowe. Co istotne w tej kwestii - zwolnieniu od akcyzy podlega zużycie energii elektrycznej wyprodukowanej z generatora o łącznej mocy nie przekraczającej 1 MW. Energia ta nie może być dostarczona do instalacji połączonych i współpracujących ze sobą, służących do przesyłania energii elektrycznej. W obecnym stanie prawnym producenci wytwarzający z OZE energię elektryczną, nie zużywają jej de facto na potrzeby własne, gdyż, po pierwsze - są w tym wypadku obciążeni obowiązkami wynikającymi ze statusu podatnika podatku akcyzowego, niezależnie od ilości wyprodukowanej energii. Po drugie - zwolnienie z podatku akcyzowego dla podmiotów wytwarzających z OZE energię elektryczną wymaga wystawienia i umorzenia świadectw pochodzenia energii. Ze sprzedażą są powiązane dwa podatki: VAT i akcyza. VAT jest określony w stawce podstawowej 23 proc. a akcyza (nie wnikając czy jest zwolnienie czy nie) określona jest wartościowo. Na 1 stycznia 2013 jest to 20 zł za MWh dla energii elektrycznej. 20
Opodatkowanie prosumentów Dochody osób fizycznych prowadzących instalację fotowoltaiczną w ramach działalności gospodarczej stanowić będą, co do zasady, przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT). Dochód ten podlegać będzie, zgodnie z zasadami ogólnymi, opodatkowaniu wg skali podatkowej stawkami 18% i 32% lub, w przypadku wyboru rozliczenia stawką liniową, stawką 19%. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z ustawą o OZE, sprzedaż nadwyżki niewykorzystanej energii przez osobę fizyczną, nieprowadzącą działalności gospodarczej, która przetwarza energię z odnawialnego źródła na energie elektryczną w celu zużycia na własne potrzeby ( prosument ), nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (u.s.d.g.). Mając na uwadze autonomiczność przepisów podatkowych, uregulowanie to nie przesądza jednak o tym, jak dla celów podatkowych kwalifikowane będą przychody prosumenta z tytułu sprzedaży nadwyżki przetworzonej przez niego energii. Ustawa o PIT zawiera własną definicję działalności gospodarczej, w związku z czym możliwe są sytuacje, w których określona aktywność stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy o PIT, nie stanowiąc jednak działalności gospodarczej w rozumieniu u.s.d.g. A zatem możliwa będzie interpretacja, zgodnie z którą dochody prosumenta zostaną opodatkowane tak jak przychody osób fizycznych, prowadzących działalność gospodarczą. Pojawia się wątpliwość, czy takie było ratio legis rozwiązania, zgodnie z którym prosument nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu u.s.d.g. Z drugiej strony, nawet jeśli prosument nie będzie uznawany za osobę prowadzącą działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o PIT, może powstać wątpliwość co do źródła i sposobu opodatkowania dochodu z tytułu sprzedaży nadwyżki niewykorzystanej energii. 21
Dzierżawa nieruchomości Umowa dzierżawy pozostaje obecnie najpopularniejszą formą tytułu prawnego do nieruchomości na której realizowana jest inwestycja z zakresu energetyki odnawialnej. Istotnym elementem dzierżawy jest fakt, że może być ona zawarta na 30 lat przy zachowaniu ograniczonych możliwości wypowiedzenia. Dla inwestora OZE ważne jest to, aby po dokonaniu inwestycji nie był zmuszony do zmiany lokalizacji w wyniku wypowiedzenia umowy. Umowa dzierżawy powinna być zawarta na wyraźnie określony czas, przy czym ważne jest nie tylko wskazanie terminu, ale także wyraźnego momentu początkowego, od którego ten termin biegnie. Należy unikać przy tym wskazania jako terminu początkowego chwili rozpoczęcia budowy elektrowni, ponieważ stwarza to ryzyko, że pomiędzy podpisaniem umowy a zdarzeniem wskazanym jako początek terminu zajdą okoliczności umożliwiające jednej ze stron rozwiązanie umowy. W wyroku Sądu Najwyższego z 5 października 2012 r., IV CSK 244/12, dokonano dogłębnej analizy treści umowy, zawartej jako umowa dzierżawy, której przedmiotem było oddanie nieruchomości inwestorowi w celu realizacji przedsięwzięcia w postaci parku wiatrowego. Kontrowersyjny problem powyższego orzeczenia w istocie sprowadza się do uznania, iż w przypadku farm wiatrowych posadowionych na określonych nieruchomościach nie można mówić o pożytkach z tej nieruchomości w postaci sił natury siły wiatru. Analogicznie więc sytuacja będzie się miała w aspekcie farm fotowoltaicznych gdzie występuje siła natury w postaci siły słońca. Brak elementu pożytków przesądza następnie o stwierdzeniu, iż nie możemy mieć do czynienia z umową dzierżawy, a wreszcie o przyjęciu możliwości stosowania przepisów o dzierżawie odpowiednio. Powstał więc problem zakwalifikowania umów inwestorów z właścicielami gruntów pod farmy fotowoltaiczne. Wydaje się, że muszą być to umowy ściśle określające każdy istotny element i w odpowiednim zakresie powinny być powtórzeniem uregulowanej w kodeksie cywilnym umowy dzierżawy, na wypadek gdyby sąd zakwestionował kwalifikację danej umowy jako umowy dzierżawy. 22