Projekt aktualizacji Programu wodnośrodowiskowego

Aktualizacja Programu wodno-środowiskowego kraju i Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Projekt aktualizacji Programu wodnośrodowiskowego kraju Katarzyna Banaszak Marta Saracyn

Co to jest PWŚK? Konieczność opracowania programów działań przez Państwa Członkowskie wynika z zapisów Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 roku ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, zwanej Ramową Dyrektywą Wodną (RDW). Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, transponującej zapisy RDW, wypełnieniem tego zobowiązania jest Program wodno-środowiskowy kraju z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy. Podsumowanie programów działań jest kluczowym elementem planów gospodarowania wodami. Opracowane w ramach PWŚK programy działań, mają zapewnić osiągnięcie celów środowiskowych ustalonych zgodnie z zapisami art. 4 RDW.

Podstawowe założenia apwśk Aktualizacja Programu wodnośrodowiskowego kraju (apwśk) jest opracowywana z uwzględnieniem podziału kraju na 10 obszarów dorzeczy. Podstawową jednostką planistyczną jest jednolita część wód: - powierzchniowych JCWP (rzeczne, jeziorne, przejściowe i przybrzeżne), - podziemnych JCWPd.

Podstawowe założenia apwśk Część wód powierzchniowych w rozumieniu RDW, oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych takich jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Część wód podziemnych w rozumieniu RDW, oznacza określoną objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Obszary chronione w rozumieniu RDW to obszary, które zostały określone jako wymagające szczególnej ochrony w ramach określonego prawodawstwa wspólnotowego w celu ochrony znajdujących się tam wód powierzchniowych i podziemnych oraz dla zachowania siedlisk i gatunków bezpośrednio zależnych od wody.

Dobór działań dla JCW Do poszczególnych JCW przypisywano działania: podstawowe, uzupełniające. Działania podstawowe to minimalne wymogi niezbędne do wypełnienia i obejmują przede wszystkim działania, których obowiązek realizacji wynika z innych dyrektyw. Działania te są ukierunkowane przede wszystkim na utrzymanie presji na tym samym poziomie oraz niepogarszanie stanu JCW i są obowiązkowe do wdrożenia we wszystkich JCW niezależnie od ich aktualnego stanu czy też ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych. Działania uzupełniające to wszelkie inne działania, które należy wdrożyć, w przypadku, gdy działania podstawowe nie są wystarczające do osiągnięcia dobrego stanu wód.

Schemat doboru działań CEL ŚRODOWISKOWY PRESJA OCENA RYZYKA NIEOSIĄGNIĘCIA CELU ŚRODOWISKOWEGO DZIAŁANIA PODSTAWOWE DZIAŁANIA UZUPEŁNIAJĄCE PROGRAM DZIAŁAŃ WERYFIKACJA MOŻLIWOŚCI OSIAGNIĘCIA CELU ŚRODOWISKOWEGO ODSTĘPSTWA OD OSIAGNIĘCIA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH

Działania podstawowe Zgodnie z art. 11 oraz załącznikiem VI RDW, działania podstawowe są to środki wymagane na mocy następujących dyrektyw: dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/7/WE z dnia 15 lutego 2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylająca dyrektywę 76/160/EWG dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznym oraz dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniająca, a następnie uchylająca dyrektywę Rady 96/82/WE dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko zmieniająca dyrektywę 2011/92/UE dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystywania osadów ściekowych w rolnictwie 86/278/EWG dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EWG rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG dyrektywa Rady z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego 91/676/EWG dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) - poprzednio dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu

Działania podstawowe Działania podstawowe dzieli się na: działania obowiązkowe do realizacji we wszystkich JCW na obszarze całego kraju (katalog działań krajowych); działania, które zostały przypisane indywidualnie dla poszczególnych JCW w związku z reakcją na konkretną zidentyfikowaną presję; działania dla obszarów chronionych.

Działania uzupełniające Działania uzupełniające skierowane są do JCW, dla których istnieje ryzyko, iż pomimo zastosowania działań podstawowych nadal nie osiągną one dobrego stanu wód. Działania uzupełniające to zgodnie z RDW wszelkie pozostałe środki, jednak ich katalog nie jest z góry narzucony i obowiązkowy dla wszystkich JCW. Ważne: w momencie wpisania danego działania w program działań, staje się ono obowiązkowe dla JCW, dla której zostało przypisane.

Program działań odpowiedzią na presje Przypisanie działań uzupełniających jest ściśle powiązane ze zidentyfikowaną presją i jej oddziaływaniem na wody

Projekt apwśk apwśk Część tekstowa Program działań Podsumowanie i opis apwśk JCWP Załączniki JCWPd Obszary chronione

Co zawiera apwśk? W treści dokumentu: Podsumowanie oceny realizacji programów działań zawartych w PWŚK, Podsumowanie metodyki identyfikacji programów działań, Struktura programu działań, Harmonogram wdrażania proponowanych programów działań, Koszty działań i potencjalne źródła finansowania, Jednostki odpowiedzialne za realizację działań, Przeprowadzenie sprawdzianu klimatycznego programów działań, Sposób monitorowania programów działań, Dobre praktyki w zakresie gospodarowania wodami, Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko. W załącznikach: Katalog działań krajowych, Katalogi działań dla JCWP i JCWPd, Wskaźniki stopnia realizacji działań, Potencjalne źródła finansowania działań, Szablony formularzy zbierania danych o postępie wdrażania działań, Sprawdzian klimatyczny, Baza danych apwśk wraz z instrukcją użytkownika aplikacji apwśk dla MsAccess.

Harmonogram realizacji działań w apwśk Harmonogram realizacji działań: Podany przez jednostki realizujące działanie monitoring, budowa przepławek; Termin wynikający z rozporządzeń, programów KPOŚK, OSN; Działanie ciągłe realizowane przez cały okres realizacji apwśk budowa przydomowych oczyszczalni ścieków; IV kw. 2018 nowe działania; Dłuższy termin niż IV kw. 2018 działania wymagające dłuższego czasu na wdrożenie ustanawianie obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, rekultywacja jezior.

Jednostki odpowiedzialne za realizację działań w apwśk Jednostki odpowiedzialne za realizację działań: wskazane w zapisach prawa: organy administracji rządowej, organy administracji samorządowej, podmioty prywatne; będące użytkownikami lub właścicielami obiektów/gruntów.

Podsumowanie działań w apwśk Kategorie działań dla JCWP rzecznych: działania kontrolne, gospodarka komunalna, działania organizacyjno-prawne i edukacyjne, kształtowanie stosunków wodnych oraz ochrona ekosystemów od wód zależnych (w tym morfologia i zachowanie ciągłości biologicznej cieków), monitoring, rolnictwo. Dla 4586 JCWP rzecznych przypisano 17639 działań podstawowych oraz 5260 działań uzupełniających.

Podsumowanie działań dla JCWP rzecznych Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar dorzecza dorzecza dorzecza dorzecza dorzecza dorzecza dorzecza dorzecza dorzecza dorzecza Wisły Odry Łaby Dunaju Pregoły Niemna Świeżej Jarftu Dniestru Ücker Liczba JCWP 2660 1735 8 11 120 39 4 6 3 0 JCWP zagrożone 1579 1041 1 4 28 18 0 6 2 0 DZIAŁANIA KONTROLNE 1257 645 1 3 16 16 0 5 2 0 DZIAŁANIA ORGANIZACYJNO-PRAWNE I EDUKACYJNE 644 1068 1 4 94 2 0 1 1 0 GOSPODARKA KOMUNALNA 2653 1727 7 11 120 39 4 6 3 0 KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA EKOSYSTEMÓW OD WÓD ZALEŻNYCH (W TYM MORFOLOGIA I ZACHOWANIE CIĄGŁOŚCI BIOLOGICZNEJ CIEKÓW) 126 142 0 0 3 0 0 0 0 0 MONITORING 1674 1128 2 4 58 20 1 5 2 0 ROLNICTWO 98 84 0 0 3 0 0 0 0 0 3000 Liczba JCWP 2500 Obszar dorzecza Wisły 2000 Obszar dorzecza Odry 1500 1000 500 0 Obszar dorzecza Łaby Obszar dorzecza Dunaju Obszar dorzecza Pregoły Obszar dorzecza Niemna Obszar dorzecza Świeżej Obszar dorzecza Jarftu Obszar dorzecza Dniestru Obszar dorzecza Ücker

Podsumowanie działań w apwśk Kategorie działań dla JCWP jeziornych: działania kontrolne, działania organizacyjno-prawne i edukacyjne, gospodarka komunalna, monitoring, rekultywacja, rolnictwo. Dla 1044 JCWP jeziornych przypisano 880 działań podstawowych oraz 2437 działań uzupełniających.

Liczba JCWP Podsumowanie działań dla JCWP jeziornych 600 500 Obszar dorzecza Wisły 400 300 Obszar dorzecza Odry 200 100 Obszar dorzecza Pregoły 0 Obszar dorzecza Niemna Obszar dorzecza Świeżej

Podsumowanie działań w apwśk Kategorie działań dla JCWP przejściowych i przybrzeżnych: gospodarka komunalna, monitoring, kształtowanie naturalnych warunków hydrodynamicznych, kształtowanie naturalnych warunków hydrologicznych, działania organizacyjno-prawne i edukacyjne, projekt badawczy, rolnictwo. Dla 19 JCWP przejściowych i przybrzeżnych przypisano 144 działania podstawowe oraz 84 działania uzupełniające.

Podsumowanie działań dla JCWP przejściowych i przybrzeżnych Liczba JCWP przybrzeżnych Liczba JCWP przejściowych 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Obszar dorzecza Wisły Obszar dorzecza Odry 6 5 4 3 2 1 0 1 DZIAŁANIA ORGANIZACYJNO-PRAWNE I EDUKACYJNE 2 GOSPODARKA KOMUNALNA 3 KSZTAŁTOWANIE NATURALNYCH WARUNKÓW HYDRODYNAMICZNYCH 4 KSZTAŁTOWANIE NATURALNYCH WARUNKÓW HYDROLOGICZNYCH 5 MONITORING 6 PROJEKT BADAWCZY 7 ROLNICTWO

Podsumowanie działań w apwśk Kategorie działań dla JCWPd: gospodarka komunalna, przemysł, gospodarka komunalna/przemysł, działania kontrolne, działania organizacyjno-prawne i edukacyjne, monitoring, projekt badawczy, badanie i monitorowanie środowiska wodnego, rolnictwo. Dla 171 JCWPd przypisano 747 działań podstawowych oraz 116 działań uzupełniających.

Podsumowanie działań dla JCWPd Liczba JCWPd Obszar dorzecza Wisły Obszar dorzecza Odry Obszar dorzecza Łaby Obszar dorzecza Dunaju Obszar dorzecza Pregoły Obszar dorzecza Niemna Obszar dorzecza Świeżej Obszar dorzecza Jarftu Obszar dorzecza Dniestru Obszar dorzecza Ücker 94 67 7 3 2 2 1 1 1 1 Liczba JCWPd zagrożonych 22 17 0 0 0 0 0 0 0 0 BADANIE I MONITOROWANIE ŚRODOWISKA WODNEGO 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 DZIAŁANIA KONTROLNE 8 6 0 0 0 0 0 0 0 0 DZIAŁANIA ORGANIZACYJNO-PRAWNE I EDUKACYJNE 61 52 1 1 1 0 1 1 0 1 GOSPODARKA KOMUNALNA 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 GOSPODARKA KOMUNALNA/PRZEMYSŁ 90 62 5 2 2 1 1 1 1 1 MONITORING 71 59 6 0 2 1 1 1 0 1 PROJEKT BADAWCZY 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 PRZEMYSŁ 12 9 0 0 0 0 0 0 0 0 ROLNICTWO 7 10 0 0 1 0 0 0 0 0

Baza danych Programy działań dla JCW przedstawione są w formie bazy danych mdb programu MsAccess, obsługiwanej przez dedykowaną aplikację. Aplikacja posiada formularze do prezentacji danych dla poszczególnych JCWP (rzeczne, jeziorne, przejściowe oraz przybrzeżne), JCWPd oraz obszarów chronionych jak również formularze pomocnicze do prezentacji danych dla JCWP i JCWPd w odniesieniu do obszarów dorzeczy, regionów wodnych, obszarów administrowanych przez poszczególne RZGW, zlewni bilansowych, scalonych części wód powierzchniowych oraz podziału administracyjnego (gminy/powiaty/województwa).

Baza danych Aplikacja umożliwia m.in. przeglądanie, edycję, filtrowanie (zadawanie zapytań do bazy wg różnych kryteriów), raportowanie, eksportowanie danych, a także walidację wprowadzanych danych na poziomie poszczególnych pól (zgodność z typem pola, słownikiem, itp.).

Koszty Programu działań dla JCWP i JCWPd w apwśk Koszty programu działań dla JCWP rzecznych Lp. Obszar dorzecza Koszt całkowity działań [tys. PLN] Koszt działań podstawowych [tys. PLN] Koszt działań uzupełniających [tys. PLN] 0 Wszystkie dorzecza 26 855 031 25 767 657 1 087 374 1 Obszar dorzecza Wisły 14 403 094 14 128 203 274 891 2 Obszar dorzecza Odry 11 459 006 10 654 062 804 945 3 Obszar dorzecza Dniestru 114 0 114 4 Obszar dorzecza Dunaju 8 930 8 592 337 5 Obszar dorzecza Łaby 15 152 15 109 43 6 Obszar dorzecza Niemna 54 382 53 924 458 7 Obszar dorzecza Ucker 0 0 0 8 Obszar dorzecza Pregoły 905 248 898 833 6 414 9 Obszar dorzecza Świeżej 3 803 3 767 36 10 Obszar dorzecza Jarft 5 302 5 166 136

Koszty Programu działań dla JCWP i JCWPd w apwśk Koszty programu działań dla JCWP jeziornych Lp. Obszar dorzecza Koszt całkowity działań [tys. PLN] Koszt działań podstawowych [tys. PLN] Koszt działań uzupełniających [tys. PLN] 0 Wszystkie dorzecza 150 811 126 584 24 227 1 Obszar dorzecza Wisły 58 311 46 882 11 429 2 Obszar dorzecza Odry 82 657 71 666 10 991 3 Obszar dorzecza Niemna 356 255 102 4 Obszar dorzecza Pregoły 9 469 7 782 1 686 5 Obszar dorzecza Świeżej 19 0 19 Koszty programu działań dla JCWP przejściowych i przybrzeżnych Lp. Obszar dorzecza Koszt całkowity działań [tys. PLN] Koszt działań podstawowych [tys. PLN] Koszt działań uzupełniających [tys. PLN] 0 Wszystkie dorzecza 239 379 213 362 26 017 1 Wisła 175 070 159 297 15 773 2 Odra 64 311 54 067 10 244

Koszty Programu działań dla JCWP i JCWPd w apwśk Koszty działań dla JCWPd Lp. Obszar dorzecza Koszt całkowity działań [tys. PLN] Koszt działań podstawowych [tys. PLN] Koszt działań uzupełniających [tys. PLN] 0 Wszystkie dorzecza 558 417 546 607 11 810 1 Obszar dorzecza Wisły 360 253 354 624 5 629 2 Obszar dorzecza Odry 114 205 108 024 6 181 3 Obszar dorzecza Dniestru 848 848 0 4 Obszar dorzecza Dunaju 1 696 1 696 0 5 Obszar dorzecza Łaby 2 706 2 706 0 6 Obszar dorzecza Niemna 889 889 0 7 Obszar dorzecza Ucker 19 19 0 8 Obszar dorzecza Pregoły 77 733 77 733 0 9 Obszar dorzecza Świeżej 34 34 0 10 Obszar dorzecza Jarft 34 34 0

Koszty działań apwśk Całkowity koszt Programu działań 27 803 639,10 tys. PLN Koszty działań podstawowych 95,9% Koszty działań uzupełniających 4,1 %

Źródła finansowania działań w apwśk ANALIZA POSZCZEGÓLNYCH PROGRAMÓW WYBÓR WŁAŚCIWEGO POTENCJALNEGO ŹRÓDŁA FINANSOWANIA (PROGRAMU) W ODNIESIENIU DO KATEGORII DZIAŁANIA WYBÓR WŁAŚCIWEGO PRIORYTETU W RAMACH PROGRAMU PRZYPORZĄDKOWANIE PRIORYTETU W RAMACH PROGRAMU WZGLĘDEM GRUPY DZIAŁANIA PRZYPORZĄDKOWANIE PRIORYTETU W RAMACH PROGRAMU WZGLĘDEM DZIAŁANIA WERYFIKACJA WSKAZANIE POTENCJAŁU ŹRÓDŁA FINANSOWEGO

Źródła finansowania działań w apwśk Potencjalne źródła finansowania działań dla JCWP i JCWPd: Budżet jednostek odpowiedzialnych za realizację działania, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Regionalne Programy Operacyjne.

Sprawdzian klimatyczny dla działań w apwśk Ocena odporności działań na zmiany klimatu i ich potencjalny wpływ na zmiany klimatu. Oceniano: Zmiana temperatury średniej: wzrost parowania, wydłużenie okresu wegetacyjnego; Zmiana opadów: intensywny epizodyczny transport rumowiska, powodzie błyskawiczne, susze hydrologiczne; Promieniowanie słoneczne: fala upałów, inwazja obcych gatunków roślin; Cyrkulacja atmosferyczna: zmienność pogody, intensyfikacja miejskiej wyspy ciepła; Wiatr: Wzrost prędkości wiatru (porywy wiatru), cofka sztormowa w strefie wybrzeża morskiego. - Działania odporne 76 działań - Działania podatne 58 działań

Program działań dla obszarów chronionych Działania ustalone dla form ochrony przyrody: Parków Narodowych, Parków krajobrazowych, Rezerwatów, Obszarów chronionego krajobrazu, Zespołów przyrodniczokrajobrazowych, Obszarów Natura 2000.

Monitorowanie realizacji apwśk Schemat zbierania informacji o realizacji Programu działań Instytucja odpowiedzialna za realizację działania podstawowego Administracja/podmiot odpowiedzialny za realizację działania podstawowego/uzupełniającego Prezes KZGW Dyrektor RZGW Prezes KZGW

Aktualizacja Programu wodno-środowiskowego kraju i Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Mott MacDonald Polska Sp. z o.o. ul. Waliców 11, 00-851 Warszawa T + 48 (0)22 583 96 00 l F +48 22 583 96 01 woda@mottmac.com