Rachunkowość finansowa - wykłady dr inż. Karolina Bondarowska dyżury: www.fem.put.poznan.pl (dyżury pracowników) Strzelecka 11, pok. 316 e-mail: karolina.bondarowska@wp.pl
Literatura Rachunkowość finansowa Podstawy rachunkowości Rachunkowość zarządcza
Literatura Mantura W.: Elementy rachunkowości dla menadżerów, wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2004 Praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, Podstawy rachunkowości, wydanie VI zmienione, PWE, Warszawa 2009 Małkowska D.: Rachunkowość od podstaw, zbiór zadań, ODDK Gdańsk 2002 Dybuch A., Sierpińska M., Wilimowska Z.: Finanse i rachunkowość, PWE, Warszawa 2013 Kiziukiewicz T., Sawicki K.: Rachunkowość małych przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2012
Terminy z rachunkowości w języku potocznym Należność Zobowiązanie Rozrachunki Bilans Równowaga bilansowa Płynność finansowa Koszt Przychód
Definicja rachunkowości Rachunkowość to system pomiaru i opisu działalności gospodarczej, którego głównym celem jest dostarczanie informacji finansowych o działalności przedsiębiorstwa. Ocena działalności gospodarczej polega na pomiarach rentowności i sytuacji finansowej jednostki. Pomiar rentowności sprowadza się do ustalenia wyniku finansowego a ocena sytuacji finansowej do określenie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Rachunkowość - obserwacja, badanie, pomiar rejestrowane i przedstawianie w postaci zestawień liczbowych zjawisk gospodarczych, które wywierają wpływ na majątek i wynik działalności jednostki gospodarczej.
Zadania rachunkowości Identyfikowanie, dokonywanie pomiaru i rejestrowanie zdarzeń i transakcji. Informowanie właścicieli jednostki o transakcjach dokonywanych w ciągu okresu sprawozdawczego oraz ich efektywności z punktu widzenia inwestora i jego kapitału. Wspomaganie zarządzania np. przez pomoc w planowaniu przyszłych zdarzeń, podejmowaniu decyzji, alokacji zasobów, kontrolowaniu działalności. Ciągłe dokonywanie pomiaru majątku i wyniku finansowego podmiotu.
Podstawowe funkcje rachunkowości Informacyjna dostarcza informacji do podejmowania decyzji dotyczących przyszłych zdarzeń. Rozliczeniowa dostarcza informacji uprawnionym podmiotom zewnętrznym czyli pozwala rozliczyć zarząd z efektywności zarządzania powierzonym kapitałem. Atestacyjna wiąże się z poświadczeniem wierności odwzorowania rzeczywistego stanu podmiotu. Dzięki niej informacje generowane przez rachunkowość uzyskują atest wiarygodności udzielany przez niezależnych biegłych rewidentów po przeprowadzeniu badania sprawozdań finansowych.
Przedmiot Przedmiot i i podmiot rachunkowości Przedmiotem rachunkowości są: procesy gospodarcze zachodzące w jednostkach gospodarczych, zasoby firmy biorące udział w procesach gospodarczych. Podmiot rachunkowości stanowią różnorodne pod wieloma względami (formy własności, formy organizacyjnoprawne, rodzaj działalności, wielkość firmy) jednostki prowadzące działalność gospodarczą.
Główne przepisy prawne regulujące rachunkowość ustawa o rachunkowości z dn. 29.09.94, znowelizowana obowiązuje od 1.01.2002 r. ustawa o podatku od towarów i usług VAT ustawa o podatku dochodowym rozporządzenie Min. Fin. dotyczące amortyzacji standardy ustawy i kodeksy związane ze sprawozdawczością finansową
Cechy charakterystyczne dla rachunkowości 1. Wszystkie procesy i operacje gospodarcze wyraża się w mierniku pieniężnym. 2. Dokonywanie zapisów księgowych odbywa się na podstawie dokumentów. 3. Do zapisów operacji używa się specyficznych urządzeń księgowych kont. 4. Realizuje zasadę podwójnego zapisu. 5. Zachowuje ciągłość ewidencji księgowej. 6. Wykorzystuje inwentaryzację (spis z natury).
Elementy składowe rachunkowości A RACHUNKOWOŚĆ Księgowość Rachunek kosztów Rachunek finansowy Analiza finansowa Sprawozdawczość finansowa Analiza Kalkulacja Rozliczanie Klasyfikacja i pomiar Wycena aktywów i pasywów Inwentaryzacja Zestawienia obrotów i sald Księgi rachunkowe
Księgowość Księgowość - sformalizowany systemem ewidencji operacji gospodarczych danej jednostki gospodarczej. Operacja gospodarcza jest to każda zmiana stanu bilansowego zachodząca w określonym momencie, którą potwierdza odpowiedni dokument księgowy określający: rodzaj operacji, rozmiar, miejsce zmian, strony uczestniczące, termin wystąpienia.
Główne zasady obowiązujące w księgowości Zasada podwójnego zapisu Zasada ciągłości Zasada ostrożności Zasada okresowego sprawdzania zgodności ewidencji księgowej z rzeczywistością Zasada niezmienności reguł księgowania i sporządzania sprawozdań
Główne zasady obowiązujące w księgowości Zasada memoriałowa - polega na ujęciu w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym ogółu operacji gospodarczych dotyczących danego okresu, obejmujących wszystkie osiągnięte przychody i poniesione koszty niezależnie od terminu ich spłaty. Zasada współmierności - polega na tym, że koszty poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie rozrachunkowym, co osiągnięte przychody. Dotyczy to głównie kosztów bezpośrednich (np. kosztów wytworzenia sprzedanych wyrobów).
Główne zasady obowiązujące w księgowości Złota reguła bilansowa zasada polegająca na tym, że całość posiadanych przez przedsiębiorstwo aktywów trwałych powinna być finansowana z kapitałów własnych. Powyższa reguła powinna być stosowana przez przedsiębiorstwa stosujące konserwatywną, bezpieczną politykę finansową.
Podstawowe sprawozdania finansowe Bilans Rachunek zysków i strat Przepływy finansowe Aktywa = Pasywa Przychody = > < Koszty Wpływy gotówki = > < Wydatki gotówki
Bilans przedsiębiorstwa Bilans to odpowiednio uporządkowane rzeczowe i finansowe zestawienie składników majątku jednostki gospodarczej (aktywów) ze źródłami ich pochodzenia (pasywami), sporządzane na konkretny dzień.
Bilans przedsiębiorstwa XXX sporządzony na dzień XX.YY.ZZ AKTYWA A. Aktywa trwałe A. Kapitał/fundusz własny PASYWA I. Wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne) I. Kapitał/fundusz podstawowy II. Kapitał/fundusz zapasowy III. Kapitał/fundusz z aktualizacji wyceny IV. Pozostałe kapitały rezerwowe V. Zysk (strata) z lat ubiegłych VI. Zysk (strata) netto VII. Odpisy z zysku netto w roku obrotowym (-) B. Aktywa obrotowe B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Zapasy II. Należności krótkoterminowe III. Inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne) I. Rezerwy na zobowiązania II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe IV. Rozliczenia międzyokresowe (bierne) C. Należne wpłaty na kapitał/fundusz podstawowy D. Udziały/akcje własne SUMA AKTYWÓW SUMA PASYWÓW
Aktywa Kontrolowane przez jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, które w przyszłości spowodują wpływ korzyści ekonomicznych.
A. I. Wartości niematerialne i prawne Nabyte przez jednostkę prawa majątkowe o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż jeden rok. W szczególności są to: Autorskie prawa majątkowe (oprogramowania komputerowe), licencje, koncesje Prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych Know-how, np. wiedza techniczna Inne wartości niematerialne i prawne
A. II. Rzeczowe aktywa trwałe Są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Należą do nich: Nieruchomości (grunty, budynki i lokale) Środki trwałe (maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia i wyposażenie, aparatura)
A. III. Należności długoterminowe To zasoby majątkowe powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki wartości ekonomicznych. Należności od jednostek powiązanych Należności od pozostałych jednostek (z wyjątkiem należności długoterminowych z tytułu dostaw i usług)
A. IV. Inwestycje długoterminowe To aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych zasobów (odsetki lub dywidendy). Są to głównie aktywa finansowe, nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia wyżej określonych korzyści. Nieruchomości, środki trwałe Wartości niematerialne i prawne Długoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje i inne długoterminowe papiery wartościowe, udzielone pożyczki długoterminowe)
B. I. Zapasy To aktywa obrotowe, które charakteryzuje krótki okres użytkowania nie dłuższy niż jeden rok. Podlegają więc one stałemu procesowi zużywania się i związane są z działalnością operacyjną jednostki. Należą do nich: Materiały (podstawowe, pomocnicze, części zamienne, paliwa, opakowania) Półprodukty i produkty w toku Towary Wyroby gotowe
B. II. Należności krótkoterminowe Są to kwoty należne z tytułów lub od: Dostaw i usług o terminie spłaty powyżej 12 miesięcy o terminie spłaty do 12 miesięcy Podatków (od budżetu) Ubezpieczeń społecznych Pracowników Dochodzonych na drodze sądowej
B. III. Inwestycje krótkoterminowe Są to: Krótkoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje, inne papiery wartościowe) Udzielone pożyczki krótkoterminowe Środki pieniężne na rachunkach bankowych Środki pieniężne w kasie
C. Należne wpłaty na kapitał/fundusz podstawowy To wartość zadeklarowana a faktycznie nie wniesiona przez właściciela w momencie tworzenia bilansu otwarcia. Wykazane w bilansie pomniejszają wartość kapitałów własnych.
D. Udziały/akcje własne Wartość akcji do sprzedaży (przeznaczona dla zewnętrznych udziałowców i akcjonariuszy) pomniejszająca wartość kapitałów własnych.
Zasada uporządkowania aktywów Aktywa w bilansie uporządkowane są ze względu na wzrastający stopień płynności finansowej.
Pasywa To źródła finansowania aktywów. Wskazują skąd pochodziły fundusze i na jakich zasadach zostały przekazane, aby móc je przeznaczyć na zasoby majatkowe.
A. I. Kapitał/fundusz podstawowy Wnoszony przez wspólników w momencie zakładania firmy, na podstawie umowy, w postaci aportów rzeczowych lub środków finansowych Kapitał akcyjny (spółki akcyjne) Kapitał udziałowy (spółki z o.o.) Kapitał właścicieli (spółki jawne) Fundusz założycielski (przedsiębiorstwa państwowe)
A. II. Kapitał/fundusz zapasowy To wartość, której wysokość określa ustawa o rachunkowości lub umowa spółki albo tworzona jest z części wygenerowanego wcześniej zysku. W zależności od formy prawnej przybiera różne nazwy: Kapitał zapasowy lub rezerwowy (spółki) Fundusz przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwa państwowe)
A. III. Kapitał/fundusz z aktualizacji wyceny To kapitał, który powstaje między innymi z: aktualizacji wyceny wartości posiadanych środków trwałych tytułu aktualizacji inwestycji długoterminowych wyceny aktywów zaklasyfikowanych do kategorii aktywów finansowych do sprzedaży
IV. Pozostałe kapitały/fundusze rezerwowe W tym: Tworzone zgodnie ze statutem (umową) spółki Na udziały (akcje) własne
V. Zysk (strata) z lat ubiegłych To różnica pomiędzy uzyskanymi w poprzednich latach poniesionymi kosztami. przychodami a Wynik dodatni jest zyskiem i powiększa wartość kapitałów własnych, wynik ujemny jest stratą i pomniejsza wartość tych kapitałów.
VI. Zysk (strata) netto To różnica pomiędzy uzyskanymi w bieżącym roku obrachunkowym przychodami a poniesionymi kosztami. Wynik dodatni jest zyskiem i powiększa wartość kapitałów własnych, wynik ujemny jest stratą i pomniejsza wartość tych kapitałów.
B. I. Rezerwy na zobowiązania Najważniejsze z nich to: rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego rezerwy na świadczenia emerytalne pozostałe rezerwy
B. II. Zobowiązania długoterminowe Dzielą się na zobowiązania: Wobec jednostek powiązanych Wobec pozostałych jednostek (z wyjątkiem zobowiązań z tytułu dostaw i usług): kredyty i pożyczki długoterminowe zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych.
B. III. Zobowiązania krótkoterminowe z tytułu dostaw i usług: o terminie spłaty powyżej 12 miesięcy o terminie spłaty do 12 miesięcy z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek krótkoterminowych z tytułu podatków z tytułu ubezpieczeń społecznych z tytułu wynagrodzeń zobowiązania wekslowe inne zobowiązania
Zasada uporządkowania pasywów Pasywa w bilansie uporządkowane są ze względu na wzrastający stopień wymagalności spłaty.