System Ciągłego Monitoringu Emisji Pentol-Codel

Wrzesień 2008 PENTOL - ENVIRO POLSKA Sp. z o.o. Osiedle Piastów 21B, 31-624 Kraków Tel. +48 12 686 36 86, fax +48 12 686 11 01 www.pentol.pl, e-mail: pentol@pentol.pl System Ciągłego Monitoringu Emisji Pentol-Codel Informacja Techniczna SPIS TREŚCI 1 DOBÓR METODY POMIARU... 2 1.1 POMIARY ZANIECZYSZCZEŃ GAZOWYCH PORÓWNANIE METODY IN SITU I EKSTRAKCYJNEJ... 2 1.2 POMIARY PYŁU... 3 1.3 POMIARY PRZEPŁYWU... 3 1.4 POMIARY STĘŻENIA TLENU... 4 1.5 SYSTEM TRANSMISJI DANYCH POMIAROWYCH PORÓWNANIE METODY CYFROWEJ I ANALOGOWEJ.... 4 2 KONFIGURACJA SYSTEMU... 5 3 OPIS KOMPONENTÓW SYTEMU... 6 3.1 ANALIZATOR GAZOWY TYP G- CEM 4000... 6 3.2 ANALIZATOR GAZOWY TYP G-CEM 4100... 10 3.3 PYŁOMIERZ OPTYCZNY D-CEM 2000... 11 3.4 POMIAR/OBLICZANIE PRZEPŁYWU SPALIN... 14 3.5 TLENOMIERZ CYRKONOWY TTM CAT-4 LUB YOKOGAWA TYP ZR402G... 16 3.6 ELEMENTY TRANSMISJI, REJESTRACJI I PRZETWARZANIA DANYCH... 17 4 KONCEPCJA SYSTEMU INFORMATYCZNEGO... 18 4.1 ARCHIWIZACJA DANYCH... 18 4.2 WIZUALIZACJA DANYCH POMIAROWYCH... 18 4.3 ZDALNA DIAGNOSTYKA I KALIBRACJA PRZYRZĄDÓW... 20 4.4 GENEROWANIE RAPORTÓW ROZLICZENIOWYCH... 20 4.5 BEZPIECZEŃSTWO DANYCH... 21 4.6 WYMIANA DANYCH MIĘDZY SYSTEMEM MONITORINGU EMISJI A KOMPUTERAMI UŻYTKOWNIKA... 21 5 INSTALACJE POMOCNICZE... 22 5.1 INSTALACJA SPRĘŻONEGO POWIETRZA... 22 5.2 INSTALACJA ZASILANIA W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ... 22

1 Dobór metody pomiaru 1.1 Pomiary zanieczyszczeń gazowych porównanie metody in situ i ekstrakcyjnej Stosowana obecnie nowoczesna aparatura do monitoringu emisji dzieli się na dwie zasadnicze grupy ze względu na miejsce dokonania pomiaru: metodę "in situ", tzn. w strumieniu przepływających spalin; metodę ekstrakcyjną, tzn. z poborem próbki ze strumienia spalin i przetłoczeniem jej do urządzenia pomiarowego. Skład mierzonego gazu określany jest drogą pomiaru jego własności fizykochemicznych. Jednym z uznanych sposobów jest pomiar własności optycznych (stopnia pochłaniania promieniowania widzialnego, podczerwonego lub ultrafioletowego o określonej częstotliwości) przy zastosowaniu zarówno metody "in situ", jak i ekstrakcyjnej. Dla zapewnienia poprawnej pracy optycznych mierników emisji konieczne jest rozwiązanie kilku trudnych problemów technicznych, jak: zastosowanie źródła promieniowania o stabilnej intensywności i możliwie długiej żywotności; skonstruowanie filtrów o odpowiednio wąskim paśmie przepuszczania; zabezpieczenia elementów optycznych przed szybkim zanieczyszczaniem się i przegrzaniem; kompensacja wpływu zawartości w spalinach substancji zakłócających pomiar wielkości mierzonych (np: pary wodnej, CO 2, wysokiego zapylenia). Możliwość prowadzenia kalibracji zera i zakresu z użyciem gazów wzorcowych we wszystkich stanach ruchowych monitorowanego obiektu. Obie wspomniane wyżej metody pomiarowe są powszechnie dopuszczone do stosowania, jednakże pomiar optyczny "in situ" najnowszej generacji charakteryzuje się istotnymi zaletami, a przede wszystkim: warunkami pomiaru eliminującymi zniekształcenia i zafałszowania na drodze przepływu i przygotowania próbki (w typowej metodzie ekstrakcyjnej wraz z zawartą w próbce wilgocią usuwa się też część mierzonych składników gazowych, częściowo rozpuszczonych w wodzie (dotyczy to np. SO 2 ) w takich przypadkach wskazanie metody ekstrakcyjnej mogą być nieco zaniżone; wysoką niezawodnością i minimalizacją czynności obsługowych na skutek braku konieczności stosowania elementów związanych z przesyłem i obróbką mierzonego gazu: pompek, filtrów, grzałek, chłodnic, armatury, itp; są to elementy stosunkowo szybko zużywające się i narażone na zanieczyszczenie bądź rozszczelnienie; w konsekwencji również koszty eksploatacyjne, a zwłaszcza części zamiennych są dla metody optycznej znacznie niższe; dzięki zintegrowanemu pomiarowi wilgotności spalin możliwością wyliczania stężeń w przeliczeniu zarówno na spaliny mokre jak i suche (metoda ekstrakcyjna umożliwia zazwyczaj pomiar jedynie w przeliczeniu na spaliny suche); łatwością przeprowadzenia kalibracji zera i zakresu z zastosowaniem suchego powietrza lub azotu do kalibracji zera oraz gazów wzorcowych z butli do kalibracji zakresu; kalibracja może być przeprowadzona zarówno podczas postoju jak i ruchu monitorowanego obiektu; małą bezwładnością (krótkim czasem odpowiedzi na zmianę skokową). Wszędzie, gdzie jest to technicznie możliwe założono zastosowanie optycznych analizatorów wielogazowych in situ Codel G-CEM 4000, spełniających wszystkie powyższe wymagania. Strona 2 z 22

Szczegółowy opis analizatora zawarto w rozdziale 3.1. Mimo podanych powyżej niewątpliwych zalet aparatury optycznej in situ, w określonych warunkach procesowych może być uzasadnione zastosowanie aparatury ekstrakcyjnej. Okoliczności te to przede wszystkim: bardzo wysokich temperatur spalin w strefie pomiaru (powyżej 400 C) w praktyce dotyczy to spalin z turbin gazowych bez kotła odzysknicowego; konieczności pomiaru bardzo małych wartości stężeń, dodatkowo przy niskiej temperaturze i wysokiej wilgotności spalin, np. w przypadku spalarni śmieci z wysokosprawnymi instalacjami oczyszczania spalin; bardzo niskich temperaturach spalin (poniżej punktu rosy wody) i obecności agresywnych chemicznie pyłów, mogących zakleić sondę analizatora In situ. W opisanych powyżej przypadkach oferujemy zastosowanie analizatora ekstrakcyjnego z gorącą próbką Codel G-CEM4100. Zassana próbka jest na całej drodze do analizatora oraz w samym analizatorze podgrzewana do temperatury ok. 150 C, co umożliwia zachowanie rzeczywistej wilgotności próbki. W odróżnieniu od typowych analizatorów ekstrakcyjnych z zimną (suchą) próbką rozwiązanie to jest wolne od większości wymienionych powyżej wad metody ekstrakcyjnej. W szczególności pomiar nie jest zaniżony na skutek częściowego rozpuszczenia mierzonych substancji gazowych w odseparowanych skroplinach, z uwagi na brak instalacji chłodzenia próbki zakres czynności obsługowych jest znacznie mniejszy niż dla pomiaru z próbką zimną, ponadto zachowany jest pomiar zawartości pary wodnej. Szczegółowy opis analizatora zawarto w rozdziale 3.2. Obydwa analizatory spełniają wszystkie wymagania krajowych oraz unijnych norm i przepisów, posiadają również brytyjskie certyfikaty MCERTs. 1.2 Pomiary pyłu Pyłomierze optyczne stosuje większość dostawców systemów monitoringu emisji. W zależności od przyjętych przez producentów rozwiązań technicznych stosuje się albo mierniki o dwóch głowicach (nadawczej i odbiorczej) zlokalizowanych po przeciwnych stronach kanału spalin (komina), bądź też jedną głowicę nadawczo-odbiorczą i zwierciadło po drugiej stronie. Niniejsza oferta przewiduje zastosowanie pyłomierza optycznego Codel D-CEM 2000. Należy on do pierwszej grupy pyłomierzy, a dla zwiększenia dokładności wskazań zastosowano 2 głowice nadawczo-odbiorcze po obu stronach kanału spalin. Zamieniają się one funkcjami kilkadziesiąt razy na sekundę. Ważną zaletą tego unikalnego rozwiązania jest możliwość rzeczywistej kompensacji zanieczyszczenia powierzchni optycznych dla obu głowic z osobna; tańsze rozwiązania z lustrem umożliwiają zazwyczaj kompensację zanieczyszczeń optyki tylko po jednej stronie kanału zakłada się, że zanieczyszczenie po stronie lustra jest takie samo, co często nie jest zgodne z rzeczywistością i prowadzi do błędu wskazań, zwłaszcza przy niskim poziomie stężenia pyłu. Opis pyłomierza znajduje się w rozdziale 3.3. 1.3 Pomiary przepływu Pracujące systemy monitoringu emisji zawierają przepływomierze działające na różnych zasadach. Wszystkie systemy zrealizowane dotychczas przez Pentol były wyposażone w prędkościomierze /przepływomierze optyczne, działające na zasadzie korelacji poprzecznej (identyfikacji przez dwie głowice usytuowane wzdłuż strumienia spalin przepływu naturalnych zaburzeń promieniowania podczerwonego w strudze spalin). Przepływomierz Codel V-CEM 5000 działający na powyższej Strona 3 z 22

zasadzie został przewidziany w niniejszej ofercie. Zasadę działania i opis techniczny przyrządu przedstawiono szczegółowo w rozdziale 3.4.1. Warunkiem poprawnej pracy przepływomierza optycznego jest spełnienie następujących wymagań: Temperatury spalin co najmniej 70 C; Prędkości spalin minimalna wartość powinna wynosić co najmniej 3 m/s; Długości odcinka prostego przed przekrojem pomiarowym odcinek ten powinien wynosić co najmniej 3 średnice hydrauliczne (optymalnie 5 średnic) licząc od ostatniego zaburzenia (dla komina górnej krawędzi czopucha, dla kanału spalin średnice hydrauliczne od kolana, trójnika lub zmiany przekroju) - więcej informacji na ten temat w rozdziale 2. W przypadku, gdy nie można zagwarantować poprawności pracy przepływomierza, Pentol oferuje alternatywne rozwiązanie w postaci obliczania przepływu. Opracowano algorytmy obliczania przepływu spalin dla różnych typów kotłów (parowych, wodnych) spalających każdy rodzaj paliwa (węgiel, mazut, gaz). Sposób obliczania przepływu spalin przedstawiono w rozdziale 3.4.2. Polskie przepisy dopuszczają obie powyższe metody określania przepływu spalin. 1.4 Pomiary stężenia tlenu Pentol preferuje najczęściej stosowaną metodę pomiar elektrochemiczny sondą cyrkonową in situ. Standardowa oferta Pentolu przewiduje zastosowanie w zależności od preferencji Klienta albo tanich, ale pozytywnie zweryfikowanych w wieloletniej eksploatacji polskich tlenomierzy CAT-4 produkcji TTM Elektronika i Automatyka bądź alternatywnie - japońskich tlenomierzy Yokogawa ZR402G, charakteryzujących się najwyższą dostępna w tej kategorii przyrządów stabilnością wskazań i niezawodnością. Ich opis zawarto w rozdziale 3.5. Na życzenie Inwestora możliwe jest zastosowanie tlenomierza innego producenta, np. celem zachowania zgodności z wcześniej zainstalowanymi na tym samym obiekcie tlenomierzami. 1.5 System transmisji danych pomiarowych porównanie metody cyfrowej i analogowej. Niektóre konkurencyjne w stosunku do Pentolu rozwiązania systemów monitoringu emisji wciąż stosują tradycyjną analogową formę transmisji danych z analizatorów do jednostki centralnej. Sygnały pomiarowe najczęściej w postaci pętli prądowych 4 20 ma przesyłane są przewodami wielożyłowymi (po 2 żyły na każdy sygnał pomiarowy) do sterowników koncentratorów, przetwarzających sygnał analogowy na cyfrowy, a dalej w postaci cyfrowej do komputera. Pentol stosuje od lat cyfrową transmisję danych na całej trasie, tj. od analizatorów do komputera. Rozwiązanie takie jest możliwe dzięki zastosowaniu do wszystkich pomiarów podstawowych analizatorów produkcji firmy Codel, generujących sygnały wyjściowe od razu w postaci cyfrowej. Rozwiązanie to, sprawdzone w praktyce od wielu lat, charakteryzuje się szeregiem istotnych zalet: Optymalną dokładnością wskazań w całym zakresie pomiarowym (w przypadku transmisji analogowej należy zawsze dobierać zakres wskazań do spodziewanych wartości stężeń; gdy zmierzone wartości będą niższe od oczekiwanych wskazania będą niedokładne, a gdy będą wyższe, nastąpi przekroczenie zakresu i wskazania będą fałszywe). Brakiem zniekształceń spowodowanych zakłóceniami zewnętrznymi (np. obcym polem elektromagnetycznym). Oszczędnościami materiałowymi niezależnie od ilości transmitowanych cyfrowo sygnałów pomiarowych potrzebne są tylko cztery żyły (zamiast często kilkudziesięciu przy transmisji analogowej), ponadto zbędne są przetworniki analogowo-cyfrowe. Możliwością transmisji dwukierunkowej dzięki temu oprócz transmisji danych pomiarowych możliwe jest z poziomu komputera konfigurowanie analizatorów oraz dokonywanie Strona 4 z 22

diagnostyki przyrządów, co zdecydowanie zwiększa niezawodność pracy systemu oraz ułatwia działania serwisowe. 2 Konfiguracja systemu Niniejszy opis przedstawia przykład konfiguracji pojedynczego systemu zlokalizowanego na kominie betonowym. Alternatywnymi lokalizacjami są przewody stalowe zabudowane we wnętrzu płaszcza betonowego bądź kanały spalin (poziome, skośne lub pionowe). Typowy zestaw aparatury obiektowej składa się z następujących elementów : analizator wielogazowy typ G-CEM 4000 pyłomierz typ D-CEM 2000 przepływomierz typ V-CEM 5000 tlenomierz firmy TTM Elektronika lub Yokogawa GCC sterownik kalibracji SCU lokalny sterownik systemu Rysunek 1 przedstawia przykładowe rozmieszczenie króćców oraz koncepcję rozbudowy podestów na kominie betonowym. Należy podkreślić, że zakres rozbudowy podestów zależy od stanu technicznego i szerokości istniejącego podestu, jak również od indywidualnych wymagań Użytkownika oraz ew. wykonawcy pomiarów kontrolnych. W niektórych przypadkach w ogóle nie ma potrzeby rozbudowy istniejącego podestu Rysunek 1 Przykładowe rozmieszczenie aparatury pomiarowej Pentol-Codel na kominie Pomiary wielkości mierzonych dokonywane przez poszczególne analizatory w postaci sygnału cyfrowego transmitowane są do Lokalnego Sterownika Systemu (SCU), skąd Cyfrową Magistralą Danych przekazywane są do Centralnego Sterownika Systemu (CDC). Do jednego sterownika centralnego może być podłączone do 12 zestawów aparatury na kominach lub kanałach spalin. Centralny Sterownik Systemu połączony jest poprzez złącze szeregowe RS232 z komputerem Systemu Monitoringu, na którym zainstalowany jest pakiet oprogramowania SmartCEM służący do przetwarzania, archiwizacji i wizualizacji danych pomiarowych przesyłanych przez analizatory. W przypadku podłączenia do komputera pojedynczego zestawu aparatury obiektowej sterownik Strona 5 z 22

centralny CDC nie jest niezbędny (komputer jest wówczas połączony bezpośrednio ze sterownikiem lokalnym. Konfigurację systemu monitoringu (przykładowo dla systemu z dwoma zestawami aparatury obiektowej) przedstawia Rysunek 2. Rysunek 2 Przykładowa konfiguracja Zintegrowanego Systemu Monitoringu Emisji Spalin 3 Opis komponentów sytemu 3.1 Analizator gazowy typ G- CEM 4000 Jest to nowej generacji analizator wielogazowy, mogący mierzyć SO 2, NO x, CO, CO 2, HCl, ilość pary wodnej oraz w wykonaniu specjalnym inne gazy. Termin NO x oznacza wszystkie tlenki azotu tzn. NO, NO 2, N 2 O, N 2 O 3, N 2 O 5. Analizy wykazały, że z całości emisji wszystkich tlenków azotu NO stanowi 95-99%, a 1-5% pozostałe tlenki. Miernik w wersji podstawowej mierzy więc tylko stężenie NO z przeliczeniem na NO x według nastawianego współczynnika. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami, stężenie NO x jest przeliczane na NO 2. Miernik serii 4000 może mierzyć stężenie do siedmiu gazów spośród wymienionych powyżej. Analizator w swojej pracy wykorzystuje zjawisko absorpcji promieniowania podczerwonego o określonej długości fali charakterystycznej dla poszczególnych zanieczyszczeń gazowych. Zasada pomiaru stężeń wszystkich gazów (oprócz SO 2 i pary wodnej) oparta jest na porównaniu wskazań detektora mierzącego intensywność promieniowania podczerwonego o określonej długości fali dobranej indywidualnie dla każdego mierzonego gazu - w warunkach roboczych i warunkach odniesienia. Znajdujący się w głowicy zespół filtrów i celek z gazami wzorcowymi zawiera po dwa zestawy dla każdego gazu. Zestaw roboczy zawiera filtr i pustą celkę - detektor mierzy wskazanie D2 zależne od stężenia mierzonego gazu (oraz od wszystkich czynników zakłócających pomiar). Po przesunięciu zespołu filtrów i celek w pozycję odniesienia dla tego samego gazu, promieniowanie podczerwone przechodzi przez taki sam filtr i dodatkowo przez celkę wypełnioną gazem mierzonym o stuprocentowym stężeniu. Stopień pochłaniania promieniowania podczerwonego przez mierzony gaz w kanale spalin lub kominie jest pomijalnie mały w stosunku do pochłaniania przez gaz w celce. Wskazanie detektora D1 nie zależą od stężenia mierzonego gazu, natomiast wpływ wszystkich czynników zakłócających pomiar jest identyczny jak dla pomiaru roboczego D2. Pozwala to na kompensację wszystkich czynników mających zniekształcić pomiar. Strona 6 z 22

Funkcja D2 Y = 1 - K ---- D1 jest jednoznaczną funkcją stężenia mierzonego gazu (K jest współczynnikiem proporcjonalności nastawianym podczas kalibracji przyrządu) Rysunek 3 przedstawia zależność parametru Y od stężenia mierzonego gazu na przykładzie NO (dla CO kształt krzywej jest identyczny). Parametr Y.14 a.12.10.08.06 Stężenie odniesienia.04.02 0 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 [tys. ppm] Stężenie NO Zakres pomiarowy Rysunek 3 Parametr Y w funkcji stężenia NO (CO) Pomiar SO 2 różni się nieco od wyżej opisanego. Wskazanie D2 detektora odpowiadające warunkom roboczym odpowiada przepuszczeniu wiązki promieniowania podczerwonego przez filtr obejmujący częstotliwość, dla której światło jest silnie absorbowane przez SO 2 oraz przylegające pasmo nieczułe na stężenie SO 2, natomiast do uzyskania wskazania odniesienia D1 służy filtr wąskopasmowy, obejmujący tę część pasma przenoszenia filtru roboczego, która jest nieczuła na stężenie SO 2. W ten sposób podobnie jak dla pozostałych gazów można skompensować wpływ wszystkich czynników zakłócających pomiar. Rysunek 4 Widok zabudowy analizatora wielogazowego G-CEM 4000 Strona 7 z 22

W analizatorze serii 4000 dokonywany jest także pomiar stężenia pary wodnej (wilgotności spalin). Jest on również wykorzystywany do kompensacji czułości skrośnej pomiaru NO od pary wodnej. Analizator G-CEM 4000 to miernik optyczny In situ, zachowujący wszystkie zalety tej technologii. Pomiar dokonywany jest wewnątrz sondy zamontowanej w kanale spalin lub na kominie miernik ma jedną głowicę pełniącą rolę nadajnika i odbiornika promieniowania podczerwonego. Element pomiarowy sonda prześwietlana promieniowaniem podczerwonym ma w wersji standardowej długość 1m. Wzdłuż części pomiarowej sondy zabudowane są filtry dyfuzyjne, zapewniające swobodny przepływ gazów i nieprzepuszczające do wewnątrz sondy pyłów ani kropel cieczy. Na końcu sondy znajduje się lustro pokryte rodem (metal szlachetny z grupy kobaltowców, bardzo odporny na działanie czynników chemicznych), co zapewnia trwale wysoki współczynnik odbicia również dla promieniowania podczerwonego. Łączna długość sondy (część pomiarowa i część nośna) wynosi 1,0m, 1,8m lub 2,2m i jest dla każdego obiektu dobierana w zależności od lokalizacji (kanał spalin lub komin) i średnicy. Widok analizatora przedstawia Rysunek 4, a sposób zabudowy miernika na obiekcie Rysunek 5. Rysunek 5 Sposób zabudowy analizatora wielogazowego G-CEM 4000 Analizator zawiera zintegrowane mierniki temperatury i ciśnienia bezwzględnego, co upraszcza połączenia miedzy elementami systemu. Kalibracja Konstrukcja mierników serii 4000 spełnia wymagania dotyczące kalibracji zawarte w normach ISO nr 7935 i 10849, jak również w znacznie ostrzejszej normie amerykańskiej EPA (40CFR część 60 załącznik B). Wcześniejsze konstrukcje analizatorów optycznych In situ przy wszystkich swoich zaletach miały ograniczenie nie dawały mianowicie możliwości wykonania kalibracji w warunkach możliwie najbardziej zbliżonych do rzeczywistych niezależnie od stanu pracy monitorowanego obiektu technologicznego. Konstrukcje zastosowane w analizatorze serii 4000 umożliwiło poprawne technicznie i wiarygodne dla użytkownika oraz służb kontrolnych rozwiązanie. Strona 8 z 22

Kalibracja zera Zastosowanie sondy pomiarowej zamontowanej wewnątrz kanału spalin umożliwia dokonanie kalibracji zera poprzez podanie do wnętrza sondy gazu zerowego (powietrze AKPiA lub azot), który usuwa spaliny ze strefy pomiarowej i umożliwia stworzenie rzeczywistych warunków zerowych. Po przedmuchaniu wnętrza sondy oraz uzyskaniu stabilnych wskazań rozpoczyna się cykl kalibracyjny. Łączny czas procedury kalibracyjnej zera wynosi około 20 minut przy zużyciu gazu zerowego (powietrza) 30 dm 3 /min. Kalibracja zera może być dokonywana automatycznie w zadanych odstępach czasu bądź inicjowana ręcznie z poziomu analizatora lub komputera. Producent zaleca automatyczną kalibrację zera raz na dobę. Ponieważ krzywa pochłaniania promieniowania podczerwonego jest jednoznacznie określona prawami fizyki, ewentualny błąd wskazań analizatora może być skutkiem jedynie pełzania zera. Regularna kalibracja zera gwarantuje więc długotrwałą poprawność wskazań. Kalibracja punktu pracy Nie jest to kalibracja w ścisłym tego słowa znaczeniu, tzn. nie powoduje ona automatycznej korekcji wskazań. Właściwym terminem jest weryfikacja wskazań w punkcie pracy. Dokonywana jest ona, podobnie jak kalibracja zera, w warunkach rzeczywistych. Dla uzyskania maksymalnej miarodajności kalibracji punktu pracy, gaz wzorcowy będący mieszaniną gazów wzorcowych o uzgodnionych stężeniach z nośnikiem w postaci azotu jest podawany do tej samej przestrzeni, w której odbywa się pomiar, tzn. do wnętrza sondy pomiarowej. Uzyskuje się dzięki temu zgodność długości ścieżki pomiarowej oraz tę samą temperaturę i ciśnienie co w rzeczywistych warunkach kanału spalin (gaz wzorcowy jest przed podaniem do wnętrza sondy pomiarowej przepuszczony przez specjalną wężownicę celem podgrzania do temperatury panującej w kanale spalin). Takie rozwiązanie pozwala uniknąć przeliczeń wskazań z warunków rzeczywistych na warunki panujące w zewnętrznej kuwecie kalibracyjnej i zapewnia pełną porównywalność wskazań podczas kalibracji z warunkami panującymi podczas normalnej pracy analizatora. Na każdy odczyt weryfikacyjny zużywa się 300 do 600 dm 3 gazu (czas podawania gazu wynosi ok. 10-20 min z wydajnością 30 dm 3 /min). Należy podkreślić, że weryfikację za pomocą gazów wzorcowych wystarczy dokonywać dwa razy w roku, co powoduje, że koszty tej operacji będą akceptowalne. Dane techniczne analizatora: Mierzone stężenie gazów: do 7 naraz spośród: SO 2, NO, NO 2, CO, CO 2, HCl, H 2 O Zakres - CO/NO - Nastawialny w zakresie 0-100 ppm do 0-3000 ppm SO 2 CO 2 /H 2 O Nastawialny 0-25% Nastawialny w zakresie 0-100 ppm do 0-25.000 ppm Przetwarzanie danych pomiarowych - bieżące uśrednianie w czterech nastawianych przedziałach czasowych: 10-60 s, 1-60 min, 1-24 h, 1-30 dni Pełzanie zera 2 ppm (CO, NO, NO 2, SO 2, HCl) 0,2% (CO 2, H 2 O) Dokładność ±2% wartości mierzonej Wyjścia (przez sterownik lokalny) - analogowe 0 lub 4 ± 20 ma, 500 W max. (wybrany przedział uśredniania) - cyfrowe przez magistralę danych do sterownika centralnego Strona 9 z 22

AF4000-04D MADE IN JAPAN AFM4000-04D MADE IN JAPAN AFD4000-04D MADE IN JAPAN IDG30-03 MAX TEMP 50 C MAX PRESS. 1. 0MP a MADE I NJA PAN L/min AI R 50 40 30 20 10 Temperatura spalin - 0 300 C Materiał sondy stal nierdzewna 316 L - dwustanowe - do sygnalizacji wysokiego stężenia gazu lub uszkodzenia analizatora Materiał głowicy aluminium malowane farbą epoksydową, IP68 Temperatura otoczenia - -30 do +70 C Zasilanie 48V prądu stałego, 50W (ze sterownika lokalnego) Zużycie powietrza - 4 Nm3 /h (min. 0,4MPa). 3.2 Analizator gazowy typ G-CEM 4100 Jest to wielogazowy analizator ekstrakcyjny z gorącą próbką, skonstruowany z wykorzystaniem komponentów opisano w rozdziale 3.1. analizatora G-CEM 4000. Rysunek 6 przedstawia widok szafy analizatora. 1. Szafa pneumatyki 2. Skrzynka z przekaźnikami 3. Skrzynka wejść/wyjść 4. Szafa klimatyzowana 5. Przedzial analizatora GCEM4100 6. Skrzynka zasilacza 7. Skrzynka sterownika lokalnego Rysunek 6 Widok szafy analizatora G-CEM 4100 Zespół analizatora, jak pokazuje Rysunek 6 składa się z następujących komponentów: sondy umieszczonej w kanale spalin grzanego węża, podającego próbkę z sondy do strefy pomiarowej analizatora głowicy analizatora o budowie identycznej jak głowica miernika G-CEM 4000 umieszczonej na osi głowicy izolowanej i grzanej cylindrycznej strefy pomiarowej długości 1 metra, przez którą przepływa próbka mierzonego gazu eżektora służącego do zasysania próbki zespołu kalibracyjnego służącego do regulacji i sterowania przepływem mediów kalibracyjnych: powietrza służącego do kalibracji zera oraz gazów wzorcowych do weryfikacji punktu pracy Strona 10 z 22

sterownika lokalnego umożliwiającego konfigurację i zapewniającego komunikację analizatora z komputerem klimatyzowanej szafy zapewniającej wymagany komfort cieplny analizatora (alternatywnie szafa analizatora może być zabudowana w klimatyzowanym kontenerze). Zasada działania oraz dane techniczne analizatora G-CEM 4100 są takie same jak modelu G-CEM 4000. 3.3 Pyłomierz optyczny D-CEM 2000 Pomiar stężenia pyłu dokonywany metodą optyczną opiera się na określeniu stopnia pochłaniania (ekstynkcji) wiązki promieniowania w poprzek drogi gazu. Mierniki optyczne podają zazwyczaj, oprócz ekstynkcji, wartość względnego stopnia zaczernienia zaczernienia ("opacity"), przy czym: zaczernienie + przejrzystość =1 Z kolei wzajemną zależność ekstynkcji i zaczernienia określa wzór Beer-Lamberta: zaczernienie = 1 - e ekstynkcja Warunkiem miarodajności metody optycznej dla określenia emisji cząstek stałych są rozmiary cząsteczek pyłu - zakłada się, że nie powinny być większe niż 20 mikrometrów. Pochłanianie strumienia światła przez cząsteczki stałe zależy zarówno od rozmiarów cząsteczek jak i od długości fali świetlnej. Zwłaszcza zdolność rozpraszania maleje gdy rozmiar cząsteczek jest mniejszy od długości fali światła użytego do pomiaru. Z tego powodu promieniowanie podczerwone jest mniej skuteczne od światła widzialnego do wykrywania cząstek o rozmiarach submikronowych. Światło widzialne nie jest absorbowane przez inne składniki spalin, jak dwutlenek węgla bądź para wodna, zapewnia wreszcie porównywalność wyników z metodą Ringelmana. Stężenie pyłu w gazie C jest wprost proporcjonalne do mierzonej przez przyrząd ekstynkcji E i wyraża się wzorem: E k C = ---------- l gdzie l jest długością ścieżki pomiarowej (wewnętrzny wymiar kanału lub komina w miejscu zainstalowania przyrządu), natomiast k jest współczynnikiem proporcjonalności, który należy określić empirycznie przez porównanie wskazań ekstynkcji mierzonej przez przyrząd optyczny z wynikiem pomiaru izokinetycznego. Opisany poniżej pyłomierz wykorzystuje zjawisko liniowej zależności ekstynkcji tzn stopnia pochłaniania promieniowania widzialnego od stężenia pyłu. Pyłomierz optyczny typ D-CEM 2000 jest to zmodyfikowana wersja sprawdzonego od lat modelu 200. Umożliwia on kontrolę wskazań odpowiadających zerowemu zapyleniu bez przerywania procesu technologicznego - a więc dla procesów ciągłych oraz kominów zbierających spaliny z kilku źródeł emisji. Układ kompensacji zanieczyszczeń powierzchni optycznych zapewnia precyzyjny pomiar również dla niskich poziomów zapylenia. Miernik składa się z dwóch identycznych zespołów nadajnik-odbiornik i skrzynki procesora. Napięcie zasilające 48V prądu stałego podawane jest ze sterownika lokalnego. Zespoły nadajnik-odbiornik są montowane naprzeciwko siebie na kanale spalin. Zespół elektroniczny zawiera układ zasilania i mikroprocesor do sterowania i przetwarzania sygnału. Strona 11 z 22

Nadajnik-odbiornik składa się ze źródła światła (diody LED), detektora, układu optycznego z ruchomym lustrem kalibracyjnym zamontowanym w zaworze kulowym oraz niezbędnego dla sterowania i pomiaru układu elektronicznego. Rysunek 7 Sposób montażu pyłomierza typ G-CEM 2000 Źródłem światła jest dioda elektroluminescencyjna (LED) modulowana w taki sposób, że w danym momencie tylko jedna z nich świeci. Przełączenie diod odbywa się 37,5 razy na sekundę. System optyczny każdej z głowic jest tak zaprojektowany, że detektor otrzymuje sygnał z własnej diody oraz z przeciwległego nadajnika. Sygnały emitowane z nadajników są elektronicznie modulowane częstotliwością 600 Hz, dzięki czemu można było odstroić odbiorniki od obcych źródeł światła. Podczas normalnej pracy (rysunek 8 po lewej) położenie zaworu kulowego pozwala, aby strumień światła przepływał poprzez kanał spalin do drugiego zespołu. W tym czasie lustro jest zabezpieczone przed spalinami. Rysunek 8 Układ optyczny pyłomierza typ G-CEM 2000 W wybranych przez użytkownika odstępach czasu zostaje zainicjowana procedura kalibracyjna dla zerowego zaczernienia (rysunek 8 po prawej). W tym celu zawór kulowy obraca się odcinając system od otoczenia a lustro ustawia się prostopadle do strumienia światła. Odbiornik mierzy w tym czasie natężenie światła tłumionego jedynie przez elementy optyczne. Każdy z nadajników-odbiorników jest Strona 12 z 22

kalibrowany indywidualnie, dzięki czemu w odróżnieniu od innych systemów, zanieczyszczenie układów optycznych jest automatycznie kompensowane. Najnowsza wersja przyrządu umożliwia dodatkowo weryfikację wskazań w wybranym punkcie zakresu pomiarowego. Dla zabezpieczenia powierzchni optycznych zastosowano układ powietrza zaporowego, nie dopuszczającego do osadzania się cząstek stałych zawartych w przepływającym gazie. Do tego celu stosuje się niewielkie ilości 2 dm 3 /s czystego powietrza z sieci, alternatywnie z indywidualnych dmuchaw. Zespół procesora zawiera układ zasilania oraz mikroprocesor do przetwarzania danych z obydwu głowic i formowania sygnału wyjściowego. Przyrząd oferuje możliwość odczytu wartości pomiaru w postaci zaczernienia (w procentach lub jednostkach Ringelmana), ekstynkcji, bądź po wprowadzeniu współczynnika proporcjonalności - stężenia pyłu, mierzonego w miligramach na rzeczywisty lub normalny metr sześcienny. Miernik umożliwia przeliczanie stężeń na warunki normalne. Zastosowany procesor umożliwia swobodny wybór czasu uśredniania w zakresie od 10 sekund do 30 dni. Miernik wyposażony jest w wyjście szeregowe transmitujące dane pomiarowe do sterownika lokalnego SCU, skąd przesyłane są cyfrową magistralą danych do komputera. Sterownik jest wyposażony w wyjście analogowe 4-20mA. Pamięć trwała RAM pozwala na utrzymanie wszystkich danych konfiguracyjnych w przypadku zaniku zasilania. Dane techniczne analizatora: Zakres zaczernienie nastawiany indywidualnie w dowolnym podzakresie 0 100% - ekstynkcja nastawiany indywidualnie - stężenie pyłu nastawiany indywidualnie w zakresie 0-2000 mg/nm 3 Przetwarzanie danych pomiarowych bieżące uśrednianie w czterech nastawianych przedziałach czasowych: 10-60 s, 1-60 min, 1-24 Dokładność ±0,2% zaczernienia Powtarzalność ±0,1% zaczernienia Max. pełzanie długookresowe 0,2% zaczernienia Długość ścieżki pomiarowej max. 8 metrów Obudowa Wyjście Temperatura otoczenia Zasilanie Zużycie powietrza czyszczącego stopień ochrony IP65 analogowe 0 20 lub 4 20 ma, 500 W max. (wybrany przedział uśredniania) cyfrowe przez magistralę danych do jednostki centralnej Inteligentnego Systemu Monitoringu Emisji dwustanowe - do sygnalizacji wysokiego zanieczyszczenia układu optycznego lub braku współosiowości -20 do +60 C 48V prądu stałego 30W (ze sterownika lokalnego) 2 dm 3 /s (0,7 bar) lub 5 dm 3 /s z otoczenia Strona 13 z 22

3.4 Pomiar/obliczanie przepływu spalin Jak wspomniano w rozdziale 1.3, oferta Pentolu może obejmować zarówno bezpośredni pomiar przepływu spalin, jak też obliczanie przepływu z bilansu cieplnego kotłów. Poniżej opisano oba rozwiązania. 3.4.1 Przepływomierz optyczny V-CEM 5000 Do pomiaru przepływu spalin firma CODEL stosuje nie wymagającą kontaktu ze spalinami metodę korelacji poprzecznej. Normalnie metoda ta wymaga wprowadzenia do medium śladowej ilości znacznika chemicznego, barwiącego lub promieniotwórczego. Prędkość przepływu mierzonego gazu jest określona w funkcji czasu przepływu znacznika między punktami pomiarowymi o znanej odległości. W przypadku jednakże gazu zanieczyszczonego pyłem, zamiast sztucznie wprowadzanego znacznika, wykorzystuje się występujące naturalnie szybkozmienne zaburzenia promieniowania podczerwonego emitowanego przez strugę spalin. Miernik typ 5000 składa się z następujących elementów: dwóch odbiorników mierzących natężenie naturalnego promieniowania podczerwonego przepływającego gazu procesora przetwarzającego wyjścia odbiorników na sygnał proporcjonalny do prędkości przepływu gazu między punktami pomiarowymi; napięcie zasilające 48V prądu stałego podawane jest ze stanowiska lokalnego. Prędkość przepływu v to oczywiście iloraz odległości l między czujnikami przez czas przepływu zakłócenia t (rys.10). natomiast wydajność przepływu F: l S F = v S = --------- t gdzie S to pole przekroju poprzecznego kanału (komina) w miejscu pomiaru. Sygnał wyjściowy wydajności przepływu może być normalizowany. Rysunek 9 Sposób montażu przepływomierza V-CEM 5000 Strona 14 z 22

Drugi czujnik Pierwszy czujnik Proste procedury matematyczne realizowane w mikroprocesorze pozwalają obliczyć czas przepływu odpowiadający maksymalnemu nałozeniu się sygnałów z obu czujników. Rysunek 10 Zasada działania przepływomierza typ V-CEM 5000 Dane techniczne przyrządów: Zakres - prędkość - nastawiany od 3 do 50 m/s - przepływ - nastawiany indywidualnie Dokładność - ± 2% Liniowość - ± 1% Wyjścia Obudowa Temperatura otoczenia - analogowe 0 lub 4 20 ma, 500 W max. - cyfrowe przez magistralę danych do jednostki centralnej Inteligentnego Systemu Monitoringu Emisji - aluminiowa, stopień ochrony IP65, uszczelnienie epoksydowe - -30 do +70 C Zasilanie - 48V prądu stałego, 50W (ze sterownika lokalnego) Zapotrzebowanie powietrza czyszczącego - 2 dm 3 /s (ciśnienie 0,7 bar) 3.4.2 Obliczanie przepływu spalin Pentol opracował algorytmy obliczania przepływu spalin dla wszystkich rodzajów paliw (węgla, mazutu i gazu) dla różnych typów kotłów (wodne, parowe) oraz turbin gazowych. Poniżej przedstawiono zasady obliczania dla parowych kotłów węglowych. Przyjmuje się wyliczenie przepływu spalin na podstawie bilansu cieplnego kotła. Polska norma PN- 87-M-34129 Odpylacze kotłowe wymagania i badania montażowe i odbiorcze w punkcie 4,3,2,3 Natężenie przepływu spalin z bilansu cieplnego kotła zawiera wzór do wyliczenia przepływu; zależy on od parametrów uznawanych za stałe w okresie rozliczeniowym (wartości opałowej i zawartości popiołu w paliwie, sprawność kotła) oraz wielkości mierzonych w sposób ciągły: Ciśnienia, temperatury i przepływu wody zasilającej; Strona 15 z 22

Ciśnienia, temperatury i przepływu pary pierwotnie przegrzanej; Ciśnienia, temperatury i przepływu pary do wtórnego przegrzewu (zimnej szyny) Ciśnienia, temperatury i przepływu pary wtórnie przegrzanej (gorącej szyny) Zawartości CO 2 w spalinach; Temperatury spalin; Ciśnienia spalin. W praktyce możliwe jest stosowanie pewnych uproszczeń, np. wykorzystanie tylko pomiaru przepływu pary świeżej, zakładając, że przepływy wody zasilającej i pary wtórnie przegrzanej pozostają w stałej proporcji do przepływu pary świeżej. Ostateczny wzór jest zawsze uzgadniany z Użytkownikiem i w razie potrzeby z władzami ochrony środowiska. Niezbędne do obliczania przepływu spalin pomiary cieple kotła pobierane są z istniejących układów pomiarowych w obrębie kotła drogą cyfrową lub analogową, pozostałe wielkości mierzone są bezpośrednio przez system monitoringu emisji. Ponieważ formuła obliczania przepływu spalin oparta jest na wzorze empirycznym, poprawność zastosowanej formuły weryfikowana jest ostatecznie podczas pomiarów odbiorowych i w razie potrzeby wprowadzane są odpowiednie współczynniki korygujące. 3.5 Tlenomierz cyrkonowy TTM CAT-4 lub Yokogawa typ ZR402G Konieczność zabudowania w systemie tlenomierza podyktowana jest koniecznością dostarczenia parametrów normalizacyjnych od tlenu potrzebnych do przeliczenia generowanych przez analizatory danych z [ppm] na [mg/nm 3 ]. Cyrkonowy analizator tlenu pracuje w oparciu o metodę in situ. Zasada pomiaru oparta jest na wykorzystaniu ogniwa cyrkonowego umieszczonego bezpośrednio w mierzonym gazie. Ogniwo to jest podgrzewane do stałej temperatury ok. 750 C. Siła elektromotoryczna na jego elektrodach zależy od koncentracji tlenu mającego kontakt z nimi i jest opisana wzorem Nernsta: E = - RT nf ln PX PA gdzie: R: stała gazowa T: temperatura absolutna F: stała Faradaya PX: stężenie tlenu w gazie pozostającym w kontakcie z ujemną elektrodą PA: stężenie tlenu w gazie pozostającym w kontakcie z dodatnią elektrodą Elektroda ujemna analizatora jest umieszczona w gazie referencyjnym jakim zwykle jest powietrze, a dodatnia w gazie mierzonym. Wraz ze zmianą stężenia O 2 w mierzonym gazie zmienia się siła elektromotoryczna ogniwa. Analizatory obu typów składają się z sondy pomiarowej i procesora sygnałowego. Sonda umieszczona jest bezpośrednio w spalinach. Jej podstawowe elementy to ogniwo cyrkonowe, termopara służąca do pomiaru temperatury ogniwa, element grzejny i układ doprowadzenia gazów wzorcowych. Ogniwo cyrkonowe może być wymienione w prosty sposób na obiekcie. Sonda jest połączona kablem sygnałowym z procesorem. W procesorze znajduje się wyświetlacz do odczytywania danych z analizatora, wyjście analogowe (4-20mA), oraz dwustanowe (sygnalizacyjne). W przypadku braku zasilania procesor zachowuje wszystkie parametry. Strona 16 z 22

3.6 Elementy transmisji, rejestracji i przetwarzania danych System transmisji, rejestracji i przetwarzania danych składa się ze sterownika lokalnego (SCU), szeregowej magistrali danych, Centralnego Sterownika Systemu (CDC) i komputera wyposażonego w oprogramowanie SmartCEM. 3.6.1 Magistrala danych Służy do zapewnienia dwukierunkowej transmisji danych między sterownikami lokalnymi a sterownikiem centralnym (CDC). Dla zapewnienia prawidłowej pracy systemu wystarczające jest połączenie w szereg (w dowolnej konfiguracji) wszystkich elementów systemu czterożyłową magistralą danych (przewodem ekranowanym). Każdy z elementów przyłączonych do magistrali jest galwanicznie izolowany. Długość magistrali danych może wynosić do 10 kilometrów. 3.6.2 Lokalny sterownik (SCU) Lokalny Sterownik Systemu spełnia następujące funkcje: dostarczenie zasilania do poszczególnych analizatorów; sterowanie pracą głowic pomiarowych; przetwarzanie otrzymanych sygnałów prądowych na wartości mierzonych wielkości fizycznych; wysyłanie danych w kierunku komputera systemu poprzez sterownik centralny CDC; buforowanie przetworzonych wyników przez 72 godziny w sytuacji braku komunikacji pomiędzy SCU a komputerem. Możliwość buforowania uzyskanych danych pomiarowych przez analizatory w SCU zapewnia większą niezawodność i stabilność pracy całego systemu monitoringu oraz ciągłość danych w przypadkach awaryjnych. Wszystkie dane, które zostaną zmagazynowane w SCU w wyniku przerw w komunikacji zostają w sposób automatyczny przetransmitowane do komputera systemu z chwilą przywrócenia łączności pomiędzy poszczególnymi urządzeniami komunikacyjnymi systemu. 3.6.3 Centralny Sterownik (CDC) Jest on odpowiedzialny za poprawną komunikację pomiędzy lokalnymi sterownikami systemu (SCU), a komputerem. Elementami łączącymi są: w kierunku obiektu - magistrala danych, a w kierunku komputera - standardowe złącze szeregowe RS232. W przypadku podłączenia do komputera tylko jednej grupy analizatorów nie ma konieczności instalowania CDC w takim przypadku szeregowa magistrala danych łączy (za pomocą portów RS485) SCU bezpośrednio z komputerem. W razie rozbudowy systemu instaluje się CDC i podłącza do niego magistralę danych z istniejącego i nowego systemu. 3.6.4 Komputer z pakietem oprogramowania SmartCEM Pakiet ten zawiera szereg programów niezbędnych do poprawnej pracy systemu monitoringu. Zawiera on program do komunikacji wewnętrznej systemu monitoringu, program do komunikacji zewnętrznej z komputerem Użytkownika, program konfiguracyjny, diagnostyczny i wizualizacyjny. W skład pakietu wchodzi również program raportujący spełniający wszystkie wymagania legislacyjne. Zgodnie z treścią zapytania ofertowego nie przewidziano wykorzystania programu raportującego, może on być jednakże zaoferowany jako opcja. Program wizualizacyjny służy do bieżącego i historycznego podglądu danych generowanych przez system monitoringu. Został on opisany w rozdziale 4.2 Wszystkie obliczenia wykonywane przez program dokonywane są na bazie danych pomiarowych zgromadzonych jako dane archiwalne na twardym dysku komputera. Strona 17 z 22

Specyfikacja komputera: System operacyjny Windows XP Professional lub Vista Business Procesor: Intel Dual Core lub równorzędny Dyski twarde 2x80GB, sterownik RAID1 Pamięć RAM1GB Napęd DVD-ROM Monitor LCD, ekran 19 Modem (celem prowadzenia zdalnej diagnostyki systemu), program pcanywhere (host) Karta sieciowa Karta wejścia/wyjścia z dwoma portami RS485 Drukarka laserowa A4 4 Koncepcja Systemu Informatycznego System informatyczny pracujący w ramach Zintegrowanego Systemu Monitoringu Emisji zapewnia prawidłową wymianę informacji pomiędzy poszczególnymi elementami systemu, a ponadto umożliwia komunikowanie się systemu z komputerami Użytkownika poprzez zakładową sieć komputerową. Wartości pomiarowe generowane w poszczególnych analizatorach w postaci sygnału cyfrowego przesyłane są do Lokalnego Sterownika Systemu (SCU) skąd Cyfrową Magistralą Danych przepływają do komputera. Konfiguracja systemu zapewnia dwukierunkową łączność zarówno z analizatorów do komputera (odczyt wartości mierzonych, diagnostyki, parametrów pracy przyrządów) jak i z komputera do analizatorów (kalibracja analizatorów, zmiany parametrów pracy przyrządów, konfiguracja Zintegrowanego Systemu Monitoringu emisji). 4.1 Archiwizacja danych Dane pomiarowe przesyłane na bieżąco do komputera emisyjnego za pomocą programu komunikacyjnego IEMComm z analizatorów na obiekcie (poprzez sterownik centralny CDC jeżeli jest zabudowany) oraz w razie potrzeby z pomiarów ruchowych kotłów są zapisywane co minuta w odpowiednich rekordach bazy danych Paradox. Informacje zapisane w bazie danych są następnie wykorzystywane do wizualizacji i generacji raportów. 4.2 Wizualizacja danych pomiarowych Wizualizacja danych pomiarowych odbywa się z wykorzystaniem programu SmartCEM wchodzącego w skład pakietu oprogramowania Zintegrowanego Systemu Monitoringu. Rysunek 11 na następnej stronie przedstawia okno programu dla danych bieżących : Strona 18 z 22

Rysunek 11 Przykładowe okno wizualizacji danych bieżących W oknie tym przedstawiane są dane pomiarowe jako dane bieżące oraz wszystkie parametry istotne dla odczytywanych wyników, a więc: parametry normalizacji, jednostki pomiarowe średnia czasowa prezentowanych wyników zakresy pomiarowe poszczególnych torów pomiarowych zadane poziomy alarmowe status ważności danych status obiektu Aby program SmartCEM mógł poprawnie prezentować otrzymywane dane z analizatorów konieczna jest praca w tle programu IEM-Comm odpowiedzialnego za komunikację komputera z CDC i analizatorami systemu. Wyłączenie programu IEM-Comm powoduje przerwanie transmisji danych pomiędzy komputerem, a CDC. W takiej sytuacji dane napływające z analizatorów będą przechowywane w buforze pamięci CDC do momentu aktywacji programu IEM-Comm. Dane historyczne zapamiętane na twardym dysku komputera systemu prezentowane są z wykorzystaniem opcji Wykres. Program umożliwia odtworzenie przebiegu każdej zarejestrowanej wielkości pomiarowej, w dowolnym przedziale czasowym w okresie objętym rejestracją. Oprócz odwzorowania graficznego w postaci wykresu można za pomocą kursora wyświetlać kolejne wartości średnie analizowanego przedziału czasowego zaznaczając w Źródle danych Wartość kursora odczytując je co 1 minutę lub co 10 minut. Dane historyczne mogą być prezentowane w dowolnych dostępnych w systemie jednostkach i średnich czasowych. Możliwe też jest wycięcie z wykresu określonego przedziału czasowego i obliczenie średniej dla tego przedziału. Rysunek 12 poniżej przedstawia okno Wykresu. Strona 19 z 22

Rysunek 12 Przykładowe okno wizualizacji wykres trendu 4.3 Zdalna diagnostyka i kalibracja przyrządów Z punktu widzenia obsługi przyrządów bardzo pomocną funkcją programu jest możliwość edytowania na ekranie komputera danych diagnostycznych dla każdego podłączonego do systemu przyrządu w celu analizy poprawności pracy przyrządów w czasie. Dane te pozwalają na precyzyjne określenie poprawności działania przyrządów, a w przypadku usterki na dokładne określenie rodzaju uszkodzenia. Dane te są także zapisywane w pamięci dyskowej komputera, co daje możliwość pełnej analizy serwisowej urządzeń monitoringu nawet po pewnym czasie. Zainstalowany modem wraz z oprogramowaniem w komputerze Systemu Monitoringu pozwoli na zdalne sprawdzanie poprawności działania pracy analizatorów lub lokalizacji usterek. Można będzie z siedziby serwisu Pentol-Enviro Polska lub Codel mieć wgląd do danych diagnostycznych, co pozwoli na prowadzenie działań profilaktycznych i osiągnięcie prawie stuprocentowej dyspozycyjności systemu. 4.4 Generowanie raportów rozliczeniowych W pakiecie oprogramowania IEMW95 do celów raportowania służy oddzielny program IEMReport. Jego zawartość jak również sposób generowania raportów i ich zawartość opierają się na interpretacji następujących aktów prawnych:. Ustawa z 27.04.2001 Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z 2001; wraz z późniejszymi zmianami) Strona 20 z 22

RMŚ z dnia 27 lutego 2003r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia, przekazywanych właściwym organom środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji (Dz.U. nr 59 poz. 529) RMŚ z dnia 23 grudnia 2004 w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz.U. nr 283 poz. 2842) RMŚ z dnia 20 grudnia.2005 w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 260, poz. 2181). Program pozwala na generowanie: Raportu emisji Raportu przekroczeń Raportu przekroczeń rocznych Dodatkowo możliwy jest podgląd danych na podstawie których generowane są raporty rozliczeniowe. Pentol oferuje aktualizację oprogramowania po każdej zmianie obowiązujących przepisów, a ponadto może zaoferować adaptację oprogramowania dostosowanego do specyficznych potrzeb Użytkownika. 4.5 Bezpieczeństwo danych System transmisji, rejestracji i przetwarzania danych został zaprojektowany z myślą o zapewnieniu maksymalnego bezpieczeństwa danych, rozumianego jako: Zapis danych pomiarowych, konfiguracyjnych i diagnostycznych w sposób minimalizujący ryzyko utraty danych; Zabezpieczenie zarejestrowanych danych przed skasowaniem, zniekształceniem lub sfałszowaniem. Powyższe cele zrealizowano w sposób następujący: Zastosowano system tworzenia kopii bezpieczeństwa na zapasowym dysku twardym komputera serwisowego (z wykorzystaniem standardu RAID1 umożliwiającego przejęcie kontroli nad komputerem przez dysk zapasowy z chwilą uszkodzenia dysku podstawowego; Dostęp do wszystkich ważniejszych funkcji komputera chroniony jest hasłem; Komputery chronione są przed zanikiem napięcia za pomocą zasilacza awaryjnego (UPS). W przypadku długotrwałego zaniku napięcia na miernikach po ponownym podaniu napięcia automatycznie kontynuują pracę w dotychczasowej konfiguracji; W czasie zapisywania danych na dysku, każdy rekord danych ma przypisaną specjalnie wyliczaną sumę kontrolną. Na wykresach danych historycznych widoczny jest specjalny pasek Ważność danych, który pozwala w łatwy sposób rozpoznać każdą ewentualną ingerencję w dane; 4.6 Wymiana danych między systemem monitoringu emisji a komputerami Użytkownika Poza opisaną powyżej wizualizacją i rejestracją danych w serwerze danych i stacjach roboczych istnieje kilka alternatywnych możliwości transmisji danych do sieci Użytkownika. Strona 21 z 22

Możliwe są następujące warianty transmisji danych: Z wykorzystaniem oprogramowania SmartCEM Na wybranych stacjach roboczych Zamawiającego zostanie zainstalowane oprogramowanie SmartCEM. Będzie ono pracować w trybie on-line. Dane archiwalne gromadzone będą na komputerze emisyjnym i udostępniane dla programów pracujących w sieci. Wszystkie opcje dostępne w programie głównym będą także dostępne w programach pracujących w sieci. Ze względów bezpieczeństwa niektóre opcje mogą być wyłączone na życzenie użytkownika. Rozwiązanie takie może np. umożliwić bezpośredni wgląd do systemu kierownictwu Zakładu. Z wykorzystaniem protokołu transmisji danych (Modbus lub równorzędny) Możliwa jest także praca innych aplikacji zainstalowanych na innych komputerach w oparciu o dane bieżące systemu SmartCEM. Program komunikacyjny pakietu SmartCEM zakłada na dysku komputera emisyjnego tabelę bazy danych typu Paradox, w której gromadzone są dane bieżące odświeżane, co ok. 20 sekund. Dane te będą dostępne dla innych aplikacji, które mogą pracować w sieci. Pobieranie danych bieżących z tabeli Paradox możliwe jest przez inne aplikacje. 5 Instalacje pomocnicze 5.1 Instalacja sprężonego powietrza Analizatory optyczne Codel wymagają do swej poprawnej pracy czystego i suchego powietrza o jakości AKPiA (punkt rosy 40 0 C, klasa 1.2.1 zgodnie z ISO 8573-1) pozbawionego zanieczyszczeń pochodzenia olejopodobnego, które jest podawane w sposób ciągły. Pojawienie się wilgoci w powietrzu lub śladowych zanieczyszczeń olejopodobnych może spowodować zauważalny błąd wskazań analizatora wielogazowego, dlatego suchość i czystość powietrza jest jednym z podstawowych kryteriów poprawnej pracy systemu. Jeżeli powietrze AKPiA w sieci Użytkownika spełnia powyższe wymagania, może być użyte bez dalszej obróbki przez analizatory. W przeciwnym przypadku należy albo zastosować uzdatnianie dostępnego powietrza albo zainstalować kompletną stację przygotowania powietrza, składającą się ze sprężarek, osuszacza, filtrów, zbiornika buforowego i niezbadanego osprzętu. Pentol może ująć w zakresie swojej oferty również stację przygotowania powietrza. 5.2 Instalacja zasilania w energię elektryczną Pobór mocy na zestaw mierników dla jednego sytemu monitoringu wynosi około 900 W. W przypadku zastosowania analizatorów G-CEM4100 pobór mocy będzie znacznie wyższy z uwagi na układ grzania węża oraz klimatyzator. Pobór mocy przez sterownik centralny i komputer wynosi ok. 300 W Mierniki powinny być zasilane z niezawodnego źródła, komputer dodatkowo przez UPS. Strona 22 z 22