Obowiązków domowych Konieczności powrotu o określonej porze Nauki i odrabiania lekcji Przyjaciół Używek Kontaktów z płcią przeciwną, pierwszych miłości i seksu Spędzania czasu przed komputerem/telewizorem
Typowe wyrazy nastoletniego buntu przejawiają się m.in. w: opryskliwym tonie trzaskaniem drzwiami stwierdzeniami takimi jak: Nie będziesz mi mówił, co mam robić Wrócę o której zechcę Tato nie sprząta, więc ja też nie muszę Ty jak zwykle nic nie rozumiesz!
Agresja impulsywna Agresja zsocjalizowana Biologiczne podłoże zachowania Wyuczone zachowanie Można ją modelować technikami socjoterapeutycznymi i leczeniem farmakologicznym Pobudliwość, wybuchy niewspółmierne do bodźca i niekontrolowane Brak ukierunkowania na osiągnięcie celu Może być skierowana przeciwko samemu sobie lub przeciwko innym Można ją modelować technikami behawioralnymi i poznawczymi Mała pobudliwość, kontrola sprawcy, działanie z wyboru Ukierunkowana na osiągnięcie celu sprawca uznaje agresję jako skuteczny sposób na rozwiązywanie problemów Skierowana przeciwko innym osobom
Agresja reaktywna Agresja zamierzona Reakcja na silne emocje, zagrożenie Reakcja na prowokację lub poczucie zagrożenia wywołane strachem lub lękiem Jest sposobem na osiągnięcie zamierzonego celu Inicjowana w celu osiągnięcia korzyści Np. rozpoczęcie bójki po ustnej prowokacji lub ataku ze strony innej osoby, nieadekwatna do bodźca próba rozwiązania trudnej sytuacji Np. bezwzględne traktowanie innych, wymuszanie, rozbój (kradzież z użyciem przemocy), zastraszanie słabszych dzieci Osoby te traktują obojętne lub przychylne nastawienie rówieśników jako wrogie, reagują dużą agresją po niewielkiej prowokacji Odrzucenie, uznanie za nieszczęśliwe i stale złe Brak zniekształceń poznawczych w ocenie zachowania otoczenia Odrzucenie jest rzadsze, często pełnią rolę lidera, w ocenie otoczenia mają zdolność żartowania
Zachowania pożądane Zachowanie Pożądane Wzmocnienie Pozytywne Więcej Zachowań Pożądanych Wyniósł śmieci Radość mamy i pochwała Chętnie zrobi to następnym razem
Zachowania pożądane Zachowanie Pożądane Brak wzmocnienia (brak uwagi wygaszanie) Mniej Zachowań Pożądanych Wyniósł śmieci Nikt nie zauważył Nie zrobi tego następnym razem
Zachowania niepożądane mające na celu przyciągnięcie naszej uwagi Zachowanie Niepożądane Wzmocnienie pozytywne (nagroda uwaga) Więcej Zachowań Niepożądanych Dziecko siada do lekcji. Po chwili rzuca wszystko i krzyczy, że nie będzie odrabiał zadania domowego, bo on nic nie rozumie Rodzic siada z dzieckiem i odrabia zadanie domowe Dziecko nie będzie samodzielnie odrabiało zadań
Zachowania niepożądane mające na celu przyciągnięcie naszej uwagi Zachowanie Niepożądane Brak wzmocnienia (brak uwagi wygaszanie) Mniej Zachowań Niepożądanych Podczas odrabiania lekcji robi głupie miny Rodzic nie reaguje, dba aby nikt z otoczenia nie rozmawiał z dzieckiem Stopniowe zmniejszenie ilości zachowań
Uwaga ważnej dorosłej osoby zawsze jest dla dziecka czynnikiem wzmacniającym dane zachowanie. Zarówno pozytywna jak i negatywna uwaga ze strony dorosłego jest dla dziecka bardziej nagradzająca niż jej brak.
Zachowania niepożądane mające na celu osiągnięcie korzyści innej niż uwaga Zachowanie Niepożądane Wzmocnienie negatywne (wycofanie kary) Więcej Zachowań Niepożądanych Darek uderzył siostrę, bo nazwała go pacanem Rodzic pogroził mu palcem i wrócił do swoich obowiązków Dla Darka nagrodą jest pokonanie siostry. Uczy się, że może bić siostrę jeśli na to zasłuży.
Zachowania niepożądane mające na celu osiągnięcie korzyści innej niż uwaga Zachowanie Niepożądane Konsekwencja (kara) Mniej Zachowań Niepożądanych Darek uderzył siostrę, bo nazwała go pacanem Rodzic przeprowadził rozmowę na temat agresji. Darek musi przeprosić siostrę i wynieść za nią śmieci Dziecko uczy się, że jego zachowanie wiąże się z poniesieniem konsekwencji.
Techniki behawioralne
Niedopuszczanie do trudnych zachowań (zapobieganie) Techniki behawioralne Wygaszanie niepożądanych zachowań Kształtowanie nowych, pożądanych zachowań
A zdarzyło się tuż przed Są to miejsca, konteksty, bodźce wpływające na zachowanie dziecka (np. wydawane polecenie, prowokacja kolegi) B co on dokładnie robi Samo zachowanie, czyli co dokładnie dziecko robi (bez tego, czego nie robi) C co nastąpiło bezpośrednio po Negatywne lub pozytywne konsekwencje dla dziecka i innych osób. Konsekwencje mówią nam czy zachowanie jest wzmacniane czy wygaszane
A przed trudnym zachowaniem Mama prosi dziecko o wyrzucenie śmieci, dziecko mówi, że zaraz wyrzuci i nie robi tego przez 4 godziny bo gra w grę. B trudne zachowanie Mama krzyczy, dziecko pyskuje, ciągle grając na komputerze. C następstwa zachowania Mama wyrzuca śmieci i wycofuje polecenie. Nastolatek nie wyrzucił śmieci, za to w tym czasie przeszedł do następnego levelu.
A przed trudnym zachowaniem Maciek nudzi się przy stole z dorosłymi podczas imienin mamy B trudne zachowanie Maciek idzie do pokoju, w którym bawią się dzieci. Wyłącza dzieciom bajkę i sam włącza sobie grę komputerową. C następstwa zachowania Dzieci przychodzą zapłakane na skargę, rodzice przerywają swoją rozmowę z przyjaciółmi, krzyczą na niego.
Poprzez niedopuszczenie do powstania trudnego zachowania (wdrożenie interwencji na poziomie A) Poprzez spowodowanie, by dziecko ponosiło negatywne konsekwencje trudnego zachowania (wygaszanie) Poprzez wzmacnianie zachowania pożądanego, które pojawia się zamiast trudnego zachowania (wzmacnianie)
A przed trudnym zachowaniem Zaskocz dziecko zachowaj się inaczej Odwróć uwagę dziecka od niepożądanej aktywności Zmień A Zasady konkretne, jasne w tej sytuacji Skuteczne wydawanie poleceń B trudne zachowanie Działania w B mogą doprowadzić tylko do skrócenia lub zakończenia trudnego zachowania. Nie wpływają na częstość zachowania w przyszłości. Przerwanie trudnego zachowania. Ignorowanie jako wstęp do konsekwencji C następstwa zachowania Konsekwencje Odesłanie w nudne miejsce Zabranie nagrody, przywileju Zabranie uwagi Konsekwencje naturalne Praca na pozytywach Dostrzeganie pozytywów Pochwały Nagrody Systemy żetonowe
Wzbogacanie otoczenia dziecka Ograniczanie ilości bodźców dochodzących z otoczenia Zastąpienie jednego zajęcia innym Odwrócenie uwagi Sprawienie, by otoczenie było bardziej bezpieczne dla dziecka Nałożenie limitu dziennego korzystania z internetu / komputera Zakodowanie telewizora na pilocie
Zasada, zgodnie z którą czynność bardziej preferowana może posłużyć do wzmocnienia czynności mniej preferowanej Morał: Przyjemność przed nauka czyni naukę karą; przyjemność po nauce czyni naukę czynnością zyskowną. Jak odrobisz lekcje, to pójdziesz do kolegi. Spełniam tylko te prośby, które zaczynają się od słowa Proszę Wojtek zawsze rano rzuca piżamę na podłogę, zamiast ją chować pod kołdrę. słodki batonik do szkoły dostają tylko Ci, którzy schowali piżamę.
Pakiet przywilejów ZASADY Konsekwencje Rodzice tworzą pakiety przywilejów Deser Słodycze do szkoły Odwiezienie rano do szkoły Podanie ciepłego obiadu Rodzice tworzą listę domowych zasad Deser dostają osoby, które wyniosły naczynia do zlewu Codziennie rano ścielimy łóżko Odrobienie lekcji do godz. 20:00 pokazanie zeszytów Obiad jest między godz. 15:30, a 16:00 Do konkretnej zasady przypisany jest konkretny przywilej. Dziecko traci przywilej za złamanie zasady Brak deseru Brak batonika do szkoły Pójście do szkoły na piechotę Obiad w lodówce
Nagrody Pakiet przywilejów Zestaw gwarantowany przez prawo
Cztery pełnowartościowe posiłki w ciągu dnia (nie muszą być bardzo smaczne) Najtańsze ubrania z supermarketu czyste, całe i odpowiednie do pory roku Wysyłanie dziecka do szkoły z podręcznikami, zeszytami i podstawowymi przyborami Łóżko (nie ma mowy o własnym pokoju) Zapewnienie opieki lekarskiej
Pakiet przywilejów Nagrody 1.Posiadanie komórki i doładowanie za 25 zł na miesiąc 2.Korzystanie z komputera do godziny dziennie 3.Oglądanie telewizji godzinę dziennie do godz. 20:00 4.Zapraszanie kolegów / koleżanek do domu 5.Drzwi do pokoju 6.Możliwość wyboru potrawy na obiad 7.Gra z tatą w piłkę nożną, wycieczka rowerowa i tym podobne w weekend 8.Kieszonkowe 10zł 9.Głośne słuchanie muzyki do godziny dziennie 10.Codzienne zawiezienie do szkoły 11.Ciasto pieczone przez mamę w weekend 12.Wybór ubrania do szkoły według własnego gustu 13.Uczestnictwo w klasowych wycieczkach/wyjściach do kina itp. 1.Korzystanie z komputera dłużej niż godzinę dziennie 2.Dłuższe lub późniejsze oglądanie TV 3.Śniadanie zgodne z zachciankami 4.Dodatkowe słodycze 5.Zamiast drugiego śniadania 3zł 6.Pizza na kolację 7.Modne ubrania 8.Wyjście do kręgielni, na bilard 9.Wyjście na obiad do restauracji 10.Rezygnacja z uczestnictwa w rodzinnej uroczystości 11. dzień dziecka - wieczorem nie trzeba się myć ani sprzątać 12.Nowa płyta 13.Wyprawienie imprezy urodzinowej 14.Wystąpienie w butach na obcasie podczas imprezy rodzinnej 15.Makijaż zrobiony kosmetykami mamy na dyskotekę 16.Zagranie z tatą w pokera 17.Przeczytanie połowy lektury na głos przez rodziców
Czas spędzony z ważnym dla dziecka dorosłym (rozmowa, wspólne słuchanie muzyki, oglądanie filmu, granie w scrable, wyjazd na ryby) Uzyskanie przywileju związanego z możliwością wyboru Wydłużenie czasu dostępu do niektórych przywilejów (godzina powrotu do domu, czas na korzystanie z komputera) Korzystanie z limitowanej rzeczy lub wejście w jej posiadanie (laptop taty, perfumy mamy, pilot) Zakazany owoc pozwolić robić dziecku to, co najbardziej lubi i co jest zazwyczaj ograniczane przez dorosłych
Nagroda natychmiast Dotrzymywanie umowy nie odbieramy nagrody za przewinienie Nagroda tylko za konkretne zachowanie (nie używamy zamienników) Nagradzamy nie za doskonałe zachowanie, ale za jego poprawę Wręczanie nagrody łączymy z pochwałą (najcenniejsze są te o charakterze społecznym np. podoba mi się, że tak starannie zająłeś się siostrą)
Jeśli chcesz by dziecko stosowało się do zasad połącz zasadę z posiadanym przywilejem Jeśli chcesz, by dziecko zrobiło coś więcej, zaproponuj mu nagrodę za dodatkowy wysiłek
Podejdź do dziecka Zdobądź jego uwagę Wydaj polecenie (2-3 wyrazowe) Poproś by dziecko powtórzyło polecenie Powtórz polecenie raz, a następnie poproś, by dziecko je powtórzyło * Dopilnuj wykonania polecenia (nie odchodź od dziecka dopóki nie wykona polecenia)
Konsekwencje Algorytm postępowania w czasie wybuchu złości Zasady Przypominanie zasad Wyliczanie Zaskocz dziecko Odwróć uwagę Skuteczne wydawanie poleceń Nagrody Systemy żetonowe Chwalenie Dostrzeganie pozytywów
Cyberprzemoc przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Najczęściej terminu tego używa się w odniesieniu do przemocy rówieśniczej z użyciem telefonów komórkowych lub Internetu.
nękanie, straszenie, szantażowanie z użyciem Sieci rejestrowanie niechcianych zdjęć i filmów publikowanie w Internecie lub rozsyłanie przy użyciu telefonu komórkowego ośmieszających, kompromitujących informacji, zdjęć podszywanie się w Sieci pod rówieśników włamania na blog lub stronę internetową i zamieszczanie ośmieszających i upokarzających treści groźby przy użyciu komunikatorów, telefonów rozsyłanie do znajomych informacji o ośmieszających treściach e-mailem, smsem
poczta elektroniczna czaty, komunikatory strony internetowe blogi serwisy społecznościowe grupy dyskusyjne telefony komórkowe serwisy SMS i MMS
Sposób na trudne dziecko, A.Kołakowski, A. Pisula Zaburzenia zachowania u dzieci. Teoria i praktyka, A. Kołakowski Analiza zachowania od A do Z, P. Ostaszewski, P. Bąbel, M. Suchowierska Niegrzeczne dzieci. 9 kroków do posłuszeństwa, G.M. Kapalka LOGO Your site here