Rachunkowość, finanse, audyt i kontrola. Studium przypadków sektora publicznego i prywatnego Autorzy: Tomasz Gabrusewicz, Kamilla Marchewka-Bartkowiak, Marcin Wiśniewski (red.) Skuteczne zarządzanie finansami, przy odpowiednim wykorzystaniu narzędzi takich jak rachunkowość, stanowi podstawę efektywnego funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych. Fundamentami sukcesu w zarządzaniu jednostkami są także należycie prowadzone audyt i kontrola zarządcza. Niniejsza publikacja jest zbiorem opracowań podejmujących te aktualne i ważne w działalności jednostek sektora finansów publicznych tematy. Autorami przygotowanych opracowań są absolwenci studiów podyplomowych Finanse i rachunkowość budżetowa oraz Audyt wewnętrzny i kontrola zarządcza prowadzonych w Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Osoby te zajmują się w życiu zawodowym finansami i rachunkowością oraz audytem i kontrolą zarządczą, zawarte zatem w monografii studia przypadków posiadają przede wszystkim walor praktyczny. Książka adresowana jest do osób pragnących poznać zagadnienia zarządzania finansami i nadzoru w sektorze finansów publicznych, w tym studentów kierunku finanse i rachunkowość oraz słuchaczy studiów podyplomowych. Rozdział 1 Współczesny pogląd na system kontroli wewnętrznej Joanna Anioła 9 Wstęp 9 1.1. Definicja kontroli wewnętrznej i pojęć jej pokrewnych 10 1.2. Cele, zadania i funkcje kontroli wewnętrznej 11 1.3. Budowa systemu kontroli wewnętrznej 13 1.4. Umiejscowienie systemu kontroli wewnętrznej w prawodawstwie 17 1.5. Trendy rozwojowe systemu kontroli wewnętrznej 19 Podsumowanie 20 Bibliografia 20 Rozdział 2 Audyt finansowy oświaty w samorządzie powiatowym Daniel Budzeń 23 Wstęp 23 2.1. Pojęcie audytu wewnętrznego i jego organizacja w jednostce 24 2.2. Kierunki i rodzaje audytu wewnętrznego w samorządzie 25 2.3. Zakres audytu finansowego w jednostce samorządu terytorialnego 27 2.4. Sprawozdawczość finansowa i budżetowa 28 2.5. Efektywność zarządzania finansami oświaty 30 Podsumowanie 33 Bibliografia 34 Rozdział 3 Gospodarka finansowa jednostek pomocniczych w Poznaniu Joanna Gawarecka 35 Wstęp 35 3.1. Istota jednostek pomocniczych gminy 35 3.2. Prowadzenie gospodarki finansowej przez jednostki pomocnicze Miasta Poznania 38 3.2.1. Charakterystyka środków będących w dyspozycji jednostek pomocniczych 38
3.2.2. Realizacja planu wydatków przez jednostki pomocnicze Miasta Poznania 43 3.3. Analiza planu wydatków osiedla Morasko-Radojewo w 2012 roku 44 Podsumowanie 48 Bibliografia 49 Rozdział 4 Bariery wdrażania kontroli zarządczej w jednostkach samorządu terytorialnego w latach 2010 2012 Karol Hartwich 51 Wstęp 51 4.1. Instytucja kontroli zarządczej w systemie finansów publicznych 52 4.2. Jednostki samorządu terytorialnego organizacjami zorientowanymi na strategię 54 4.3. Ocena wdrożenia kontroli zarządczej w jednostkach samorządu terytorialnego 60 Podsumowanie 63 Bibliografia 64 Rozdział 5 Nowoczesne metody rachunku kosztów Magdalena Janaszczyk 67 Wstęp 67 5.1. Pojęcie rachunku kosztów 68 5.2. Rodzaje kosztów 69 5.3. Nowoczesne metody rachunku kosztów 70 5.4. Wpływ nowoczesnych metod rachunku kosztów na strategiczne zarządzanie przedsiębiorstwem 79 Podsumowanie 80 Bibligrafia 81 Rozdział 6 Polityka zarządzania ryzykiem w Nadodrzańskim Oddziale Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim Joanna Konieczka 83 Wstęp 83 6.1. Podstawy prawne dotyczące obowiązku zarządzania ryzykiem 84 6.2. Podstawowe pojęcia z zakresu zarządzania ryzykiem 85 6.3. Funkcjonowanie Nadodrzańskiego Oddziału Straży Granicznej 88 6.4. Polityka zarządzania ryzykiem w Nadodrzańskim Oddziale Straży Granicznej 91 Podsumowanie 96 Bibliografia 97 Rozdział 7 Odroczony podatek dochodowy efektem rozbieżności polskich przepisów prawnych Beata Kubiak 99 Wstęp 99 7.1. Idea odroczonego podatku dochodowego 100 7.2. Obszary różnic pomiędzy przepisami prawa bilansowego i podatkowego 102 7.3. Wycena i prezentacja odroczonego podatku dochodowego 105 7.3.1. Wartość bilansowa aktywów i pasywów a wartość podatkowa 105 7.3.2. Dodatnie i ujemne różnice pomiędzy wartością bilansową a podatkową 108 7.3.3. Wycena i prezentacja podatku odroczonego 110 Podsumowanie 115 Bibliografia 116
Rozdział 8 System rachunkowości w jednostkach nieprowadzących działalności gospodarczej Marta Malinowska 117 Wstęp 117 8.1. Pojęcie systemu rachunkowości 118 8.2. Przedmiot i podmiot rachunkowości 119 8.3. Zakres rachunkowości i jej elementy składowe 121 8.4. Szczególne uregulowania rachunkowości jednostek nieprowadzących działalności gospodarczej 125 8.5. System rachunkowości w jednostkach nieprowadzących działalności gospodarczej 126 Podsumowanie 128 Bibliografia 128 Rozdział 9 Audyt zewnętrzny projektów realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Katarzyna Motała 131 Wstęp 131 9.1. Istota funkcjonowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 132 9.2. Projekty systemowe i innowacyjne 132 9.3. Wniosek o dofinansowanie projektu konstrukcja oraz kryteria oceny 133 9.4. Rozpoczęcie oraz realizacja projektu 135 9.5. Zasada konkurencyjności i efektywnego zarządzania finansami 136 9.6. Audyt zewnętrzny projektów realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki zasady przeprowadzania oraz zakres 138 9.7. Procedura wyboru audytora zewnętrznego 140 9.8. Obowiązek przeprowadzenia audytu 142 9.9. Korzyści wynikające z przeprowadzonych audytów zewnętrznych dla Beneficjentów realizujących projekty oraz biorących w nich udział Beneficjentów Ostatecznych 142 Podsumowanie 144 Bibliografia 144 Rozdział 10 Wartość dodana audytu majątku (środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych) jednostek sektora finansów publicznych Mateusz Nowak 147 Wstęp 147 10.1. Klasyfikacja i charakterystyka środków trwałych 148 10.2. Planowanie audytu oraz dokumentacja audytowa 150 10.3. Praktyczne aspekty funkcjonowania audytu majątku (środków trwałych i wartości niematerialnych oraz prawnych) jednostki. 154 Podsumowanie 160 Bibliografia 161 Rozdział 11 Sprzedaż nieruchomości stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego na przykładzie Gminy Śrem Marcin Sawicki 163 Wstęp 163 11.1. Podstawy prawne funkcjonowania gminy 164 11.2. Rola i zadania gminy w zakresie gospodarki gruntami 166 11.3. Podstawy prawne gospodarowania gminnym zasobem nieruchomości 169
11.4. Zasady planowania sprzedaży nieruchomości na przykładzie Gminy Śrem 172 11.5. Dochody Gminy Śrem jako wynik gospodarowania zasobem nieruchomości 176 Podsumowanie 180 Bibliografia 181 Rozdział 12 Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych na przykładzie Gminy Osie i Gminy Lniano w latach 2008 2012 Lidia Stosik-Adrych 183 Wstęp 183 12.1. Źródła finansowania zadań gminy i ich klasyfikacja 184 12.2. Źródła i formy finansowania inwestycji infrastrukturalnych w Gminie Osie i Gminie Lniano w latach 2008 2012 190 Podsumowanie 195 Bibliografia 196 Rozdział 13 Funkcje i koszty utrzymania Zakładu Karnego w Koziegłowach w latach 2010 2012 Anna Wiktorowska 197 Wstęp 197 13.1. Organizacja więziennictwa w Polsce 199 13.2. Istota i funkcje zakładów karnych w wykonywaniu kary pozbawienia wolności 200 13.3. Źródła finansowania zakładów karnych 202 13.4. Kształtowanie się kosztów utrzymania zakładów karnych 204 Podsumowanie 207 Bibliografia 208 Rozdział 14 Zarządzanie długiem w jednostce samorządu terytorialnego na przykładzie Powiatu Chodzieskiego w latach 2010 2013 Anna Zdziebło 209 Wstęp 209 14.1. Powiat jako jednostka samorządu terytorialnego 210 14.2. Źródła finansowania działalności powiatu 212 14.3. Zarządzanie długiem jako element zarządzania finansami powiatu 213 14.3.1. Pojęcie budżetu samorządowego 213 14.3.2. Istota, cele i uwarunkowania prawne zaciągania zobowiązań oraz zarządzania długiem samorządowym 214 14.3.3. Wieloletnia prognoza finansowa jako instrument zarządzania długiem lokalnym 216 14.3.4. Kontrola w zarządzaniu ryzykiem zadłużenia 217 14.4. Analiza zarządzania długiem samorządowym na przykładzie Powiatu Chodzieskiego w latach 2010 2013 219 14.4.1. Analiza wielkości wyniku finansowego, przychodów, rozchodów oraz wielkości długu i wydatków ponoszonych na jego obsługę 219 14.4.2. Analiza wskaźników zadłużenia i jego obsługi 222 Podsumowanie 223 Bibliografia 224 Spis tabel 225 Spis rysunków 226
Spis wykresów 227 Spis schematów 228