STUDIUM WYKONALNOŚCI projektu pn. Rozbudowa i modernizacja trasy tramwaju w relacji Wschód Zachód (Retkinia Olechów) wraz z systemem zasilania oraz systemem obszarowego sterowania ruchem. International Management Services Sp. z o.o. 31-104 Kraków, ul. Felicjanek 4/10 www.ims.biz.pl tel: (012) 431-00-77 fax: (012) 426-26-80 32-020 Wieliczka, ul. Kopernika 57 www.friedberg.pl tel: (012) 288-34-90 fax: (012) 288-34-90 Łódź, listopad 2010 strona 1
Spis treści Spis tabel...6 1. Charakterystyka projektu...9 1.1. Podstawowe informacje o podmiocie wdrażającym projekt...9 1.2. Definicja projektu...9 1.3. Podstawowe informacje o projekcie... 13 1.3.1. Tytuł... 13 1.3.2. Lokalizacja projektu... 13 1.3.3. Beneficjent... 13 1.3.4. Cele ogólne i szczegółowe projektowanego przedsięwzięcia... 13 2. Odniesienie do zatwierdzonej strategii rozwoju danego obszaru, w tym rozwoju infrastruktury drogowej... 14 2.1. Ocena projektu z punktu widzenia celów Polityki UE... 14 2.2. Strategia rozwoju obszaru... 14 3. Analiza społeczno- gospodarcza... 18 3.1. Podstawowe dane społeczno-gospodarcze... 18 3.1.1. Obszar i ludność... 18 3.1.2. Bezpieczeństwo na drogach... 20 3.1.3. Gospodarka... 21 3.2. Stan zagospodarowania przestrzennego otoczenia projektu... 22 3.2.1. Infrastruktura techniczna i układ uliczno drogowy... 22 3.2.2. Infrastruktura techniczna miasta... 23 3.3. Istniejący system transportowy... 25 3.3.1. Komunikacja tramwajowa... 25 3.3.2. Transport kolejowy, autobusowy, lotniczy... 28 3.4. Analiza potrzeb komunikacyjnych mieszkańców w stanie istniejącym i planistyczne założenie na przyszłość... 29 4. Uwarunkowania realizacyjne... 30 4.1. Plany zagospodarowania przestrzennego... 30 4.2. Plany rozwoju systemu transportu publicznego... 30 4.3. Uwarunkowania finansowe... 31 5. Zidentyfikowane problemy... 39 6. Logika interwencji... 41 6.1. Założenia podstawowe projektu... 41 6.2. Oczekiwane wskaźniki oddziaływania projektu - jako cele ogólne projektu... 41 strona 2
6.3. Oczekiwane produkty realizacji projektu... 42 6.4. Oczekiwane rezultaty projektu... 42 6.5. Komplementarność z innymi działaniami/ programami,... 43 7. Analiza techniczna... 47 7.1. Badane warianty trasy... 47 7.2. Aspekty funkcjonalne... 55 7.3. Aspekty techniczne... 55 7.4. Rozwiązania szczegółowe... 59 7.5. Przewidywane rozwiązania techniczne... 61 7.6. Sterowanie ruchem drogowym i pojazdami na linii ŁTR... 64 7.6.1. Założenia... 64 7.6.2. Zasady działania systemu... 65 7.6.3. Funkcje operatora systemu.... 93 7.6.4. Niezawodność i bezpieczeństwo systemu.... 93 7.6.5. System łączności.... 93 7.7. Część trakcyjna i zasilanie... 94 7.7.1. Wymagania ogólne... 94 7.7.2. Wymagania szczegółowe... 99 7.7.3. Wykaz obiektów / Przedmiar robót/... 104 7.8. Węzły przesiadkowe... 113 8. Analizy ruchu... 116 8.1. Cel i zakres analizy... 116 8.2. Podstawowe założenia analizy... 116 8.3. Model sieci transportowej... 118 8.3.1. Model ruchu... 118 8.3.2. Model podziału zadań przewozowych... 119 8.3.3. Prognoza ruchu... 120 8.3.4. Wyniki symulacji... 121 9. Koszty realizacji i sposób jej finansowania... 124 9.1. Źródła finansowania... 127 10. Analiza ekonomiczna... 128 10.1. Założenia analizy ekonomicznej... 128 10.2. Koszty i korzyści społeczne... 129 10.2.1. Wycena kosztów czasu podróży... 129 10.2.2. Wycena kosztów eksploatacji pojazdów... 129 strona 3
10.2.3. Wycena kosztów wypadków... 130 10.2.4. Wycena kosztów zanieczyszczenia środowiska... 130 10.3. Obliczenie wskaźników efektywności ekonomicznej... 131 10.4. Zestawienie korzyści ekonomicznych ekonomicznej wybranego wariantu... 131 11. Analiza finansowa wybranego wariantu... 133 11.1. Metodyka analizy... 133 11.2. Nakłady inwestycyjne... 133 11.3. Koszty i przychody operacyjne... 134 11.4. Obliczenia finansowe... 134 12. Analiza wrażliwości... 135 12.1. Analiza wrażliwości wskaźników finansowych... 135 12.2. Analiza wrażliwości wskaźników społeczno-ekonomicznych... 136 13. Analiza instytucjonalna... 137 13.1. Wykonalność instytucjonalna projektu. Status prawny beneficjenta... 137 13.2. Trwałość projektu... 138 14. Analiza prawna wykonalności inwestycji... 139 15. Plan wdrożenia projektu... 140 15.1. Harmonogram realizacji inwestycji... 140 16. Analiza potencjalnych ryzyk projektu... 142 17. Przegląd ekologiczny główne aspekty uciążliwości dla środowiska... 144 17.1. Charakterystyka istniejącego zagospodarowania i użytkowania terenów w obszarze przewidywanego oddziaływania przedsięwzięcia... 144 17.2. Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na etapie eksploatacji... 144 A. Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego... 145 B. Emisja hałasu pochodzącego z ruchu pojazdów drogowych... 146 C. Powstawania drgań... 146 D. Powstawania odpadów... 147 E. Powstawanie ścieków deszczowych pochodzących ze spływających z powierzchni drogi opadów atmosferycznych i roztopów... 148 F. Wpływ na powierzchnię ziemi i glebę... 150 G. Wpływ na walory krajobrazowe... 150 H. Wpływ na florę i faunę... 150 I. Wpływ na ludzi... 152 J. Wpływ na obszary chronione... 152 K. Wpływ na obiekty kulturowe i archeologię... 153 L. Wpływ prac utrzymaniowych na środowisko... 154 strona 4
M. Zagrożenie poważną awarią... 154 17.3. Działania minimalizujące negatywny wpływ na środowisko na etapie eksploatacji 155 17.4. Analiza porealizacyjna... 159 17.5. Analiza możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem... 159 17.6. Określenie założeń do ratowniczych badań obiektów zabytkowych i stanowisk archeologicznych... 160 17.7. Obszar ograniczonego użytkowania... 161 17.8. Zalecenia dotyczące monitoringu środowiska... 161 17.9. Podsumowanie przeglądu środowiskowego... 162 18. Konsultacje społeczne... 166 ANEKS NR 1... 168 ANEKS NR 2... 177 ANEKS NR 3... 178 strona 5
Spis tabel Tabela 1. Prognoza liczby ludności Łodzi według głównych rejonów miasta... 20 Tabela 2. Zdarzenia drogowe oraz wskaźniki wypadkowości w Łodzi w latach 2007-2008. 21 Tabela 3. Linie tramwajowe kursujące w Łodzi... 26 Tabela 4. Linie nocne kursujące na terenie Łodzi... 28 Tabela 5. Wydatki na wieloletnie programy inwestycyjne w zakresie infrastruktury transportowej i komunikacji miejskiej w mieście Łodzi... 32 Tabela 6. Wydatki o dochody Zarządu Dróg i Transportu w latach 2007-2008... 37 Tabela 7. Projekty unijne realizowane przez Zarząd Dróg i Transportu... 38 Tabela 8. Najważniejsze cechy dwóch rozwiązań przebiegu trasy w rejonie osiedla Olechów... 54 Tabela 9. Zestawienie najważniejszych cech rozpatrywanych wariantów... 55 Tabela 10. Zestawienie rodzajów planowanych robót... 56 Tabela 11. Przedmiar robót... 57 Tabela 12. Użytkowanie trasy W-Z (kwiecień 2009)... 62 Tabela 13. Podstacje zasilające trasę W-Z... 63 Tabela 14. Zakres adaptacji sygnalizacji świetlnej na trasie W_Z do zintegrowanego systemu sterowania ruchem... 70 Tabela 15: Zbiorcze wyniki analiz ruchowych... 121 Tabela 16: Podział modalny w poszczególnych wariantach obliczeń dla roku docelowego. 122 Tabela 17: Szczegółowe wyniki symulacji ruchowych dla poszczególnych wariantów badanego systemu... 123 Tabela 18. Nakłady inwestycyjne poszczególnych wariantów projektu [zł]... 124 Tabela 19. Nakłady inwestycyjne dla wariantu 1 - Podstawowy... 124 Tabela 20. Nakłady inwestycyjne dla Wariantu 2 Podstawowy Puszkina... 125 Tabela 21. Nakłady inwestycyjne dla Wariantu 3 Tunel... 125 Tabela 22. Nakłady inwestycyjne dla Wariantu 4 Północny... 125 Tabela 23. Nakłady inwestycyjne dla Wariantu 5 Podstawowy Przybyszewskiego... 126 Tabela 24. Nakłady inwestycyjne dla Wariantu 6 Tunel drogowy... 126 Tabela 25. Skorygowane nakłady i wartość rezydualna wariantów projektu... 129 Tabela 26. Wskaźnik wzrostu kosztów eksploatacji samochodów osobowych... 129 Tabela 27. Jednostkowe koszty wypadków [Euro/1000 paskm]... 130 Tabela 28. Udział procentowy wybranych środków w ruchu pojazdów ogółem... 130 Tabela 29. Jednostkowe koszty zewnętrzne pracy przewozowej... 131 Tabela 30. Zestawienie wskaźników efektywności ekonomicznej wariantów projektu... 131 strona 6
Tabela 31. Zestawienie korzyści ekonomicznych wybranego wariantu... 132 Tabela 32. Nakłady inwestycyjne projektu... 134 Tabela 33. Analiza wrażliwości wskaźników efektywności ekonomicznej i finansowej... 136 Tabela 34. Harmonogram realizacji projektu... 141 Tabela 35. Analiza jakościowa ryzyka... 142 Tabela 36: Maksymalne zasięgi oddziaływania hałasu wariantów inwestycyjnych... 147 Tabela 37. Zestawienie korzyści ekonomicznych Wariant 1 Podstawowy... 169 Tabela 38. Zestawienie przepływów ekonomicznych Wariant 1 Podstawowy... 169 Tabela 39. Zestawienie korzyści ekonomicznych Wariant 2 Podstawowy Puszkina... 170 Tabela 40. Zestawienie przepływów ekonomicznych Wariant 2 Podstawowy Puszkina... 170 Tabela 41. Zestawienie korzyści ekonomicznych Wariant 3 Tunel... 171 Tabela 42. Zestawienie przepływów ekonomicznych Wariant 3 Tunel... 171 Tabela 43. Zestawienie korzyści ekonomicznych Wariant 4 Północny... 172 Tabela 44. Zestawienie przepływów ekonomicznych Wariant 4 Północny... 172 Tabela 45. Zestawienie korzyści ekonomicznych Wariant 5 Podstawowy Przybyszewskiego... 173 Tabela 46. Zestawienie przepływów ekonomicznych Wariant 5 Podstawowy Przybyszewskiego... 173 Tabela 47. Zestawienie korzyści ekonomicznych Wariant 6 Tunel drogowy... 174 Tabela 48. Zestawienie przepływów ekonomicznych Wariant 6- Tunel drogowy... 174 Tabela 49. Przepływy operacyjne wybranego wariantu Wariant 1 Podstawowy... 175 Tabela 50. Zestawienie przepływów finansowych wybranego wariantu Wariant 1 Podstawowy... 176 Spis Rysunków Rysunek 1. Przebieg trasy tramwajowej Wschód- Zachód... 10 Rysunek 2: Plan przebiegu linii W-Z w wariancie podstawowym... 12 Rysunek 3. Trasa W-Z na tle koncepcji Nowego centrum Łodzi... 17 Rysunek 4. Osiedla z zaznaczeniem ich przynależności do pięciu rejonów Łodzi... 19 Rysunek 5: Wariantowanie trasy W-Z trasowanie część zachodnia... 50 Rysunek 6: Wariantowanie trasy W-Z - trasowanie część wschodnia... 51 Rysunek 7: Wariantowanie trasy zakres robót, część zachodnia... 52 Rysunek 8: Wariantowanie trasy zakres robót, część wschodnia... 53 Rysunek 9: Schemat zasilania... 108 Rysunek 10: Rozkłady jazdy... 109 Rysunek 11: Schemat główny podstacji trakcyjnej... 110 strona 7
Rysunek 12: Fundament palowy wiercony... 111 Rysunek 13: Lokalizacja masztu WN w rejonie torowiska... 112 Rysunek 14: Schemat węzła integracyjnego Łódź Kaliska... 114 Rysunek 15: Schemat węzła integracyjnego Łódź Widzew... 115 Rysunek 15: Mapa uwarunkowań środowiskowych... 165 Spis plansz (oddzielne opakowanie) Rysunek 01: Plan Ogólny trasy tramwajowej W-Z Rysunek 05: Plan sytuacyjny arkusz 1, istniejąca trasa tramwajowa Rysunek 06: Plan sytuacyjny arkusz 2, istniejąca trasa tramwajowa Rysunek 07: Plan sytuacyjny arkusz 1, zakres robót torowych dla poszczególnych wariantów Rysunek 08: Plan sytuacyjny arkusz 2, zakres robót torowych dla poszczególnych wariantów Rysunek 09: Plan sytuacyjny arkusz 1, przebieg linii tramwajowej w ul. Rokicińskiej Rysunek 10: Plan sytuacyjny arkusz 2, przebieg linii tramwajowej w ul. Rokicińskiej Rysunek 11: Plan sytuacyjny arkusz 3, przebieg linii tramwajowej w al. Hetmańskiej Rysunek 12: Plan sytuacyjny arkusz 4, przebieg linii tramwajowej w al. Hetmańskiej Rysunek 13: Plan sytuacyjny arkusz 5, przebieg linii tramwajowej w ul. Kazimierza Odn. Rysunek 14: Plan sytuacyjny arkusz 6, przebieg linii tramwajowej w ul. Ofiasr Terroryzmu 11 września Rysunek 15: Plan sytuacyjny arkusz 1, przebieg linii tramwajowej w al. Przybyszewskiego Rysunek 16: Plan sytuacyjny arkusz 2, przebieg linii tramwajowej w al. Przybyszewskiego Rysunek 17: Plan sytuacyjny arkusz 3, przebieg linii tramwajowej w al. Przybyszewskiego Rysunek 19: Plan sytuacyjny tunel drogowo tramwajowy w al. Piłsudskiego Rysunek 20: Plan sytuacyjny -węzeł integracyjny Widzew Rysunek 21: Plan sytuacyjny zagospodarowanie terenu przy Dworcu PKP Łódź Kaliska strona 8
1. Charakterystyka projektu 1.1. Podstawowe informacje o podmiocie wdrażającym projekt Podmiotem wdrażającym projekt jest Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi. Zarząd Dróg i Transportu (ZDiT) jest jednostką organizacyjną miasta Łodzi, utworzoną na podstawie uchwały Nr VIII/104/03 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 5 marca 2003 r. Siedzibą jest miasto Łódź; podmiot działa na obszarze miasta Łodzi, jednak dla właściwej realizacji celów może również prowadzić działalność poza granicami miasta, zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym. Przedmiotem działalności Zarządu Dróg i Transportu jest: - wykonywanie, w imieniu Prezydenta Miasta Łodzi, obowiązków zarządcy dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych, zwanych dalej drogami publicznymi w granicach administracyjnych miasta Łodzi, w szczególności: planowanie, budowa, przebudowa i remonty oraz utrzymanie i ochrona dróg i drogowych obiektów inżynierskich; - pełnienie funkcji zarządzającego ruchem na drogach w rozumieniu ustawy Prawo ruchu drogowego; - organizowanie i zarządzanie lokalnym transportem zbiorowym, w szczególności: planowanie, zlecanie i kontrola jakości usług przewozowych oraz dystrybucja biletów obowiązujących w lokalnym transporcie zbiorowym; - wydawanie licencji lub zezwoleń na wykonywanie krajowego transportu drogowego osób lub rzeczy, w rozumieniu ustawy o transporcie drogowym, z wyłączeniem przewozów taksówkowych. 1.2. Definicja projektu Projekt obejmuje rozbudowę i modernizację trasy tramwajowej relacji Wschód Zachód w Łodzi wraz z systemem zasilania oraz systemem obszarowego sterowania ruchem. Jest to inwestycja transportu publicznego realizowana przez Miasto Łódź w celu przywrócenia wysokiej zdolności eksploatacyjnej istniejącej trasy, jej przedłużenia na nowe tereny (mieszkaniowe i przemysłowe) oraz podniesienia standardu usług przewozowych. Projekt wspiera poprawę atrakcyjności inwestycyjnej terenów wzdłuż linii tramwajowej, a także poprawia dostępność miejsc pracy, nauki i usług. Obszar przylegający bezpośrednio do trasy jest silnie zurbanizowany. W pobliżu zachodniego krańca trasy istnieje osiedle domów jednorodzinnych oraz część Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w rejon ie pętli tramwajowej w tej części miasta znajduja się osiedla typ[u blokowego starej zabudowy. W pobliżu trasy znajduje się dworzec kolejowy Łódź-Kaliska, będący ważnym węzłem przesiadkowym dla miasta i regionu. Linia przebiega też przez ścisłe centrum miasta oraz intensywnie rozwijające się osiedla mieszkaniowe. W części wschodniej, po minięciu zespołu osiedli starszej zabudowy blokowej dzielnicy Widzew linia strona 9
odbija ku południowi i przez nowszą zabudowę wielorodzinną dochodzi do nowej dzielnicy przemysłowej w rejon zakładów firmy DELL (obecnie własność firmy Faxconn). Na rysunku 1 pokazano przebieg trasy tramwajowej i jej powiązania funkcjonalne w regionie. Zakres rzeczowy projektu stanowi: modernizacja istniejącej linii tramwajowej przebiegającej przez miasto w kierunku Wschód-Zachód przez ulice Wyszyńskiego, Bratysławską, Karolewską, Bandurskiego, Mickiewicza, Piłsudskiego, Rokicinską, Hetmańską, w tym modernizacja na odcinku Wyszyńskiego Augustów (12,85 km; z wyłączeniem wyremontowanych odcinków o długości 2,20 km) oraz budowa nowego torowiska na odcinku Rokicińska- Dell (4,1 km z budową pętli tramwajowej w rejonie al. Ofiar Terroryzmu 11 Września). W ramach projektu zmodernizowane zostaną przystanki oraz wybudowane zintegrowane wysokosprawne węzły przesiadkowe (Dworzec Łódź Kaliska- Miejski Stadion Sportowy,, rejon Dworca Łódź Widzew) i przystanki tramwajowo- autobusowe (pętla Hetmańska). Ponadto planuje się modernizację pięciu istniejących podstacji trakcyjnych (Parowozowa, Piłsudskiego, Śródmieście, Kopernika, Wróblewskiego wraz z koniecznym wzmocnieniem zasilania) oraz budowę dodatkowej podstacji na terenie osiedla Olechów. Przy 18 przystankach wprowadzony będzie system informacji przystankowej zmiennej treści; skrzyżowania na trasie połączone zostaną systemem obszarowego sterowania ruchem. Rysunek 1. Przebieg trasy tramwajowej Wschód- Zachód strona 10
linia tramwajowa W-Z stadiony sportowe dworce kolejowe a* - Łódź - Kaliska b* - Łódź- Fabryczna c* - Łódź - Widzew wielkie osiedla mieszkaniowe tereny przemysłowe port lotniczy im. Ł. Reymonta skupiska bud. Uczelnianych linie kolejowe strona 11
Rysunek 2: Plan przebiegu linii W-Z w wariancie podstawowym strona 12
1.3. Podstawowe informacje o projekcie 1.3.1. Tytuł 1.3.2. Lokalizacja projektu Miasto: Powiat: Województwo: 1.3.3. Beneficjent Rozbudowa i modernizacja trasy tramwaju w relacji Wschód Zachód (Retkinia Olechów) wraz z systemem zasilania oraz systemem obszarowego sterowania ruchem. Łódź łódzki łódzkie Miasto Łódź miasto na prawach powiatu leżące w obszarze metropolitalnym. 1.3.4. Cele ogólne i szczegółowe projektowanego przedsięwzięcia Celem nadrzędnym projektu jest poprawa infrastruktury komunikacji publicznej wraz z polepszeniem informacji pasażerskiej na całym odcinku trasy Wschód- Zachód. Na główny cel składa się szereg celów cząstkowych: - podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej terenów położonych w okolicach fabryki Dell poprzez zapewnienie ich dostępności transportowej; - efektywniejsza obsługa intensywnie urbanizujących się obszarów miasta- osiedla Janów i Olechów; - zwiększenie udziału przyjaznej dla środowiska publicznej komunikacji tramwajowej w obsłudze mieszkańców redukcja zatłoczenia motoryzacyjnego; - ograniczenie wypadkowości; - zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym redukcja hałasu i drgań a tym samym poprawa jakości życia w mieście; - poprawa standardów jakościowych komunikacji pasażerskiej (wprowadzenie systemu informacji pasażerskiej); - skrócenie czasu przejazdów pomiędzy powstającym kompleksem sportowym a centrum miasta i osiedlami mieszkalnymi Retkinia, Widzew, Olechów; - ułatwienie podróżowania osobom o ograniczonej mobilności. strona 13
2. Odniesienie do zatwierdzonej strategii rozwoju danego obszaru, w tym rozwoju infrastruktury drogowej 2.1. Ocena projektu z punktu widzenia celów Polityki UE Polityka transportowa Unii Europejskiej Polityka Unii Europejskiej w zakresie transportu sprowadza się do działalności państwa w celu zapewnienia ilościowej, przestrzennej dostępności usług transportowych o optymalnej strukturze przy danych zasobach inwestycyjnych i eksploatacyjnych. Główne zadania polityki transportowej państwa związane są w szczególności z: rozwojem systemu transportowego, funkcjonowaniem systemu transportowego, oddziaływaniem na otoczenie. Natomiast z makroekonomicznego punktu widzenia do jej zadań należy zapewnienie: spójności ekonomicznej i przestrzennej przez skoordynowany rozwój sieci infrastruktury transportowej oraz zrównoważony rozwój, ułatwiający przepływ dóbr i osób na obszarze Wspólnoty Realizacja projektu jest zgodna z głównymi założeniami polityki transportowej Komisji Europejskiej. Modernizacja oraz wprowadzenie obszarowego systemu sterowania ruchem ma na celu rozwój oraz polepszenie funkcjonowania systemu transportowego na terenie miasta. Krótszy czas przejazdu oraz podniesienie komfortu jazdy, a także zastosowanie przyjaznych dla środowiska środków transportu pozytywnie oddziałuje na najbliższe otoczenie projektu. Odcinek trasy przebiega w pobliżu ważnych węzłów komunikacyjnych miasta (dworzec PKP Łódź Kaliska, linia Łódzkiego Tramwaju Regionalnego), co umożliwi sprawne przemieszczanie się pasażerów w różnych kierunkach aglomeracji i kraju oraz integrację z innymi rodzajami transportu, przyczyniając się do poprawy konkurencyjności regionu i kraju. 2.2. Strategia rozwoju obszaru Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 Za główny cel postawiono optymalizację i podniesienie jakości systemu transportowego kraju, z uwzględnieniem kosztów zewnętrznych działalności transportowe, ponoszonych przez społeczeństwo i gospodarkę, w tym kosztów związanych z oddziaływaniem transportu na środowisko i zdrowie. Poprzez optymalizację funkcjonowania systemu transportowego rozumieć należy dążenie do jego zintegrowania w układzie gałęziowym i terytorialnym, jak również podniesienie parametrów eksploatacyjnych sieci transportowych, co jest przedmiotem projektu. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 W strefie ekonomicznej w obszarze priorytetowym: dostępność, za cel strategiczny przyjęto zwiększanie dostępności gospodarczej regionu. Zwrócono w nim uwagę na problemy dotyczące infrastruktury transportowej na terenie województwa, który odznacza się słabym zintegrowaniem oraz złym stanem istniejących powiązań drogowych i kolejowych. W ramach poprawy infrastruktury transportowej przyjęto zwiększanie dostępności zewnętrznej i wewnętrznej regionu poprzez rozwój i poprawę efektywności ekonomicznej i organizacyjnej infrastruktury transportowej i komunikacyjnej. Projekt modernizacji trasy tramwajowej Wschód- Zachód jest zgodny z celami i założeniami strategicznymi zawartych w Strategii Rozwoju Kraju w zakresie strona 14
infrastruktury technicznej oraz Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 w zakresie dostępności gospodarczej regionu. Realizacja zadania wygeneruje ekonomiczne korzyści związane z oddziaływaniem na środowisko oraz zdrowiem poprzez zmniejszenie emisji spalin do atmosfery, a także liczby kolizji i wypadków na trasie. Rozbudowa i modernizacja węzłów przesiadkowych spowoduje zintegrowanie różnych form transportu. Ponadto wprowadzenie systemów obszarowego sterowania ruchem i informacji przystankowej zmiennej treści, ułatwi pasażerom podróż. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (wersja 2010) Najważniejsze kierunki oraz zasady rozwoju systemu transportowego w Łodzi zawarto w głównych celach strategicznych: - Wykształcenie racjonalnego i realnego układu komunikacyjnego miasta; - Zapewnienie zrównoważonego systemu transportowego i obsługi komunikacyjnej miasta; - Poprawa standardów obsługi komunikacyjnej miasta; - Zapewnienie priorytetu transportu publicznego wobec transportu indywidualnego. Jako najważniejsze cechy Studium z punktu widzenia badanego Projektu należy wskazać: - Zapewnienie sprawności funkcjonowania transportu między innymi poprzez: wzmocnienie rangi i poprawy jakości transportu zbiorowego kosztem indywidualnej komunikacji samochodowej oraz podejmowanie szerokich specjalistycznych studiów i analiz dotyczących przede wszystkim efektywności eksploatacyjnej i ekonomicznej komunikacji miejskiej; - Przywrócenie tramwajowi roli środka podstawowego w przewozach komunikacją miejską poprzez zahamowanie degradacji torowisk, modernizację systemu, rozwój sieci torowisk oraz poprzez uprzywilejowanie tramwaju w ruchu miejskim; - Modernizację taboru tramwajowego i wprowadzenie jednostek o różnej pojemności w zależności od występujących potrzeb; - Wprowadzenie, środkami organizacji ruchu, preferencji i priorytetu (w sytuacjach możliwych) w ruchu dla środków miejskiej komunikacji, np. poprzez wydzielenie pasów ruchu, a w uzasadnionych przypadkach zamykanie fragmentów ulic z torowiskami wbudowanymi w jezdnie dla indywidualnego ruchu kołowego; - Dążenie do wyeliminowania konkurencyjności linii autobusowych w stosunku do tramwaju w rejonie śródmiejski oraz w głównych relacjach przewozowych, obsługa obszarów peryferyjnych liniami autobusowymi o zróżnicowanych pojemnościach; - Grupowanie przystanków komunikacji miejskiej tramwajowych i autobusowych poprzez budowę wspólnych peronów; - Budowę zintegrowanych węzłów komunikacyjnych kolej, tramwaj, autobus, parking; - Analiza i w uzasadnionych przypadkach przebudowa układu linii tramwajowych i autobusowych. Koncepcja przebudowy Centrum Łodzi (na podstawie studium wykonalności firmy SYSTRA, 2009, oraz programów Funkcjonalno przestrzennych, listopad 2009, oraz opracowania ZDiT w Łodzi Koncepcja układu drogowego wokół Multimodalnego Dworca Łódź Fabryczna). strona 15
Budowa Nowego Centrum Łodzi oparta jest na utworzeniu multimodalnego węzła transportowego poprzez stworzenie nowego podziemnego dworca przystosowanego do obsługi kolei dużych prędkości. Ponadto przebudowany dworzec kolejowy w przyszłości umożliwi także obsługę linii średnicowej i pociągów regionalnych oraz pozwoli na integrację różnych środków transportu (stworzenie węzła przesiadkowego między pojazdami komunikacji miejskiej, krajowej i regionalnej autobusowej oraz kolejowej). Równocześnie rejon ten jest rozbudowywany do uzyskania nowych funkcji centralnych miasta, ze szczególnym uwzględnieniem kultury, wystawiennictwa oraz biznesu i częściowo mieszkalnictwa. Rejon ten staje się więc nowym znaczącym generatorem ruchu. Z punktu widzenia trasy tramwajowej W-Z koncepcja Nowego Centrum została wykorzystana w trzech aspektach: Zwiększenia generacji ruchu w rejonach Nowego Centrum, Połączenia trasą drogową Nowa Targowa, Zbadania planowanej w ramach Nowego Centrum trasy tramwajowej W-Z od Centrum wzdłuż terenów kolejowych do ul. Konstytucyjnej (do badanej trasy W-Z) jako północny wariant trasy W-Z w wersji podstawowej. Poniższy schemat pokazuje powiązania linii W-Z z rozwiązaniami, zaprojektowanymi dla Nowego Centrum Łodzi. Szczegółowy przebieg trasy pokazano na rysunkach w aneksie. strona 16
Rysunek 3. Trasa W-Z na tle koncepcji Nowego centrum Łodzi Północna trasa W -Z Podstawowa trasa W-Z Źródło: Studium układu komunikacyjnego Nowego Centrum Łodzi, Spółka TEREN, 2008 strona 17
3. Analiza społeczno- gospodarcza 3.1. Podstawowe dane społeczno-gospodarcze 3.1.1. Obszar i ludność Łódź położona jest w centralnej części Polski. Stolica województwa łódzkiego oddalona jest około 30 kilometrów od geometrycznego środka Polski, znajdującego się w miejscowości Piątek. Miasto leży na wysokości od 161,8m n.p.m. do 278,5m n.p.m.; zawiera się w tak zwanym łódzkim regionie geograficznym, którego naturalne granice są wyznaczone przez dolinę Warty (na południu i zachodzie), fragment bruzdy pradoliny warszawsko-berlińskiej wykorzystanej przez dolny Ner i środkową Bzurę (na północy) oraz dolinę Rawki i środkowy odcinek Pilicy (na wschodzie). Przez Łódź przepływa osiemnaście większych lub mniejszych rzek i strumieni. Miast jest dobre skomunikowane z resztą Polski i Europą: przelotowe trasy samochodowe wiodące w różnych kierunkach, bliskość głównego portu lotniczego w kraju (Warszawa Okęcie - około 130 km), rozbudowana sieć kolejowa. Posiada także dobre połączenie komunikacyjne z miastami oraz z gminami wchodzącymi w skład aglomeracji łódzkiej (m.in. Łódzki Tramwaj Regionalny). Znajdujące się na terenie miasta ośrodki akademickie zachęcają absolwentów łódzkich szkół ponadgimnazjalnych do kontynuowania nauki w Łodzi; są także atrakcyjnym miejscem edukacyjnym dla młodych ludzi z całej Polski. Łódź, licząca na koniec roku 2009 744 387. mieszkańców (ok. 30% mieszkańców województwa łódzkiego), jest największym miastem, pod względem liczby ludności oraz powierzchni, wśród miast wchodzących w skład łódzkiego zespołu metropolitarnego. Powierzchnia miasta (293,25 km 2 ) stanowi 1,61% powierzchni województwa. Gęstość zaludnienia na kilometr kwadratowy miasta wynosi 2,5 tys. os/km 2. W mieście nie ma dzielnic. Dla lepszej administracyjnej obsługi ludności wprowadzono podział na pięć rejonów działania Delegatur Urzędu Miasta Łodzi: Bałuty (78,9 km 2 ), Górna (71,9 km 2 ), Polesie (46,0 km 2 ), Śródmieście (6,8 km 2 ), Widzew (90,8 km 2 ). W ramach rejonów istnieją osiedla, które zostały przedstawione na poniższym rysunku. strona 18
Rysunek 4. Osiedla z zaznaczeniem ich przynależności do pięciu rejonów Łodzi Źródło: Urząd Miasta Łodzi, www.uml.lodz.pl Ujemny przyrost naturalny i migracyjny, utrzymujący się od kilku lat, powoduje obniżanie się liczby ludności miasta. W tabeli przedstawiono prognozowaną liczbę mieszkańców Łodzi wraz z podziałem na rejony, opartą na materiałach statystyczno prognostycznych Departamentu Badań Demograficznych GUS. Przy jej opracowaniu założono: - kontynuację w przyszłości obecnego modelu rodziny z utrzymaniem wzorców zachowań prokreacyjnych, - wzrost przeciętnego trwania życia: dla mężczyzn do 68 lat, dla kobiet do 77,9 lat, - dalsze zmniejszenie poziomu umieralności niemowląt. strona 19
Tabela 1. Prognoza liczby ludności Łodzi według głównych rejonów miasta Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Łódź-Bałuty 210 625 208 447 206 242 204 067 201 855 199 614 197 354 Łódź-Górna 174 160 172 722 171 232 169 771 168 303 166 811 165 306 Łódź-Polesie 143 393 142 144 140 932 139 687 138 486 137 250 135 992 Łódź-Śródmieście 77 486 76 604 75 759 74 933 74 130 73 331 72 594 Łódź-Widzew 139 219 138 877 138 488 138 115 137 692 137 242 136 738 Łódź- ogółem 744 883 738 794 732 653 726 573 720 466 714 248 707 984 Wyszczególnienie 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Łódź-Bałuty 195 111 192 826 190 504 188 201 185 916 183 637 181 333 Łódź-Górna 163 818 162 271 160 692 159 119 157 556 156 001 154 377 Łódź-Polesie 134 737 133 483 132 189 130 853 129 511 128 131 126 764 Łódź-Śródmieście 71 835 71 136 70 469 69 807 69 201 68 648 68 108 Łódź-Widzew 136 189 135 627 135 007 134 313 133 602 132 783 131 899 Łódź- ogółem 701 690 695 343 688 861 682 293 675 786 669 200 662 481 Wyszczególnienie 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 Łódź-Bałuty 178 959 176 636 174 267 171 902 169 543 167 133 164 766 Łódź-Górna 152 747 151 123 149 468 147 811 146 103 144 347 142 610 Łódź-Polesie 125 303 123 869 122 461 121 004 119 519 118 003 116 472 Łódź-Śródmieście 67 530 67 002 66 516 66 011 65 507 64 991 64 482 Łódź-Widzew 130 973 129 989 128 976 127 901 126 758 125 549 124 284 Łódź- ogółem 655 512 648 619 641 688 634 629 627 430 620 023 612 614 Źródło: Prognoza GUS (rok 2003) 3.1.2. Bezpieczeństwo na drogach Bezpieczeństwo na drogach mierzymy według wskaźników wypadkowości: liczby wypadków śmiertelnych na 100 wypadków, który w 2007 roku wyniósł 0,45, a w okresie od 1 stycznia do 30 września 2008 roku- 0,40 oraz wskaźnik liczby wypadków na 1000 mieszkańców, który wyniósł odpowiednio 8,97 oraz 8,62. strona 20
Tabela 2. Zdarzenia drogowe oraz wskaźniki wypadkowości w Łodzi w latach 2007-2008 L.p. Wyszczególnienie 2007 2008* 1 Wypadki 6712 6463 2 Zabici 30 26 3 Ranni 1652 1647 4 Kolizje 5379 5109 5 Wskaźniki wypadkowości: 2007 2008* Liczba zabitych na 100 wypadków 0,45 0,40 Liczba zdarzeń drogowych na 1000 mieszkańców 8,97 8,62 Źródło: Miejska Komenda Policji w Łodzi *dane dotyczą trzech pierwszych kwartałów roku 2008 W okresie od 1 stycznia do 30 września 2008 roku na łódzkich drogach odnotowano spadek liczby zdarzeń drogowych w stosunku do 2007 roku z 6712 do 6463. Zaistniało o 270 kolizji mniej przy minimalnym wzroście wypadków drogowych (wzrost o 21). Nieznacznie zmalała liczba rannych z 1652 do 1647 osób. Spadła również liczba zabitych z 30 do 26 osób. 3.1.3. Gospodarka Łódź staje się jednym z najbardziej znaczących ośrodków gospodarczych w kraju. Przemysł włókienniczy, który stworzył potęgę Łodzi, ma coraz mniejsze znaczenie. Z największych zakładów w tej branży pozostały m.in. Próchnik, Redan S.A. i Zakłady Tekstylno- Konfekcyjne Teofilów. Obecnie szczególne znaczenie dla miasta ma rozwój nowych technologii, infrastruktury (rozbudowa autostrad, modernizacja połączenia kolejowego z Warszawą, rozwój lotniska Łódź-Lublinek) oraz pozyskiwanie inwestorów w trzech branżach: centra zaplecza biznesowego (tzw. BPO - Business Process Offshoring), logistyka i AGD. Swoje siedziby w Łodzi mają m.in. mbank, Multibank, Polska Grupa Farmaceutyczna (największy polski dystrybutor leków) i BOT (największy producent energii elektrycznej w kraju), a centra usług biurowych GE Money Bank i Infosys (dawniej Europejskie Centrum Księgowości Philipsa obsługujące ponad 100 oddziałów Philipsa z 20 krajów). Łódzką domeną stała się produkcja sprzętu AGD, w Łodzi zainwestowali m.in. Merloni Indesit i Bosch/Siemens. Obie firmy zachęciły też swoich poddostawców do przeniesienia produkcji do Łodzi. Dzięki temu Łódź stała się jednym z dominujących w Europie ośrodków produkcji tego sprzętu. W ciągu ostatnich lat w Łodzi zainwestowali też: Gillette (największa na świecie fabryka tej firmy jest w Łodzi), ABB, ComArch, Ericpol Telecom, Hutchinson, Precise Technology, TP SA, VF Corporation, Dell. Accenture (największa firma konsultingowa w Polsce i jedna strona 21
z wiodących w świecie) utworzyła w Łodzi informatyczne centrum Demo, a CitiBank - centrum księgowe. W ostatnich latach powstały też duże centra handlowo-rekreacyjne, m.in. Galeria Łódzka i Manufaktura, zajmująca powierzchnię 27 ha. Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. Specjalna Strefa Ekonomiczna (SSE) to wyodrębniona, niezamieszkana część terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w obrębie której działalność gospodarcza może być prowadzona na specjalnych, preferencyjnych zasadach, określonych w Ustawie o SSE i innych aktach prawnych, w szczególności w Rozporządzeniu Rady Ministrów o łódzkiej specjalnej strefie ekonomicznej. Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna została utworzona w 1997 roku w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, na okres 20 lat (do 2017r.). Strefa obejmuje grunty powierzchni 9,08 km 2. W jej skład wchodzą następujące Podstrefy (31): Łódź, Aleksandrów Łódzki, Konstantynów Łódzki, Ksawerów, Stryków, Zgierz, Ozorków, Łęczyca, Kutno, Nowe Skalmierzyce, Koło, Turek, Sieradz, Zduńska Wola, Widawa, Wieluń, Radomsko, Bełchatów, Piotrków Trybunalski, Ujazd, Wolbórz, Tomaszów Mazowiecki, Rawa Mazowiecka, Żyrardów, Warszawa (Targówek), Żabia Wola, Sławno, Ostrzeszów. Łódzka SSE oferuje inwestorom zarówno atrakcyjne tereny niezabudowane pod inwestycje typu "greenfield", jak i budynki do zagospodarowania. Działając w Strefie inwestor ma możliwość skorzystania z pomocy publicznej, umożliwiającej zwrot nawet 70% poniesionych nakładów inwestycyjnych. Pomoc ta przyznawana jest na zasadach dostosowanych do przepisów Unii Europejskiej odnośnie konkurencji. 3.2. Stan zagospodarowania przestrzennego otoczenia projektu 3.2.1. Infrastruktura techniczna i układ uliczno drogowy W strefie zurbanizowanej na ogólną długość dróg wynoszącą 972 km, przypada około 560 km dróg o nawierzchni bitumicznej i utwardzanej, 260 km dróg osiedlowych oraz dojazdowych o nawierzchni niezarejestrowanej oraz 152 km dróg o nawierzchni gruntowej. W granicach strefy zurbanizowanej położonych peryferyjnie i zagospodarowanych ekstensywnie o długości 153 kilometrów, przypada około 53 km dróg o nawierzchni bitumicznej i utwardzonej, 43 km dróg osiedlowych i dojazdowych oraz 57km dróg o nawierzchni gruntowej. Natomiast w granicach strefy niezurbanizowanej przypada około 470km dróg, gdzie 176 km stanowi drogi o nawierzchni bitumicznej i utwardzonej, około 132 km dróg dojazdowych i osiedlowych oraz 162 km dróg o nawierzchni gruntowej. Na ogólną długość dróg w granicach miasta Łodzi przypada prawie 1 600 km, z czego około 790 km jest o nawierzchni bitumicznej lub utwardzonej, około 437 km dróg dojazdowych i osiedlowych oraz 372 km dróg gruntowych. Drogi gruntowe o statusie ulic, z nazwą własną stanowią piątą część dróg strefy zurbanizowanej i trzecią część dróg strefy niezurbanizowanej miasta. strona 22
3.2.1.1. Połączenia drogowe miasta Łodzi Drogi krajowe - Droga Nr 1 przebiegająca w Łodzi przez ul. Zgierska- Aleję Włókniarzy, al. Jana Pawła II, ulicę Pabianicką, ulicę Ignacego Paderewskiego, ulicę Rzgowską o długości 19,2 km; - Droga Nr 14 przebiegająca w Łodzi przez ulicę Strykowską, aleję Grzegorza Palki, ulicę Kopcińskiego, aleję Marszałka Edwarda Śmigłego- Rydza, ulicę Władysława Broniewskiego, ulicę Ignacego Paderewskiego, rondo Lotników Lwowskich oraz ulicę Pabianicką o długości 20,557 km; - Droga Nr 71 przy granicy Łodzi i Zgierza o długości 3,442km; - Droga Nr 72 przebiegająca przez ulicę Aleksandrowską, ulicę Bolesława Limanowskiego, Aleje gen. Władysława Sikorskiego, ulicę Łagiewnicką, ulicę Inflancką, ulicę Wojska Polskiego, ulicę Brzezińską o długości 20,823km. Drogi wojewódzkie - Droga Nr 710 przebiegająca przez ulicę Legionów oraz ulicę Konstantynowska o długości 4,23km; - Droga Nr 713 przebiegająca przez Aleję Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz ulicę Rokicińską o długości 11,016 km. 3.2.2. Infrastruktura techniczna miasta W granicach strefy zurbanizowanej tereny w pełni wyposażone w sieci uzbrojenia zajmują 7 464 ha powierzchni miasta, tereny w pełni wyposażone w sieci uzbrojenia z istotnymi niedoborami (niskie standardy techniczne) zajmują 2 427 ha, natomiast tereny w niewystarczającym stopniu uzbrojone zajmują jeszcze 999ha. Peryferyjna i rozproszona powierzchnia strefy zurbanizowanej zajmuje 1 967 ha z tego odpowiednio 129 ha są w pełni wyposażone w sieci uzbrojenia, 36 ha wyposażone w sieci uzbrojenia z istotnymi niedoborami, 1 802 ha wyposażone w stopniu niedostatecznym. Łącznie, w zasięgu całej strefy zurbanizowanej zajmującej 12 857 ha, tereny w pełni wyposażone w sieci uzbrojenia zajmują 7 593 ha, tereny w pełni wyposażone w sieci uzbrojenia, jednak z istotnymi niedoborami 2 463 ha, tereny wyposażone w stopniu niewystarczającym lub w ogóle niewyposażone w te sieci zajmują 2 801 ha. 3.2.2.1. Systemy wodociągowe, kanalizacyjne i gazowe oraz gospodarowanie energią elektryczną i odpadami w mieście Większość terenów pełniących funkcje mieszkaniowe pozostaje w zasięgu sieci wodociągowej (systemu miejskiego lub wodociągów lokalnych), gdzie liczbę przyłączeń do mieszkań czy domów w całym mieście szacować można na nieco ponad 90%. Jednak trzeba zaznaczyć, że nie wszystkie lokale mieszkalne i biurowe posiadające podłączenie do sieci wodociągowej, posiadają kanalizację sanitarną. W zwartym obszarze strefy zurbanizowanej ponad 9% nie jest wyposażona w kanalizację, a na obszarze strefy zurbanizowanej położonej peryferyjnie i zagospodarowanych ekstensywnie kanalizacji pozbawionych jest aż 92% terenów. Głównym odbiornikiem wód deszczowych przy rzekach przebiegających przez teren miasta jest sieć rzeczna. Jej stan można określić jako dobry, co jednak w dużej mierze zależy od strona 23
wyregulowania odcinków rzek. W miejscach, gdzie odcinki są uregulowane, nie występują żadne problemy z odprowadzeniem wód deszczowych, w innych zdarzają się wylewy. Sieć kanalizacji deszczowej tylko w przypadkach ulewnych opadów deszczu nie jest w stanie przejąć całej ilości wód, co powoduje powstawanie rozlewisk pod wiaduktami drogowymi i kolejowymi. Zauważalny na terenie miasta jest brak zbiorników retencyjnych, które przejmowałyby część wód z przelewów burzowych. Gospodarowanie odpadami na terenie miasta polega na przeładunku oraz wywózce odpadów na składowiska poza granice miasta. W ograniczonym zakresie funkcjonują takie elementy systemu, jak: selektywna zbiórka odpadów, przerób odpadów wielkogabarytowych, kompostowanie odpadów organicznych. Źródłami zasilania Łodzi są cztery elektrociepłownie, których produkcja energii elektrycznej uzależniona jest od zapotrzebowania na ciepło oraz stacje transformatorowe zasilane z sieci państwowej. Posiadają one rezerwę zasilania pokrywającą od 75% do 100% zapotrzebowania na energię elektryczną. Problemem zwłaszcza na peryferiach miasta jest niski stopień skablowania linii energetycznych oraz niekompletność oświetlenia. W sieć gazową wyposażonych jest około 6 669 ha terenów zwartej strefy zurbanizowanej uzbrojonej, w pełni uzbrojonej oraz pozbawionej kanalizacji. Przyłączonych do sieci gazowej jest ponad 80% mieszkań. 3.2.2.2. Zabudowa Stan techniczny oraz wartość kulturowa zabudowań Łodzi jest bardzo zróżnicowana. Zespoły zabudowy mieszkaniowej, które stanowią połowę zabudowy Łodzi pochodzą z ostatniego półwiecza. Stara część miasta (Śródmieście oraz przedmieścia znajdujące się w najbliższym otoczeniu śródmieścia) jest obszarem w znacznej mierze zdekapitalizowanym. Atutem Łodzi jest zabudowa historyczna, jednak stanowi ona niewielką część całości zabudowy i zajmuje małą część powierzchni miasta. Duży procent zabudowy powstałej przed pierwszą wojną światową reprezentuje mierne wartości architektoniczne i techniczne. Jej większość oficyny, zabudowa peryferyjna realizowana była często w niskich standardach technicznych i oczekuje od dawna poważnych prac rehabilitacyjnych oraz modernizacji. Jej głównym walorem pozostaje pełne wpisanie się w historyczną tkankę miejską. 3.2.2.3. Zieleń miejska Tereny pierwotnego środowiska leśnego są elementami struktury miasta. Urządzone parki uzupełniane są przez nadspodziewaną ilość zieleni zamkniętej we wnętrzach kwartałów, w zespołach wypełniających samorzutnie tereny niezainwestowane. Proces urządzania parków w relacji do innych form zagospodarowywania terenów miejskich uległ spowolnieniu. Osobnym problemem są tereny ogrodów działkowych; jego złożoność wynika przede wszystkim z wielostronnych sprzeczności pomiędzy ich wielkim znaczeniem społecznym i znikomą funkcją gospodarczą, a faktem częstego zajmowania terenów o niewspółmiernie wysokich korzyściach lokalizacyjnych. strona 24
3.3. Istniejący system transportowy 3.3.1. Komunikacja tramwajowa W mieście istnieje rozwinięty system transportu zbiorowego, w którym duże znaczenie ma komunikacja tramwajowa. Obecnie w Łodzi istnieje 16 miejskich oraz 4 regionalne linie tramwajowe, w tym najdłuższa linia tramwajowa w Europie - nr 46 pętli Chocianowice-IKEA do Ozorkowa, licząca 37 km. Do 1 lipca 2008 r. Zgierz z Pabianicami łączyła regionalna linia tramwajowa MPK nr 11, jedna z najdłuższych w Polsce. Obecnie do Zgierza kursują tramwaje linii 16, a do Pabianic linia P. W związku z planami przedłużenia trasy Łódzkiego Tramwaju Regionalnego do Zgierza i Pabianic, a być może również do Ozorkowa, możliwe są dalsze zmiany dotyczące komunikacji tramwajowej między Łodzią a miastami aglomeracji. Linię nr 10 obsługują od 2002 roku szybkie, niskopodłogowe Cityrunnery, a linię nr 11 obsługują od 2008 roku szybkie, niskopodłogowe wagony PESA jedne z najnowocześniejszych tramwajów w Polsce. Łódzka i podłódzka sieć tramwajowa cechuje się wąskim rozstawem torów (1 000 mm); w większości miast rozstaw wynosi torów 1411 mm. Usługi przewozowe na liniach tramwajowych w Łodzi świadczą przewoźnicy, którzy posiadają podpisane umowy z Zarządem Dróg i Transportu w Łodzi: Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Łodzi Sp. z o.o. na liniach: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16/16A, P Tramwaje Podmiejskie na linii: 43/43bis, Międzygminna Komunikacja Tramwajowa na linii: 46/46A. Ponadto MPK Łódź wykonuje przewozy na liniach: 0 linia turystyczna obsługiwana we współpracy z KMST kursująca na trasie ZDROWIE - WYCIECZKOWA, D1 linia sezonowa kursująca w czasie wakacji na trasie ZDROWIE - Pl. Wolności, M1, M3 linie kursująca w czasie nocy muzeów, D1, D2, D3 linie cmentarne kursujące 1 listopada. 15+ - linia cmentarne kursujące 1 listopada S1 - linia specjalna kursująca w inne ważne wydarzenia 1 lipca 2008 roku wystartował pierwszy tramwaj na linii wchodzącej w system Łódzkiego Tramwaju Regionalnego. Ma on na celu zintegrowanie transportu zbiorowego z podłódzkimi miejscowościami, a także łatwiejszy dostęp mieszkańców do stolicy województwa. Budowa objęła wymianę 16 kilometrów torowisk i sieci trakcyjnej, modernizację 10 podstacji energetycznych, przebudowę 30 przystanków w celu zwiększenia ich dostępności dla osób z dysfunkcjami ruchu, wdrożenie systemu obszarowego sterowania ruchem na 60 skrzyżowaniach. strona 25
Tabela 3. Linie tramwajowe kursujące w Łodzi 1 CHOJNY - Kilińskiego, Franciszkańska, Wojska Polskiego, Strykowska STRYKOWSKA 2 DĄBROWA - Dąbrowskiego, pl. Niepodległości, Piotrkowska, Kościuszki, Zachodnia, Limanowskiego, Aleksandrowska - CHOCHOŁA 3 AUGUSTÓW - Rokicińska, Puszkina, Przybyszewskiego, Piotrkowska, Żwirki, Kościuszki, Zachodnia, Zgierska, Dolna, Łagiewnicka, Warszawska - WYCIECZKOWA 4 DĄBROWA - Dąbrowskiego, Kilińskiego, Pomorska, pl. Wolności, Nowomiejska, Zgierska - HELENÓWEK 5 KURCZAKI - Rzgowska, pl. Niepodległości, Piotrkowska, Przybyszewskiego, Kilińskiego, Franciszkańska, Wojska Polskiego, Limanowskiego, Aleksandrowska - SZCZECIŃSKA 6 KURCZAKI - Rzgowska, pl. Niepodległości, Piotrkowska, Żwirki, Kościuszki, Zachodnia, Ogrodowa, Północna, Franciszkańska, Wojska Polskiego, Strykowska - STRYKOWSKA 7 ŚLĄSKA - Niższa, Śmigłego - Rydza, Kopcińskiego, Narutowicza, Kilińskiego, Pomorska, plac Wolności, Legionów, Cmentarna, Srebrzyńska - KOZINY 8 AUGUSTÓW - Rokicińska, Piłsudskiego, Mickiewicza, Włókniarzy, Limanowskiego, Aleksandrowska - CHOCHOŁA 9 AUGUSTÓW - Rokicińska, Piłsudskiego, Kopcińskiego, Narutowicza, Zielona, Legionów, Konstantynowska - ZDROWIE 10 WYSZYŃSKIEGO - Wyszyńskiego, Bratysławska, Karolewska, Bandurskiego, Mickiewicza, Piłsudskiego, Rokicińska AUGUSTÓW (trasa W-Z) 11 CHOCIANOWICE - Pabianicka, Piotrkowska, Żwirki, Kościuszki, Zachodnia, Zgierska - HELENÓWEK 12 WYSZYŃSKIEGO - Wyszyńskiego, Bratysławska, Karolewska, Bandurskiego, Włókniarzy, Kopernika, Gdańska, Zielona, Narutowicza, Konstytucyjna, Pomorska, Telefoniczna - STOKI 13 ŚLĄSKA - Niższa, Śmigłego-Rydza, Kopcińskiego, Narutowicza, Zielona, Legionów, Włókniarzy, Limanowskiego, Aleksandrowska - SZCZECIŃSKA 14 DĄBROWA - Dąbrowskiego, Śmigłego-Rydza, Piłsudskiego, Mickiewicza, Bandurskiego, Karolewska, Bratysławska, Wyszyńskiego - WYSZYŃSKIEGO 15 KURCZAKI - Rzgowska, Paderewskiego, Politechniki, Żeromskiego, Gdańska, Legionów, Pomorska, działki - TELEFONICZNA strona 26
16 KURCZAKI - Rzgowska, Paderewskiego, Pabianicka, Piotrkowska, Żwirki, Kościuszki, Zachodnia, Zgierska, Łódzka, 1 Maja - PLAC KILIŃSKIEGO (ZGIERZ) 16A KURCZAKI - Rzgowska, Paderewskiego, Pabianicka, Piotrkowska, Żwirki, Kościuszki, Zachodnia, Zgierska - HELENÓWEK P PABIANICE(Wiejska) Łaska, Zamkowa, Warszawska, Łódzka, Pabianicka CHOCIANOWICE 43 STOKI - Telefoniczna, działki, Pomorska, Legionów, Konstantynowska - PL. JANA PAWŁA II (LUTOMIERSK) 43bis STOKI - Telefoniczna, działki, Pomorska, Legionów, Konstantynowska - PARK MIEJSKI (KONSTANTYNÓW) 46 CHOCIANOWICE - Pabianicka, Politechniki, Żeromskiego, Kopernika, Gdańska, Legionów, plac Wolności, Nowomiejska, Zgierska, Łódzka, Łęczycka, Ozorkowska - OZORKÓW (CEGIELNIANA) 46A CHOCIANOWICE - Pabianicka, Politechniki, Żeromskiego, Kopernika, Gdańska, Legionów, plac Wolności, Nowomiejska, Zgierska - HELENÓWEK Źródło: MPK Łódź Przewoźnik oferuje ponad 60 linii autobusowych dziennych, które obsługują miasto w każdym kierunku oraz 7 linii nocnych. strona 27
Tabela 4. Linie nocne kursujące na terenie Łodzi N1 Andrespol - Rokicińska; Janów - Rokicińska, Piłsudskiego, Mickiewicza, Kościuszki (w przeciwnym kierunku: Kościuszki, Struga, Wólczańska, Mickiewicza), Zachodnia, Lutomierska, Klonowa, Limanowskiego, Włókniarzy, Wielkopolska, Aleksandrowska, Traktorowa, Rojna - Rojna; Szczecińska, Aleksandrowska - Aleksandrów N2 Maratońska - Popiełuszki, Kusocińskiego, Armii Krajowej, Wyszyńskiego, Bandurskiego, Włókniarzy, Kopernika, Żeromskiego, Mickiewicza, (zawracanie przy Sienkiewicza), Mickiewicza, Kościuszki, Zachodnia, Limanowskiego, Łagiewnicka, Świtezianki -Radogoszcz Wschód N3 Dubois - Dubois, Pabianicka, Starorudzka (powrót Mierzyńskiego, Gombrowicza), Demokratyczna, Paradna, Matek Polskich, Paradna, Rzgowska, Broniewskiego, Kilińskiego, Tuwima, Struga (powrót Zamenhofa, Nawrot), Kościuszki, Zachodnia, Więckowskiego (powrót 1-go Maja, Żeromskiego, Próchnika), Zielona, Kasprzaka, Drewnowska, Solec, Biegunowa, Krakowska, Rąbieńska, Traktorowa, Rojna, Rydzowa, Szparagowa, Wersalska, Szczecińska - Szczecińska (Cmentarz) N4 Chocianowice - Pabianicka, Politechniki, Radwańska, Kościuszki, Zielona, Narutowicza, Konstytucyjna, Pomorska, Strykowska, Telefoniczna, Pieniny, Giewont, (w przeciwnym kierunku: Pomorska, Juhasowa, Skalna, Zbocze, Pieniny), Pomorska- Nowosolna N5 Janów - Hetmańska. Zakładowa, Książąt Polskich, Przybyszewskiego, Piotrkowska, Radwańska, Kościuszki, Zachodnia, Zgierska, Pojezierska, Włókniarzy,11-go Listopada - Radogoszcz Zachód N6 Dąbrowa - Dąbrowskiego, Tatrzańska, Broniewskiego, Paderewskiego, Pabianicka, Piotrkowska, Radwańska, Kościuszki, Zachodnia, Ogrodowa, Północna, Franciszkańska, Wojska Polskiego, Sporna, Zagajnikowa, Inflancka, Rondo Powstańców 1863 r., Warszawska, Kryształowa, Łupkowa, Strykowska - Rogi N7 Telefoniczna - Telefoniczna, Janosika, Brzezińska, Wojska Polskiego, Strykowska, Źródłowa, Północna, Sterlinga, Pl. Dąbrowskiego, Narutowicza, Zielona, Kościuszki, Radwańska, Politechniki, Rondo Lotników Lwowskich, Politechniki, Obywatelska, Nowe Sady, (w przeciwnym kierunku: Nowe Sady, Elektronowa, Obywatelska), Waltera - Janke, Maratońska - Maratońska Źródło: Zarząd dróg i Transportu w Łodzi 3.3.2. Transport kolejowy, autobusowy, lotniczy Centralne położenie miasta powoduje, że wiele połączeń krajowych i międzynarodowych w kierunkach północ- południe oraz wschód-zachód przebiega przez Łódź. Zarówno przewoźnicy transportu kolejowego jak i autobusowego oferują połączenia umożliwiające dojazd do wielu miejsc w Polsce. Dodatkowo w południowo - zachodniej części miasta znajduje się port lotniczy, który obsługuje połączenia krajowe i międzynarodowe. Posiada on standardy podobne do pozostałych polskich portów lotniczych. Dwa istniejące terminale zapewniają wysoki poziom strona 28
obsługi pasażerów (Terminal I o przepustowości do 50 pasażerów/rejs oraz Terminal II o przepustowości 2x200 pasażerów/ rejs). 3.4. Analiza potrzeb komunikacyjnych mieszkańców w stanie istniejącym i planistyczne założenie na przyszłość Zawarte w dokumencie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta łodzi plany związane z rozwojem systemu transportowego w mieście odnoszą się przede wszystkim do obsługi Łodzi systemem drogowym oraz zintegrowanym systemem tramwajowo-autobusowym. Maksymalne wykorzystywanie stanu istniejącego wymaga podniesienia parametrów podstawowego układu tramwajowego (wydzielone torowiska, z uzasadnionym zakresem przekształceń technicznych ), zapewnienia szczególnie w obszarze centralnym miasta specjalnych priorytetów w ruchu dla komunikacji tramwajowej, sprowadzenia roli komunikacji autobusowej do funkcji środka wspomagającego tramwaj na kierunkach nie obsłużonych tramwajem oraz do wyraźnej funkcji dowozowej do silnej szyny tramwajowej. Nie wyklucza to w przyszłości ewentualnego wprowadzenia, dla podniesienia standardów obsługi komunikacją zbiorową w obszarze centralnym, segregacji pionowej (tramwaj podziemny, premetro), zaś w przemieszczeniach międzydzielnicowych powrotu do koncepcji wykorzystania kolei obwodowej. Polityka transportowa dla miasta Łodzi, oprócz działań na rzecz rozbudowy oraz poprawy stanu infrastruktury transportowej, planuje realizację dalszych prac nad: - projektem przekształceń systemu komunikacji zbiorowej, - wieloletnimi programami inwestycyjnymi, - rocznymi planami operacyjnymi dotyczących rozwoju i utrzymania systemu transportowego, - studium sytemu transportowego dla miasta, z uwzględnieniem między innymi zagadnień budowy metra, krajowej sieci autostrad i regionalnego lotniska, - perspektywiczną koncepcją rozwoju systemu transportu, spójną z planem zagospodarowania przestrzennego, - optymalizacją systemu zarządzania i realizacji usług przewozowych w komunikacji miejskiej w Łodzi. strona 29