koło koleso siodełko sedlo wspornik siodełka sedlovka zawór ventil przerzutka tylna prehadzovač mostek predstavec pedał pedál przerzutka przednia presmykovač kierownica riaditka stery hlavové zloženie hamulec brzda widelec vidlica zacisk rýchloupinák
2 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU 3 W niniejszym poradniku zgromadziliśmy wiele użytecznych porad dotyczących eksploatacji roweru, które uzupełnione zostały szczegółowym omówieniem zagadnień dotyczących kwestii technicznych związanych z Twoim rowerem, jego konserwacją i bieżącym utrzymaniem. Zapoznaj się uważnie z treścią - sam przekonasz się, że było warto, nawet jeżeli jeździsz na rowerze od dziecka. Postęp technologiczny trwa i jest to szczególnie widoczne w przypadku rozwiązań technicznych stosowanych w rowerach w ostatnich latach. Dlatego też przed wyruszeniem w drogę na nowym rowerze przeczytaj przynajmniej rozdział zatytułowany PRZED PIERWSZĄ JAZDĄ. Aby jeżdżenie rowerem sprawiało Ci zawsze największą przyjemność, powinieneś przed każdą wycieczką rowerową przeprowadzić minimalny przegląd funkcjonalny roweru opisany w rozdziale PRZED KAŻDĄ JAZDĄ. Obecnie istnieje bardzo wiele rodzajów rowerów zaprojektowanych z myślą o konkretnym przeznaczeniu i stosownie wyposażonych: Rowery miejskie / ATB Rowery krosowe Rowery fitness Rowery górskie (MTB) Rowery wyścigowe (szosowe) Rowery trekkingowe Rowery turystyczne Rowery dziecięce PRZED PIERWSZĄ JAZDĄ 1. Każdy z rowerów został zaprojektowany z uwzględnieniem maksymalnego całkowitego obciążenia (łączna waga rowerzysty, bagażu i roweru). 2. Szosowe rowery wyścigowe i rowery fitness są projektowane wyłącznie z myślą o poruszaniu się po drogach asfaltowych i szosach o gładkiej nawierzchni. Rowery miejskie, krosowe i trekkingowe są przeznaczone do jazdy po drogach i ścieżkach o twardej nawierzchni. Rowery górskie nadają się również do jazdy w terenie, ale nie do skoków, zjazdu równoległego, freeride. Rowery dziecięce zaprojektowane zostały do użytkowania wyłącznie przez dzieci w miejscach o nawierzchni utwardzonej. Swojego roweru używaj zgodnie z przeznaczeniem. W przeciwnym razie może on nie podołać stawianym mu wymaganiom i ulec uszkodzeniu! Zawsze przestrzegaj zasad obowiązujących na drogach publicznych i poza nimi w kraju, w którym jeździsz rowerem. 3. Czy zapoznałeś się z układem hamulcowym swojego roweru? Sprawdź, czy dźwignia przedniego hamulca znajduje się w pozycji, do której jesteś przyzwyczajony (po prawej lub lewej stronie). Jeśli tak nie jest, to będziesz musiał poćwiczyć, żeby oswoić się z nowym ustawieniem, bo omyłkowe użycie przedniego hamulca może sprawić, że przelecisz nad kierownicą roweru! 4. Czy zaznajomiłeś się z typem przerzutki i jej funkcjonowaniem? Jeśli nie, to poćwicz zmienianie biegów w mało uczęszczanym miejscu. Więcej informacji o przerzutkach znajdziesz w rozdziale pt. Przełożenia / zmiana biegów. 5. Czy siodełko i kierownica zostały właściwie ustawione? Siodełko powinno znajdować się na wysokości, z której jesteś w stanie sięgnąć piętą pedału w jego najniższym położeniu. Sprawdź, czy palcami nóg sięgasz ziemi siedząc na siodełku. V tejto príručke sme pre vás pripravili množstvo rád a cenných informácií nielen o používaní bicykla, ale tiež o jeho stavbe a údržbe. Prečítajte si ho pozorne, určite bude pre vás užitočný, dokonca aj keď ste dlhoročným cyklistom. Technológie sa neustále vyvíjajú, bicykle sa za posledné roky veľmi zmenili. Ešte skôr, než sa pustíte do nastavovania vášho nového bicykla, nezabudnite si prečítať kapitolu nazvanú: PRED PRVOU JAZDOU. Upozorňujeme však, aby ste sa pri kúpe bicykla presvedčili, či je bicykel riadne zostavený, plne funkčný a pripravený na jazdu. Neprevezmite nefunkčný bicykel. Aby sme vám zaručili najväčší možný pôžitok z jazdy, mali by ste pravidelne vykonávať minimálnu kontrolu funkcií popísanú v kapitole: PRED KAŽDOU JAZDOU. V súčasnej dobe existuje mnoho typov bicyklov určených pre konkrétny účel a vhodne vybavených: Mestské bicykle / ATB Krosové bicykle Fitness bicykle Horské bicykle (MTB) Pretekárske (cestné) bicykle Trekingové bicykle Turistické bicykle Detské bicykle PRED PRVOU JAZDOU 1. Každý bicykel bol navrhnutý s ohľadom na maximálnu celkovú nosnosť (celková hmotnosť jazdca, batožiny a bicykla). 2. Pretekárske cestné bicykle a fitnes bicykle sú navrhnuté výhradne na jazdu po asfaltových cestách s hladkým povrchom asfalt, betón. Mestské, krosové a trekingové bicykle sú určené pre jazdu na cestách a traťach s pevným povrchom. Horské bicykle sú vhodné aj pre jazdu v teréne, ale nie na skákanie a na paralelný zjazd, freeride. Detské bicykle sú určené iba pre detí na miestach so spevneným povrchom. Používajte svoj bicykel iba zodpovedajúcim spôsobom, pretože inak nemusí zvládnuť zaťaženie a môže zlyhať. Nesprávne použitie môže viesť k neplatnosti záruky. Pri freeridovom spôsobe jazdy sú pády pomerne časté. Vždy dodržujte pravidlá platné pre premávku na verejných komunikáciách a tiež mimo nich v krajine, v ktorej jazdíte. 3. Ste oboznámení s činnosťou bŕzd? Overte si, či sú páčky bŕzd v takej pozícii, na ktorú ste zvyknutí. To znamená, ľavá páčka ovláda prednú brzdu, pravá zadnú, alebo naopak. Pokiaľ páčky bŕzd nie sú na tej strane, na ktorú ste zvyknutí, budete si musieť nacviči ich používanie, pretože nesprávne použitie prednej brzdy môže viesť k pádu! 4. Ste oboznámení s typom a funkciami meničov prevodov? Pokiaľ nie, oboznámte sa s nimi sami na mieste, kde nie je cestná premávka. Viac informácií o meničoch prevodov nájdete v kapitole Radenie. 5. Sú sedlo a riadítka správne nastavené? Sedlo by malo byť nastavené do výšky, z ktorej dosiahnete pätou na pedál v jeho najnižšej pozícii. Skontrolujte si, či sa prsty dotknú zeme, keď sedíte v sedle. Podrobnosti nájdete v kapitole Nastavenie bicykla podľa potrieb jazdca. 6. Pokiaľ je bicykel vybavený košíkmi alebo nášlapnými pedálmi (SPD alebo ďalšími zámkovými systémami): skontrolujte, či máte vyhovujúcu obuv. Najskôr si v stoji vyskúšajte upnutie a uvoľ-
4 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU 5 Więcej informacji na ten temat znajdziesz w rozdziale pt.regulacja roweru pod kątem użytkownika. 6. Jeśli Twój rower został wyposażony w pedały z zatrzaskami (SPD lub inne systemy zatrzaskowe): czy kiedykolwiek przymierzałeś pasujące do nich buty? Po pierwsze poćwicz wpinanie buta w pedał i jego uwalnianie podpierając się drugą nogą. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w rozdziale pt. Pedały. Koniecznie przeczytaj również dołączone instrukcje dotyczące użytkowania pedałów. Jeśli zakupiłeś rower z amortyzatorem, powinieneś poprosić swojego sprzedawcę o dostosowanie mechanizmu amortyzującego do Twoich potrzeb. Niewłaściwie wyregulowane komponenty sprężynowe amortyzujące będą źle pracować lub ulegną uszkodzeniu. W każdym razie będą miały negatywny wpływ na pracę roweru jak również na Twoje bezpieczeństwo podczas jazdy. PRZED KAŻDĄ JAZDĄ SPRAWDŹ: 1. Czy dźwignie lub nakrętki zacisków przedniego i tylnego koła, siodełka i innych komponentów zostały właściwie zamknięte lub dokręcone? 2. Czy opony są w dobrym stanie i czy znajdujące się w nich powietrze ma wystarczające ciśnienie (test kciuka - jak bardzo możesz docisnąć oponę kciukiem do obręczy)? 3. Pokręć kołami, żeby sprawdzić, czy koła są wycentrowane. Obserwuj lukę między obręczą a klockiem hamulcowym, lub, w przypadku hamulców tarczowych, pomiędzy ramą a obręczą. Niewycentrowane obręcze mogą sugerować, że opony mają popękane boki lub że osie bądź szprychy kół są złamane. 4. Sprawdź hamulce w pozycji stojącej przyciągając mocno dźwignie do kierownicy. Klocki hamulcowe powinny przywrzeć do obręczy całą powierzchnią bez dotykania opony. Nie powinieneś być w stanie docisnąć dźwigni hamulca aż do kierownicy! W przypadku hamulców tarczowych powinieneś dysponować stabilnym punktem nacisku na dźwignię. Jeżeli możesz stwierdzić tzw. pompowanie hamulca, natychmiast skontaktuj się ze swoim sprzedawcą 5. Jeśli chcesz jeździć po drogach publicznych, musisz wyposażyć swój rower zgodnie z wymogami obowiązującymi w Twoim kraju. Jeżdżenie rowerem bez lampy i bez odblasków po ciemku lub przy ograniczonej widoczności jest niedozwolone, ponieważ rowerzysta pozostaje niewidoczny dla innych użytkowników dróg. Włączaj lampy, kiedy tylko zapadnie zmrok. 6. Upuść rower z niedużej wysokości i pozwól, by odbił się od ziemi. Jeżeli usłyszysz jakieś skrzypienie, trzask lub stukot, zobacz z którego miejsca dochodzi. W razie konieczności sprawdź łożyska i połączenia śrubowe. 7. Jeżeli Twój rower został wyposażony w amortyzator, sprawdź ramę: usiądź na rowerze i zobacz, czy elementy amortyzowane chowają się i wysuwają tak jak zwykle. 8. Jeżeli Twój rower został wyposażony w podpórkę, upewnij się, że przed jazdą znajduje się ona w pozycji podniesionej. 9. Nie zapomnij o zabraniu w podróż solidnego zamknięcia. Jedynym sposobem skutecznego zabezpieczenia roweru przed kradzieżą jest przymocowanie go do nieruchomego elementu. PO WYPADKU 1. Sprawdź, czy koła są nadal mocno osadzone w hakach widełek oraz czy obręcze są nadal wycentrowane w odniesieniu do ramy lub widelca. Obróć kołami i obserwuj lukę między obręczami i klockami nenie jednej nohy, potom druhej nohy. Viac informácií nájdete v časti Pedále. Nutne si prečítajte taktiež priložené pokyny, ako používať pedále. 7. Pokiaľ ste si kúpili odpružený bicykel, požiadajte predajcu, aby vám pružiaci mechanizmus nastavil podľa vašich potrieb. Nesprávne nastavené pružiace prvky sú zodpovedné za nesprávne fungovanie, alebo sa môžu poškodiť. V každom prípade sa zhorší výkon bicykla a rovnako tak vaša bezpečnosť pri jazde. PRED KAŽDOU JAZDOU 1. Sú rýchloupináky na prednom aj zadnom kolese, sedlovke a ďalších komponentoch správne zavreté? 2. Sú plášte v dobrom stave a majú primeraný tlak (test stlačením rukou, ako veľmi sa dá stlačiť plášť k ráfiku)? 3. Roztočte kolesá a skontrolujte, či sú ráfiky vycentrované. Sledujte medzeru medzi ráfikom a brzdovou gumičkou, alebo pri kotúčových brzdách, medzi rámom a ráfikom. Nevycentrovaný ráfik môže byť indikátorom popraskaných bokov plášťa, zlomenej osky náboja alebo prasknutej špice. 4. Otestujte brzdy postavte sa a pevne pritiahnite brzdové páčky smerom k riadítkam. Brzdové gumičky čeľusťových bŕzd alebo V-bŕzd sa musia pri brzdení dotýkať ráfika celou plochou tak, aby sa nedotýkali plášťa. Brzdová páčka by sa nemala dotýkať riadítok! Pri kotúčových brzdách by ste mali mať na páčke stabilný bod, kde brzda zaberá. Pokiaľ sa dá s brzdou pumpovať (pri hydraulických brzdách) kontaktujte ihneď svojho predajcu. 5. Pokiaľ chcete jazdiť po verejných komunikáciách, musíte svoj bicykel vybaviť doplnkami v súlade s pravidlami cestnej premávky. Jazdiť na bicykli bez svetla a odrazových svetiel v tme alebo pri zníženej viditeľnosti je veľmi nebezpečné, pretože vás ostatní účastníci cestnej premávky nemôžu vidieť. Zapnite si svetlá, ako náhle sa začne stmievať. 6. Podvihnite bicykel a z malej výšky ho pustite kolesami na zem, pričom ho pridržujte. Ak počujete podozrivé zvuky, zistite, odkiaľ vychádzajú. Skontrolujte skrutkové spoje a ložiská (napr. v nábojoch, hlavovom zložení, stredovom zložení), či nejavia vôľu. 7. Ak máte odpružený bicykel, skontrolujte rám: zatlačte na bicykel a pozrite sa, či sa pružiace prvky sťahujú a rozťahujú tak, ako zvyčajne. 8. Pokiaľ má váš bicykel bočný sklápací stojan, skôr než nasadnete, skontrolujte či je úplne zaklopený k rámu. 9. Doporučujeme zobrať si na cestu poriadnu zámku. Jediný spôsob, ako svoj bicykel účinne zabezpečiť pred krádežou, je zamknúť ho k nepohyblivému objektu. PO NEHODE 1. Skontrolujte, či kolesá pevne držia v zakončení vidlice a či sú ráfiky stále vycentrované s ohľadom na rám alebo vidlicu. Roztočte kolesá a sledujte medzeru medzi ráfikom a brzdovými gumičkami. Ak sa vzdialenosť výrazne mení a vy nemáte možnosť na mieste ráfik vycentrovať, mali by ste brzdu trochu povoliť tak, aby sa otáčajúci ráfik nedotýkal brzdových gumičiek. Zároveň v tomto prípade nezabudnite, že brzdy nebudú tak účinné, ako ste zvyknutí. 2. Skontrolujte, či riadítka a predstavec nie sú ohnuté alebo zlomené a či sú v rovine a smerujú
6 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU 7 hamulcowymi. Jeżeli jej szerokość ulega znacznym zmianom i nie masz w danej chwili możliwości wycentrowania obręczy, będziesz musiał rozewrzeć nieco szczęki hamulców, tak by obręcz mogła poruszać się swobodnie między klockami hamulcowymi bez ich dotykania. W takim przypadku pamiętaj, że hamulce nie będą już tak sprawne jak wcześniej. 2. Sprawdź, czy kierownica i mostek nie zostały wygięte lub nie pękły oraz czy są one równe i proste. Upewnij się również, kręcąc kierownicą przy unieruchomionym przednim kole, czy mostek jest mocno osadzony w rurze sterowej widelca, Oprzyj się krótko na klamkach hamulcowych, żeby sprawdzić, czy kierownica jest mocno osadzona w mostku. 3. Zobacz, czy łańcuch nadal obraca się na przedniej zębatce i trybach, koronkach trybu lub kasety. Jeżeli Twój rower przewrócił się na stronę z łańcuchem, sprawdź, czy przerzutka nadal działa prawidłowo. Poproś inną osobę o uniesienie roweru za siodełko, a następnie delikatnie przerzuć łańcuch przez wszystkie tryby. Zachowaj szczególną czujność przy przerzucaniu łańcucha na mniejsze tryby, upewniając się, że przerzutka tylna nie zbliża się zbytnio do szprych w miarę wskakiwania łańcucha na większe zębatki. Jeżeli tylna przerzutka lub haki tylnych widełek zostały wygięte, tylna przerzutka może zetknąć się ze szprychami. To z kolei może spowodować zniszczenie tylnej przerzutki, tylnego koła bądź ramy. Sprawdź działanie przerzutki, ponieważ przemieszczona tylna przerzutka może zrzucić łańcuch, powodując tym samym utratę napędu i uszkodzenie przerzutki i tylnego koła. 4. Posługując się rurą górną lub łącznikiem górnym, obserwując dziób siodełka względem rury górnej ramy i mufy suportowej jako punktami odniesienia, upewnij się, że siodełko nie uległo przekrzywieniu. 5. Unieś rower kilka centymetrów w górę i pozwól, by opadł na ziemię. Jeżeli rower wyda przy tym jakiś niepokojący dźwięk, poszukaj poluzowanych połączeń śrubowych. 6. Na koniec przyjrzyj się uważnie całemu rowerowi pod kątem ewentualnych odkształceń, odbarwień lub pęknięć. 7. Jeśli jesteś posiadaczem roweru z pełnym zawieszeniem, sprawdź tylny amortyzator od tyłu, aby upewnić się, że punkty mocowania są nadal ustawione prosto w pionie. Pojedź bardzo ostrożnie z powrotem do domu najkrótszą drogą, jeżeli Twój rower pomyślnie przeszedł pełny test. Nie przyspieszaj, ani nie hamuj zbyt gwałtownie i nie stawaj na pedałach podczas jazdy. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do sprawności swojego roweru, poproś kogoś o podwiezienie samochodem do domu zamiast podejmować niepotrzebne ryzyko. W domu rower powinien ponownie zostać poddany szczegółowym oględzinom, a uszkodzone części muszą zostać naprawione lub wymienione na nowe. WYMOGI PRAWNE ZWIĄZANE Z JAZDĄ ROWEREM Jeżeli chcesz jeździć rowerem po drogach publicznych, musisz go wyposażyć zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym kraju. Dotyczy to w szczególności odblasków i lamp! Twój rower musi być obowiązkowo wyposażony w: jedno światło przednie białe lub żółte - czyli np.: lampkę przednią na baterię lub dynamo, również lampkę diodową żółtą, ale świecącą ciągłym światłem (nie może mrugać); jedno światło tylne czerwone, odblaskowe; jedno światło tylne czerwone, które może być migające - czyli np.: popularne mrugacze diodowe; co najmniej jeden skutecznie działający hamulec, dohora. Skontrolujte predstavec, či stále pevne drží na vidlici - skúste pootočiť riadítkami proti prednému kolesu. Tiež sa krátko oprite na brzdové páčky a uistite sa, či riadítka v predstavci pevne držia. 3. Pozrite sa, či reťaz zostala na prešmykovači a prevodníku. Ak váš bicykel spadol na stranu kde je reťaz, skontrolujte, či je možné zmeniť prevod. Požiadajte kamaráta, aby vám zodvihol bicykel za sedlo a opatrne vyskúšajte všetky prevody. Dávajte zvláštny pozor pri prehadzovaní na najväčšie pastorky (najľahší prevod) a uistite sa, či sa menič prevodov nepohybuje príliš blízko k výpletu zadného kolesa. Pokiaľ sa menič prevodov alebo zakončenie vidlice zohlo, môže sa prehadzovač dostať do výpletu. To môže viesť k poškodeniu prehadzovača, zadného kolesa alebo rámu. Skontrolujte fungovanie prešmykovača, pretože jeho posunutie môže spôsobovať padanie reťaze a tým prerušenie hnacej sily. 4. Skontrolujte, či sedlo nie je otočené, či pevne drží a je v osi s hornou rámovou trubkou. 5. Zdvihnite bicykel niekoľko centimetrov do vzduchu a nechajte ho dopadnúť na zem. V prípade, že počujete nezvyčajný zvuk, pozrite sa, či nie sú povolené niektoré skrutky. 6. Nakoniec sa poriadne pozrite na celý bicykel, či nezistíte nejaké deformácie, oškretie farby alebo praskliny. 7. Ak máte celoodpružený bicykel, skontrolujte zadný tlmič a uistite sa, či upevňovacie miesta nie sú poškodené. Pokiaľ váš bicykel splnil všetky body, pokračujte opatrne najkratšou možnou cestou domov. Nezrýchľujte ani nebrzdite príliš prudko a nepedálujte v stoji. Ak máte pochybnosti o správnom fungovaní bicykla, nechajte sa odviezť autom a zbytočne neriskujte. Doma bicykel znovu dôkladne prehliadnite a poškodené časti nechajte opraviť, alebo vymeniť. PRÁVNE POŽIADAVKY SPOJENÉ S JAZDOU NA BICYKLI Pokiaľ chcete používať váš bicykel na verejných komunikáciách, mal by byť vybavený doplnkami v súlade s predpismi. Jedná sa predovšetkým o odrazové sklíčka a osvetlenie. Váš bicykel musí byť povinne vybavený: jedným predným bielym alebo žltým svetlom - to znamená predné svietidlo na batérie alebo dynamo, alebo žlté svetlo diódy, ale svietiace trvale (nemôže blikať); jedným červeným zadným svetlom, odrazovým; jedným červeným zadným svetlom, môže byť prerušované - napríklad populárny diódový žmurkač ; najmenej jednou účinne fungujúcou brzdou, zvončekom alebo iným zvukovým výstražným neprenikavým signálom. Bicykel je jednostopovým vozidlom poháňaným silou svalov jazdca. Podľa definície za bicykel sú považované všetky druhy kolobežiek a rikše. Osoba staršia ako 18 rokov na riadenie bicykla nepotrebuje povolenie. Mladšie osoby ako 18 rokov smú riadiť bicykel, keď získajú kartu cyklistu. Deti do 10 rokov môžu jazdiť na bicykli v sprievode dospelých. Trochu odlišne vyzerá situácia s bicyklami pre viac osôb (rikše a ďalšie). Riadiť takýto bicykel a prevážať niekoho iného je oprávnená osoba, ktorá dosiahla 17 rokov. Kartu cyklistu alebo mopedovú kartu poskytuje zdarma riaditeľ základnej školy, gymnázia a strednej školy. Podobne je to v prípade mopedovej karty. Deti do 7 rokov sa smie prevážať na bicykli vo vhodných sedadlách (sedačkach). Neprevážajte deti
8 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU 9 dzwonek lub inny sygnał ostrzegawczy o nieprzeraźliwym dźwięku. Rower to pojazd jednośladowy lub wielośladowy poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem. Z definicji wynika, że za rower uważane są także wszelkiego rodzaju hulajnogi i riksze. Do kierowania rowerem osoba powyżej 18 roku życia nie potrzebuje uprawnień. Osoby poniżej 18 roku życia mogą kierować rowerem jedynie posiadając kartę rowerową. Poniżej 10 roku życia na rowerze dzieci mogą jeździć wyłącznie pod opieką osób starszych. Nieco inaczej wygląda sprawa w przypadku rowerów wieloosobowych (riksz i innych). Kierować rowerem wieloosobowym oraz przewozić na rowerze inną osobę może osoba, która ukończyła 17 lat. Kartę rowerową lub motorowerową wydaje nieodpłatnie dyrektor szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej oraz ponadpodstawowej. Podobnie jest w przypadku karty motorowerowej. Dzieci do lat 7 wolno przewozić na rowerze w specjalnych siodełkach (fotelikach) lub w przyczepie przystosowanej konstrukcyjnie do przewozu osób, ciągniętej przez rower. Nie wolno przewozić pasażerów na ramie, bagażniku itp. REGULACJA ROWERU POD KĄTEM UŻYTKOWNIKA Twój wzrost jest decydującym kryterium przy doborze rozmiaru ramy. Zwróć szczególną uwagę na to, czy siodełko nie uciska zbytnio Twego krocza, abyś nie zrobił sobie krzywdy przy szybkim zsiadaniu z roweru. Wybierając konkretny rodzaj roweru, orientacyjnie ustalasz pozycję, którą przyjmiesz podczas jazdy. Jednakże niektóre komponenty Twojego roweru zostały specjalnie zaprojektowane po to, abyś mógł je do pewnego stopnia dostosować do własnych wymiarów. Dotyczy to wspornika siodełka, mostka i dźwigni hamulców. Ustawienie siodełka na odpowiedniej wysokości. Właściwa wysokość siodełka jest wysokością, która zapewnia maksymalny komfort i wydajność podczas pedałowania. Kiedy pedałujesz, poduszka palucha powinna znajdować się na środkowej części osi pedałów powyżej osi. Trzymając przednią część stopy w tym położeniu, nie powinieneś być w stanie w pełni wyprostować nogi w najniższym punkcie. W przeciwnym razie pedałowanie będzie utrudnione. Możesz sprawdzić wysokość swojego siodełka w następujący prosty sposób. Najlepiej jest wykonać tę czynność w butach o płaskiej podeszwie. Usiądź na siodełku i umieść jedną piętę na pedale w jego najniższym punkcie. W tym położeniu Twoja noga powinna być całkowicie wyprostowana, a Twoje biodra nie powinny być przekrzywione w którąkolwiek stronę. W celu wyregulowania wysokości siodełka, poluzuj śrubę zaciskową wspornika siodełka lub dźwignię zacisku. Korzystaj z odpowiedniego narzędzia przy odkręcaniu śruby zaciskowej wspornika siodełka, obracając ją w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara dwa lub trzy razy. Teraz możesz podnieść siodełko na żądaną wysokość. Upewnij się, że nie wysunąłeś wspornika siodełka zbyt wysoko. Oznaczenie na wsporniku siodełka powinno być zawsze schowane wewnątrz rury podsiodłowej. Jako wymóg minimum, wspornik siodełka powinien być wsunięty na głębokość odpowiadającą 2,5-krotności swej średnicy, tj. wspornik siodełka o średnicy 30 mm powinien zostać wsunięty w rurę podsiodłową na głębokość przynajmniej 75 mm. Upewnij się, że odcinek wspornika siodełka znajdujący się wewnątrz rury podsiodłowej jest zawsze czysty i nasmarowany (poza przypadkami gdy masz karbono- na ráme alebo na batožinovom priestore. UPOZORNENIE! V Poľsku sa nesmie prepravovať deti v prívese bicykla. NASTAVENIE BICYKLA PODĽA POTRIEB JAZDCA Vaša výška je rozhodujúcim kritériom pri výbere vhodnej veľkosti rámu. Zvlášť si všimnite, či sedlo vás netlačí príliš v rozkroku, aby ste si neublížili pri rýchlom zosadaní z bicykla. Pri výbere konkrétneho typu bicykla, orientačne volíte polohu, akou zaujmete počas jazdy. Avšak, niektoré komponenty vášho bicykla boli špeciálne navrhnuté tak, aby ste ich do určitej miery mohli prispôsobiť vašim rozmerom. Týka sa to podpory sedla, predstavca a brzdových páčiek. Nastavenie správnej výšky sedla. Správna výška sedadla je výška, ktorá poskytuje maximálny komfort a efektivitu pri šliapaní. Počas šliapania vankúšik veľkého prsta by sa mal nachádzať na stredovej časti osi pedálov povyše osi. V tejto polohe by ste nemali byť schopní plne narovnať nohu v najnižšom bode. V opačnom prípade bude šliapanie do pedálov sťažené. Môžete skontrolovať výšku svojho sedadla jednoduchým spôsobom. Najlepšie je vykonať túto činnosť topánkami s plochou podrážkou. Posaďte sa na sedadlo a dajte jednu pätu na pedál v jeho najnižšej polohe. V tejto pozícii by mala byť vaša noha úplne vystretá a vaše bedrá by nemali naklonené na ktorúkoľvek stranu. Ak chcete nastaviť výšku sedla, povoľte upevňovaciu skrutku konzoly sedadla alebo páčku na rýchloupináku. Použite správne náradie na odskrutkovanie upínacej skrutky sedlovky sedla otáčaním v protismere hodinových ručičiek dvakrát alebo trikrát. Teraz môžete nastaviť sedadlo do požadovanej výšky. Uistite sa, že ste sedlovku nevytiahli príliš vysoko. Záznam na sedlovke by mal byť vždy skrytý vo vnútri podsedlovej trubky. Pre splnenie minimálnej požiadavky, sedlovka by mala byť vložená do hĺbky zodpovedajúcej 2,5-násobku jej priemeru, tj. sedlovka sedla s priemerom 30 mm by mala byť vložená do sedlovej trubky do hĺbky minimálne 75 mm. Uistite sa, že časť sedlovky vo vnútri sedlovej trubky je vždy čistá a mazané (okrem prípadu, že máte karbónovú sedlovku alebo rámu!). Nepoužívajte nadmernú silu, keď sa sedlovka nechce hýbať vo vnútri sedlovej trubky, ale obráťte sa o radu na predajcu. Vyrovnajte sedlo s osou bicykla vo vzťahu k jeho rámu pomocou špičky sedla a hornej trubky. Opätovne pevne utiahnite sedlovku otáčaním nastavovacej skrutky sedlovky v smere hodinových ručičiek. Uchopte oba konce sedla a pokúste sa ho otočiť, aby ste zistili, či sedlovka sa nehýbe. Nemalo by to byť možné. Ste pripravení podrobiť sa skúške na narovnanie nohy? Skontrolujte to pohybom chodidla a pedálom v najnižšej polohe. Ak vankúšik vášho palca na nohe sa nachádza nad stredovou časťou pedála presne nad osou (ideálna pozícia pre šliapanie), vaše koleno by malo byť mierne zohnuté. Ak je takto, správne ste nastavili výšku sedla. Uistite sa, že ste schopní zostať v sedle a bezpečne udržať rovnováhu prstami nôh dočahujúc k zemi. Ak nie, mali by ste mierne znížiť sedlo, aspoň na začiatku.
10 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY wy wspornik siodełka lub ramę!). Nie stosuj nadmiernej siły, gdy wspornik siodełka nie porusza się z łatwością wewnątrz rury podsiodłowej, ale zwróć się o poradę do sprzedawcy. Wyrównaj siodełko względem ramy wykorzystując nosek siodełka i suport lub rurę górną jako punkt odniesienia. Ponownie zaciśnij mocno wspornik siodełka obracając śrubę dociskową obejmy podsiodłowej wspornika siodełka zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Chwyć siodełko za dwa końce i spróbuj je obrócić, żeby sprawdzić, czy wspornik siodełka nie rusza się. Nie powinno to być możliwe. Czy teraz jesteś w stanie zaliczyć test na wyprostowanie nogi? Sprawdź to przesuwając stopę i pedał do najniższego położenia. Jeśli poduszka Twojego palucha znajduje się dokładnie powyżej na środkowej części pedała powyżej osi (idealne położenie do pedałowania), Twoje kolano powinno być lekko zgięte. Jeżeli tak jest, poprawnie ustawiłeś wysokość siodełka. Sprawdź, czy jesteś w stanie bezpiecznie utrzymać równowagę na siodełku sięgając palcami stopy do ziemi. Jeżeli nie, powinieneś nieco opuścić siodełko, przynajmniej na sam początek. W zależności od tego, czy siodełko jest ustawione bardziej do przodu lub do tyłu, Twoje nogi będą sięgać pedałów w większym lub mniejszym stopniu od tyłu. Aby móc swobodnie pedałować, musisz mieć siodełko ustawione w pozycji poziomej. Niektóre wsporniki siodełka są wyposażone w dwie śruby do bardziej precyzyjnej regulacji nachylenia. Innym rozwiązaniem jest tzw. zacisk jarzma podsiodłowy, który zazwyczaj posiada dwie nakrętki osadzone na pojedynczej śrubie przelotowej. Odkręć jedną lub obie śruby u góry wspornika. Przekręć śrubę najwyżej dwa do trzech obrotów w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. W przeciwnym razie cały zespół może się rozpaść. Przesuń siodełko do przodu bądź do tyłu w zależności od potrzeby. Niewykluczone jest, że będziesz zmuszony lekko je uderzyć, żeby ruszyło z miejsca. Sprawdź, czy po zamocowaniu siodełko nie przekręca się, opierając się na nim całym ciałem z rękami umieszczonymi raz na czubku raz na tyle siodełka. Ustawienie wysokości kierownicy. Wysokość kierownicy decyduje o tym, jaka część Twojego korpusu będzie pochylona ku przodowi. Obniżenie kierownicy nadaje rowerzyście bardziej opływową siedzącą sylwetkę i sprawia, że przenosi on większy ciężar na przednie koło. Równocześnie jednak oznacza to przyjęcie bardzo pochylonej do przodu sylwetki, która jest męcząca i mniej wygodna, ponieważ zwiększa nacisk na nadgarstki, ramiona, korpus i szyję. Kierownice z tradycyjnymi mostkami mają ograniczoną możliwość regulacji wysokości. Odbywa się to poprzez przesuwanie wspornika kierownicy w górę lub w dół wewnątrz rury sterowej widelca. W celu zmiany wysokości regulowanego wspornika kierownicy wystarczy poluzować i ponownie zacisnąć śruby mostka. W przypadku systemów bezgwintowych takich jak Aheadset System mostek stanowi część sterów. Regulacja wysokości tego rodzaju wspornika jest trudniejsza, ponieważ wiąże się z koniecznością jego demontażu i ponownego montażu. SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU V závislosti na tom, či je sedlo umiestnené viac vpredu alebo vzadu, budú vaše nohy dočahovať na pedále vo väčšej alebo menšej miere zozadu. Ak chcete slobodne šliapať, musíte mať sedlo vo vodorovnej polohe. Niektoré sedlovky sú vybavené dvoma skrutkami k presnejšiemu nastaveniu sklonu. Ďalším riešením je tzv. podsedlova upínacia páka, ktorá má zvyčajne dve matice namontované na jednej priechodnej skrutke. Odkrúťte jednu alebo dve skrutky v hornej strane sedlovky. Otočte skrutkou najviac dve až tri otáčky proti smeru hodinových ručičiek. V opačnom prípade sa môže celá súprava rozpadnúť. Posuňte sedadlo dopredu alebo dozadu v závislosti od potreby. Nie je vylúčené, že ho budete musieť ľahko udrieť, aby sa pohlo z miesta. Skontrolujte, či sa sedlo po upevnení nehýbe, celým telom tlačiac raz na jeho špičku raz na jeho zadnú časť. Nastavenie výšky riadidla. Výška riadidiel rozhoduje o tom, aká časť tela sa je naklonená dopredu. Zníženie riaditok dáva jazdcovi efektívnejšiu siluetu v sede a spôsobuje, že väčšiu záťaž prenáša na predné koleso. Zároveň však treba sa viac nakloniť telom dopredu, čo je únavné a menej výhodné, pretože to zvyšuje tlak na zápästie, ruky, telo a krk. Riadidlá s tradičnými predstavcami majú obmedzené možnosti nastavenie výšky. Nastavujeme ho pohybom predstavca riadidiel nahor alebo nadol vo vnútri hlavového žloženia. Ak chcete zmeniť výšku nastaviteľného predstavca riadidla stačí len uvoľniť a a opäť utiahnuť skrutky predstavca. V prípade bezzavitového systému, akým je systém Aheadset, predstavec je funkčnou súčasťou hlavového zloženia. Nastavovanie výšky tohto druhu predstavca je zložitejšie, pretože je spojené s jeho demontážou a jeho opätovnou montážou. Nastavovanie sklonu riaditok, brzdových páčiek a nástavcov riaditok Riaditka horských a trekkingových bicyklov bývajú zvyčajne na koncoch mierne zakrivené. Nastavte riadidlo do polohy, v ktorej vaše zápästia sú uvoľnené a nie sú vytočené von. V prípade pretekárskych bicyklov by rovné konce riaditok mali byť nastavené rovnobežné so zemou alebo sa mierne zvažovať nadol. Špičky brzdových pačiek v cestných bicykloch by mali byť v súmerné s myslenou čiarou, ktorá prebieha rovnobežne dopredu od koncov riadidla. Zvýšenie alebo zníženie brzdových pačiek je najlepšie prenechať na profesionálneho opravára, pretože to súvisí s opätovným obalením riadidlá páskou. Brzdy používanie a údržba Použitie brzdovej páky na volante alebo brzdových pedálov spôsobí nátlak brzdového obloženia na ráfik, 11
12 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY Regulacja nachylenia kierownicy, dźwigni hamulcowych i rogów kierownicy Kierownice rowerów górskich i trekkingowych są zazwyczaj lekko wygięte na końcach. Ustaw kierownicę w położeniu, w którym Twoje nadgarstki są rozluźnione i nie są skierowane zbytnio na zewnątrz. W przypadku rowerów wyścigowych proste końce kierownicy powinny zostać ustawione równolegle do ziemi lub pochylać się nieco ku dołowi. Czubki klamek hamulcowych w rowerach szosowych powinny być zbieżne z umowną linią prostą biegnącą równolegle do przodu od końców kierownicy. Podniesienie lub opuszczenie klamek hamulcowych najlepiej jest powierzyć fachowcowi, ponieważ wiąże się to z powtórnym owinięciem taśmą kierownicy. Hamulce - działanie i zapobieganie zużyciu Uruchomienie klamki hamulcowej na kierownicy bądź hamulca nożnego powoduje dociśnięcie klocka hamulcowego do obręczy koła, a powstałe tarcie spowalnia koło. Prawa dźwignia hamulca odpowiada za hamowanie tylnego koła, zaś lewa koła przedniego. Jeżeli jedna z dociskanych powierzchni zetknie się z wodą, błotem lub olejem, wpłynie to na zmianę współczynnika tarcia i zmniejszenie tempa wytracania prędkości. Oto powód, dla którego hamulce reagują z lekkim opóźnieniem i są słabsze podczas deszczu. Dotyczy to przede wszystkim hamulców mechanicznych. W celu zachowania skuteczności hamulce muszą być poddawane oględzinom, a ich ustawienie okresowo korygowane. Synchronizowanie i regulacja hamulców Prawie wszystkie typy hamulców są wyposażone w śrubę znajdującą się obok jednego lub obu klocków hamulcowych, która służy do regulacji wstępnego naprężenia sprężyny. Wyreguluj tę śrubę, aż odległość pomiędzy okładziną hamulca a obręczą będzie taka sama po obu stronach. W celu regulacji hamulców odkręć śrubę baryłkową z nakrętką kontrującą znajdującą się w punkcie, gdzie linka hamulcowa wchodzi do dźwigni hamulca na kierownicy. Odkręć baryłkową śrubę regulacyjną z rowkiem o kilka obrotów. W ten sposób skracasz wolny skok klamki hamulcowej. Unieruchamiając śrubę regulacyjną, dokręć do korpusu dźwigni hamulca nakrętkę kontrującą pierścień sprężynujący zabezpieczający. Zapobiegnie to samoczynnemu odkręceniu się śruby regulacyjnej. Upewnij się, że rowek śruby nie jest skierowany ani do przodu ani do góry, gdyż umożliwiłoby to penetrację przez wodę lub błoto. Hamulec nożny. Ten rodzaj hamulca jest wykorzystywany w niektórych rowerach miejskich i dziecięcych. Mechanizm hamujący jest w pełni obudowany i połączony z piastą planetarną. Hamulec nożny jest uruchamiany poprzez pedałowanie do tyłu. Dla uzyskania maksymalnej siły hamowania stań na jednym z pedałów w pozycji najbardziej wysuniętej do tyłu i korbami w pozycji poziomej. Jeżeli Twój rower jest wyposażony w hamulec nożny, powinieneś od czasu do czasu sprawdzać napięcie łańcucha. Luz między przednim kołem zębatym, a tylną koronką powinien być nie większy niż 2 centymetry. SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU a výsledné trenie spomaľuje koleso. Práva brzdová páka ovláda brzdu zadného kolesa a zasa ľavá páka ovláda brzdu predného kolesa. Ak jedna z brzdiacich plôch má kontakt s vodou, blatom alebo olejom, ovplyvni to koeficient trenia a zníži mieru spomaľovania. To je dôvod, prečo brzdy reagujú s miernym oneskorením, a sú menej účinné počas dažďa. Týka sa to najmä mechanických bŕzd. V záujme zachovania účinnosti bŕzd treba ich kontrolovať a pravidelne nastavovať. Synchronizácia a nastavenie bŕzd Takmer všetky typy bŕzd sú vybavené nastavovaciu skrutkou predpätie pružiny, ktorá je umiestnená na jednej alebo oboch brzdových čeľustiach. Nastavte skrutku tak, aby vzdialenosť medzi brzdovým obložením a ráfikom bola na oboch stranách rovnaká. Počas regulácie bŕzd odskrutkujte nastavovaciu skrutku s poistnou maticou na mieste, kde brzdové lanko vchádza do brzdovej páky na riadidle. Nastavovaciu skrutku so zárezom odskrutkujte niekoľko otáčok. Týmto spôsobom skrátite voľný chod brzdovej páky. Pene podržte nastavovaciu skrutku a utiahnite poistný pružinový krúžok ku telu brzdovej páčky. Tým sa zabráni samovoľnému uvoľneniu nastavovacej skrutky. Uistite sa, že zárez skrutky nie je obrátený hore alebo dopredu, pretože by umožnilo vniknúť vode alebo nečistotám. Protišlapná pedálová brzda. Tento typ brzdy sa používa v niektorých mestských a detských bicykloch. Brzdiaci mechanizmus je úplne uzavretý a integrovaný s nábojom. Pedálová brzda je aktivovaná šliapaním dozadu. Pre dosiahnutie maximálnej účinnosti brzdenia zatlačte na staňte na jeden z pedálov v polohe najviac vyčnievajúcej dozadu a kľukami v horizontálnej polohe. Ak je váš bicykel vybavený protišlapnou pedálovou brzdou, mali by ste občas skontrolovať napnutie reťaze. Rozsah vôle medzi prevodníkom a zadným pastorkom by nemal presiahnuť viac ako 2 centimetre. Kotúčové brzdy. Kotúčové brzdy sa vyznačujú vysokým brzdným účinkom a vysokou odolnosťou voči nepriaznivému počasiu. V daždivom počasí reagujú oveľa rýchlejšie ako mechanické brzdy a dosahujú svoju normálnu vysokú brzdnú silu vo veľmi krátkom čase. Vyžadujú tiež relatívne menšiu starostlivosť a neopotrebúvajú ráfiky ako mechanické brzdy. Jednou z nevýhod kotúčových, ale aj obyčajných bŕzd je, že za mokra sú hlučné. Brzdové páky je možné prispôsobiť veľkosti vašich rúk pre zaistenie optimálnej brzdnej účinnosti. Vo väčšine prípadov sa to uskutočňuje pomocou malej imbusovej skrutky umiestnenej priamo na brzdovej páke. 13
14 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU 15 Hamulce tarczowe. Hamulce tarczowe wyróżniają się dużą siłą hamowania i dużą odpornością na zmiany warunków pogodowych. W deszczowej pogodzie reagują znacznie szybciej niż hamulce mechaniczne i osiągają swoją normalną dużą siłę hamowania w bardzo krótkim czasie. Wymagają również względnie niewielkiej kon-serwacji i nie ścierają obręczy tak jak hamulce mechaniczne. Jedną z wad hamulców tarczowych, a także i zwykłych jest to, że zmoczone bywają hałaśliwe. Klamki hamulcowe mogą zostać dostosowane do rozmiaru Twoich dłoni, zapewniając optymalną skuteczność hamowania. W większości przypadków regulacja jest dokonywana za pomocą małej śrubki imbusowej znajdującej się bezpośrednio w klamce hamulca. Przełożenia - zmiana biegów - Przekładnie - Przerzutki. Przerzutki w Twoim rowerze służą do dostosowywania siły pedałowania do kąta nachylenia drogi, siły wiatru i pożądanej prędkości. Niski bieg (w przypadku trybów przerzutki łańcuch porusza się po małym kole zębatym z przodu i po dużej zębatce z tyłu) umożliwia pokonywanie stromych wzniesień przy umiarkowanej sile hamowania, ale równocześnie wymaga względnie szybkiego tempa pedałowania. Biegi wysokie (duże przednie koło zębate i mała zębatka tylna) są wykorzystywane przy zjeżdżaniu z góry. Każdy obrót pedałami posuwa Cię wiele metrów naprzód z odpowiednio dużą prędkością. Przerzutki - działanie i sposób użytkowania. W rowerach górskich, miejskich i trekkingowych zmianę biegów rozpoczyna się, w zależności od modelu, od naciśnięcia manetki zmiany biegów umieszczonej na połączonej dźwigni hamulca/zmiany biegów lub krótkiego obrotu manetki obrotowej przy użyciu nadgarstka,. W przypadku większości systemów manetek większa dźwignia służy do przerzucania łańcucha na większe zębatki tylne, a mniejsza dźwignia, umieszczona z przodu kierownicy z punktu widzenia kolarza, służy do przerzucania łańcucha na mniejsze zębatki tylne. Oznacza to, że każda zmiana biegu dokonywana przez przesunięcie dużej dźwigni kciukiem po prawej stronie skutkuje wrzuceniem niższego biegu, podczas gdy naciśnięcie dużej przekładni kciukiem po lewej stronie powoduje przejście łańcucha na większe koło zębate przednie, tym samym powodując wrzucenie wyższego biegu. Te same zalecenia stosują się w zasadzie do manetek obrotowych. Przekręcenie prawej manetki do siebie skutkuje wrzuceniem niższego biegu, natomiast ta sama czynność po lewej stronie powoduje wrzucenie wyższego biegu. Przesunięcie dźwigni biegów oddziałuje na przerzutkę za pośrednictwem elastycznego naciągu linki. Następnie przerzutka przesuwa się powodując wskoczenie łańcucha na kolejną zębatkę tylną. Koła zębate przednie są wyposażone w specjalne prowadnice, które umożliwiają zmianę biegów podczas mocnego pedałowania, pod warunkiem że biegi zostały uprzednio odpowiednio wyregulowane. Tym niemniej istnieje zawsze możliwość zsunięcia się łańcucha, koronek, kasety i tarcz mechanizmu korbowego zwłaszcza podczas zmiany biegów przednią przerzutką. Istotne jest zatem podczas zmieniania biegów, aby płynnie kontynuować jazdę bez mocnego nacisku na pedały, tak długo jak łańcuch przemieszcza się między zębatkami tylnymi lub przednimi! Prevody - radenie rýchlostných stupňov prevodovka, prehadzovače Prevody vo vašom bicykli slúžia na prispôsobenie sily šliapania k profilu terénu, k sile vetra a požadovanej rýchlosti. Ľahký prevod (reťaz sa pohybuje na malom prevodníku spredu a veľkom pastorku vzadu) umožňuje jazdu do strmých kopcov pri miernej šliapacej sile, ale tiež vyžaduje pomerne rýchle tempo pedálovania. Ťažký prevod (veľký prevodník pri prešmykači a malý zadný pastorok na prehadzovači) sa používa na jazdu z kopca. Každé otočenie pedálov vás poženie veľa metrov vpred s dostatočne vysokou rýchlosťou. Meniče prevodov - ich činnosť a použitie. V horských, mestských a trekkingových bicykloch zmenu prevodov sa spustí stlačením páčky, ktorý je kombináciou brzdovej a radiacej páky, alebo krátkym pootáčaním gripu na otočnej rukoväti pomocou zápästia, v závislosti od modelu. V prípade väčšiny systémov s radiacou pákou väčšia páka slúži k prehadzovaniu reťaze na väčšie pastorky a menšia páka spredu riadidla, z pohľadu jazdca, sa používa k prevodu reťaze na menšie pastorky. To znamená, že každé preradenie rýchlosti vykonané stlačením radiacej páky palcom na pravej strane vedie k preradeniu na nižší rýchlostný stupeň, zatiaľ čo stlačenie veľkej páky palcom po ľavej strane spôsobuje prehodenie reťaze na väčší prevodník, vďaka čomu zaradíte vyššiu rýchlosť. Rovnaké odporúčanie sa v zásade vzťahuje aj na otáčavé rukoväte. Otočením gripu pravej rukoväti k sebe vedie k zaradeniu nižšieho rýchlostného stupňa, zatiaľ čo rovnaká operácia na ľavej strane spôsobí zaradenie vyššej rýchlosti. Stlačenie radiacej páky pôsobí na prahadzovač prostredníctvom pružného ovládacieho lanka. Potom prehadzovač presunie reťaz, ktorý preskočí na ďalšie reťazové koliesko. Reťazové kolieska prevodníka sú vybavené špeciálnymi vodítkami, ktoré umožňujú meniť prevody pri silnom šliapaní, za predpokladu, že riadenie bolo primerane nastavené. Avšak vždy existuje možnosť, že sa reťaz zošmykne z ozubených koliesok, kazety a prevodníka najmä počas prevodu rýchlosti predným prešmykačom. Preto pri zmene prevodových stupňov je dôležité plynulo pokračovať v jazde bez silného šliapania na pedále, tak dlho, kým sa reťaz pohybuje medzi prednými a zadnými ozubenými kolieskami! Moderné bicykle môžu mať až 30 prevodových stupňov. Použitie prevodov s extrémne, ktoré šikmým chodom reťaze, znižuje účinnosť pohonu a zrýchľuje opotrebovanie reťaze. Reťaz sa nachádza v nežiaducej polohe, keď spája najmenší prevodník s tromi vonkajšími (najmenšími) pastorkami alebo, keď najväčší prevodník je v polohe s jedným z najväčších (vnútorných) pastorkov. Prehadzovač Napnite riadiace lanko pootočením nastavovacej skrutky, ktorou lanko vstupuje do radiacej páky
16 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU 17 Nowoczesne rowery mogą posiadać do 30 biegów. Korzystanie z trybów, które zakładają bardzo skośny przebieg łańcucha, zmniejsza efektywność napędu i przyspiesza zużycie łańcucha. Niekorzystny przebieg łańcucha ma miejsce wówczas, gdy najmniejsza zębatka przednia jest wykorzystywana z jedną z dwóch lub trzech najbardziej skrajnych zewnętrznych (najmniejszych) zębatek tylnych lub gdy największa zębatka przednia jest wykorzystywana z jedną z najbardziej skrajnych wewnętrznych (największych) zębatek tylnych. Regulacja przerzutek - Przerzutka tylna Naciągnij linkę przerzutki przekręcając śrubę regulacyjną, przez którą przechodzi ona do dźwigni zmiany biegów lub przerzutki. Po napięciu cięgna przerzutki sprawdź, czy łańcuch swobodnie wchodzi na kolejną większą zębatkę tylną. W tym celu musisz pokręcić korbą ręką lub wybrać się na przejażdżkę rowerem. Jeżeli łańcuch bez trudu wchodzi na kolejną większą zębatkę tylną, sprawdź, czy przechodzi również swobodnie na małe tryby przy zmianie biegu na wyższy. Niewykluczone, że będziesz musiał wykonać kilka prób przed właściwym wyregulowaniem przerzutki. Jeżeli łańcuch wykazuje tendencję do spadania z zębatek, będziesz musiał ograniczyć zakresy wychylania się przerzutki poprzez przekręcenie śrub ograniczających oznaczonych literami H i L. Przednia przerzutka Regulacja zakresu wychylania się przedniej przerzutki wymaga dużego doświadczenia. Zakres, w którym przednia przerzutka utrzymuje łańcuch na przednim kole zębatym bez dotykania łańcucha, jest bardzo niewielki. Często lepiej jest pozwolić na to, by łańcuch ciągnął się nieco na przerzutce, niż ryzykować jego zsunięcie z zębatki, co spowodowałoby chwilową utratę napędu. Jeżeli łańcuch wykazuje tendencję do spadania z zębatek, należy ograniczyć zakresy wychylania się przerzutki w ten sam sposób, w jaki dokonałeś tego w przypadku tylnej przerzutki. Tak jak to miało miejsce w przypadku tylnej przerzutki, linka przedniej przerzutki podlega rozciągnięciu, co ogranicza precyzję zmiany biegów. W razie potrzeby napręż elastyczny naciąg linki przekręcając śrubę regulacyjną, która znajduje się na dolnej rurze ramy lub na pancerzu. Konserwacja łańcucha Nadal aktualna jest stara prawda, że przyjemna jazdę gwarantuje właściwe smarowanie. Liczy się nie ilość, ale raczej równomierne rozprowadzenie i regularne stosowanie oliwki do łańcucha rowerowego. Od czasu do czasu naoliwioną ściereczką usuwaj zabrudzenie i olej z łańcucha. Nie ma potrzeby stosowania specjalnych odtłuszczaczy jeśli łańcuch nie jest nadmiernie zabrudzony. Po możliwie najdokładniejszym oczyszczeniu łańcucha nałóż na ogniwa łańcucha oliwę do łańcucha, wosk lub smar. W celu naoliwienia łańcucha skrop rolki kręcąc przy tym korbą. Następnie przejedź kilka długości łańcucha i pozostaw łańcuch na kilka minut, tak aby oliwa mogła się rozprowadzić. Na koniec usuń szmatką nadmiar oliwy lub smaru, tak by nie chlapał naokoło w czasie jazdy. Zużycie łańcucha Chociaż łańcuch jest jednym ze zużywających się komponentów roweru, można na kilka sposobów wpły- alebo meniča prevodov. Po napnutí lanka sa presvedčte, či reťaz ľahko naskočí na susedné väčšie reťazové koliesko. Ak to chcete vyskúšať, rukou pootočte kľuku, alebo sa prevezte na bicykli. Ak reťaz ľahko naskakuje na susedný väčší pastorok, skontrolujte, či tiež ľahko naskakuje na malé pastorky pri zmene na vyšší prevodový stupeň. Nevylúčené, že správne nastavenie prehadzovača, si vyžiada niekoľko pokusov. Prešmýkač Nastavenie rozsahu chodu prešmykača vyžaduje veľkú skúsenosť. Rozsah, v ktorom prešmykovač vedie reťaz na prevodníku bez toho, že sa sám reťaze dotýka, je veľmi malý. Často je lepšie nechať reťaz sa trochu šuchnúť o prešmykač, než riskovať spadnutie z prevodníka, čím by došlo k dočasnej strate pohonu. Ak reťaz prejavuje tendenciu spadať z prevodníka, budete musieť obmedziť rozsah chodu rovnakým spôsobom, ako ste to urobili počas regulácie prehadzovača, tj. otáčaním dorazových skrutiek označených písmenom H a L. Tak ako bolo v prípade zadného prehadzovača, lanko prešmykača sa naťahuje, a to znižuje presnosť riadenia. Keď je to nutné, napnite elastické lanko pootočením nastavovacej skrutky na spodnej rámovej trubke alebo na pancieri. Údržba reťaze Naďalej platí porekadlo, že kto dobre mastí, ten dobre jazdí príjemnú jazdu zaisťuje správne mazanie. Nezáleží na množstve, ale radšej na rovnomernom a pravidelnom používaní oleja do bicyklovej reťaze. Z času na čas očistíte naolejovanou handričkou nečistoty a olej z reťaze. Pokiaľ reťaz nie je príliš znečistená, nie je potrebné používať špeciálne odmasťovacie prostriedky. Po možne najdôkladnejšom vyčistení reťaze, použite na reťazové články olej, vosk alebo mazivo. Počas olejovania reťaze aplikujte olej na reťazové valčeky a otáčajte kľukou. Potom reťaz pedalovaním pretočte niekoľko dĺžok a nechajte reťaz na niekoľko minút, aby olej vsiakol. Na koniec handričkou odstráňte prebytočný olej alebo mazivo, aby nešpliechal počas jazdy. Opotrebovanie reťaze Aj keď reťaz patrí k jedným dielov bicykla, ktoré sa opotrebovávajú, je niekoľko spôsobov, ako predlžiť jeho životnosť. Uistite sa, že reťaz je pravidelne olejovaná, najmä po jazde v daždi. Snažte sa používať prevody, ktoré umožňujú vhodný, čo najviac rovný chod reťaze. Zvykajte si na rýchle šliapanie. Snažte sa nejazdiť pri veľkej zaťaží reťaze. Bicyklové reťaze na prehadzovačoch sa opotrebujú po prekonaní od asi tisíc do troch tisíc kilometrov alebo skôr v prípade nesprávneho prevádzky a údržby. Silno napnuté reťaze horšujú činnosť meničov prevodov. Jazda na bicykli s opotrebovanou reťazou tiež značne urýchľuje opotrebovanie pastorkov a prevodníkov. Výmena týchto článkov je pomerne drahé v porovnaní s cenou novej reťaze. Preto sa odporúča pravidelne kontrolovať stav reťaze.
18 PORADNIK MŁODEGO ROWERZYSTY SPRIEVODCA MLADÉHO CYKLISTU 19 wać na długość jego eksploatacji. Upewnij się, że łańcuch jest regularnie oliwiony, zwłaszcza po jeździe w deszczu. Staraj się korzystać z przełożeń, które pozwalają na mniej więcej prosty przebieg łańcucha. Wyrób w sobie nawyk szybkiego pedałowania. Staraj się nie jeździć pod dużym obciążeniem łańcucha. Łańcuchy biegnące po przerzutkach zużywają się po przebyciu około tysiąca do trzech tysięcy kilometrów lub mniej w przypadku nieprawidłowej eksploatacji i konserwacji. Bardzo wyciągnięte łańcuchy zakłócają działanie przerzutki. Jazda na rowerze ze zużytym łańcuchem w znaczący sposób przyspiesza także zużycie zębatek tylnych i przednich. Wymiana tych komponentów jest dość kosztowna w porównaniu z kosztem zakupu nowego łańcucha. Zaleca się zatem okresowe sprawdzanie stanu łańcucha. Wymianę łańcucha należy pozostawić fachowcowi, ponieważ nie wszystkie łańcuchy posiadają obecnie zapinkę. Zamiast tego charakteryzują się jednorodną konstrukcją i wymagają zastosowania specjalnego narzędzia przy zapinaniu. Koła i opony - ważne informacje na temat eksploatacji, utrzymania i konserwacji Koło składa się z piasty, szprych i obręczy. Opona jest zakładana na obręcz i otacza dętkę. Wzdłuż środka obręczy biegnie taśma izolacyjna zabezpieczająca delikatną dętkę przed nyplami i krawędziami środka obręczy, które często bywają ostre. Pod ciężarem rowerzysty i jego bagażu, jak również za sprawą wyboistych nawierzchni dróg lub terenu, koła podlegają znacznemu naciskowi. Sprawdzaj koła regularnie po każdej jeździe. Dokręcenie szprych jest konieczne w nielicznych przypadkach. Opony, dętki, taśma izolacyjna, zawory, ciśnienie w oponach Opony zapewniają tarcie potrzebne do przemieszczania roweru do przodu po określonej nawierzchni. Równocześnie powinny one generować minimalne tarcie toczenia i zwiększać poczucie komfortu rowerzysty poprzez tłumienie niewielkich wstrząsów. Przydatność opony do jazdy po nawierzchniach drogowych lub w terenie określa jej wewnętrzna struktura, zwana również szkieletem, jak również rodzaj posiadanego profilu bieżnika. Jeżeli chcesz wymienić oponę na nową, musisz znać wymiary starej. Są one podane na boku opony. Istnieją dwa oznaczenia, z których precyzyjniejsze oparte jest na milimetrach. Sekwencja numerów 37-622 oznacza, że napompowana do oporu opona ma szerokość 37 mm i wewnętrzną średnicę o długości 622 mm. Pozostałe oznaczenie dla tej opony brzmi 28 x 1 5/8 x 1 3/8. Opony muszą zostać napompowane, aż do uzyskania właściwego ciśnienia powietrza, aby mogły prawidłowo pracować. Właściwie napompowane opony są również bardziej odporne na przebicie. Niedostatecznie napompowana dętka może z łatwością dostać się między oponę, a obręcz przy najechaniu na wysoki krawężnik co może spowodować jej przebicie. Zalecane przez producenta ciśnienie opon jest podawane na boku opony lub na etykiecie określającej jej typ. Niższa z dwóch specyfikacji ciśnienia zapewnia lepszą amortyzację, a zatem jest optymalna do jazdy w terenie. Opór toczenia zmniejsza się wraz ze wzrostem ciśnienia w oponie, ale równocześnie spada komfort jazdy. Stąd wysokie ciśnienie w oponach jest najbardziej odpowiednie do jazdy po drogach asfaltowych. Dalsze zwiększanie ciśnienia nie przyczynia się do zmniejszenia tarcia, a jedynie sprawia, że opona jest twardsza. Sama opona z obręczą nie zapobiegnie uchodzeniu powietrza. Dlatego w celu utrzymania ciśnienia powietrza wewnątrz opony należy umieścić dętkę. Dętkę pompuje się przez zawór. Výmenu reťaze treba prenechať odborníkovi, pretože nie všetky reťaze majú teraz uzáver. Namiesto toho sa vyznačujú rovnorodou konštrukciou a vyžadujú požiť špeciálny nástroj na zopnutie. Kolesa a plášte - dôležité informácie o funkčnosti a údržbe Koleso sa skladá z náboja, špic a ráfika. Plášť je nasadený na ráfiku a obaľuje dušu. Dno ráfika je vybavené izolačnou páskou chrániacou citlivú dušu pred maticami špíc kolesa a vnútornými hranami ráfika, ktoré sú často veľmi ostré. Kolesa sú vystavené značnému namáhaniu spôsobenú jednak hmotnosťou jazdca a jeho batožiny, jednak nerovnosťami povrchu ciest alebo terénu. Kontrolujte kolesa pravidelne po každej jazde. Zriedkavo je nutné špice doťahovať. Plášte, duše, ráfikové pásky, ventily a hustenie Plášte zabezpečujú trenia, potrebné pre pohyb bicykla dopredu po jazdnom povrchu. Zároveň by mali vytvárať minimálne valivé trenie a zvyšovať pohodlie cyklistu absorbovaním menších nárazov. Vhodnosť plášťa na jednotlivé cestné povrchy alebo pre jazdu v teréne je predurčená jeho vnútornou štruktúrou, označovanou ako kostra, ako aj typom profilu plášťa. Ak chcete vymeniť plášť na nový, musíte poznať rozmery starého. Rozmery sú uvedené na boku plášťa. K dispozícii sú dve označenia, z ktorých presnejšie používa milimetre. Sled čísiel 37-622 znamená, že plášť pri plnom nahustení má šírku 37 mm a vnútorný priemer dĺžku 622 mm. Ďalšie onačenie tohto plášťa je 28 x 1 5/8 x 13/. Plášte musia byť nahustené na správny tlak, aby mohli správne fungovať. Správne nahustené pneumatiky sú tiež odolnejšie voči defektu. Nesprávne nahustená duša sa môže ľahko dostať medzi plášť a ráfik pri náraze na vysoký obrubník, čo môže viesť k jej prasknutiu. Doporučený výrobcom tlak vzduchu je uvedený na pneumatike, alebo na typovom štítku. Nižšia hodnota tlaku z dvoch tlakových údajov udáva hodnotu na lepšie tlmenie nárazov, a je preto ideálna pre jazdu v teréne mimo ciest. Valivý odpor sa znižuje s rastom tlaku v pneumatike, ale zároveň znižuje jazdné pohodlie. Vysoký tlak v pneumatikách je preto najvhodnejší pre jazdu po asfaltových vozovkách. Ďalšie zvyšovanie tlaku neprispieva k zníženiu trenia, a len zvyšuje tvrdosť pneumatík. Plášť a ráfik by sami o sebe neboli schopné zadržať stlačený vzduch. Preto na zadržanie tlaku vzduchu musí byť do vnútra plášťa vložená duša. Dušu sa hustí cez ventil. Upevňovanie kolies: matice alebo rýchloupínaky Kolesá sú pripojené k rámu pri osi náboja. Každá osa je pevne upnutá v hákoch rámy pomocou šesťhranných matíc alebo rýchloupínakov. Na uťahovanie a povoľovanie matíc na skrutkách upevňujúcich kolesa obyčajne je potrebný 15 mm kľúč. Výbava bicykla týmto kľúčom počas každej rekreačnej jazdy je povinná, pretože jeho