Jakub Sznajder. Programy horyzontalne i dokumentacja indywidualnych podmiotów w prawie wodnym

Transkrypt

1 Jakub Sznajder Programy horyzontalne i dokumentacja indywidualnych podmiotów w prawie wodnym

2 Skrypt opracowany w ramach działalności Instytutu Badań nad Demokracją i Studium Prawa Europejskiego w Warszawie Al. Jerozolimskie 151, kl. I, lok. 2222, Warszawa tel./fax. 22/ ; info@spe.edu.pl Copyright by Instytut Badań nad Demokracją 2

3 Spis treści: 1. Wstęp 4 2. Podstawowe definicje 5 3. Program wodno-środowiskowy kraju 6 4. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Programy horyzontalne Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Podsumowanie Źródła Zalecana literatura 32 3

4 1. Wstęp W Polsce poważnym problemem, stanowiącym jedną z barier rozwoju gospodarczego, jest występowanie ograniczonego zasobu wysokiej jakość wody. Jako przyczyny tego zjawiska wskazuje się generalnie małe zasoby wodne kraju oraz duże wahania rocznego odpływu wód. Sytuację pogarszają występujące okresy suszy hydrologicznej, będącej wynikiem głębokiego niedoboru wody gruntowej oraz przyśpieszenia odpływu wód powierzchniowych ze zlewni. W wielu dziedzinach gospodarki wodnej widoczne jest znacznie niedoinwestowanie, a skala niejednokrotnie kilkudziesięcioletnich zaniedbań jest znaczna i trudna do przezwyciężenia. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz działania wewnętrzne spowodowały, że obecnie funkcjonuje wielu programów o charakterze horyzontalnym oraz regionalnym mających za cel rozwój gospodarki wodnej oraz ochronę zasobów wodnych. Niniejsze opracowanie ma na celu przybliżenie najważniejszych działań w tym obszarze, prowadzonych na podstawie programów horyzontalnych, obejmujących terytorium całego kraju. Omówiono zarówno programy wprost ukierunkowane na wsparcie gospodarki wodnej, jak również takie, które w ramach szerszych działań, uzupełniono o zagadnienia z zakresu ochrony zasobów wodnych. 4

5 2. Podstawowe definicje Program horyzontalny to taki program, którego realizacja lub oddziaływanie obejmuje obszar całego kraju lub więcej niż jednego kraju (np. programy w ramach współpracy transgranicznej realizowane dla obszaru zlewni Odry) w przeciwieństwie do programów regionalnych, których działania i efekty koncentrują się na wybranym regionie kraju. Podmiot indywidualny w kontekście wdrażania programów horyzontalnych za podmioty indywidualne uznać należy przede wszystkim beneficjentów owych programów oraz podmioty, na które zostały nałożone obowiązki w zakresie realizacji programów horyzontalnych. Beneficjenci programów horyzontalnych za beneficjentów programów horyzontalnych w zakresie gospodarowania wodą w pierwszej kolejności należy uznać podmioty, na których ciążą prawne obowiązki związane z prowadzeniem gospodarki wodnej i ochroną wód. Podmioty te korzystają ze wsparcia finansowego w postaci wsparcia w formie dotacji lub pożyczek, na realizację zadań własnych. Dokumentacja podmiotów indywidualnych za taką dokumentację uznać można wszelkiego rodzaju dokumenty tworzone przez beneficjentów w związku z realizacją zadań z zakresu gospodarki wodnej i ochrony wód w ramach wsparcia z programów horyzontalnych. Będą to wnioski o dofinansowanie, sprawozdania z realizacji zadań, opracowania o charakterze analitycznym i planowym, prognozy, a także dokumentacja projektowa, geologiczna, hydrogeologiczna i hydrologiczna, powstające w związku z realizacją powierzonych zadań. Pytania: 1. Czym różni się program horyzontalny od regionalnego? 2. Jaka jest główna przyczyna tworzenia programów horyzontalnych w zakresie gospodarki wodnej? 3. Kogo uznamy za beneficjenta programów horyzontalnych? 5

6 3. Program wodno-środowiskowy kraju Podstawę prawną do opracowania programu wodno-środowiskowego kraju daje art. 113 oraz art. 113b ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t. jedn. Dz.U. 2012, poz. 145). Przez pewien okres czasu zagadnienie to regulował także art. 113a ustawy, lecz w 2011 roku został on uchylony. Po raz pierwszy Program wodno-środowiskowy kraju został opracowany w 2010 roku. Art. 113 ust. 1 Prawa wodnego stanowi, iż planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje następujące dokumenty planistyczne: program wodno-środowiskowy kraju, z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy; plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; plan zarządzania ryzykiem powodziowym; plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzecza. Art. 113b ustawy stanowi natomiast, że program wodno-środowiskowy kraju określa podstawowe i uzupełniające działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy. Wymienione działania podstawowe są ukierunkowane na spełnienie minimalnych wymogów i obejmują działania umożliwiające wdrożenie przepisów dotyczących ochrony wód, w szczególności działania: służące zaspokajaniu obecnych i przyszłych potrzeb wodnych w zakresie zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w rozumieniu ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t. jedn. Dz.U. 2006, nr 123, poz. 858, ze zm.); służące ochronie siedlisk lub gatunków zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody; służące kontroli zagrożeń wypadkami z udziałem substancji niebezpiecznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t. jedn. Dz.U. 2013, poz. 1232); związane z oceną oddziaływania przedsięwzięć na środowisko oraz na obszar Natura 2000; służące właściwemu wykorzystaniu osadów ściekowych; służące zapobieganiu zanieczyszczeniom ze źródeł rolniczych. Zapamiętaj: Program wodno-środowiskowy kraju jest dokumentem planistycznym w zakresie gospodarowania wodami i określa on podstawowe i uzupełniające działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy. 6

7 Zgodnie z tzw. Ramową dyrektywą wodną (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.Urz. UE L z 2000 r., nr 327, s. 1) rozpoczęcie realizacji działań zawartych w Programie wodno-środowiskowym kraju powinno było nastąpić najpóźniej w ciągu 12 lat od dnia wejścia w życie dyrektywy, czyli do 22 grudnia 2012 roku, co miało miejsce ponad rok temu. Celem Programu jest przedstawienie zestawień działań dla realizacji założonych celów środowiskowych, których wypełnienie w określonym czasie pozwoli uzyskać efekty w postaci lepszego stanu wód. Cele szczegółowe Programu to: niepogarszanie stanu części wód; osiągnięcie dobrego stan wód: dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych; spełnienie wymagań specjalnych, zawartych w innych unijnych aktach prawnych i polskim prawie, w odniesieniu do obszarów chronionych (w tym wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych, przeznaczonych do celów rekreacyjnych, do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym, do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie); zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub ograniczone zrzuty tych substancji. Program wodnośrodowiskowy kraju cele szczegółowe Niepogarszanie stanu części wód Osiągnięcie dobrego stanu wód Spełnienie wymagań specjalnych w odniesieniu do obszarów chronionych Eliminowanie iograniczanie zrzutu do środowiska substancji priorytetowych Pytania: 1. Co stanowi cel główny Programu wodno-środowiskowego kraju? 2. Czy Program wodno-środowiskowy kraju wypełnia zadania również w odniesieniu do obszarów chronionych np. obszaru Natura 2000? 3. Czy w Polsce obowiązywał okres przejściowy na wdrożenie postanowień tzw. Ramowej dyrektywy wodnej? 7

8 Program wodno-środowiskowy kraju uwzględnia wymagania Ramowej dyrektywy wodnej, w tym podział działań na działania podstawowe i działania uzupełniające. W ramach działań podstawowych zastosowano podział na dwie grupy, tj. działania podstawowe grupy A i B. Działania podstawowe grupy A wynikają z: Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych; Programu wyposażenia aglomeracji poniżej 2000 równoważnej liczby mieszkańców (RLM) w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji zbiorczej; Programu wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości nie mniejszej niż 4000 równoważnej liczby mieszkańców (RLM) odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód; Programów przyjętych dla obszarów wrażliwych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego; Działań zapobiegających zanieczyszczeniu wód substancjami zanieczyszczającymi lub grupami substancji zanieczyszczających, stanowiących poważne zagrożenie dla środowiska wodnego lub za jego pośrednictwem środowiska przyrodniczego. Działania podstawowe grupy B obejmują: Działania dla silnie zmienionych i sztucznych części wód pozwalające na osiągnięcie przez te części wód dobrego potencjału; Działania wymagane na mocy części A załącznika VI Ramowej dyrektywy wodnej (działania wymagane w pozostałych dyrektywach); Zestawienie pozostałych działań podstawowych wymagane na mocy art. 11 ust. 3 Ramowej dyrektywy wodnej. 8

9 Program wodno-środowiskowy kraju wypełnia także obowiązki wynikające z następujących aktów prawa unijnego: dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.Urz. UE L z 1991, nr 135, s. 40); dyrektywy Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz.Urz. UE L 1991, nr 375, s. 1); dyrektywy 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006 r. dotyczącej zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylającej dyrektywę 76/160/EWG (Dz.Urz. UE L 2006, nr 64, s. 37); dyrektywy Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.Urz. UE L z 1998, nr 330, s. 32); dyrektywy Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystywania osadów ściekowych w rolnictwie (Dz.Urz. UE L z 1986, nr 181, s. 6); dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.Urz. UE L z 1992, nr 206, s. 7); dyrektywy Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.Urz. UE L 2010, nr 20, s. 7); dyrektywy Rady 91/414/EWG z dnia 15 lipca 1991 r. dotyczącej wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.Urz. UE L z 1991, nr 230, s. 1); dyrektywy Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi (Dz.Urz. UE L z 1997, nr 10, s. 13); dyrektywy 2008/1/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz.Urz. UE L z 2008, nr 24, s. 8); dyrektywy Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz.Urz. UE L z 1985, nr 175, s. 40); dyrektywy Rady 97/11/WE z dnia 3 marca r. zmieniającej dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz.Urz. UE L z 1997, nr 73, s. 5); dyrektywy 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę 90/313/EWG (Dz.Urz. UE L z 2003, nr 41, s. 26); 9

10 dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2002 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz.Urz. UE L 2004, nr 143, s. 56); dyrektywy 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu (Dz.Urz. UE L z 2006, nr 372, s. 19). Działania Programu wodno-środowiskowego kraju wdrażające wybrane dyrektywy UE wskazane w załączniku VI A Ramowej dyrektywy wodnej. Dyrektywa 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych zadania wynikające z tej dyrektywy obejmują realizację inwestycji związanych z wdrażaniem zapisów: Krajowego programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Programu wyposażenia aglomeracji poniżej 2000 równoważnej liczby mieszkańców (RLM) w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji zbiorczej oraz Programu wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości nie mniejszej niż 4000 równoważnej liczby mieszkańców (RLM), odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód, w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód. Działania dotyczą budowy, rozbudowy bądź modernizacji obiektów oczyszczalni ścieków oraz budowy bądź modernizacji systemów kanalizacyjnych, dążących dla zapewnienia prawidłowego zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych oraz ścieków przemysłowych biologicznie rozkładalnych z niektórych dziedzin przemysłu, które nie są odprowadzane do oczyszczalni komunalnych, w celu redukcji ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska. Dyrektywa 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego zadania wynikające z tej dyrektywy przekładają się na krajowe programy opracowane dla obszarów wyznaczonych jako szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. W programie wodno-środowiskowym kraju zostały wskazane do realizacji zadania pochodzące ze wspomnianych programów działań tam, gdzie zostały one ustalone, natomiast na pozostałych obszarach w ramach określenia działań uzupełniających, pozwalających na osiągnięcie przez wody założonych celów, zostały wskazane działania polegające na ograniczeniu odpływu związków azotu do wód z powierzchni użytkowanych rolniczo, głównie poprzez: prowadzenie monitoringu wód, wspieranie rolnictwa ekologicznego i rolnictwa zrównoważonego oraz 10

11 prowadzenie właściwej techniki gospodarowania w zakresie uprawy roślin i hodowli zwierząt, ograniczającej straty związków azotowych do wód, np.: przechowywanie nawozów naturalnych w odpowiednich warunkach. Dyrektywa 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylającej dyrektywę 76/160/EWG zadania wynikające z tej dyrektywy mają na celu kontrolowanie wody w kąpieliskach, zarządzanie jakością tej wody oraz udostępnianie społeczeństwu tych informacji. Wdrożenie powyższych wymagań następuje poprzez wskazanie działań typu: objęcie nadzorem sanitarnym wody w kąpielisku i wykonywanie oceny jakości wody oraz informowanie mieszkańców o jakości wody w kąpielisku. Dyrektywa 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wprowadzone do Programu wodno-środowiskowego kraju zadania wynikające z tej dyrektywy polegają na: opracowaniu oceny jakości wody przeznaczonej do spożycia; informowaniu mieszkańców o jakości wody przeznaczonej do spożycia. Dyrektywa 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystywania osadów ściekowych w rolnictwie wprowadzone do Programu wodno-środowiskowego kraju zadania wynikające z tej dyrektywy polegają na umieszczeniu w Programie zadania: zagospodarowanie osadów ściekowych. Dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory wskazuje na konieczność stworzenia spójnej Europejskiej Sieci Ekologicznej specjalnych obszarów ochrony siedlisk naturalnych i siedlisk gatunków, która pozwoli zachować te siedliska w odpowiednim dla nich stanie lub odtworzyć właściwe warunki dla uzyskania takiego stanu. W Programie wodno-środowiskowym kraju realizację postanowień tej dyrektywy zapewniają takie działania jak: ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów i naturalnych siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; opracowanie i wdrożenie planu zadań ochronnych obszaru prawnie chronionego; ochrona, zachowanie ekosystemów od wód zależnych zgodnie z planami ochrony obszarów prawnie chronionych; kompleksowa ochrona układu hydrologicznego poprzez ochronę źródlisk i zapobieganie erozji. 11

12 Dyrektywa 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi wprowadzone do Programu wodno-środowiskowego kraju zadania wynikające z tej dyrektywy polegają na: opracowaniu programu zapobiegania poważnym awariom przez zakłady o zwiększonym bądź dużym ryzyku; opracowaniu wewnętrznego i zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego przez odpowiedzialne służby; opracowaniu planów operacyjno-ratowniczych dla wszystkich gmin, w których znajdują się obiekty niebezpieczne; opracowaniu wojewódzkich planów zarządzania ryzykiem dla wszystkich województw oraz planów powiatowych dla tych powiatów, na terenie których znajduje się więcej niż 5 obiektów niebezpiecznych; zorganizowaniu na szczeblu centralnym systemu analizy doświadczeń z przebiegu zaistniałych awarii i przebiegu akcji ratowniczych; prowadzeniu krajowego rejestru obiektów niebezpiecznych; opracowaniu programu informowania społeczeństwa o nadzwyczajnych zagrożeniach środowiska i edukacji w tym zakresie, obejmującego działania na szczeblu lokalnym, regionalnym i centralnym; prace legislacyjne w analizowanym zakresie. Dyrektywa 2008/1/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli wprowadzone do Programu wodnośrodowiskowego kraju zadania wynikające z tej dyrektywy polegają na: Konieczności uzyskania pozwolenia zintegrowanego w celu zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli przez zakłady prowadzące rodzaje działalności wymienione w rozporządzeniu w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości; kontroli przestrzegania warunków w zakresie dopuszczalnych wartości emisji substancji zanieczyszczających środowisko; wydaniu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie minimalnych wymagań wynikających z najlepszej dostępnej techniki, jakie muszą spełniać instalacje. 12

13 Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę 90/313/EWG wprowadzone do Programu wodno-środowiskowego kraju zadania wynikające z tej dyrektywy polegają na: prowadzeniu bazy danych o środowisku i udostępnianiu informacji przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska; publicznym udostępnianiu informacji w zakresie planów ochrony środowiska i planów gospodarki odpadami; informowaniu mieszkańców o jakości wody przeznaczonej do spożycia; informowaniu mieszkańców o jakości wody w kąpielisku; przestrzeganiu trybu postępowania w sprawach ocen oddziaływania na środowisko. Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2002 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu na podstawie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. z 2007 r., nr 75, poz. 493, ze zm.) przyjęto następujące działania dla wdrożenia postanowień dyrektywy: prowadzenie rejestru szkód w środowisku; prowadzenie działań naprawczych i kompensacyjnych w przypadku powstania szkody w środowisku. Dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu wprowadzone do Programu wodno-środowiskowego kraju zadania wynikające z tej dyrektywy polegają na: określeniu dodatkowych punktów monitoringu jakości wód podziemnych; odizolowaniu ognisk zanieczyszczeń; monitoringu diagnostycznym dla potencjalnych ognisk zanieczyszczeń; systematycznej rekultywacji i rewitalizacji terenów użytkowanych wcześniej jako składowiska; uzupełnieniu monitoringu dla eksploatowanych, wyłączonych z eksploatacji, rekultywowanych i zamkniętych składowisk odpadów oraz innych instalacji unieszkodliwiania odpadów komunalnych. W zakresie wód podziemnych jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) - przyjmuje się, iż wszystkie działania wyznaczone w Programie wodno-środowiskowym kraju dla osiągnięcia dobrego stanu/potencjału ekologicznego wód powierzchniowych będą miały pozytywny wpływ na poprawę stanu chemicznego i ilościowego wód podziemnych. 13

14 Wobec powyższego dla JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych zaproponowano działania uzupełniające w postaci konieczności wykonania dokumentacji hydrogeologicznych głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP), które ustalają zasoby dyspozycyjne wód podziemnych oraz określają granicę obszaru ochronnego na podstawie opracowanej dokumentacji jest wyznaczany przez właściwego dyrektora RZGW obszar ochronny zbiornika. Działania w Programie wodno-środowiskowym kraju w obszarze dorzeczy Wisły i Odry. Do podstawowych działań w obszarze dorzeczy Wisły i Odry wynikających z Programu wodnośrodowiskowego kraju zaliczyć można: Poszukiwanie i dokumentowanie alternatywnych źródeł wody do spożycia na lądzie, w odległości do 100 km od brzegu morza; Weryfikację pozwoleń wodnoprawnych związanych z poborem wód podziemnych i ograniczenie poboru dla przemysłu i rolnictwa; Działania edukacyjne związane z racjonalnym gospodarowaniem wodą przeznaczoną do spożycia; Kontrolowanie stref ochronnych ujęć wody; Ustanawianie obszarów ochronnych dla głównych zbiorników wód podziemnych; Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznej dla głównych zbiorników wód podziemnych; Kontrolowanie stref ochronnych ujęć wody; Monitorowanie ekosystemów zależnych od wód; Monitoring celowy wahań zwierciadła wód podziemnych zasilających obszary podmokłe; Monitoring lokalny składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych; Przekazywanie raz w roku przez kopalnie danych z odwodnienia do PSH oraz właściwych RZGW; Monitoring lokalny wód podziemnych dla obiektów gospodarki odpadami; Odizolowanie punktowych ognisk zanieczyszczeń od warstw wodonośnych; Nakładanie obowiązku wykorzystania wód o dobrej jakości, pochodzących z odwodnienia kopalń do celów socjalno-bytowych. Podmiotami odpowiedzialnymi za realizację większości działań zawartych w Programie wodnośrodowiskowym kraju jest administracja lub właściciele gruntów bądź obiektów. Program wodno-środowiskowy kraju nie obejmuje działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej inwestycje tego rodzaju w większości nie są działaniami poprawiającymi stan wód, a tylko takie działania mogą znaleźć się w PWŚK. Pamiętając jednak o konieczności ochrony ludzi i mienia przed powodzią, w PWŚK zamieszczono listę istotnych inwestycji związanych z ochroną przeciwpowodziową, planowanych do realizacji i zgłoszonych w trakcie konsultacji społecznych. 14

15 Pytania: 1. Jakich działań nie obejmuje Program wodno-środowiskowy kraju? 2. Jakie podmioty są odpowiedzialne za realizację większości zadań zawartych w Programie wodno-środowiskowym kraju? 3. Wymień przynajmniej 4 przykładowe działania prowadzone w ramach Programu wodnośrodowiskowego kraju w obszarach dorzeczy Wisły i Odry. 4. Jaki akt i w którym miejscu wskazuje na akty prawa unijnego, których postanowienia musi uwzględniać Program wodno-środowiskowy kraju? 4. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Podstawę prawną dla wprowadzenia przez Ministra Środowiska w drodze wydania rozporządzenia Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych stanowi art. 43 ust. 3 i art. 208 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych określa wykazy: aglomeracji, które powinny być wyposażone - w terminach ustalonych w art. 208 Prawa wodnego - w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków oraz wielkość ładunków zanieczyszczeń biodegradowalnych z tych aglomeracji koniecznych do usunięcia; przedsięwzięć w zakresie budowy i modernizacji zbiorczych sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków komunalnych oraz terminy ich realizacji. Aglomeracja oznacza teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Program krajowy jest zatwierdzony i na poszczególnych aglomeracjach spoczywa obowiązek realizacji inwestycji budowania kanalizacji zbiorczych dla ścieków komunalnych zakończonych oczyszczalniami ścieków. Na wójcie, burmistrzu lub prezydencie miasta zaś spoczywa obowiązek 15

16 składania marszałkowi województwa do 28 lutego każdego roku informacji o pozyskaniu suchej masy osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków komunalnych i sposobie wykorzystania tych osadów. Programowanie budowy i modernizacji zbiorczych sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków nie narusza obowiązków gmin dotyczących tej problematyki, a wynikającej z przepisów o samorządzie gminnym. Te zadania organizacyjne i wykonawcze spoczywają na gminach niezależnie od wielkości aglomeracji. Ustawa Prawo wodne zobowiązuje gminy do realizacji zadania własnego gmin w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków na obszarach aglomeracji wyznaczonych na ich terenie w terminach: do 31 grudnia 2015 r. w przypadku aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) wynoszącej od 2000 do , do 31 grudnia 2010 r. w przypadku aglomeracji o RLM wynoszącej powyżej Powyższe terminy są wyrazem okresu przejściowego dla Polski na wprowadzenie w kraju wymagań dotyczących systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczania ścieków komunalnych wynikających z art. 3,4,5 (2) i 7 dyrektywy 91/271/EWG, który to okres trwa do 31 grudnia 2015 r. Postanowienia Traktatu Akcesyjnego zobowiązują Polskę do redukcji ładunków zanieczyszczeń biodegradowalnych w kolejnych horyzontach czasowych do końca roku 2005, 2010, 2013 i 2015 oraz do uzyskania zgodnie z dyrektywą 91/271/EWG minimum 75% redukcji związków azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodzących z całego kraju. Nakłady potrzebne na realizację Programu będą w latach przedstawiać się następująco: w latach wyniosą 9,323 mld zł; w latach wyniosą 8,948 mld zł; z czego około 75% środków przeznaczonych zostanie na rozbudowę systemów kanalizacyjnych. Wnioski o dofinansowanie przedsięwzięć z zakresu budowy, rozbudowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej. Wnioski te są oparte o dokumentację projektową ustalającą przedmiot, zakres i koszty przedsięwzięć dla wyposażenia zidentyfikowanych aglomeracji w spełniające wymagania prawa systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków. Wnioskowane przedsięwzięcia muszą spełniać podstawowe kryteria techniczne i ekonomiczne przede wszystkim dotyczące zasięgu systemu kanalizacyjnego, tj. granic aglomeracji, oraz prognozy ilości odprowadzanych ścieków i wskaźników ekonomicznych. 16

17 Pytania: 1. Co oznacza pojęcie aglomeracji w rozumieniu Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych? 2. Co zawiera Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych? 3. Jakie obowiązki spoczywająca wójtach w związku z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych? 5. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (program w końcowej fazie realizacji nie prowadzi się naborów wniosków, część projektów znajduje się nadal w fazie realizacji) Programy rolnośrodowiskowe funkcjonują na obszarze dzisiejszej Unii Europejskiej od 1993 roku. Ich wdrażaniem zajmują się zarówno instytucje publiczne na szczeblu ogólnokrajowym, jak i lokalnym. Podstawę prawną do ich wprowadzenia stanowiło obecnie zmienione rozporządzenie Rady (UE) nr 2078/92 z dnia 30 czerwca 1992 roku w sprawie metod produkcji rolnej zgodnych z wymogami ochrony środowiska i utrzymania krajobrazu. Generalnie można stwierdzić, że program rolnośrodowiskowy służy programowaniu działań w zakresie ochrony środowiska w gospodarstwie rolnym. Te działania nierozerwalnie wiążą się z wykorzystaniem wszystkich zasobów środowiska w tym także wód powierzchniowych i podziemnych. Zatwierdzenie poszczególnych programów rolnośrodowiskowych powoduje, iż Unia Europejska udziela dofinansowania do tej części kosztów, które pociąga za sobą realizacja programu. Udział rolników w programach rolno środowiskowych na początkowym etapie ich funkcjonowania tj. do roku 2000 opierał się na umowie, w której rolnicy przyjmowali na siebie różnorakie zobowiązania, m.in. w zakresie zmniejszenia udziału nawozów sztucznych w produkcji rolnej czy też innych działań związanych z ochroną wód. Za dochody utracone związku z realizacją zobowiązań wynikających z tej umowy wypłacana była rolnikom rekompensata. Obecnie wsparcie otrzymują rolnicy, którzy zobowiążą się na okres co najmniej 5 lat do prowadzenia konkretnych działań w zakresie ochrony środowiska w ich gospodarstwie rolnym. Aktualnie funkcjonowanie programów rolnośrodowiskowych reguluje art. 39 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 roku w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFFROW) oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 roku ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005. Środki na dopłaty dla rolników pochodzą w przypadku Polski w 80% z budżetu UE, a pozostałych 20% pokrywa budżet krajowy. 17

18 Programy rolnośrodowiskowe dotyczyć mogą także zagadnień związanych z prawem wodnym i ochroną wód. Geneza i historia programów rolnośrodowiskowych w Polsce: W ramach krajowego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata funkcjonował w Polsce Krajowy Program Rolnośrodowiskowy, który składał się z czterech podprogramów ochrony różnorodności biologicznej obszarów wiejskich; ochrony krajobrazu i środowiska przyrodniczego; rolnictwa ekologicznego oraz ochrony zasobów genetycznych w rolnictwie. Kolejny Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata zawierał Krajowy Program Rolnośrodowiskowy na lata i skierowany był do rolników, którzy chcieli przyczynić się do poprawy jakości środowiska oraz zachowania walorów przyrodniczych terenów wiejskich. Udział w nim był dobrowolny, tak jak w poprzedniej edycji programu. Początkowo wybrane pakiety rolnośrodowiskowe można było realizować tylko w strefach priorytetowych, następnie program objął obszar całego kraju. Na początku swego funkcjonowania Program na lata składał się z 7 pakietów rolnośrodowiskowych, w których ramach wyróżniono 40 wariantów, a następnie pakietów rolno środowiskowych było 9, wraz z 49 wariantami. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich historia programów Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Ochrona trwałych użytków zielonych w ramach programów rolno środowiskowych, a zagadnienia ochrony wód: Trwałe użytki zielone to wieloletnie łąki i pastwiska użytkowane przez człowieka do produkcji pasz dla zwierząt. Uznano, że trwałe użytki zielone spełniają ważną rolę krajobrazową, przyrodniczą 18

19 i gospodarczą. Pełnią one rolę w dziedzinie gospodarki wodnej, ponieważ przyczyniają się do oczyszczania i retencjonowania wody. Właściwością gleb łąkowych jest zwiększona pojemność wodna, która przy dużym zadarnieniu zatrzymuje znaczne ilości wody opadowej (chroniąc przed wylewami rzek w czasie wiosennych roztopów i obfitych deszczy). Pakiety wprowadzane w ramach programów rolnośrodowiskowych polegają w szczególności na ograniczeniu nawożenia, ilości i terminów wykonywanych pokosów lub intensywności wypasu. Działania finansowane w ramach PROW mające bezpośredni bądź pośredni wpływ na stan wód: Oś 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Działanie 111: Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie; Działanie 121: Modernizacja gospodarstw rolnych. OŚ 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich Działanie 211 i 212: Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW); Działanie 214: Program rolno-środowiskowy (Płatności rolno-środowiskowe); Działanie 221 i 223: Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne. Oś priorytetowa 3 Środki służące wspólnemu interesowi Środek 3.2 ochrona i rozwój fauny i flory wodnej Pytania: 1. Co to są programy rolnośrodowiskowe? 2. Jak programy rolnośrodowiskowe mogą oddziaływać na stan zasobów wodnych kraju? 3. Na jaki okres czasu zawierana jest umowa z rolnikami w ramach programów rolnośrodowiskowych? 4. Jaką rolę pełnią trwałe użytki zielone w gospodarce wodnej? 19

20 6. Programy horyzontalne Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Głównym zadaniem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest finansowe wspieranie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce. Na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska co 4 lata przyjmowany jest dokument pod nazwą Wspólna strategia działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jest to dokument o charakterze planistycznym, wyznaczający cele, działania i środki do ich osiągnięcia dla Funduszu w perspektywie wieloletniej w skali kraju a zatem daje podstawę do programów horyzontalnych wdrażanych i finansowanych przez Fundusz. Obecnie obowiązująca jest Strategia na lata z perspektywą do 2020 roku. Celem generalnym działania w/w podmiotów na podstawie Strategii jest: poprawa stanu środowiska i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służących środowisku. Cel generalny będzie realizowany w ramach czterech priorytetów: ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi; racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi; ochrona atmosfery; ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów. Wspólna Strategia ma do spełnienia dwa zadania: stworzenie wspólnej podstawy, z której będą wynikały strategie działania poszczególnych Funduszy wojewódzkich; budowanie spójnego systemu Funduszy przez uregulowanie obszaru współpracy Funduszy, który wykracza poza ich odrębne strategie. 20

21 Wspólna Strategia zawiera ustalenia planistyczne o charakterze rekomendacji. Wspólna Strategia w swoich założeniach zachowuje spójność z nadrzędnymi dokumentami strategicznymi, w tym między innymi z: Polityką ekologiczną państwa w latach z perspektywą do roku 2016 oraz opracowywaną nowelizacją PEP; Długookresową strategią rozwoju kraju Polska Trzecia fala nowoczesności; Polityką Energetyczną Polski do 2030 roku; Średniookresową strategią rozwoju kraju Polska 2020 oraz z dziewięcioma zintegrowanymi strategiami o charakterze horyzontalnym, w szczególności ze: Strategią Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko. Perspektywa 2020 (BEiŚ); Strategią zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa. Wiodącą strategią dla Wspólnej Strategii jest Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Perspektywa Przy opracowaniu Wspólnej Strategii zostały uwzględnione również inne polityki i strategie, w tym: Koncepcjaę Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Krajowy plan gospodarki odpadami 2014, z perspektywą do 2022, Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, Program wodno-środowiskowy kraju, plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, Program działań na rzecz środowiska i klimatu LIFE, Strategia Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego, II Krajowy plan działania w zakresie poprawy efektywności energetycznej, Ramowa konwencja ONZ w sprawie zmian klimatu, Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, Plan strategiczny na rzecz różnorodności biologicznej do roku 2020, Strategia Zielonego Wzrostu, OECD. W okresie wdrażania obecnej Wspólnej Strategii, tj. w latach Fundusze na finansowanie ochrony środowiska wypłaciły ze środków własnych prawie 13 mld zł, z czego w formie zwrotnej (pożyczkowej) 8,4 mld zł oraz 4,6 mld zł w formie bezzwrotnej (dotacyjnej). W tym okresie ponad 70% wydatków (średnio 5,3 mld zł rocznie) przeznaczane było na współfinansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony wód i gospodarowania zasobami wodnymi. W nadchodzącym okresie wydatki na zadania związane z ochroną wód i gospodarowaniem zasobami wodnymi zostaną zmniejszone do około 30% ogólnej sumy wydatków (łącznie około 7 mld złotych), co jest związane ze zwiększeniem udziału wydatków przeznaczonych na ochronę atmosfery. 21

22 Cała Wspólna Strategia jest podporządkowana jednemu celowi generalnemu (misji) realizowanemu w czterech priorytetach środowiskowych. Priorytet 1 Strategii Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi Działania strategiczne w obrębie tego priorytetu ukierunkowane są głównie na uzyskanie celów określonych w Planie działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, z którego wynika że do 2015 r. powinien być osiągnięty dobry stan wód w odniesieniu do jakości, ilości i ich wykorzystania we wszystkich dorzeczach UE, a następne działania z zakresu jakości wód dotyczyć powinny oszczędnego gospodarowania wodami. W perspektywie do 2020 r., stan oraz dostępność zasobów wód powierzchniowych i podziemnych będą jednym z najważniejszych środowiskowych uwarunkowań rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz czynnikiem determinującym efektywność działań na rzecz zahamowania utraty różnorodności biologicznej. Dla zapewnienia efektywnej gospodarki wodnej istotne jest zagwarantowanie i utrzymanie niezbędnej ilości oraz odpowiedniej jakości zasobów wód powierzchniowych i podziemnych oraz usuwanie bądź minimalizowanie wszelkich zagrożeń dla tego sektora. W tym celu konieczne są działania na rzecz pełnego wdrożenia dyrektywy 2000/60/WE, która ustanawia ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (tzw. ramowa dyrektywa wodna). Celami szczegółowymi realizowanymi w tym priorytecie będą: Cel szczegółowy nr Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych Podstawowym działaniem w ramach celu szczegółowego jest spełnienie wymogów Dyrektywy 91/271/EWG (dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych) w zakresie redukcji ładunku zanieczyszczeń, w tym związków biogennych (azot, fosfor) odprowadzanych do wód. W ramach działania będą realizowane zadania obejmujące utrzymanie, budowę, rozbudowę i modernizację infrastruktury oczyszczania ścieków, przewidziane w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Cel szczegółowy nr Efektywne i racjonalne korzystanie z zasobów wodnych Niedobór wody i susza są obecnie podstawowymi problemami, a zmiany klimatu mogą nasilać te zjawiska. Zasadniczą kwestią jest osiągnięcie postępów w celu pełnego wdrożenia ramowej dyrektywy wodnej. Efektywne i racjonalne korzystanie z zasobów wodnych obejmować powinno działania z zakresu oszczędnego gospodarowania wodami, tj. usuwania strat na sieci, stosowania inteligentnych liczników, oszczędzania wody w przemyśle i w nawodnieniach. Wszelkie działania z zakresu efektywnego, racjonalnego korzystania z zasobów wodnych oraz ochrony wód powinny wynikać z planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Cel szczegółowy Adaptacja sektora gospodarki wodnej do zmian klimatycznych Zwiększające się prawdopodobieństwo wystąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych spowoduje znaczne zmiany w jakości i dostępności zasobów wodnych co wpłynie na wiele sektorów w tym na 22

23 produkcję żywności (zależne od nawadniania). Istnieje zatem potrzeba działań w celu m.in.: poprawy skuteczności zaopatrzenia w wodę m.in. w rolnictwie, gospodarstwach domowych i budynkach, minimalizacji potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, zwiększenia możliwości magazynowania wody, zwiększenia retencji wodnej, prowadzenia inwestycji na rzecz mniejszego zużycia wody w przemyśle. Ważne jest też prowadzenie inwestycji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej z wykorzystaniem powstających obiektów na cele energetyczne oraz wspieranie działań o charakterze nietechnicznym dotyczących m.in. zwiększenia naturalnej retencji, budowy systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania powodzi oraz zarządzania ryzykiem powodziowym, prowadzenia kampanii edukacyjnych. Programy Priorytetowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2014 r. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zarządza finansami publicznymi przeznaczonymi na działalność ekologiczną poprzez programy priorytetowe. Programy priorytetowe stanowią narzędzie realizacji Strategii działania NFOŚiGW na lata z perspektywą do 2020 roku. Programy priorytetowe są tworzone w oparciu o priorytety określone w Strategii oraz o Listę priorytetowych programów NFOŚiGW. Na podstawie zatwierdzonej Listy programów priorytetowych na dany rok opracowywane są programy priorytetowe, które uwzględniają potrzeby środowiskowe, potrzeby i możliwości finansowe beneficjentów. Program priorytetowy jest podstawowym dokumentem dla beneficjentów aplikujących o wsparcie. Elementami programu priorytetowego są między innymi: cel i wskaźniki jego osiągnięcia; podstawy prawne udzielania dofinansowania; budżet programu i okres jego wdrażania; rodzaje beneficjentów i przedsięwzięć; procedura i kryteria wyboru przedsięwzięć; szczegółowe zasady udzielania dofinansowania. Na liście programów priorytetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej znajdują się także działania związane z gospodarowaniem wodami. Priorytet I Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi Program 1.1. Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach Celem programu jest poprawa stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez wyposażenie aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej oraz oczyszczalnie ścieków, zgodnie z wymogami Dyrektywy Rady 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych. 23

24 Część 1 Współfinansowanie I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Rodzaje przedsięwzięć: Przedsięwzięcia w ramach I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko: budowa i modernizacja systemów kanalizacji zbiorczej; budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych. Dodatkowo, w przypadku realizacji kompleksowych projektów, w zakres przedsięwzięcia może zostać włączona budowa i modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę oraz budowa kanalizacji deszczowej, pod warunkiem przyczyniania się do wypełnienia dyrektywy 91/271/EWG oraz spełniania warunków, iż co najmniej 50% kosztów całkowitych przedsięwzięcia dotyczy kanalizacji sanitarnej i oczyszczania ścieków. Część 2 Gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Rodzaje przedsięwzięć: Przedsięwzięcia dofinansowywane ze środków krajowych i zagranicznych, z wyjątkiem przedsięwzięć uzyskujących wsparcie w ramach I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, takie jak: budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych (także w zakresie dotyczącym przetwarzania osadów ściekowych), budowa, rozbudowa lub modernizacja zbiorczych systemów kanalizacji sanitarnej (zakres przedsięwzięć zgodny z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji). Program 1.2. Budowa, przebudowa i odbudowa obiektów hydrotechnicznych Celem programu jest poprawa bezpieczeństwa powodziowego, ograniczenie zjawiska suszy oraz retencjonowanie wody. Cel zostanie osiągnięty poprzez realizację zadań związanych ze strategią gospodarki wodnej. Rodzaje przedsięwzięć: budowa, odbudowa i rekonstrukcja obiektów gospodarki wodnej: zbiorników, stopni wodnych, jazów, śluz, kanałów, itp. 24

25 Pytania: 1. Jakie dokumenty stanowią podstawę działań NFOŚiGW w zakresie programów horyzontalnych w perspektywie do 2020 r.? 2. Wymień programy priorytetowe NFOŚiGW na rok 2014 w zakresie gospodarki wodnej. 3. Co zawiera Priorytet 1 Wspólnej strategii działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej? 4. Na ile lat przyjmowany jest dokument Wspólnej strategii działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej? 7. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko program w końcowej fazie realizacji nie prowadzi się naborów wniosków, część projektów znajduje się nadal w fazie realizacji W zakończonej perspektywie finansowej był to program horyzontalny obejmujący obszar całego kraju umożliwiający finansowanie działań także w zakresie inwestycji mających na celu poprawę stanu środowiska wodnego. Działania skierowane do wód mogły uzyskać finansowanie w ramach pięciu osi priorytetowych Programu: Oś priorytetowa I: Gospodarka wodno ściekowa - głównym celem tej osi priorytetowej było wyposażenie aglomeracji powyżej równoważnej liczby mieszkańców RLM w systemy kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczalnie ścieków w celu spełnienia wymogów dyrektywy 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych. W ramach tej osi współfinansowane były przedsięwzięcia zawarte w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Oś priorytetowa II: Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi celami tej osi priorytetowej, związanymi bezpośrednio z poprawą stanu wód była likwidacja zagrożeń wynikających ze składowania odpadów oraz rekultywacja terenów zdegradowanych. Oś priorytetowa III: Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska celami tej osi priorytetowej były: zwiększenie ilości zasobów dyspozycyjnych niezbędnych dla ludności i gospodarki kraju oraz stopnia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego i przeciwdziałania skutkom suszy, zwiększenie naturalnej retencji dolin rzecznych z zachowaniem dobrego stanu ekologicznego, zwiększenie ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałanie poważnym awariom, usuwanie ich skutków i przywracanie środowiska do stanu właściwego oraz wzmocnienie wybranych 25

26 elementów systemu zarządzania środowiskiem, usprawnienie monitoringu stanu środowiska i poprawa dostępu do informacji w celu wzmocnienia procesów decyzyjnych w ochronie środowiska. Oś priorytetowa IV: Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska celami tej osi priorytetowej były: racjonalizacja gospodarki zasobami naturalnymi i odpadami, w tym zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne i zwiększenie poziomu odzysku i recyklingu tych odpadów, zapobieganie powstawaniu i redukcja zanieczyszczeń różnych komponentów środowiska poprzez dostosowanie istniejących instalacji do wymogów najlepszej dostępnej techniki (BAT), ograniczenie ładunku zanieczyszczeń (w szczególności substancji niebezpiecznych) odprowadzanych przez przemysł do środowiska wodnego oraz zmniejszenie ilości nieoczyszczonych ścieków przemysłowych odprowadzanych do wód lub do ziemi. Oś priorytetowa V: Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych celami tej osi priorytetowej było ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat jego zasobów i zmniejszania różnorodności biologicznej, poprzez: przywracanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożonych wyginięciem gatunków oraz różnorodności genetycznej roślin, zwierząt i grzybów, przywrócenie drożności korytarzy ekologicznych umożliwiających przemieszczanie się zwierząt i funkcjonowanie populacji w skali kraju, wsparcie procesu opracowania planów ochrony dla obszarów chronionych, zwiększenie świadomości w zakresie potrzeby i właściwych metod ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu. Oś priorytetowa III Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom Instytucją Wdrażającą (IW) dla tej osi był Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Do r. funkcjonowało, zawarte 29 sierpnia 2006 roku pomiędzy Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a Krajowym Zarządem Gospodarki wodnej Porozumienie w sprawie zasad współpracy przy realizacji Pomocy technicznej na przygotowanie dokumentacji wnioskowej dla przedsięwzięć Priorytetu III Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Na podstawie tego porozumienia Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej przygotował część dokumentacji do wniosków o dofinansowanie z Funduszu Spójności dla projektów z zakresu gospodarki wodnej zatwierdzonych przez Ministra Środowiska. Głównym celem III osi priorytetowej było zapewnienie odpowiedniej ilości zasobów wodnych na potrzeby ludności i gospodarki kraju oraz minimalizacja skutków negatywnych zjawisk naturalnych, przeciwdziałanie poważnym awariom, zapewnienie dobrego stanu wód przybrzeżnych, a także wzmocnienie procesów decyzyjnych poprzez zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska uzyskiwanych w ramach monitoringu środowiska. 26

27 Celami szczegółowymi III osi priorytetowej było: zwiększenie ilości zasobów dyspozycyjnych niezbędnych dla ludności i gospodarki kraju oraz stopnia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego i przeciwdziałania skutkom suszy; zwiększenie naturalnej retencji dolin rzecznych z zachowaniem dobrego stanu ekologicznego; zwiększenie ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałanie poważnym awariom, usuwanie ich skutków i przywracanie środowiska do stanu właściwego oraz wzmocnienie wybranych elementów systemu zarządzania środowiskiem; usprawnienie monitoringu stanu środowiska i poprawa dostępu do informacji w celu wzmocnienia procesów decyzyjnych w ochronie środowiska. Działaniami dla realizacji celów III osi priorytetowej były: zwiększenie ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych poprzez właściwą konserwację istniejących obiektów ochrony przeciwpowodziowej, budowę polderów, suchych zbiorników; przebudowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych; przeciwdziałanie poważnym awariom i poprawę stanu bezpieczeństwa technicznego istniejących obiektów, w tym zbiorników i stopni wodnych, a także innych urządzeń okresowo piętrzących wodę; budowa i modernizacja infrastruktury służącej oczyszczaniu i odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych do morza; modernizacja i budowa nowych zbiorników wielozadaniowych piętrzących wodę (zgodnie z wytycznymi KE); zwiększanie naturalnej retencji dolin rzecznych z zachowaniem równowagi stanu ekologicznego i technicznego rzek, m.in. poprzez odtwarzanie starorzeczy, zalesianie i zakrzewianie; wykorzystywanie zdolności retencyjnych naturalnych terenów zalewowych i podmokłych, jako działań będących elementem dużych projektów; opracowanie dokumentów planistycznych planów gospodarowania wodami i programów działań oraz planów ochrony przeciwpowodziowej wynikających z ustawy Prawo wodne, ramowej dyrektywy wodnej i dyrektywy w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim; wzmocnienie systemu wytwarzania i udostępniania informacji o środowisku niezbędnych dla procesów decyzyjnych w ochronie środowiska poprzez usprawnienie monitoringu środowiska. 27