Ekonomiczna analiza podatków 4. Podatki pośrednie Owsiak (2005), Finanse Publiczne, PWN Osiatyński J., Finanse publiczne - Ekonomia i polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 James, Nobes (2014), The Economics of Taxation, Fiscal Publications 1
Plan: Rola podatków pośrednich, Zasady działania podatków konsumpcyjnych, Zalety i wady VAT, Różnice między VAT i akcyzą, Inne rodzaje podatków pośrednich. 2
Rola podatków pośrednich: Podatki ukryte - nie są bezpośrednio związane z sytuacją majątkową i dochodową podatnika, Pewne, stabilne i systematyczne źródło przychodów państwa niezależne od dochodu płacących je podmiotów, Nie dyskryminują żadnego źródła dochodów, Pomagają w osiągnięciu pożądanej redystrybucji i są narzędziami polityki społeczno-gospodarczej, Mogą ograniczać niedoskonałości rynków. Rodzaje podatków pośrednich: Powszechne: VAT/GST, sales tax, Wybiórcze: akcyza, opłaty celne, podatki specjalne. 3
Zasady działania podatków konsumpcyjnych : Wliczone w cenę/doliczone do ceny dóbr i usług muszą być opłacone w momencie ich zakupu, automatyczna indeksacja o inflację, Naliczane albo przy ostatecznym zakupie, albo na każdym etapie cyklu produkcyjnego, Przedmiotem opodatkowania może być wartość produktu, wartość dodana w danym etapie cyklu produkcyjnego, ale także określona cecha produktu: waga, ilość, zawartość, itp., Mogą być opłatą za sprzedaż produktów, za wprowadzenie ich na rynek, albo za prawo do produkcji, czy sprzedaży. 4
VAT: Wielofazowy podatek brutto od wartości dodanej z potrąceniem podatku zapłaconego w poprzednich fazach obrotu. Podmiotem opodatkowania VAT jest osoba fizyczna i prawna wykonująca we własnym imieniu i na własny rachunek czynności, polegające na sprzedaży dóbr i usług. Stawka podstawowa 23%, stawki obniżone 5% i 8%, Są też produkty zwolnione z VAT, albo objęte stawką 0%, Art. 113 ust. 1 Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. 5
Source: http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/do cuments/taxation/vat/how_vat_works/rates/vat_rat es_en.pdf dr Grzegorz Kula,
Konstrukcja VAT: Podatek powszechny (w przeciwieństwie do akcyzy). Naliczany i pobierany na każdym etapie cyklu produkcyjnego i dystrybucyjnego. Jako że ostateczny konsument nie jest w stanie odliczyć podatku, wysokość podatku pobranego jest równa kwocie podatku naliczonej przez ostatecznego sprzedawcę. Na wcześniejszych etapach podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabywanych towarów i usług, jeżeli te towary czy usługi mają związek z wykonywanymi przez niego czynnościami opodatkowanymi. Kwota podatku należnego > Kwota podatku naliczonego Różnica do urzędu skarbowego Kwota podatku należnego < Kwota podatku naliczonego Zwrot VAT 7
Zalety i wady VAT: Pozytywy: - Zapewnia stabilne dochody państwu, - Może stabilizować gospodarkę, - Jest neutralny względem decyzji o oszczędnościach i inwestycjach, - Nie dyskryminuje dóbr w zależności od tego, czy są wytworzone lokalnie, czy importowane, - Poprzez kontrolę każdego etapu obrotu ogranicza możliwości popełniania przestępstw podatkowych. Wady: - Jest regresywny, - Motywuje do nadużyć, - Jest podatkiem skomplikowanym i kosztownym w obsłudze. dr Grzegorz Kula, 8
Akcyza: Podatek selektywny: wyroby energetyczne, energia elektryczna, alkohol i napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe. Akcyza jest naliczana w odniesieniu do wagi, objętości, udziału, ilości produktu, w pewnych sytuacjach powiązanych z jego wartością. Bardzo znaczący wpływ na cenę. Podatek jednofazowy. Cele: - Wpływ na zachowania podatników, - Ograniczenie popytu na dobra, których podaż jest ograniczona, - Uzyskanie środków na realizację konkretnych działań, - Dodatkowe źródło wpływów budżetowych. Akcyza zazwyczaj wchodzi do podstawy opodatkowania VAT. Problem opodatkowania substytutów różnymi stawkami. dr Grzegorz Kula, 9
Akcyza: Aktualnie obowiązujące stawki akcyzy na niektóre wyroby akcyzowe i samochody osobowe wynoszą w przypadku: benzyny silnikowej - 1.540,00 zł/1.000 l, oleju napędowego - 1.171,00 zł/1.000 l, gazów skroplonych do napędu silników spalinowych - 670,00 zł/1.000 kg, biokomponentów stanowiących samoistne paliwa - 1.171,00 zł/1.000 l, energii elektrycznej - 20,00 zł/1 MWh, alkoholu etylowego 5.704,00 zł/1 hl 100% vol., piwa - 7,79 zł od 1 hektolitra za każdy stopień Plato gotowego wyrobu, wina - 158,00 zł/1 hl gotowego wyrobu, papierosów 206,76 zł za każde 1.000 sztuk i 31,41% maksymalnej ceny detalicznej, samochodów osobowych o poj. silnika powyżej 2000 cm3-18,6% podstawy opodatkowania; pozostałych samochodów osobowych - 3,1% podstawy opodatkowania. 10
Sytuacja ze stycznia 2015 r. 11
Podatek od sprzedaży (sales tax): Podatek naliczany tylko przy zakupie produktu, a nie poprzez cały cykl produkcyjny. Powszechny podatek od sprzedaży, albo podatki dotyczące konkretnych dóbr i usług. Podatek od sprzedaży: 1. Podatek sprzedawcy zależy od liczby sprzedanych produktów i jest opłatą za prawo do ich sprzedaży. 2. Podatek konsumenta płacony za każdy kupiony produkt, pobierany przez sprzedawcę. 3. Kombinacja obu powyższych rozwiązań. Jeżeli podatek dotyczy tylko konkretnych produktów, to najprościej jest opodatkować sprzedaż hurtową. Jeżeli musimy opodatkować bardzo wiele różnych dóbr, to opodatkowujemy finalny zakup produktu. Podatek od sprzedaży może zawierać system ulg i zwolnień. dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.p l
Podatek od sprzedaży (sales tax): dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.p l Około 30 krajów stosuje jakąś formę opodatkowania sprzedaży. Zazwyczaj podatek od wydatków, ale pojawiają się też inne formy (np. w Burundi jest to podatek od transakcji). Zwykle stosowany w krajach rozwijających się łatwiejszy do administrowania i poboru niż VAT. Table 2. Countries with sales tax State Rate State Rate State Rate Andorra 4 Guam 4 Puerto Rico 5.5 Angola 10 Jordan 16 Sao Tome and Principe 6 10 Bhutan 5-50 Kiribati 0-10 Sierra Leone 20 Burundi 15 North Korea 2 15 Solomon Islands 5 15 D.R. Congo 13 Laos 3 15 Somalia 10 Cuba 2.5-25 Marshall Islands 5 Swaziland 14 Djibouti 8-33 Micronesia 1 25 Tonga 5 Egypt 10 Myanmar 5 30 Tuvalu 5 Eritrea 5 Northern Mariana Islands 5 United States many Gambia 10 Oman 2 5 Yemen 5 Source: http://www.deloitte.com/dtt/article/0,1002,sid%253d2959%2526cid%253d5028,00.html
http://taxfoundation.org/sites/taxfoundation.org/files/docs/lost--2015.png Sales tax dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.p l
Podatki specjalne: Opłaty celne: Towary spoza Unii Europejskiej, Ma chronić interesy finansowe członków UE i bronić UE przed nieuczciwym i nielegalnym handlem, Mogą zależeć od wartości a także od cech specyficznych, np. ilości. Podatek od niektórych instytucji finansowych: Podatnikami są banki, SKOKi, zakłady ubezpieczeń, i.t.p., Podstawą opodatkowania są aktywa ponad 4 lub 2 mld zł, Od podstawy opodatkowania odlicza się m.in. fundusze własne i wartość aktywów w postaci skarbowych papierów wartościowych, Podatek wynosi 0,0366% podstawy opodatkowania miesięcznie, Od podatku zwolnione są banki państwowe i podatnicy objęci programem postępowania naprawczego. dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.p l
gkula@wne.uw.edu.p l Podatki specjalne: Podatek od gier: Niezależny od dochodu urządzającego grę, Stawka podatku od gier wynosi dla: 1) loterii fantowej i gry bingo fantowe 10%; 2) loterii pieniężnej 15%; 3) gry liczbowej 20%; 4) gry bingo pieniężne, gry telebingo, loterii audioteksowej i pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera 25%; 5) gry na automacie, gry cylindrycznej, gry w kości, gry w karty, z wyłączeniem pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera 50%; 6) zakładów wzajemnych na sportowe współzawodnictwo zwierząt na podstawie zezwoleń udzielanych wyłącznie na ich urządzanie 2,5%; 7) zakładów wzajemnych innych niż wymienione w pkt 6 12%.