1
2
SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 6 2. Formuła prac 7 3. Analiza SWOT 9 4. Wizja rozwoju Miasta 14 5. Misja rozwoju Miasta 15 6. Cele i przedsięwzięcia rozwoju Miasta 16 6.1. Cele strategiczne 16 6.1.1 Cel strategiczny 1. Miasto wysokiej jakości życia 18 6.1.2 Cel strategiczny 2. Miasto atrakcyjnych i funkcjonalnych przestrzeni 22 6.1.3 Cel strategiczny 3. Miasto spójnej i innowacyjnej polityki gospodarczej 26 7. Wdrożenie Strategii wraz z procedurą monitorowania i ewaluacji 27 7.1. Założenia systemu wdrażania 27 7.2. Monitoring 30 7.3. Ewaluacja 32 7.4. Wskaźniki realizacji celów operacyjnych 24 8. Diagnoza Uwarunkowań Społeczno-Gospodarczych Miasta 38 8.1. Informacje ogólne 38 8.2. Rozwój społeczny 41 8.2.1. Demografia 41 8.2.2. Warunki życia mieszkańców 50 8.2.3. Edukacja (w tym edukacja przedszkolna, podstawowa, średnia, zawodowa, wyższa) 55 8.2.4. Ochrona zdrowia 83 8.2.5. Pomoc społeczna i rozwiązywanie problemów społecznych 83 8.2.6. Aktywność obywatelska i społeczeństwo informacyjne 89 8.2.7. Podsumowanie 98 8.3. Rynek pracy 101 8.4. Kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego 107 8.4.1. Instytucje kultury 107 8.4.2. Wydatki na kulturę i dziedzictwo kulturowe 120 8.4.3. Dziedzictwo kulturowe i jego ochrona 121 8.4.4. Podsumowanie 127 8.5. Rekreacja i sport 129 3
8.6. Turystyka 136 8.6.1. Atrakcje turystyczne 136 8.6.2. Baza noclegowa 142 8.6.3. Podsumowanie 147 8.7. Potencjał przyrodniczy oraz ochrona środowiska i przyrody 148 8.8. Potencjał przestrzenny (w tym obszary wymagające rewitalizacji) 160 8.9. Transport i infrastruktura techniczna 171 8.9.1. Sieć komunikacyjna (transportowa) 171 8.9.2. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna 180 8.9.3. Sieć gazowa 181 8.9.4. Infrastruktura teleinformatyczna 182 8.9.5. Gospodarka odpadami 185 8.9.6. Podsumowanie 186 8.10. Potencjał gospodarczy (w tym warunki prowadzenia działalności gospodarczej i działalność innowacyjna oraz struktura gospodarki 187 9. Wyniki badania społecznego 195 10. Analiza problemów 211 10.1. Analiza problemów w obszarze społecznym 213 10.2. Analiza problemów w obszarze zasobów, infrastruktury i środowiska 217 10.3. Analiza problemów w obszarze gospodarczym 217 Spis tabel 218 Spis rysunków 224 Spis wykresów 224 4
1.WPROWADZENIE Planowanie strategicznego rozwoju miasta wymaga kompleksowego podejścia i uwzględnienia wszystkich sfer jego funkcjonowania, które dodatkowo są uzależnione od występowania wielu czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Strategia rozwoju jest dokumentem ogólnym, zawierającym scenariusz osiągania celów, który ma doprowadzić do ich urzeczywistnienia. Nowo powstała Strategia rozwoju Nowego Dworu Mazowieckiego uwzględnia politykę rozwoju miasta w perspektywie do 2030 roku. Stanowi wytyczne dla władz lokalnych oraz różnych organizacji oraz stanowi deklarację, w jakim kierunku będzie zmieniało się miasto przez najbliższe lata. Strategia Rozwoju Nowego Dworu Mazowieckiego na lata 2018-2030 zastępuje Strategię rozwoju społeczno-gospodarczego Miasta Nowy Dwór Mazowiecki do roku 2017, uchwaloną w 2001 r. i zaktualizowaną w 2015 r. Prace nad Strategią na lata 2018-2030 były realizowane metodą mieszaną: partycypacyjną i ekspercką. Od początku procesu zaangażowana była społeczność lokalna, jak również przyszli realizatorzy strategii. Niniejszy dokument jest wynikiem uspołecznionego procesu pracy, który był wspierany przez fachową wiedzę i doświadczenie ekspertów. Niniejsza Strategia jest dokumentem kierunkowym i w sposób kompleksowy regulującym kwestie związane z rozwojem miasta. Opracowanie Strategii poprzedziła diagnoza aktualnej sytuacji miasta, której elementy stanowiły diagnoza ilościowa oraz badanie społeczne. Zarówno wyniki konsultacji społecznych, jak i później przeprowadzonych warsztatów stworzyły obraz miasta wyłaniający się z opinii mieszkańców stanowiący diagnozę jakościową. Uzupełnieniem jakościowego podejścia była diagnoza uwarunkowań społeczno-gospodarczych miasta stworzona przez ekspertów. W Strategii stworzono obraz miasta w przyszłości oraz wyznaczono cele i zadania na kolejne 12 lat. Perspektywa czasowa nowej Strategii obejmuje rok 2030, co pozwoli na wpływanie na długookresowe procesy i zarządzanie rozwojem w kolejnych kadencjach. W dokumencie określono także sposób jego wdrożenia oraz system monitoringu i ewaluacji, który umożliwia ocenę rezultatów Strategii. 5
2.FORMUŁA PRAC Prace nad Strategią na lata 2018-2030 były realizowane metodą mieszaną: partycypacyjną i ekspercką. Niniejszy dokument jest wynikiem uspołecznionego procesu pracy, który był wspierany przez fachową wiedzę i doświadczenie ekspertów. ETAPY PRACY NAD STRATEGIĄ I etap II etap III etap IV etap BADANIA OPINII MIESZKAŃCÓW ANKIETY: DLA MIESZKAŃCÓW DLA TURYSTÓW SPOTKANIA TEMATYCZNE Z MIESZKAŃCAMI NA OSIEDLACH WARSZTATY TEMATYCZNE W 2016 r. zostały przeprowadzone konsultacje społeczne, których celem była identyfikacja potrzeb, problemów oraz pomysłów mieszkańców na dalszy rozwój miasta. Konsultacje stanowiły punkt wyjścia do dalszych prac nad Strategią. W ramach konsultacji przeprowadzone zostało badanie społeczne, w tym badanie opinii w formie wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo z mieszkańcami, ankiety dla mieszkańców oraz ankiety dla turystów. W trakcie konsultacji odbyło się także 9 spotkań tematycznych z mieszkańcami na osiedlach. Od kwietnia do listopada 2017 r. zorganizowany został cykl warsztatów tematycznych z udziałem wszystkich grup interesariuszy. Na spotkaniach zdefiniowane zostały problemy oraz wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozwoju w zakresie usług publicznych, warunków i jakości życia mieszkańców, potencjału kulturowego i turystycznego, infrastruktury, przestrzeni i środowiska oraz rozwoju gospodarczego. Efektem warsztatów z udziałem kluczowych interesariuszy było również wypracowanie propozycji celów operacyjnych i zadań realizacyjnych oraz wstępnej wizji, misji oraz celów strategicznych. 6
Zarówno wyniki konsultacji społecznych, jak i później przeprowadzonych warsztatów stworzyły obraz miasta wyłaniający się z opinii mieszkańców, stanowiący diagnozę jakościową. Uzupełnieniem jakościowego podejścia była diagnoza uwarunkowań społeczno-gospodarczych miasta stworzona przez ekspertów. Diagnozę stanu miasta przeprowadzono metodą desk research, zakładającą scalenie oraz szczegółową analizę danych zastanych, rozproszonych w różnych źródłach. Diagnoza uwarunkowań społecznogospodarczych Nowego Dworu Mazowieckiego powstała w oparciu o dane i informacje publicznie dostępne, przede wszystkim dane ilościowe i statystyczne z Banku Danych Lokalnych, Głównego Urzędu Statystycznego, a także inne informacje faktograficzne i ilościowe przekazane przez Urząd Miasta Nowy Dwór Mazowiecki. Aby dokonać oceny obecnych uwarunkowań rozwoju miasta zastosowane zostało kryterium porównawcze oraz kryterium czasowe. Jako jednostki do analiz porównawczych zostały wybrane miasta, będące siedzibami powiatu o podobnej do Nowego Dworu Mazowieckiego liczbie ludności: Bochnia, Brzeg, Środa Wielkopolska, Świdnik oraz Wyszków. Oceniano również poziom rozwoju miasta w czasie ostatnich 5 lub 4 lat, w zależności od dostępności danych były to lata 2012-2016 lub 2012-2015. Prezentowany projekt strategii zostanie poddany konsultacjom społecznym. Zebrane uwagi zostaną wykorzystane do przygotowania ostatecznej wersji strategii, która zostanie przedłożona do zatwierdzenia Radzie Miejskiej Nowego Dworu Mazowieckiego. 7
3.ANALIZA SWOT Analiza SWOT dla Nowego Dworu Mazowieckiego została sporządzona w oparciu o wnioski z: prac analitycznych nad diagnozą uwarunkowań społeczno-gospodarczych miasta, przeprowadzonego badania opinii społecznej, spotkań i konsultacji, warsztatów z udziałem interesariuszy Strategii. Atuty Miasta Niski, spadający poziom bezrobocia Dobre zabezpieczenie osób wymagających pomocy społecznej Możliwość skorzystania przez osoby starsze z usług pomocy społecznej za dopłatą Słabości Miasta Niewystarczająca liczba miejsc w żłobkach w stosunku do potrzeb Niski poziom integracji mieszkańców Niewystarczające nakłady na mieszkania komunalne Niewystarczająca profilaktyka zdrowotna i promocja zdrowia Duża skala zjawiska roszczeniowych postaw wobec miasta i instytucji pomocy społecznej Bardzo szeroka oferta rekreacyjna i sportowa Rozwinięta infrastruktura sportowa (boiska, baseny, siłownie, siłownie na świeżym powietrzu) Dobry dostęp do informacji na temat oferty kulturalnej Rosnąca liczba wydarzeń rekreacyjnych i okolicznościowych, które organizowane są przez społeczność lokalną, wspólnoty mieszkaniowe, szkoły Szeroka oferta kulturalna, sportowa i rekreacyjna dla seniorów Dobry poziom nauczania w szkołach - wysokie wyniki egzaminów Stała poprawa stanu infrastruktury szkolnej, w tym szkoły zawodowej Funkcjonowanie świetlic z programem profilaktycznym na każdym z osiedli Słabo rozwinięte instytucje otoczenia biznesu Monokultura struktury przemysłu w mieście (dominujący przemysł chemiczny) Słaby rynek wewnętrzny Niski poziom wynagrodzeń i duży udział umów śmieciowych w firmach działających w mieście Specyficzna struktura społeczna mieszkańców (duży udział ludności napływowej; struktura społeczna historycznie ukształtowana poprzez funkcje wojskowe) Mały zachowany niematerialny dorobek kulturowy miasta 8
Działające organizacje pozarządowe Rozwinięta oferta organizacji pozarządowych adresowana do seniorów Rosnąca liczba organizacji pozarządowych (ok. 20) aktywnych w pozyskiwaniu środków z gminy Unikatowa atrakcyjność przyrodnicza miasta (wyjątkowe położenie w widłach rzek) Dobre położenie komunikacyjne (multimodalność) Lotnisko Warszawa Modlin Bliskość Warszawy Wiodąca marka turystyczna: Twierdza Modlin Atrakcyjny potencjał kulturowy i przyrodniczy miasta Atrakcyjny potencjał gospodarczy, kulturowy i przyrodniczy Twierdzy Modlin Niewystarczająca współpraca podmiotów branży turystycznej Niewykorzystany potencjał turystyczny miasta Nierozwinięte sieciowe zintegrowane produkty turystyczne Brak obcojęzycznych usług przewodnickich Niska atrakcyjność turystyczna centrum miasta Mała atrakcyjność architektoniczna centrum miasta Mała atrakcyjność estetyczna przestrzeni publicznych i funkcjonalności małej architektury Niewykorzystany potencjał historycznej wielokulturowości miasta Systematyczna modernizacja infrastruktury technicznej liniowej i punktowej Systematyczna rozbudowa sieci dróg gminnych 95% miasta pokryte miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Planowana realizacja zamierzeń Lokalnego Programu Rewitalizacji Bardzo dobra dostępność terenów pod inwestycje i budownictwo mieszkaniowe Tereny inwestycyjne dla różnych funkcji będące własnością miasta Niezintegrowany i niedostatecznie rozwinięty system ścieżek rowerowych Niedostosowana do potrzeb mieszkańców komunikacja publiczna Utrudnienia w przemieszczaniu się mieszkańców wynikające z podzielenia miasta rzekami i szlakiem kolejowym Niedostatek środków finansowych na modernizację infrastruktury Stare, niezaktualizowane plany zagospodarowania przestrzennego Niezaktualizowane studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Edukacja ekologiczna prowadzona w szkołach i przedszkolach Polityka ekologiczna miasta Urząd przyjazny dla przedsiębiorców Rozwijająca się branża hotelowa Rozwijające się budownictwo wielorodzinne Atrakcyjność ekonomiczna i środowiskowa miasta Niska gotowość przedsiębiorców do organizowania się Niedostatek silnych liderów w środowisku przedsiębiorców Zły stan technicznej dużej części budynków komunalnych Mała innowacyjne rozwiązania problemów miasta Wysokie koszty ogrzewania Nieekologiczne zachowania części mieszkańców 9
Szanse Dostęp do kultury i edukacji oraz rynku pracy w Warszawie Dostosowywanie kierunków kształcenia w szkołach średnich do potrzeb rynku pracy Komercjalizacja usług opieki społecznej dla seniorów Bogactwo krajowych i zagranicznych dobrych praktyk w zakresie rozwijania aktywności i rozwiązywania problemów społecznych Dostępność transportowa i komunikacyjna Współpraca z Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków Rozwój gospodarczy ościennych gmin Zagrożenia Brak rozwiązań systemowych w zakresie wychodzenia z problemu dziedziczenia biedy, wykluczenia społecznego Niewystarczający poziom bezpieczeństwa na nowej ul. Modlińskiej (droga wojewódzka nr 630) - duża liczba wypadków Brak regulacji prawnych pozwalających na likwidację sytuacji pobierania środków przeznaczonych dla bezrobotnych przez osoby pracujące w szarej strefie Wysoka konkurencyjność poziomu wynagrodzeń na rynku pracy w Warszawie Bardzo duża konkurencyjność oferty handlowej Warszawy Dostępność środków w ramach programów pomocy UE w okresie 2014-2020 Dostępne środki na podnoszenie kompetencji zawodowych, zdobywanie doświadczenia Dostępność środków zewnętrznych na realizację przedsięwzięć Programu Rewitalizacji Niski poziom zaufania społecznego w Polsce w stosunku do innych krajów obywatelskich (do instytucji publicznych oraz w relacjach pomiędzy obywatelami) Złożona struktura własnościowa poszczególnych elementów nabrzeża i rzek, utrudniająca zagospodarowanie w należyty sposób terenów rzek i nabrzeży oraz korzystanie z nich Potencjał społeczny, gospodarczy,, kulturowy i turystyczny Warszawy Zamierzenia inwestycyjne właścicieli obiektów zabytkowych Twierdzy Modlin (koszary - smart city, spichlerz) Rosnący popyt na rynku turystycznym Duża dynamika wzrostu popytu na turystykę weekendową Drenaż rynku pracy w mieście ze względu na bliskość Warszawy Atrakcyjność oferty usługowej, kulturalnej, edukacyjnej Warszawy Bogata oferta instytucji otoczenia biznesu w Warszawie 10
Postępujące zjawisko wirtualizacji życia, wyłączania się ludzi z bezpośrednich relacji, związane z rozwojem nowych technologii informacyjno- komunikacyjnych Postępująca alienacja ludzi związana ze sposobem zaspokajania codziennych potrzeb (transport indywidualny zamiast publicznego, zakupy przez Internet) Starzejące się społeczeństwo Lokalizacja zakładów przemysłu chemicznego w granicach miasta Regulacje dotyczące funkcjonowania Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Regulacje dotyczące obrotu zasobem mieszkaniowym gminy Regulacje prawne dotyczące zarządzania drogami na poziomie krajowym i wojewódzkim Nadmierne zmiany legislacyjne - mała stabilność prawa Zmniejszenie dostępu do środków zewnętrznych po roku 2020 11
12
4.WIZJA MIASTA Wizja w Strategii rozwoju miasta jest wyobrażeniem pożądanego wizerunku i pozycji miasta w danym okresie w przyszłości przy założeniu wystąpienia korzystnych uwarunkowań. Nowy Dwór Mazowiecki w 2030 r. to miasto: Wysokiego komfortu zamieszkania zielone i estetyczne, troszczące się o ład przestrzenny o wysokim poziomie warunków do życia wykorzystujące w pełni potencjał turystyczny (przyrodniczy i kulturowy) dobrze rozwiniętych usług, w tym usług publicznych o wysokim standardzie o konkurencyjnej i zdywersyfikowanej gospodarce Otwartej i zintegrowanej wspólnoty zintegrowanych mieszkańców o silnej tożsamości lokalnej innowacyjne w działaniu i kreatywnie podchodzące do pojawiających się wyzwań dbające o pamięć o lokalnej historii i dziedzictwie atrakcyjne dla pracowników i pracodawców O dobrze zorganizowanej przestrzeni publicznej kierujące się ideą zrównoważonego rozwoju nowoczesnej infrastruktury społecznej i komunikacyjnej z zagospodarowanymi brzegami rzek i rozwiniętą infrastrukturą rzeczną wspierające rozwój przedsiębiorczości i otwarte na nowe inwestycje 13
5.MISJA Misja jest syntetycznie sformułowaną najogólniejszą koncepcją działania miasta, która określa najwyższego poziomu cel. Misja w Strategii tworzonej we współpracy z partnerami społecznymi stanowi również wspólne zobowiązania wobec przyszłości. Misja Miasta Nowego Dworu Mazowieckiego do roku 2030 Nowy Dwór Mazowiecki to efektywnie zarządzane miasto, przyjazne mieszkańcom, przedsiębiorcom i turystom, w którym historia przeplata się z nowoczesnością w widłach 3 rzek. 14
6.CELE I PRZEDSIĘWZIĘCIA ROZWOJU MIASTA Realizacji wizji i misji miasta służą cele strategiczne. Cele te określają rezultaty o istotnym znaczeniu dla długofalowego rozwoju miasta i ukierunkowują wykorzystanie zasobów miasta, także będących w kompetencjach sektora prywatnego i pozarządowego. Do celów strategicznych przypisane są cele operacyjne, które wyznaczają kierunki działań dotyczące zadań realizacyjnych. Cele strategiczne, cele operacyjne oraz zadania realizacyjne powstały w procesie konsultacji społecznych, podczas warsztatów z instytucjami oraz zainteresowanymi osobami reprezentującymi różne grupy społeczne. 6.1. CELE STRATEGICZNE Cele strategiczne zostały sformułowane w 3 głównych obszarach funkcjonowania miasta. CEL STRATEGICZNY 1. MIASTO WYSOKIEJ JAKOŚCI ŻYCIA CEL STRATEGICZNY 2. MIASTO ATRAKCYJNYCH I FUNKCJONALNYCH PRZESTRZENI CEL STRATEGICZNY 3. MIASTO SPÓJNEJ I INNOWACYJNEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ 15
Cel strategiczny 1. Miasto wysokiej jakości życia Cel strategiczny 2. Miasto atrakcyjnych i funkcjonalnych przestrzeni Cel strategiczny 3. Miasto spójnej i innowacyjnej polityki gospodarczej Cel operacyjny 1.1. Zaspokojenie potrzeb w zakresie warunków życia mieszkańców Cel operacyjny 1.2. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców Cel operacyjny 2.1. Rozwinięty przemysł spotkań Cel operacyjny 2.2. Zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta Cel operacyjny 3.1. Rozwój rynku w sektorze usług Cel operacyjny 3.2. Dostosowanie profili kształcenia w placówkach edukacji funkcjonujących w mieście do potrzeb rynku pracy poprzez współpracę z przedsiębiorcami Cel operacyjny 1.3. Zaspokojenie potrzeb w zakresie pomocy społecznej i opieki Cel operacyjny 1.4. Wysoki poziom zaspokojenia potrzeb kulturalnych, rekreacyjnych i edukacyjnych mieszkańców Cel operacyjny 1.5. Doskonalenie obsługi klienta w Urzędzie Miasta Cel operacyjny 2.3. Poprawa jakości powietrza w mieście Cel operacyjny 2.4. Utrzymanie i udoskonalanie wysokiej dostępności komunikacyjnej miasta Cel operacyjny 2.5. Wysoki poziom ładu przestrzennego w mieście Cel operacyjny 3.3. Wzrost wpływów z tytułu podatków do budżetu miasta Cel operacyjny 2.6. Utrzymanie dobrej dostępności terenów inwestycyjnych na terenie miasta Cel operacyjny 2.7. Rozwój miejsc aktywnego wypoczynku 16
6.1.1. CEL STRATEGICZNY 1. MIASTO WYSOKIEJ JAKOŚCI ŻYCIA Pierwszy cel strategiczny dotyczy obszaru społecznego i zostanie osiągnięty poprzez realizację 5 celów operacyjnych: Cel strategiczny 1: Miasto wysokiej jakości życia Cel operacyjny 1.1. Zaspokojenie potrzeb w zakresie warunków życia mieszkańców Cel operacyjny 1.2. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców Cel operacyjny 1.3. Zaspokojenie potrzeb w zakresie pomocy społecznej i opieki Cel operacyjny 1.4. Wysoki poziom zaspokojenia potrzeb kulturalnych, rekreacyjnych i edukacyjnych mieszkańców Cel operacyjny 1.5. Doskonalenie obsługi klienta w Urzędzie Miasta 17
ZADANIA REALIZACYJNE Cel operacyjny 1.1. Zaspokojenie potrzeb w zakresie warunków życia mieszkańców 1. Pozyskanie mieszkań dla osób, które opuszczają pieczę zastępczą 2. Konsekwentne nadzorowanie monitoringu i jego dalsza rozbudowa 3. Dalsze prowadzenie akcji edukacyjnoinformacyjnych związanych z tematyką psów w mieście od najmłodszych lat 4. Współpraca z Nadleśnictwem w Jabłonnej w celu rozwiązania problemu z dzikami chodzącymi swobodnie po terenie miasta 5. Systematyczna modernizacja budynków komunalnych 6. Prowadzenie edukacji nt. kultury komunikacji, w tym rowerowej (prawa i obowiązki rowerzystów, pieszych i kierowców samochodów), edukacja od przedszkola Cel operacyjny 1.2. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców 1. Propagowanie zdrowego stylu życia w szczególności poprzez prowadzenie programów edukacyjnych, imprez rekreacyjnych 2. Zapewnienie szerszej oferty wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla dzieci i młodzieży 3. Wspieranie rozwoju opieki lekarskiej 18
Cel operacyjny 1.3. Zaspokojenie potrzeb w zakresie pomocy społecznej i opieki 1. Działania edukacyjne mające na celu stymulowanie młodszego pokolenia zagrożonego demoralizacją i wykluczeniem społecznym do zmiany sposobu życia poprzez pokazywanie dobrych przykładów 2. Działania mające na celu rozpraszanie rodzin z problemami, zagrożonych wykluczeniem społecznym wśród rodzin bez dysfunkcji, nie tworzenie gett 3. Ponawianie akcji informacyjnej dot. zbiórki odzieży na terenie miasta 4. Zmniejszenie opłat za korzystanie ze żłobka i zapewnienie żłobka w innej części miasta Cel operacyjny 1.4. Wysoki poziom zaspokojenia potrzeb kulturalnych, rekreacyjnych i edukacyjnych mieszkańców 1. Stałe rozszerzanie propozycji zajęć w Nowodworskim Ośrodku Kultury dla wszystkich grup mieszkańców ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży, w tym w wieku 18+ oraz seniorów 2. Udostępnienie infrastruktury dla młodzieży, gdzie mogłaby spędzać wolny czas 3. Badanie potrzeb młodzieży nt. preferencji dot. spędzania czasu wolnego i realizacja programu rozwinięcia oferty rekreacyjnej dla młodzieży zgodnie z wynikami badania 4. Prowadzenie programu aktywizacyjnego i budującego tożsamość z miastem wszystkich mieszkańców 5. Podtrzymanie integracji rodzin, które spotykają się na placach zabaw w celu wspólnej aktywności na rzecz miasta 6. Zapewnienie dobrej dostępności do instytucji kultury na terenie całego miasta, w tym w Modlinie Twierdzy (domu kultury, biblioteki publicznej, miejskiego placu zabaw) 7. Wzmocnienie roli Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Maz. w środowisku lokalnym z uwzględnieniem jej działań w zakresie ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego 19
Cel operacyjny 1.4. Wysoki poziom zaspokojenia potrzeb kulturalnych, rekreacyjnych i edukacyjnych mieszkańców 8. Zapewnienie oferty kulturalnej spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców (spotkania, dyskoteki, imprezy dające możliwość integracji) 9. Wspieranie organizacji pozarządowych pielęgnujących dziedzictwo kulturowe NDM 10. Poszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży 11. Edukacja mieszkańców w zakresie dziedzictwa kulturowo historycznego Cel operacyjny 1.5. Doskonalenie obsługi klienta w Urzędzie Miasta 1. Punkt obsługi mieszkańców na parterze, gdzie w jednym miejscu można uzyskać kompleksowe informacje i załatwić najważniejsze sprawy. 2. Płatność kartą w urzędzie 3. Miejsce dla dzieci w urzędzie 4. Transmisje online z ważnych wydarzeń w mieście 5. Internet dostępny w miejscach publicznych 6. Zwiększenie aktywności i dostępności cyfrowej: e-administracji 7. Konsultacje społeczne przez Internet: e- konsultacje 8. Dostosowanie budynku dla osób o ograniczonych możliwościach ruchowych 20
6.1.2. CEL STRATEGICZNY 2. MIASTO ATRAKCYJNYCH I FUNKCJONALNYCH PRZESTRZENI Drugi cel strategiczny dotyczy obszaru infrastruktury i środowiska. Zostanie osiągnięty poprzez realizację 6 celów operacyjnych: Cel strategiczny 2: Miasto atrakcyjnych i funkcjonalnych przestrzeni Cel operacyjny 2.1. Rozwinięty przemysł spotkań Cel operacyjny 2.2. Zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta Cel operacyjny 2.3. Poprawa jakości powietrza w mieście Cel operacyjny 2.4. Utrzymanie i udoskonalanie wysokiej dostępności komunikacyjnej miasta Cel operacyjny 2.5. Wysoki poziom ładu przestrzennego w mieście Cel operacyjny 2.6. Utrzymanie dobrej dostępności terenów inwestycyjnych na terenie miasta Cel operacyjny 2.7. Rozwój miejsc aktywnego wypoczynku 21
ZADANIA REALIZACYJNE Cel operacyjny 2.1. Rozwinięty przemysł spotkań 1. Wspieranie inwestycji właścicieli obiektów zabytkowych Twierdzy Modlin, które pozwolą na rozwinięcie przemysłu spotkań 2. Skomunikowanie najważniejszych turystycznie i rekreacyjnie miejsc (lotnisko w Modlinie, stacja PKP Modlin, Twierdza Modlin, Spichlerz i dawna Stocznia) 3. Opracowanie i wdrożenie zintegrowanego produktu turystyki biznesowej Cel operacyjny 2.2. Zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta 1. Wypracowanie koncepcji zintegrowanych produktów turystycznych we współpracy z gminami ościennymi, na których terenie znajdują się forty Twierdzy Modlin 2. Wspieranie działań na rzecz współpracy podmiotów branży turystycznej 3. Zagospodarowanie brzegów rzek dla funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnych 4. Wspieranie inicjatyw i inwestycji mających na celu rozwijanie infrastruktury nadrzecznej 5. Rozwój infrastruktury turystycznej i około turystycznej 6. Stały monitoring stanu technicznego szlaków turystycznych 22
Cel operacyjny 2.3. Poprawa jakości powietrza w mieście Cel operacyjny 2.4. Utrzymanie i udoskonalanie wysokiej dostępności komunikacyjnej miasta 1. Modernizacja ciepłowni (OZE) 2. Lobbowanie na rzecz rozwoju infrastruktury niskoemisyjnej 3. Wsparcie mieszkańców w zakresie wymiany i eksploatacji źródeł ciepła i przyłączenia do miejskiej sieci ciepłowniczej 1. Uzbrojenie dróg gminnych w infrastrukturę techniczną 2. Kontynuacja modernizacji dróg gminnych 3. Lobbowanie na rzecz rozwoju bezpośrednich połączeń kolejowych stacja Modlin - lotnisko 4. Kontynuacja współpracy z zewnętrznymi zarządcami dróg 5. Budowa zintegrowanego systemu ścieżek rowerowych w mieście, połączonych z ościennymi gminami i wypożyczalnią rowerów 6. Poprawa dostępności komunikacji lokalnej 7. Poprawa dostępności miejsc parkingowych w centrum miasta 8. Wdrożenie systemu Park and Ride 9. Zwiększenie przepustowości dróg w mieście poprzez m.in. rozwój przepraw rzecznych 10. Lobbowanie na rzecz wdrożenia wspólnego biletu Kolei Mazowieckich i ZTM 23
Cel operacyjny 2.5. Wysoki poziom ładu przestrzennego w mieście 1. Wdrożenie programu zachęt sprzyjającego podnoszeniu estetyki w mieście 2. Działania zmierzające do utrzymania Miejskiego Konserwatora Zabytków jako lokalnego eksperta ds. estetyki i ładu przestrzennego 3. Wdrożenie projektu dotyczące zagospodarowania wału na Wiśle 4. Potrzeba zwiększenia dbałości o czystość miasta, w tym w Parku Trzech Kultur 5. Stała aktualizacja miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Cel operacyjny 2.6. Utrzymanie dobrej dostępności terenów inwestycyjnych na terenie miasta Cel operacyjny 2.7. Rozwój miejsc aktywnego wypoczynku 1. Kontynuacja polityki miasta w zakresie obrotu gruntami inwestycyjnymi 2. Dozbrojenie terenów inwestycyjnych (w tym Kępa Nowodworska) 3. Zwiększenie budżetu na scalanie gruntów inwestycyjnych 1. Rewitalizacja Placu Solnego - Centrum nad rzeką (miejsce wypoczynku i spotkań mieszkańców) 2. Zieleń w mieście - program obejmujący powstanie nowych parków, skwerów, rewitalizacji starych, dbanie o zieleń oraz czystość i wykorzystanie zieleni na ziemnych fortyfikacjach 3. Nowe miejsca aktywnego wypoczynku dla dzieci i młodzieży: m.in. place zabaw 24
6.1.3. CEL STRATEGICZNY 3. MIASTO SPÓJNEJ I INNOWACYJNEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ Trzeci cel strategiczny dotyczy obszaru gospodarki i zostanie osiągnięty poprzez realizację 3 celów operacyjnych: Cel strategiczny 3: Miasto spójnej i innowacyjnej polityki gospodarczej Cel operacyjny 3.1. Rozwój rynku w sektorze usług Cel operacyjny 3.2. Dostosowanie profili kształcenia w placówkach edukacji funkcjonujących w mieście do potrzeb rynku pracy poprzez współpracę z przedsiębiorcami Cel operacyjny 3.3. Wzrost wpływów z tytułu podatków do budżetu miasta 25
ZADANIA REALIZACYJNE Cel operacyjny 3.1. Rozwój rynku w sektorze usług 1. Opracowanie i wdrożenie polityki wspierania przedsiębiorczości w mieście (w tym gospodarki opartej na wiedzy) 2. Wprowadzenie instrumentów zachęcających do korzystania z oferty usług w mieście 3. Wspieranie inicjatyw na rzecz zwiększania kultury biznesu Cel operacyjny 3.2. Dostosowanie profili kształcenia w placówkach edukacji funkcjonujących w mieście do potrzeb rynku pracy poprzez współpracę z przedsiębiorcami 1. Prowadzenie badań i prognozowanie zmian na rynku pracy 2. Inicjowanie przez miasto różnych form współpracy placówek edukacji z firmami działającymi w mieście 3. Lepsze dostosowanie oferty edukacyjnej Zespołu Szkół nr 2 do potrzeb lokalnego rynku pracy 4. Inicjowanie i podtrzymywanie współpracy między zakładami pracy a szkołami, w celu umożliwienia odbycia atrakcyjnych praktyk i staży młodzieży nowodworskiej Cel operacyjny 3.3. Wzrost wpływów z tytułu podatków do budżetu miasta 1. Wspieranie inicjatyw promujących rzetelnych pracodawców 2. Opracowanie i wdrożenie polityki gospodarczej i promocji miasta 3. Stworzenie i wdrożenie systemu zachęt dla osób indywidualnych i podmiotów gospodarczych, który zwiększy liczbę osób i podmiotów rozliczających się z podatków w Nowym Dworze Mazowieckim 26
7. WDROŻENIE STRATEGII WRAZ Z PROCEDURĄ MONITOROWANIA I EWALUACJI 7.1. ZAŁOŻENIA SYSTEMU WDRAŻANIA Strategia Nowego Dworu Mazowieckiego na lata 2018-2030 jest dokumentem określającym główne kierunki rozwoju, stworzonym razem z mieszkańcami. Pozostałe dokumenty strategiczne, plany oraz programy miasta mają charakter niższego rzędu wobec Strategii. Wdrożenie Strategii będzie odbywało się poprzez przygotowanie szczegółowych działań operacyjnych. Działania te będą formułowane pojedynczo lub zbiorczo w ramach zadań realizacyjnych. Ich przygotowanie, a następnie wykonanie będzie miało miejsce na podstawie decyzji podejmowanych przez odpowiednie jednostki działające na terenie miasta, m. in. samodzielnych decyzji władz samorządowych, samodzielnych decyzji instytucji publicznych innych niż Miasto, samodzielnych decyzji podmiotów sektora prywatnego, samodzielnych decyzji organizacji pozarządowych, indywidualnych decyzji mieszkańców oraz ich nieformalnych grup i środowisk, wspólnych decyzji z udziałem partnerów z różnych sektorów: publicznego, prywatnego i pozarządowego. Głównym podmiotem zaangażowanym w realizację Strategia będą władze miasta Nowego Dworu Mazowieckiego. Strategia będzie realizowana także przez innych partnerów instytucjonalnych i społecznych, w tym niesamorządowe instytucje publiczne, sektor prywatny oraz pozarządowy. Kluczowym zadaniem, warunkującym powodzenie przedsięwzięć Strategii jest zaangażowanie wszystkich istotnych z puntu widzenia rozwoju miasta interesariuszy i partnerów. Od umiejętności współpracy, zdolności do wzajemnej komunikacji i radzenia sobie z różnicami interesów poszczególnych 27
partnerów i grup zależy sukces Strategii. Władze miasta będą pełniły różne rolę w procesie wdrażania strategii rozwoju, w szczególności będą: bezpośrednim, samodzielnym realizatorem działań, inicjatorem i animatorem działań, uczestnikiem działań podejmowanych wspólnie z innymi partnerami instytucjonalnymi i społecznymi, wspierającym organizacyjnie, technicznie i finansowo działania podejmowane przez partnerów instytucjonalnych i społecznych. Ze względu na złożoność zagadnienia, jakim jest programowanie rozwoju konieczne jest zbudowanie czytelnego i zintegrowanego systemu planowania rozwoju miasta. Dodatkowo programowanie rozwoju miasta wymaga zastosowanie wyspecjalizowanych metod i narzędzi w zakresie:. diagnozowania/badania stanu miasta, w tym badań społecznych i rynkowych, planowania rozwoju na poziomie strategicznym i operacyjnym, zarządzania rozwojem (wdrażania planów, monitorowania i ewaluacji), komunikacji i konsultacji społecznych. Stosowanie wyspecjalizowanych narzędzi wymaga zintegrowanego systemu informatycznego (sprzęt i oprogramowanie) oraz wysokich standardów pracy użytkowników tego systemu. Ponadto realizacji Strategii powinna opierać się na następujących zasadach: Dotyczących zarządzania: Kompleksowe (całościowe) podejście. Posiadanie priorytetów. Koncentracja środków na zadania o największych korzyściach społecznych. Weryfikowanie planów i działań z punktu widzenia zgodności z zasadami zrównoważonego rozwoju. Rozwijanie współpracy partnerów społecznych. Otwarta komunikacja z mieszkańcami. 28
Współpraca z partnerami w otoczeniu regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Stały monitoring realizacji Strategii Konsekwencja w realizacji zadań dla długookresowych celów Strategii.. Dotyczących idei zrównoważonego rozwoju: Zachowanie szansy dla przyszłych pokoleń na realizację ich potrzeb. Poszanowanie zasobów ze względu na ich ograniczoność. Harmonizowanie ekologicznych, społecznych i ekonomicznych celów rozwoju. Długookresowe podejście do analizowania, planowania i urzeczywistniania celów rozwoju. Kolejnym wymogiem dotyczącym dokumentów o charakterze strategicznym jest wewnętrzny system monitorowania i ewaluacji postępów we wdrażaniu oraz osiąganiu założonych celów. Celem systemu monitorowania i ewaluacji jest: ocenianie skuteczności Strategii, wczesne ostrzeganie przed zagrożeniami, wykrywanie zbliżania się do momentów, w których następuje konieczność zmiany drogi rozwoju miasta, dostarczenie informacji niezbędnych do ewaluacji i w konsekwencji podjęcia decyzji o aktualizacji całej Strategii lub niektórych jej elementów. Zakres monitorowania i ewaluacji obejmuje: realizację Strategii (np. czy terminy rozpoczęcia i zakończenia przedsięwzięć są zgodne z harmonogramem), uzyskiwane wskaźniki pomiaru realizacji szczegółowych kierunków działań oceniające stopień ich osiągnięcia, czynniki rozwojowe wewnętrzne i w otoczeniu, które w istotny sposób wpłynęły na Strategię, z punktu widzenia rozpoznania ich zmian w stopniu uzasadniającym 29
aktualizację Strategii, a przynajmniej dokonanie analizy stopnia jej aktualności. Szczególną rolę odgrywają czynniki, których analiza pozwoli zdiagnozować ewentualne zagrożenia dla realizacji Strategii. System ten będzie obejmował dwa podsystemy: podsystem monitoringu i podsystem ewaluacji. 7.2. MONITORING Podsystem monitoringu będzie obejmował zbieranie i selekcjonowanie informacji przez jednostki odpowiedzialne za pozyskiwanie, gromadzenie, przechowywanie i przetwarzanie informacji niezbędne do wyliczania wskaźników monitoringu. Monitoring będzie przeprowadzany w sposób ciągły. Obserwacja procesu realizacji Strategii, w tym rezultatów jakie ona przynosi będzie podstawowym warunkiem pozyskania rzetelnych danych umożliwiających dokonanie oceny Strategii, w której cele Strategiczne będą osiągane poprzez cele operacyjne z przypisanymi do nich zadaniami realizacyjnymi. Wskaźnikiem realizacji celów strategicznych będzie stopień zrealizowania celów operacyjnych, ewentualnie uzupełniony o wybrane dane. Cele operacyjne będą posiadały określone wskaźniki produktu lub rezultatu, wyliczane w procesie monitoringu. Kluczowym zadaniem monitoringu jest porównanie osiągniętych wartości wskaźników do ich wartości planowanych (oczekiwanych) w odniesieniu do kierunków działań wskazanych w Strategii. Uzupełnieniem oceny opartej na wskaźnikach mogą być cykliczne badania opinii mieszkańców lub konsultacje społeczne. Sposób prowadzenia monitoringu Podsystem monitoringu określa: 1) Źródła, częstotliwość pozyskiwania informacji. Niezbędne jest wykorzystywanie różnych źródeł informacji. Część informacji będzie pozyskiwana z istniejących systemów monitoringu i wyspecjalizowanych instytucji. Ich zasoby informacyjne, zwłaszcza standardowo publikowane, mają jednak ograniczoną przydatność. Celowe będzie zorganizowanie pozyskiwania informacji z innych instytucji oraz organizowanie okresowych badań (np. ankietowych). 30
Pozyskiwanie danych dla potrzeb monitoringu celów operacyjnych będzie dokonywane co roku. 2) Sposób gromadzenia, przetwarzania, porządkowania i przechowywania informacji Gromadzenie danych dla potrzeb monitoringu będzie dokonywane przez jednostki organizacyjne Urzędu Miasta. Odpowiedzialność tych jednostek organizacyjnych będzie obejmowała: gromadzenie, weryfikację oraz przetwarzanie i przechowywanie danych odpowiednio do przypisanej grupy wskaźników. Jednostki odpowiedzialne wykorzystują jako źródła informacji wszystkie cyklicznie przygotowywane w Urzędzie oraz jednostkach podległych dane sprawozdawcze. W przypadku wskaźników, dla których Urząd nie będzie dysponował danymi, jednostka odpowiedzialna pozyska te informacje ze źródeł zewnętrznych. Badania opinii będą wymagane w przypadku wskaźników, dla których Urząd nie będzie posiadał własnych oraz zewnętrznych źródeł informacji dla ich wyliczenia. Niezależnie od badań prowadzonych w ramach monitoringu Urząd Miasta określi zakres niezbędnych badań dla potrzeb ewaluacji. Badania przewidziane dla potrzeb monitoringu i ewaluacji będą odpowiednio uwzględnione w budżecie miasta na podstawie wyników analizy rynku. 3) Zakres i częstotliwość sporządzania okresowych raportów oraz ich adresatów, Raporty dwuletnie Zakres raportów okresowych będzie obejmował wszystkie cele operacyjne oraz wskaźniki monitorowania. Raporty dwuletnie wykorzystywane będą do bieżącego zarządzania Strategią przez wszystkie jednostki odpowiedzialne za realizację przypisanych im zadań. Raport dwuletni przedkładany do informacji Radzie Miejskiej oraz na stronie internetowej Urzędu Miasta. Raporty doraźne W sytuacji wystąpienia ważnych, niedających się przewidzieć okoliczności zewnętrznych o charakterze politycznym, ekonomicznym, społecznym, technologiczno-technicznym, ekologicznym (środowiskowym) i regulacyjnym (prawnym) lub okoliczności wewnętrznych, może być opracowany raport doraźny na podstawie jednorazowej decyzji Burmistrza Miasta. Przeglądy doraźne swoim zakresem mogą objąć wszystkie obszary 31
ujęte w Strategii (przegląd pełny) albo mogą mieć charakter przeglądu selektywnego, który będzie obejmował wybraną jeden lub kilka obszarów realizowanej Strategii. Rezultatem przeglądu doraźnego będzie raport zawierający oprócz części analitycznej wnioski i rekomendacje dotyczące potrzeby i zakresu ewentualnej aktualizacji Strategii. 4) Zasady udostępniania informacji z monitoringu Dane zawarte w raportach rocznych z monitoringu będą udostępniane publicznie poprzez stronę internetową Urzędu Miasta. Proces monitorowania obejmuje: zdefiniowanie wskaźników dla poszczególnych celów operacyjnych Strategii, określenie procedury monitorowania, wyznaczenie wydziałów i osób odpowiedzialnych za pozyskiwanie, przetwarzanie i udostępnianie poszczególnych grup wskaźników, koordynowanie przez Urząd Miasta procesu monitorowania i administrowania bazą danych. 7.3. EWALUACJA Podsystem ewaluacji będzie obejmował ocenę i interpretację zgromadzonych w podsystemie monitoringu danych. Dla prowadzonej oceny wykorzystana zostanie ewaluacja on-going (dokonywanie okresowej, bieżącej oceny realizacji Strategii i jej wpływu na rozwój Miasta). Zgodnie z definicją ewaluacja jest badaniem społeczno-ekonomicznym, które jest realizowane w celu oceny jakości i efektów wdrażanej Strategii. Ocena taka dokonywana jest w oparciu o odpowiednie kryteria. W wytycznych Komisji Europejskiej wskazano następujące kryteria ewaluacji: trafność (ang. relevance) - czy cele Strategii odpowiadają potrzebom beneficjentów (różnych grup mieszkańców, przedsiębiorców, turystów)? 32
efektywność (ang. efficency) - czy działania w ramach realizacji projektu są racjonalne z ekonomicznego punktu widzenia? Czy ponoszone koszty są proporcjonalne do osiąganych efektów? skuteczność (ang. effectivenness) - czy wdrażanie działań w ramach Strategii przyczynia się do realizacji założonych celów strategicznych? użyteczność (ang. utility) - czy realizacja Strategii przyczynia się do lepszego zaspokojenia potrzeb beneficjentów i rozwiązywania zidentyfikowanych problemów? Czy beneficjenci faktycznie korzystają z efektów działań? Czy pojawiają się niepożądane, negatywne efekty uboczne realizowanych działań? trwałość (ang. sustainability) - Czy pozytywne skutki realizacji Strategii mają charakter stały? Czy efekty działań będą trwałe? Ewaluacja będzie polegała na analizie informacji uzyskanych z systemu monitoringu i badań opinii mieszkańców. Kryteriami oceny realizacji strategii będą: osiągnięty poziom wskaźników celów operacyjnych wpływających na realizację celów strategicznych, poziom rozwiązywania problemów zidentyfikowanych w Strategii. W ewaluacji wykorzystane zostaną dane pochodzące z podsystemu monitorowania, uwzględniające wskaźniki produktu lub rezultatu odnoszące się do celów operacyjnych. Badanie ewaluacyjne Badanie ewaluacyjne będzie prowadzone co 2 lata. Urząd Miasta odpowiada za jego przeprowadzenie. i określi szczegółowy zakres i metodę badania ewaluacyjnego. Badanie ewaluacyjne będzie realizowane na podstawie danych dostarczonych z podsystemu monitoringu. Raporty z ewaluacji Strategii Na podstawie badań ewaluacyjnych, sporządzany będzie raport z ewaluacji Strategii. Okresowe raporty z ewaluacji będą opisywały stan realizacji Strategii w układzie narastającym. Raporty z ewaluacji będą udostępniane publicznie na stronie internetowej Urzędu Miasta. 33
7.4. WSKAŹNIKI REALIZACJI CELÓW OPERACYJNYCH Wskaźniki dla systemu monitorowania Strategii Rozwoju zostały przypisane wszystkim celom operacyjnym. Wskaźniki te będą mogły być również wykorzystane przy opracowywaniu wniosków o dofinansowanie projektów ze środków zewnętrznych. Do każdego z celów operacyjnych zostały przypisane odpowiednie miejskie jednostki organizacyjne odpowiedzialne za przekazanie odpowiednich danych i informacji. Cel strategiczny 1: Miasto wysokiej jakości życia Cel operacyjny Wskaźniki Źródło 1.1. Zaspokojenie potrzeb w zakresie warunków życia mieszkańców 1.2. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców 1.3. Zaspokojenie potrzeb w zakresie pomocy społecznej i opieki 1.4. Wysoki poziom zaspokojenia potrzeb kulturalnych i edukacyjnych mieszkańców 1.5. Doskonalenie obsługi klienta w Urzędzie Miasta Wskaźnik zadowolenia z jakości życia mieszkańców Liczba programów profilaktyki zdrowotnej (szt.) Liczba miejsc dla dzieci i młodzieży w poradniach psychologicznopedagogicznych (szt.) Średnia długość życia mieszkańców (lata) Liczba mieszkańców korzystających z pomocy społecznej (os.) Liczba miejsc w żłobkach (szt.) Liczba wydarzeń kulturalnych (szt.) Liczba uczestników organizowanych wydarzeń (os.) Liczba uczestników zajęć stałych na 100 mieszkańców Poziom satysfakcji z obsługi klienta w Urzędzie Miasta Badanie ankietowe Urząd Miasta Nowodworskie Centrum Medyczne Urząd Stanu Cywilnego Urząd Miasta Urząd Miasta Nowodworski Ośrodek Kultury Badanie satysfakcji klienta 34
Cel strategiczny 2: Miasto atrakcyjnych i funkcjonalnych przestrzeni Cel operacyjny Wskaźniki Źródło 2.1. Rozwinięty przemysł spotkań 2.2. Zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta 2.3. Poprawa jakości powietrza w mieście 2.4. Utrzymanie i udoskonalanie wysokiej dostępności komunikacyjnej miasta 2.5. Wysoki poziom ładu przestrzennego w mieście 2.6. Utrzymanie dobrej dostępności terenów inwestycyjnych na terenie miasta 2.7. Rozwój miejsc aktywnego wypoczynku Liczba wdrożonych zintegrowanych produktów turystyki biznesowej (szt.) Wysokość środków finansowych przeznaczonych na wsparcie właścicieli obiektów zabytkowych Twierdzy Modlin, które pozwolą na rozwinięcie przemysłu spotkań (zł) Liczba miejsc noclegowych (szt.) Liczba udzielonych noclegów (szt.) Stężenie pyłów PM10 i PM2,5 w powietrzu Liczba miejsc parkingowych (szt.) Długość wybudowanych zintegrowanych ścieżek rowerowych (km) Ocena poziomu estetyki miasta dokonana w cyklicznie przeprowadzanych badaniach Powierzchnia uzbrojonych terenów inwestycyjnych (ha) Liczba programów dotyczących rozwoju terenów zielonych w mieście (szt.) Liczba nowych miejsc aktywnego wypoczynku dla mieszkańców (szt.) 35 Urząd Miasta Urząd Miasta Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie Urząd Miasta Badanie ankietowe Urząd Miasta Urząd Miasta
Cel strategiczny 3: Miasto spójnej i innowacyjnej polityki gospodarczej Cel operacyjny Wskaźniki Źródło 3.1. Rozwój rynku w sektorze usług 3.2. Dostosowanie profili kształcenia w placówkach edukacji funkcjonujących w mieście do potrzeb rynku pracy poprzez współpracę z przedsiębiorcami 3.3. Wzrost wpływów z tytułu podatków do budżetu miasta Liczba nowych inwestorów tworzących nowe miejsca pracy (szt.) Liczbo nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw w mieście (szt.) Liczba wdrożonych polityk dot. wspierania przedsiębiorczości w mieście (szt.) Liczba programów w zakresie dostosowania kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy (szt.) Wysokość wpływów środków do budżetu miasta z tytułu podatków (zł) Urząd Miasta Urząd Miasta Urząd Miasta 36
37
8. DIAGNOZA UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNO GOSPODARCZYCH MIASTA 8.1. INFORMACJE OGÓLNE Nowy Dwór Mazowiecki położony jest w środkowej części województwa mazowieckiego, 34 km na północny zachód od Warszawy. Miasto usytuowane jest na Nizinie Mazowieckiej nad trzema rzekami: Wisłą, Narwią (przechodzącą przez środek miasta) i Wkrą. Nowy Dwór Mazowiecki jest siedzibą powiatu nowodworskiego, w którego skład wchodzi 6 gmin: gmina miejska Nowy Dwór Mazowiecki, gmina miejsko-wiejska Nasielsk, gmina miejsko-wiejska Zakroczym, gmina wiejska Czosnów, gmina wiejska Leoncin oraz gmina wiejska Pomiechówek. Nowy Dwór Mazowiecki graniczy z 5 innymi gminami. Miasto sąsiaduje z gminami powiatu nowodworskiego: Czosnów, Pomiechówek, Zakroczym oraz powiatu legionowskiego: Jabłonna i Wieliszew. Rysunek 1. Położenie gminy miejskiej Nowy Dwór Mazowiecki na tle województwa mazowieckiego i powiatu nowodworskiego 38
Źródło: Opracowanie własne na podstawie portalu internetowego www.openstreetmap.org. Powierzchnia miasta wynosi 28,21 km 2. Nowy Dwór Mazowiecki został podzielony na następujące jednostki pomocnicze: Osiedle Nr 1 Centrum Miasta, Osiedle Nr 2 Osiedle Młodych, Osiedle Nr 3 Pólko, Osiedle Nr 4 Pólko, Osiedle Nr 5 Nowodworzanka, Osiedle Nr 6 Modlin Twierdza, Osiedle Nr 7 Modlin Stary, Osiedle Nr 8 Okunin, Osiedle Nr 9. Rysunek 2 Podział Nowego Dworu Mazowieckiego na osiedla 39
Źródło: Program Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023; Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. Na terenie miasta Nowy Dwór Mazowiecki znajduje się międzynarodowy port lotniczy Warszawa/Modlin, który powstał w celu odciążenia jedynego lotniska cywilnego w Warszawie i okolicach lotniska Okęcie. Tuż przy granicach miasta przeprowadzona została trasa szybkiego ruchu S7. Przez gminę biegnie linia kolejowa łącząca m.in. Warszawę, Kraków, Gdańsk, Olsztyn i Kielce. Prawa miejskie (chełmińskie) zostały nadane Nowemu Dworowi po raz pierwszy przez Ziemowita III, Księcia Mazowieckiego, już w 1374 r., natomiast za założyciela grodu uznaje się Konrada Mazowieckiego. Najstarsze zaś wzmianki o mieście pochodzą z odkrytych śladów działalności ludzkiej na terenie miasta datowanych na 4-2 tys. lat p.n.e. (epoka neolitu). Ponownie prawa miejskie Nowy Dwór otrzymał w 1544 r. z nadania Zygmunta Starego, a po raz kolejny w 1782 r. od Księcia Stanisława Poniatowskiego. Wciąż obecny jest militarny charakter miasta, gdyż duża powierzchnia miasta jest objęta terenami wojskowymi. W 1806 r. z rozkazu Napoleona rozpoczęła się budowa Twierdzy Modlin. Przyczyną tego były naturalne walory obronne położenia terenu u zbiegu trzech rzek. Obiekt był miejscem działań wojennych w okresie napoleońskim, w czasie powstania listopadowego oraz podczas I i II wojny światowej. 40
8.2. ROZWÓJ SPOŁECZNY 8.2.1. DEMOGRAFIA W 2016 r. w Nowym Dworze Mazowieckim mieszkało 28 548 osób. Analizując ostatnie 5 lat, liczba ta wzrastała w latach 2012 2014, w latach 2014 i 2015 utrzymywała się na podobnym poziomie, a następnie znacznie wzrosła (o 186 osób). Jedynie w Środzie Wielkopolskiej wzrost liczby mieszkańców w ostatnich dwóch z analizowanych lat był większy (wyniósł 238 osób). W trzech z pięciu jednostek porównawczych liczba mieszkańców w 2016 r. była niższa niż w 2015 r. Dynamika zmian liczby ludności w Nowym Dworze Mazowieckim między 2012 a 2016 r. wyniosła 101,0. Tabela 1. Liczba ludności w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna 2012 2013 2014 2015 2016 Dynamika (2012=100) Polska 38 533 299 38 495 659 38 478 602 38 437 239 38 432 992 99,7 woj. mazowieckie 5 301 760 5 316 840 5 334 511 5 349 114 5 365 898 101,2 powiat nowodworski 78 321 78 500 78 693 78 810 79 024 100,9 Nowy Dwór Mazowiecki 28 261 28 287 28 364 28 362 28 548 101,0 Bochnia 30 303 30 219 30 104 30 107 30 048 99,2 Brzeg 37 261 36 980 36 675 36 469 36 292 97,4 Środa Wielkopolska 31 114 31 275 31 426 31 591 31 829 102,3 Świdnik 40 373 40 225 40 078 40 040 39 885 98,8 Wyszków 39 075 39 161 39 172 39 209 39 324 100,6 Źródło: GUS BDL. 41
Wykres 1. Liczba ludności w mieście Nowy Dwór Mazowiecki w latach 2012-2016 28 600 28 548 28 500 28 400 28 364 28 362 28 300 28 261 28 287 28 200 2012 2013 2014 2015 2016 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. Gęstość zaludnienia w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012 2016 wzrosła z 1 002 do 1 012 osób na 1 km². Jednocześnie Nowy Dwór Mazowiecki był gminą, gdzie nastąpił najwyższy wzrost gęstości zaludnienia (o 10 os. na 1 km²). Porównywanymi jednostkami o większej gęstości zaludnienia w 2016 r. były jedynie Brzeg (2 484) oraz Świdnik (1 960). Tabela 2. Gęstość zaludnienia na 1 km² w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 123 123 123 123 123 woj. mazowieckie 149 150 150 150 151 powiat nowodworski 113 113 113 113 114 Nowy Dwór Mazowiecki 1 002 1 003 1 005 1 005 1 012 Bochnia 1 014 1 012 1 008 1 008 1 006 Brzeg 2 550 2531 2 510 2 496 2 484 Środa Wielkopolska 150 151 152 153 154 Świdnik 1 984 1 977 1 969 1 968 1 960 Wyszków 237 237 237 237 238 Źródło: GUS BDL. 42
W 2011 r. największą gęstość zaludnienia (ponad 2000 os.) na terenie gminy odnotowano w rejonie Osiedla Centrum, Pólko oraz Nowodworzanka po południowej stronie rzek oraz osiedla Modlin Twierdza po północnej stronie Wisły i Narwi. Najmniejszą gęstością zaludnienia (0-20 os.) charakteryzowały się tereny położone na północy miasta, które zajmuje lotnisko cywilne oraz dawny port i stocznia położone przy miejscu, gdzie Narew łączy się z Wisłą. Rysunek 3. Gęstość zaludnienia w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. w siatce kilometrowej według danych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 Źródło: Portal Geostatystyczny GUS (https://geo.stat.gov.pl/imap/). W 2016 r. w Nowym Dworze Mazowieckim najwięcej mieszkało osób w wieku 35-54 lat (28,2%), a następnie w wieku 0-19 lat i 20-34 lata (po 20,8% ludności gminy). Osoby w wieku produkcyjnym stanowiły 42,9% ludności gminy. Jedynie w Świdniku odsetek ten był wyższy (43,2%). 15,5% ludności gminy było osobami w wieku poprodukcyjnym, co jest wartością niższą niż wartość wskaźników dla Polski i województwa. Na tle jednostek porównywanych Nowy Dwór Mazowiecki plasował się blisko środkowej pozycji. Jeśli chodzi o strukturę płci, to kobietami w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. było 51,9% mieszkańców. Stanowiły one mniejszość w grupach wiekowych 0-19 lat (47,3%) 43
oraz 20-34 lata (49,8%). W grupie wiekowej 55-64 lat kobiet było 55,0%, a w grupie wiekowej 65+ - 60,2%. Wartości te nie odbiegały od norm. Tabela 3. Struktura wieku i płci w Nowym Dworze Mazowieckim oraz jednostkach porównywanych w 2016 r. [%] Jednostka terytorialna Ogółem Udział kobiety w poszczególnych grupach wiekowych 0-19 20-34 35-54 55-64 65+ 0-19 20-34 35-54 55-64 65+ Ogółem Polska 20,0 21,5 27,8 14,3 16,4 48,7 49,2 49,8 52,5 60,8 51,6 woj. mazowieckie 20,7 20,9 28,0 13,8 16,7 48,7 49,9 50,4 53,3 61,4 52,2 powiat nowodworski 20,9 21,6 27,9 14,8 14,8 48,1 49,4 49,6 51,7 60,0 51,1 Nowy Dwór Mazowiecki 20,8 20,8 28,2 14,7 15,5 47,3 49,8 50,7 55,0 60,2 51,9 Bochnia 21,6 20,8 27,5 13,7 16,4 49,7 49,9 50,8 54,2 58,5 52,1 Brzeg 18,2 20,5 27,3 15,5 18,6 48,1 49,4 50,0 54,1 62,5 52,5 Środa Wielkopolska 21,6 22,5 27,5 14,1 14,3 48,5 48,4 49,5 53,1 60,7 51,1 Świdnik 18,2 19,6 27,9 15,3 19,0 47,7 49,4 50,6 55,3 59,8 52,3 Wyszków 22,6 23,0 27,3 13,8 13,3 48,1 48,3 50,4 52,2 60,9 51,0 Źródło: GUS BDL. W latach 2012-2016 wzrosła liczba osób w wieku przedprodukcyjnym (o 78 os.) i poprodukcyjnym (o 949 os.), natomiast zmalała liczba osób w wieku produkcyjnym (o 740 os.). Różnice między tymi wartościami świadczą o negatywnym zjawisku starzenia się społeczeństwa. Potwierdzają to także wskaźniki obciążenia demograficznego. Na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2016 r. w Nowym Dworze Mazowieckim przypadały 63,2 osoby w wieku nieprodukcyjnym, w tym 32,4 osoby w wieku poprodukcyjnym. Kolejno na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało 104,8 osób w wieku poprodukcyjnym. 44
Wykres 2. Struktura wieku według grup ekonomicznych w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2016 20000 1822818083 1785117606 17488 15000 10000 5000 5323 5267 5329 5352 5401 4710 4937 5184 5404 5659 0 w wieku przedprodukcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. Tabela 4. Współczynnik obciążenia demograficznego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Jednostka terytorialna Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Polska 61,7 112,7 32,7 woj. mazowieckie 64,7 109,8 33,8 powiat nowodworski 60,0 99,1 29,9 Nowy Dwór Mazowiecki 63,2 104,8 32,4 Bochnia 66,1 104,3 33,8 Brzeg 64,9 140,5 37,9 Środa Wielkopolska 60,1 91,6 28,7 Świdnik 66,4 144,9 39,3 Wyszków 58,5 82,9 26,5 Źródło: GUS BDL. W analizowanych pięciu latach przyrost naturalny nie wykazywał stałej tendencji. Przyczyną tego stanu rzeczy były znaczne wahania liczby urodzeń żywych. Największy przyrost naturalny odnotowano w 2015 r., kiedy zmarły 253 osoby a urodziło się 315. 45
Jedynym rokiem, kiedy przyrost naturalny miał wartość ujemną, był 2013 i wyniósł on (-6). Tabela 5. Liczba urodzeń, zgonów oraz przyrost naturalny w mieście Nowy Dwór Mazowiecki w latach 2012-2016 Źródło: GUS BDL. 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba urodzeń żywych 315 261 315 315 297 Liczba zgonów 259 267 261 253 288 Przyrost naturalny 56-6 54 62 9 W przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 r. w Nowym Dworze Mazowieckim przypadało 10,47 urodzeń i 10,16 zgonów, co dało wartość 0,32 przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców. Pod względem liczby zgonów więcej odnotowano jedynie w Brzegu (11,08). Jednocześnie jedynie gminy Brzeg (-1,90) i Świdnik (0,23) miały niższą wartość przyrostu naturalnego w 2016 r. niż Nowy Dwór Mazowiecki. Tabela 6. Liczba urodzeń i zgonów na 1000 ludności w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Liczba urodzeń żywych na 1000 mieszkańców Liczba zgonów na 1000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 10,02 9,60 9,75 9,60 9,95 9,99 10,06 9,78 10,27 10,1 woj. mazowieckie 10,82 10,44 10,73 10,76 11,12 10,29 10,22 10,05 10,30 10,24 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 10,59 9,68 10,25 10,06 10,54 9,62 10,07 10,01 10,03 10,25 11,15 9,24 11,11 11,09 10,47 9,17 9,45 9,20 8,91 10,16 Bochnia 10,00 11,10 10,67 9,78 9,28 8,61 8,49 9,58 9,24 8,75 Brzeg 10,32 7,90 8,12 9,03 9,18 10,67 10,06 10,72 11,11 11,08 Środa Wielkopolska 11,73 11,90 12,67 12,60 12,78 8,67 9,17 9,00 8,41 8,96 Świdnik 8,42 9,19 8,52 9,10 9,65 8,79 8,05 8,19 8,20 9,42 Wyszków 11,55 11,29 10,93 12,59 12,27 7,60 7,65 7,71 8,32 7,89 Źródło: GUS BDL. Liczba zawieranych w Nowym Dworze Mazowieckim małżeństw na 1000 mieszkańców również nie wykazywała stałej tendencji. Wskaźnik ten w 2016 r. wyniósł 4,80. Wśród jednostek analizowanych Nowy Dwór Mazowiecki znalazł się pod tym względem na pozycji środkowej, jednak w latach 2013 2015 wartość wskaźnika była najniższa. 46
Tabela 7. Liczba zawartych małżeństw na 1000 ludności w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Liczba zawartych małżeństw na 1000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 5,29 4,69 4,90 4,91 5,03 woj. mazowieckie 5,08 4,54 4,67 4,82 4,98 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 5,01 4,19 4,12 4,90 4,69 4,53 3,75 3,49 4,58 4,80 Bochnia 5,15 4,67 5,05 5,08 4,76 Brzeg 4,99 4,14 4,47 4,83 4,93 Środa Wielkopolska 5,34 5,02 5,66 5,51 5,44 Świdnik 4,81 4,70 5,16 4,97 4,69 Wyszków 5,71 5,00 5,77 5,38 5,65 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. Saldo migracji dla lat 2012, 2013, 2014 i 2016 w sumie wyniosło 5,34 osób na 1000 mieszkańców. Nie uzyskano danych na 2015 r. Wartość 5,34 była jedną z dwóch dodatnich wartości sald migracji analizowanych gmin. 10,96 na 1000 mieszkańców zameldowało się w Nowym Dworze Mazowieckim, a 9,90 wymeldowało. Wskaźnik zameldowań był najwyższy spośród jednostek porównywanych. Liczby zameldowań i wymeldowań do miast i na wieś były podobne. W niektórych latach zameldowania ze wsi przewyższały liczbowo zameldowania z miast, w pozostałych na odwrót. Największą różnicę odnotowano w 2013 r., kiedy z miast napłynęło 239 osób, a ze wsi 167. W latach 2012-2014 liczba wymeldowań na wieś była wyższa niż do miast, a od 2015 r. odwrotnie. Liczba wymeldowanych i zameldowanych z zagranicy była niewielka. W sumie w latach 2012-2016 z zagranicy przybyło do Nowego Dworu Mazowieckiego 12 osób, a wyemigrowało do innego państwa 15 osób. 47
Tabela 8. Średnioroczne migracje na pobyt stały na 1000 mieszkańców 1 w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Napływ (2012-2016) Odpływ (2012-2016) Saldo migracji (2012-2016) Polska 8,63 8,85-1,06 woj. mazowieckie 10,02 8,05 9,94 powiat nowodworski 10,59 8,70 9,47 Nowy Dwór Mazowiecki 10,96 9,90 5,34 Bochnia 6,47 8,69-11,02 Brzeg 6,56 9,87-16,32 Środa Wielkopolska 9,97 8,69 6,49 Świdnik 6,95 10,56-17,91 Wyszków 8,00 9,67-8,34 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. Tabela 9. Migracje w podziale na miejsce w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2016 Miasto Wieś Zagranica 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba zameldowań Liczba wymeldowań 165 239 221 201 173 186 167 205 181 187 4 1 3 b.d. 4 173 153 185 172 172 180 165 198 155 163 0 6 7 b.d. 2 Źródło: GUS BDL 1 Obliczenia nie obejmują roku 2015 z uwagi na brak danych w GUS BDL 48
8.2.2. WARUNKI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW W Nowym Dworze Mazowieckim w analizowanych latach systematycznie zwiększała się liczba mieszkań na 100 mieszkańców. W 2015 r. było ich 11 456, co daje wartość 40,39 mieszkań na 100 osób. Była to wartość najwyższa spośród jednostek porównywanych, jednak lokale te były raczej nieduże. Miały prawie najmniejszą powierzchnię spośród analizowanych (23,84 m²) a pod względem liczby izb uplasowały miasto blisko na drugiej pozycji od góry (1,36 izby na 1 mieszkańca). Jednocześnie w Nowym Dworze Mazowieckim na jedno mieszkanie przypadało najmniej osób spośród analizowanych jednostek (2,48). Świadczy to o większym komforcie mieszkań, ale jednocześnie może wskazywać na małą liczbę osób w gospodarstwach domowych Tabela 10. Liczba mieszkań na 100 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Jednostka terytorialna Liczba mieszkań na 100 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 Polska 35,61 35,99 36,34 36,73 woj. mazowieckie 39,85 40,23 40,62 41,01 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 35,65 36,14 36,40 37,10 37,97 38,88 39,17 40,39 Bochnia 33,19 33,75 34,51 34,71 Brzeg 38,88 39,22 39,74 40,22 Środa Wielkopolska 32,75 32,96 33,51 33,92 Świdnik 37,84 38,05 38,66 38,81 Wyszków 31,29 31,58 31,86 32,18 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. 49
Tabela 11. Warunki mieszkaniowe w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Jednostka terytorialn a Liczba izb na 1 mieszkańca Powierzchnia użytkowa mieprzeciętna liczba osób na 1 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 Polska 1,36 1,37 1,39 1,40 25,94 26,31 26,66 27,03 2,81 2,78 2,75 2,72 woj. mazowiecki e powiat nowodwors ki Nowy Dwór Mazowiecki 1,45 1,46 1,48 1,49 28,37 28,76 29,12 29,49 2,51 2,49 2,46 2,44 1,35 1,37 1,39 1,41 26,39 26,89 27,20 27,79 2,80 2,77 2,75 2,70 1,30 1,32 1,33 1,36 22,42 22,97 23,15 23,84 2,63 2,57 2,55 2,48 Bochnia 1,33 1,36 1,39 1,40 24,86 25,35 25,95 26,20 3,01 2,96 2,90 2,88 Brzeg 1,30 1,31 1,33 1,34 23,23 23,46 23,80 24,10 2,57 2,55 2,52 2,49 Środa Wielkopolsk a 1,26 1,27 1,29 1,31 24,16 24,50 25,03 25,52 3,05 3,03 2,98 2,95 Świdnik 1,31 1,32 1,35 1,35 22,54 22,74 23,16 23,35 2,64 2,63 2,59 2,58 Wyszków 1,26 1,28 1,29 1,31 24,52 24,94 25,28 25,60 3,20 3,17 3,14 3,11 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. W Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. do użytku oddano ponad 4 mieszkania na 1000 mieszkańców. Miasto charakteryzuje się bardzo dużą dynamiką zmian w liczbie mieszkań oddawanych do użytku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców oraz na 1000 zawartych małżeństw. Choć liczba mieszkań na 1000 mieszkańców zmieniała się w poszczególnych latach, to między 2012 i 2016 r. zanotowano bardzo duży wzrost (z 91 na 336 mieszkań, czyli z 3,22 na 11,77 mieszkań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców i z 710,94 na 2452,55 w przeliczeniu na 1000 małżeństw). W latach 2013, 2015 i 2016 liczba oddawanych do użytku mieszkań na 1000 mieszkańców i na 1000 zawartych małżeństw była największa z analizowanych jednostek. Na wskaźniki mówiące o liczbie mieszkań ogółem i liczbie nowopowstałych mieszkań wpływ może mieć bliskość Warszawy i rola miasta sypialnianego drugą jednostką o wysokiej dynamice jest Wyszków, położony ok. 50 km od Warszawy, połączony z nią linią kolejową. 50
Tabela 12. Liczba mieszkań oddanych do użytku w nowych budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych w przeliczeniu na 1000 ludności i 1000 zawartych małżeństw w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców Dynam ika (2012 = 100) Liczba mieszkań na 1000 małżeństw 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Dynamika (2012 =100) Polska 3,86 3,67 3,63 3,75 4,16 107,83 729,28 503,43 740,40 763,27 826,49 113,33 woj. mazowiecki e powiat nowodworsk i 5,65 5,42 5,68 5,39 6,64 117,48 1113,11 1192,93 1215,05 1116,94 1335,03 119,94 4,16 6,11 3,99 7,51 6,95 166,91 831,63 1458,97 969,14 1533,68 1479,78 177,94 Nowy Dwór Mazowiecki Bochnia 3,22 9,58 4,02 12,20 11,77 365,52 710,94 2556,60 1151,52 2661,54 2452,55 344,97 4,13 4,77 6,34 2,03 2,00 48,41 801,28 1021,28 1256,58 398,69 419,58 52,36 Brzeg 1,42 0,46 1,96 2,55 0,80 56,18 284,95 111,11 439,02 528,41 162,01 56,86 Środa Wielkopolsk a Świdnik 5,85 4,03 6,36 5,98 11,00 187,99 1096,39 802,55 1123,60 1086,21 2023,12 184,53 6,49 1,09 4,82 1,37 3,13 48,29 1350,52 236,56 932,37 276,38 668,45 49,50 Wyszków 2,94 4,44 3,50 3,95 6,26 212,56 515,70 887,76 606,19 734,60 1108,11 214,88 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. Jeśli chodzi o mieszkania uzyskane w wyniku rozbudowy budynków mieszkalnych i niemieszkalnych oraz z przebudowy lub adaptacji pomieszczeń niemieszkalnych w budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych, to łącznie w latach 2012-2016 uzyskano ich 25, co i tak było dużą liczbą biorąc pod uwagę inne jednostki porównywane (jedynie w Środzie Wielkopolskiej takich mieszkań było więcej, bo 53). 51
Nowy Dwór Mazowiecki dysponował w 2015 r. dużą liczbą mieszkań komunalnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców (3,71). Spośród analizowanych gmin wartość tę przewyższał jedynie wskaźnik dla Brzegu (5,26). Pod względem powierzchni mieszkania te plasowały miasto blisko środkowej pozycji miały średnio 41,33 m². Mieszkań socjalnych w Nowym Dworze Mazowieckim w 2015 r. było mało, gdyż na 100 mieszkańców przypadało 0,33 takiego mieszkania. Zaliczały się one natomiast do większych powierzchniowo mieszkań socjalnych (35,27 m²). W latach 2012 2016 w Nowym Dworze Mazowieckim liczba mieszkań spółdzielczych, zakładowych, komunalnych oraz społecznych czynszowych nie zwiększyła się. Podobnie było w innych jednostkach porównywanych. Nowe mieszkania spółdzielcze utworzono jedynie w Świdniku i Wyszkowie (w nowych budynkach mieszkalnych), a komunalne w Środzie Wielkopolskiej (w budynkach nowych oraz przebudowanych lub adaptowanych). Tabela 13. Liczba i powierzchnia mieszkań komunalnych (w tym: socjalnych) na 100 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2015 Jednostka terytorialna Liczba mieszkań komunalnych na 100 mieszkańców Przeciętna powierzchnia użytkowania mieszkania komunalnego [m²] Liczba mieszkań socjalnych na 100 mieszkańców Przeciętna powierzchnia użytkowania mieszkania socjalnego [m²] Polska 2,31 44,25 0,24 32,58 woj. mazowieckie 2,35 40,00 0,26 30,17 powiat nowodworski 1,98 39,32 0,16 34,23 Nowy Dwór Mazowiecki 3,71 41,33 0,33 35,27 Bochnia 1,40 47,21 0,45 36,26 Brzeg 5,26 48,78 0,34 36,73 Środa Wielkopolska 1,59 38,78 0,32 25,43 Świdnik 1,79 39,59 0,35 29,96 Wyszków 0,95 36,82 0,14 20,11 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. 52
Od 2013 r. dokonano niewielu remontów budynków mieszkalnych w zasobie gminy. W 2013 r. wykonano remont dachu w budynku o 6 mieszkaniach i podłączono kanalizację do 12 mieszkań, a w 2015 r. podłączono wodociąg i kanalizację do 8 mieszkań. 2 Według stanu na koniec 2015 r. 3 budynki komunalne znajdowały się przy głównie przy ul. 29 Listopada, Bohaterów Modlina, Gen. Thommée, Kadetów, Nałęcza, Malewicza, Poniatowskiego, Prądzyńskiego, Sukiennej i Warszawskiej. Tylko 54% mieszkań było wyposażonych w łazienkę, a jedynie 8,6% miało podłączenie do centralnego ogrzewania. Wątpliwości może budzić także stan techniczny budynków, w których zlokalizowane były mieszkania komunalne. Najmłodszy budynek zbudowany został w 1990 r., a najstarszy pochodzi z 1884 r. W 2016 r. Nowy Dwór Mazowiecki charakteryzował się prawie najniższym odsetkiem mieszkań podłączonych do wodociągu (97,48%), wyposażonych w ustęp spłukiwany (96,12%) oraz w łazienkę (94,88%) spośród analizowanych gmin, chociaż wartości te zwiększały się z roku na rok. Niższe wartości wskaźników odnotowano jedynie dla pobliskiego Wyszkowa. W Nowym Dworze Mazowieckim dużo mieszkań wyposażonych było w centralne ogrzewanie (92,22%) a odsetek ten od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie. Malał natomiast odsetek mieszkań podłączonych do sieci gazowej (z 40,87% do 36,45%) i jednocześnie był to znacząco różniący się wartością wskaźnik porównując do innych gmin. Warto jednak nadmienić, że coraz częściej nie podłącza się domostw do sieci gazowej, zastępując ją siecią elektryczną. W Nowym Dworze Mazowieckim działa Zarząd Budynków Komunalnych, który jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością ze 100% udziałem miasta. Powstał on w 2001 r. a od 2002 r. spełnia także funkcję Towarzystwa Budownictwa Społecznego. Zarząd w swojej ofercie ma budowę i nabywanie budynków mieszkalnych, dokonywanie rozliczeń w imieniu wspólnot mieszkaniowych, prowadzenie ewidencji, sporządzanie dokumentacji, nadzór nad utrzymaniem porządku w obiektach na terenie nieruchomości, zapewnienie dostaw energii, wody, gazu i odprowadzenia odpadów, realizację napraw i bieżącej konserwacji oraz obsługę prawną. 2 BDL GUS 3 Urząd Miejski w Nowym Dworze Mazowieckim 53
Tabela 14. Odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje techniczno-sanitarne w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Jednostka terytorialna podłączenie do wodociągu ustęp spłukiwany łazienka centralne ogrzewanie gaz sieciowy 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 96,62 96,67 96,70 96,75 96,79 93,31 93,40 93,47 93,56 93,66 90,90 90,99 91,08 91,18 91,31 81,21 81,43 81,62 81,85 82,12 56,17 56,06 55,77 55,65 55,50 woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 95,48 95,55 95,61 95,68 95,77 92,99 93,09 93,19 93,30 93,42 90,86 90,98 91,10 91,22 91,38 85,36 85,60 85,79 86,02 86,29 58,66 58,53 58,29 58,09 57,68 93,98 94,07 94,13 94,28 94,38 90,28 90,48 90,57 90,79 90,96 87,10 87,30 87,43 87,68 87,90 81,51 81,86 82,03 82,39 82,71 27,36 27,18 26,47 26,37 26,08 97,16 97,23 97,25 97,41 97,48 95,66 95,76 95,81 96,00 96,12 94,37 94,51 94,56 94,73 94,88 91,31 91,66 91,75 92,00 92,22 40,87 40,21 38,33 37,36 36,45 Bochnia 98,58 98,61 98,63 98,64 98,67 97,87 97,92 97,96 97,97 97,99 96,43 96,50 96,56 96,59 96,62 83,55 83,79 84,12 84,22 84,33 89,86 89,94 90,01 89,87 89,85 Brzeg 99,48 99,48 99,49 99,49 99,49 96,54 96,55 96,56 96,58 96,64 94,80 94,81 94,83 94,87 94,92 85,71 85,72 85,79 85,89 85,91 95,96 95,93 95,54 95,40 95,28 Środa Wielkopolska 99,55 99,56 99,57 99,58 99,59 97,20 97,24 97,29 97,34 97,49 95,03 95,09 95,20 95,28 95,50 95,44 95,29 96,33 96,76 98,00 84,64 84,16 82,93 81,94 80,55 Świdnik 99,46 99,46 99,47 99,47 99,48 99,25 99,25 99,26 99,26 99,27 98,51 98,51 98,53 98,53 98,54 98,90 98,90 98,92 98,92 98,93 97,63 97,63 97,64 97,64 97,65 Wyszków 96,53 96,57 96,60 96,65 96,71 94,58 94,72 94,77 94,83 95,11 92,67 92,75 92,82 92,93 93,24 87,34 87,48 87,60 87,76 87,98 70,55 70,16 69,98 69,58 69,45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. 54
8.2.3. EDUKACJA (W TYM EDUKACJA PRZEDSZKOLNA, PODSTAWOWA, ŚREDNIA, ZAWODOWA, WYŻSZA) ŻŁOBKI I PRZEDSZKOLA Na terenie miasta Nowy Dwór Mazowiecki działają łącznie 2 żłobki: Niepubliczny żłobek Bajkowy Dom (miejsce prowadzenia: ul. Okulickiego 9 12 miejsc w żłobku), Miejski Żłobek nr 1 (miejsce prowadzenia: ul. 29 listopada 109 24 miejsc w żłobku). W mieście działa 5 przedszkoli publicznych i 2 niepubliczne: Publiczne Przedszkole nr 1, Publiczne Przedszkole nr 2 przy Zespole Szkół nr 3, Publiczne Przedszkole nr 3, Publiczne Przedszkole nr 4 przy Zespole Szkół w Nowym Dworze Mazowieckim Modlin Twierdza, Publiczne Przedszkole nr 5 przy Zespole Szkół nr 1, Niepubliczne Przedszkole Akademia Malucha, Niepubliczne Przedszkole muzyczno-językowe Nutka. Tabela 15. Przedszkola publiczne wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Placówka oświatowa Liczba oddziałów Liczba uczniów Publiczne Przedszkole nr 5 10 239 Publiczne Przedszkole nr 3 8 186 Publiczne Przedszkole nr 1 6 143 Publiczne Przedszkole nr 2 5 115 Publiczne Przedszkole nr 4 4 100 Źródło: Portal internetowy Polska w liczbach http://www.polskawliczbach.pl/, stan na dzień 28.07.2017. 55
Łącznie uczy się w nich 783 dzieci, a najliczniej uczęszczaną placówką jest Publiczne Przedszkole nr 5 przy ulicy Młodzieżowej 1 (239 uczniów), które wchodzi w skład Zespołu Szkół nr 1 w Nowym Dworze Mazowieckim od 1 września 2012 r. Budynek znajdujący się na osiedlu Młodych mieści w sobie 6 sal dydaktycznych. Dodatkowo w ofercie edukacyjnej występuje pomoc logopedy, psychologa i pedagoga. Przedszkole posiada również salę komputerową i do zajęć ruchowych oraz ogród. Przystosowane jest do osób niepełnosprawnych. Miasto Nowy Dwór Mazowiecki jest organem prowadzącym dla wszystkich placówek oświatowych poza niepublicznymi. Liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego na tysiąc dzieci w wieku 3-5 lat od 2012 r. w Nowym Dworze Mazowieckim nieprzerwanie wzrastała. Świadczyło to, zatem o pozytywnych tendencjach demograficznych, lecz na tle gmin porównywanych Nowy Dwór Mazowiecki wypadał źle. Przykładowo w 2012 r. wskaźnik dla Nowego Dworu Mazowieckiego był wyższy niż dla gmin porównywanych Brzeg i Wyszków, ale w 2015 r. był on już najniższy ze wszystkich analizowanych gmin. Biorąc pod uwagę liczbę dzieci w wieku 3-5 lat przypadających na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego, można wywnioskować niezaspokojenie potrzeb mieszkańców w tym zakresie, gdyż wskaźnik we wszystkich latach przewyższał 1,00 i był on najwyższy ze wszystkich analizowanych gmin. W gminie Nowy Dwór Mazowiecki w 2015 r. wystąpił także najniższy odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3 5 lat i wyniósł on 86,1. Dla porównania w Świdniku wyniósł on 102,2. 56
Tabela 16. Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego na 1 tys. Dzieci w wieku 3-5 lat Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-5 lat 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 697 741 794 842 b.d. 1,31 1,24 1,17 1,12 b.d. 69,7 74,1 79,4 84,2 b.d. woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 756 802 845 896 b.d. 1,24 1,17 1,11 1,04 b.d. 75,6 80,2 84,5 89,6 b.d. 629 708 768 860 b.d. 1,63 1,56 1,31 1,25 b.d. 62,9 70,8 76,8 86,0 b.d. 746 747 787 861 b.d. 1,21 1,24 1,15 1,04 b.d. 74,6 74,7 78,7 86,1 b.d. Bochnia 764 848 866 904 b.d. 1,18 1,08 1,05 0,97 b.d. 76,4 84,8 86,6 90,4 b.d. Brzeg 649 733 840 902 b.d. 1,11 1,00 0,92 0,92 b.d. 64,9 73,3 84,0 90,2 b.d. Środa Wielkopolska 811 872 923 964 b.d. 1,13 0,88 0,84 0,83 b.d. 81,1 87,2 92,3 96,4 b.d. Świdnik 898 920 958 1 02 2 b.d. 0,94 0,91 0,87 0,85 b.d. 89,8 92,0 95,8 102, 2 b.d. Wyszków 702 693 771 862 b.d. 1,20 1,15 1,07 1,00 b.d. 70,2 69,3 77,1 86,2 b.d. Źródło: GUS BDL. Szkoły podstawowe i gimnazjalne W roku szkolnym 2016/2017 r. na terenie gminy Nowy Dwór Mazowiecki działało 5 szkół podstawowych, w tym jedna specjalna: Szkoła Podstawowa nr 3 im. Józefa Wybickiego w Zespole Szkół nr 3, Szkoła Podstawowa nr 4 im. Obrońców Modlina w Zespole Szkół Modlin Twierdza, Szkoła Podstawowa nr 5 im. Janusza Kusocińskiego, Szkoła Podstawowa nr 7 im. Orła Białego w Zespole Szkół nr 1, Szkoła Podstawowa Specjalna w Zespole Placówek Edukacyjnych. 57
Tabela 17. Szkoły podstawowe wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w roku szkolnym 2016/2017 r. Placówka oświatowa Liczba oddziałów Liczba uczniów Szkoła Podstawowa nr 5 36 732 Szkoła Podstawowa nr 7 31 674 Szkoła Podstawowa nr 4 21 432 Szkoła Podstawowa nr 3 12 240 Szkoła Podstawowa Specjalna 5 27 Źródło: Portal internetowy Polska w liczbach http://www.polskawliczbach.pl/, stan na dzień 28.07.2017. Najliczniej uczęszczaną szkołą jest Szkoła Podstawowa nr 5 im. Janusza Kusocińskiego (732 uczniów). Szkoła posiada 33 oddziały. Szczególnie jest ona dobrze wyposażona w sprzęt komputerowy i multimedialny. Jest to jedyna szkoła podstawowa w okolicy, która prowadzi zajęcia w oparciu o program Logomocja Imagine służący do wczesnej nauki programowania. Dodatkowo szkoła oferuje uczniom naukę w klasach integracyjnych. Miasto Nowy Dwór Mazowiecki jest organem prowadzącym dla wszystkich placówek oświatowych poza obiektem wchodzącym w Zespół Placówek Edukacyjnych (Starostwo Powiatowe). Miasto Nowy Dwór Mazowiecki posiadało najmniejszą liczba szkół podstawowych pośród analizowanych gmin. Z liczbą tą łączy się najmniejsza liczba uczniów w 2015 r. 2069. W gminie Nowy Dwór Mazowiecki w 2015 r. w szkołach podstawowych nieuwzględniających szkół specjalnych zatrudnionych było najmniej nauczycieli na etacie (126.87). Z kolei liczba uczniów przypadająca na 1 oddział nie była ani najwyższa ani najniższa i wyniosła 20.09. Biorąc pod uwagę liczbę uczniów na 1 nauczyciela (bez szkół specjalnych) wskaźnik ten wyniósł 16,31 i był on drugim najwyższym wynikiem po gminie Brzeg, co może świadczyć o tym, że liczba nauczycieli jest niewystarczająca. 58
Tabela 18. Liczba szkół podstawowych, uczniów, oddziałów i nauczycieli w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2015 r. Jednostka terytorialna Liczba szkół Liczba oddziałów Liczba uczniów Liczba nauczycie li (etaty) Liczba nauczycie li szkoły specjalne (etaty) Liczba uczniów / 1 oddzia ł Liczba uczniów/ 1 nauczyciel a Polska 13 563 135 998,11 2 480 793 181 292.40 9 215.26 18.24 13.68 woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 1 774 19 969,64 369 931 26 607.79 1 327.44 18.52 13.90 29 300,00 5 435 387.84 10.35 18.12 14.01 5 103,00 2 069 126.87 10.35 20.09 16.31 Bochnia 6 101,00 2 115 130.78 21.35 20.94 16.17 Brzeg 7 102,00 2 240 132.50 14.17 21.96 16.91 Środa Wielkopolska 10 115,00 2 284 153.81 0.00 19.86 14.85 Świdnik 6 111,00 2 527 155.30 14.77 22.77 16.27 Wyszków 14 156,00 2 884 187.19 25.38 18.49 15.41 Źródło: GUS BDL. Ranking szkół podstawowych przeprowadzony w województwie mazowieckim w 2016 r. został oparty o wynik egzaminu szóstoklasisty. W rankingu tym nie została uwzględniona Szkoła Podstawowa Specjalna w Zespole Placówek Edukacyjnych. Najlepszą szkołą podstawową okazała się Szkoła Podstawowa nr 7 im. Orła Białego w Zespole Szkół nr 1, która zajęła 610 miejsce na 1531 szkół. Wynik sprawdzianu w części ogólnej wyniósł w niej w 2016 r. 65,5. 59
Tabela 19. Szkoły podstawowe w Nowym Dworze Mazowieckim wg rankingu szkół podstawowych w województwie mazowieckim w 2016 r. Placówka oświatowa Szkoła Podstawowa nr 7 im. Orła Białego w Zespole Szkół nr 1 Szkoła Podstawowa nr 4 im. Obrońców Modlina w Zespole Szkół Modlin Twierdza Miejsce w rankingu Wynik sprawdzianu z części ogólnej 610 65,5 987 59,3 Szkoła Podstawowa nr 3 im. Józefa Wybickiego w Zespole Szkół nr 3 Szkoła Podstawowa nr 5 im. Janusza Kusocińskiego 1217 55,1 1321 52,9 Źródło: Portal internetowy www.miastopociech.pl W 2016 r. na terenie gminy Nowy Dwór Mazowiecki znajdowała szkół gimnazjalnych: Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II, się taka sama liczba Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Ryszarda Kaczorowskiego w Zespole Szkół nr 1, Publiczne Gimnazjum nr 4 im. płk. Edwarda Malewicza w Zespole Szkół Modlin Twierdza, Publiczne Gimnazjum nr 3 w Zespole Szkół nr 3, Gimnazjum Specjalne w Zespole Placówek Edukacyjnych. 60
Tabela 20. Szkoły gimnazjalne wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Placówka oświatowa Liczba oddziałów Liczba uczniów Publiczne Gimnazjum nr 1 12 290 Publiczne Gimnazjum nr 2 12 289 Publiczne Gimnazjum nr 4 8 176 Publiczne Gimnazjum nr 3 5 113 Gimnazjum Specjalne 3 30 Źródło: Portal internetowy Polska w liczbach http://www.polskawliczbach.pl/, stan na dzień 28.07.2017. W Nowym Dworze Mazowieckim wyniki egzaminów gimnazjalnych, zarówno z części podstawowej jak i językowej, były wyższe niż średnia dla powiatu nowodworskiego i województwa mazowieckiego, przy czym uczniowie wypadli szczególnie dobrze w części językowej (z j. angielskiego i niemieckiego, w tym na poziomie rozszerzonym). Jedynie liczba punktów z części matematycznej była nieco niższa niż średnia dla województwa ale wyższa niż dla powiatu nowodworskiego. Tabela 21. Wyniki egzaminu gimnazjalnego w Nowym Dworze Mazowieckim, powiecie nowodworskim i województwie mazowieckim w 2015 r. [%] Histori a i WOS J. Polski Matem atyka Nauki przyrodnic ze Część podstaw owa J. angielski (podst.) J. angielski (rozsz.) J. niemiecki (podst.) J. niemiecki (rozsz.) Część językowa woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 62,8 61,4 46,8 48,7 54,9 63,4 43,3 58,0 58,4 55,8 62,4 62,0 44,6 47,6 54,2 63,2 44,5 57,2 67,9 58,2 64,2 63,1 46,3 48,6 55,6 69,4 52,1 61,1 74,5 64,3 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie. Do najważniejszych placówek oświatowych zaspokajających potrzeby oświatowe na poziomie nauczania gimnazjalnego zalicza się Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II oraz Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Ryszarda Kaczorowskiego. Łącznie w 2015 r. uczęszczało do nich 579 uczniów. 61
Miasto Nowy Dwór Mazowiecki jest organem prowadzącym dla wszystkich placówek oświatowych poza obiektem wchodzącym w Zespół Placówek Edukacyjnych (Starostwo Powiatowe). Pod względem liczby oddziałów szkół gimnazjalnych Nowy Dwór Mazowiecki nie wyróżniał się pozytywnie na tle analizowanych gmin. Cechował się dodatkowo prawie najniższą liczbą uczniów, która nie przekroczyła 1000 916. Może to wynikać z tego, że część dzieci w wieku gimnazjalnym uczęszczała do szkół w innych gminach np. w Warszawie. Jedynie wynik dla Środy Wielkopolskiej był niższy. Analogicznie przedstawiała się liczba nauczycieli zatrudnionych w etatowym wymiarze godzin w szkołach podstawowych nieuwzględniających szkół specjalnych w 2015 r.. W szkołach specjalnych liczba nauczycieli zatrudnionych na etacie wyniosła w 2015 r. 8,32. Biorąc pod uwagę liczbę uczniów gimnazjów na 1 oddział wynik 21,30 plasuje gminę Nowy Dwór Mazowiecki na przedostatniej pozycji. Liczba uczniów na 1 nauczyciela wśród analizowanych gmin była praktycznie porównywalna (jedynie w Wyszkowie przekroczyła 13,00) Tabela 22. Liczba szkół gimnazjalnych, uczniów, oddziałów i nauczycieli w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2015 r. Jednostka terytorialna Liczba szkół Liczba oddziałów Liczba uczniów Liczba nauczycieli bez szkół specjalnych (etaty) Liczba nauczycieli szkoły specjalne (etaty) Liczba uczniów/ 1 oddział Liczba uczniów/ 1 nauczycie la bez szkół specjalnych Polska 7 684 51 503 1 085 275 6 592.98 92 418.99 6 592.98 164.61 woj. mazowieckie 1 038 7 278 153 840 941.67 13 006.39 941.67 163.37 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 19 111 2 301 197.78 8.32 20.73 11.63 5 43 916 72.30 8.32 21.30 12.67 Bochnia 5 46 1 088 86.92 13.56 23.65 12.52 Brzeg 5 42 1 013 80.66 5.70 24.12 12.56 Środa Wielkopolska 6 41 903 71.54 0.00 22.02 12.62 Świdnik 5 47 1 155 90.57 7.84 24.57 12.75 Wyszków 6 63 1 294 96.17 20.65 20.54 13.46 Źródło: GUS BDL. 62
W związku z reformą oświaty związaną z nowelizacją ustaw: Prawo oświatowe (tekst jednolity Dz.U. 2017 poz. 59) oraz ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo Oświatowe (tekst jednolity Dz.U. 2017 poz. 60) sieć szkół podstawowych i gimnazjów w Nowym Dworze Mazowieckim została dostosowana do nowego ustroju szkolnego 4. Od 1 września 2017 r. na terenie miasta funkcjonują ośmioletnie szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa nr 1 (ul. Juliusza Słowackiego 2), Szkoła Podstawowa nr 3 im. Józefa Wybickiego (ul. Szkolna 3), Szkoła Podstawowa nr 4 im. Obrońców Modlina (ul. Generała Józefa Bema 31), Szkołę Podstawową nr 5 im. Janusza Kusocińskiego (ul. Chemików 1A), Szkoła Podstawowa nr 7 im. Orła Białego w Zespole Szkół nr 1 (ul. Młodzieżowa 1). Na mocy uchwał Rady Miejskiej od 1 września 2017 r. likwidacji uległy szkoły gimnazjalne. Oddziały gimnazjalne włączone zostały do szkół podstawowych: Odziały gimnazjalne Publicznego Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II w Nowym Dworze Mazowieckim włączono do Szkoły Podstawowej nr 1, Odziały Gimnazjalne Publicznego Gimnazjum nr 3 w Nowym Dworze Mazowieckim włączono do Szkoły Podstawowej nr 3 im. Józefa Wybickiego w Zespole Szkół nr 3, Odziały Gimnazjalne Publicznego Gimnazjum nr 4 im. Płk. E. Malewicza w Nowym Dworze Mazowieckim włączono do Szkoły Podstawowej nr 4 im. Obrońców Modlina w Zespole Szkół w Nowym Dworze Mazowieckim Modlin Twierdza, 4 Uchwała nr XXIX/315/17 Rady Miejskiej w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 14 marca 2017 roku w sprawie : dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego; Uchwała nr XXXII/ 367/2017 Rady Miejskiej w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 30 czerwca 2017 roku zmieniająca uchwałę w sprawie projektu dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego. 63
Oddziały Gimnazjalne Publicznego Gimnazjum nr 2 im. Ryszarda Kaczorowskiego w Nowym Dworze Mazowieckim włączono do Szkoły Podstawowej nr 7 im. Orała Białego w Zespole Szkół nr 1. Oddziały gimnazjalne będą systematycznie wygaszane i będą funkcjonowały w szkołach podstawowych do końca roku szkolnego 2018/2019. Szkoły ponadgimnazjalne i inne placówki oświatowe Gmina Nowy Dwór Mazowiecki posiada bogatą ofertę nauczania na poziomie ponadgimnazjalnym. Na jej terenie znajduje się 14 takich placówek: 7 liceów ogólnokształcących, 2 technika, 1 szkoła zawodowa, 1 policealna szkoła zawodowa, 1 policealna szkoła jednoroczna, 1 szkoła przysposabiająca do pracy, 1 centrum edukacyjne. Miasto Nowy Dwór Mazowiecki jest organem prowadzącym dla części z nich: 1. Zespół Szkół nr 2 Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Liceum Ogólnokształcące, Technikum. 2. Modlin Twierdza Liceum Ogólnokształcące 4 - Zespół Szkół w Nowym Dworze Mazowieckim Modlin Twierdza. Dodatkowo na terenie gminy prowadzą działalność oświatową placówki, których organem prowadzącym jest Starostwo Powiatowe: 1. Zespół Szkół Zawodowych nr 1 64
Technikum Zawodowe im. por. Władysława Jakubowskiego, Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. por. Władysława Jakubowskiego. 2. Liceum Ogólnokształcące im. Wojska Polskiego 3. Zespół Placówek Edukacyjnych Publiczna Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy. Dodatkowo na terenie gminy występują 4 placówki niepubliczne: 1. Centrum kształcenia Edukator: Policealna szkoła zawodowa, Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Policealna szkoła jednoroczna. oraz 2. Liceum Ogólnokształcące Niepubliczne dla Dorosłych Nr 18 3. Społeczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych 4. Centrum Edukacyjne OCTOPUS Do najliczniej uczęszczanych szkół wśród liceów można zaliczyć Liceum Ogólnokształcące im Wojska Polskiego, w którym uczy się 383 uczniów w 15 oddziałach. Liceum oferuje kształcenie w klasach o profilach: Humanistycznym, Medycznym, Politechnicznym, Menadżerskim, Matematyczno-społecznym. 65
Wśród techników największą popularnością cieszy się Technikum Zawodowe im. por. Władysława Jakubowskiego w Zespole Szkół Zawodowych nr 1, w którym można się szkolić na: Technika Informatyka, Technika Pojazdów Samochodowych, Technik Budownictwa i Architektury, Technik Organizacji Reklamy. Dodatkowo w zespole tym w Zasadniczej Szkole Zawodowej można uzyskać zawód: Monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie, Mechanik pojazdów samochodowych, Kierowca mechanik, Elektromechanik pojazdów samochodowych, Murarz tynkarz, Klasy wielozawodowe. W ofercie Zespołu Szkół nr 2 kształcą się przyszli technicy w zakresie: Obsługi turystycznej, Ekonomii, Handlu, Informatyki, Mechatroniki. 66
W ramach zajęć prowadzonych w zespole w liceum ogólnokształcącym na poziomie rozszerzonym realizowane są przedmioty: język obcy, geografia, wiedza o społeczeństwie. W skład oferty prywatnej centrum kształcenia Edukator w policealnej szkole zawodowej można kształcić się na technika: Rachunkowości, BHP, Administracji. 67
Oferta kształcenia została także dostosowana do potrzeb dorosłych. Mogą oni kształcić się zarówno w szkołach publicznych jak i prywatnych. W Liceum Ogólnokształcącym dla Dorosłych Edukator wśród przedmiotów w zakresie rozszerzonym i uzupełniającym znajdują się: geografia, matematyka, historia i społeczeństwo. Centrum Edukacyjnym OCTOPUS oferuje kursy i szkolenia zawodowe dla dorosłych. W Nowym Dworze Mazowieckim działa także Publiczna Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy dla dzieci i młodzieży, która kształci w trzyletnich cyklach. Nauka odbywa się w klasach dla uczniów o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym i znacznym oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Szkoła ta posiada zaplecze techniczne w postaci: sal lekcyjnych, biblioteki, pokoju nauczycielskiego, pomieszczeń gospodarczo administracyjnych, boiska sportowego, gabinetu rewalidacyjnego, szatni i stołówki szkolnej. 68
Tabela 23. Wybrane szkoły ponadgimnazjalne wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Placówka oświatowa Liczba oddziałów Liczba uczniów Liceum Ogólnokształcące im Wojska Polskiego 15 383 Technikum Zawodowe im. por. Władysława Jakubowskiego (Zespół Szkół Zawodowych nr 1) 14 318 Technikum (Zespół Szkół nr 2) Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. por. Władysława Jakubowskiego (Zespół Szkół Zawodowych nr 1) 8 180 6 138 Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (Zespół Szkół nr 2) 1 59 Liceum Ogólnokształcące 4 (Zespół Szkół w Nowy Dworze Mazowieckim Modlin Twierdza) 2 37 Publiczna Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy 2 18 Liceum Ogólnokształcące (Zespół Szkół nr 2) 1 14 Źródło: Portal internetowy Polska w liczbach http://www.polskawliczbach.pl/. Zdawalność egzaminów maturalnych - wskaźnik liczony, jako udział absolwentów otrzymujących świadectwo dojrzałości do liczby absolwentów przystępujących do egzaminu, liczony jest łącznie ze szkołami specjalnymi i szkołami dla dorosłych. W Nowym Dworze Mazowieckim w 2015 r. w szkołach ponadgimnazjalnych zawodowych zdawalność ta wyniosła 70,2% i była ona drugą z kolei najwyższą zdawalnością wśród analizowanych gmin. Również drugie miejsce zajmuje Nowy Dwór Mazowiecki, biorąc pod uwagę ten sam wskaźnik dla liceów ogólnokształcących. Zdawalność ta była jednak wyższa o ponad 20% i wyniosła w 2015 r. 94,9%. 69
Tabela 24. Zdawalność egzaminów maturalnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 [%] Jednostka terytorialna Szkoły ponadgimnazjalne zawodowe Licea ogólnokształcące 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Polska 74.6 77.4 68.6 71.4 b.d. 90.0 91.1 87.7 86.6 b.d. woj. mazowieckie 72.5 76.3 65.8 70.5 b.d. 90.9 91.8 89.6 88.7 b.d. powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 73.0 88.1 63.7 66.4 b.d. 95.1 94.5 85.6 88.4 b.d. 79.1 89.4 63.6 70.2 b.d. 97.4 97.2 94.4 94.9 b.d. Bochnia 95.3 91.2 80.5 85.2 b.d. 96.2 98.1 92.5 93.4 b.d. Brzeg 78.4 63.2 69.8 62.4 b.d. 93.5 92.3 92.2 91.9 b.d. Środa Wielkopolska 81.1 78.4 48.7 46.4 b.d. 90.3 83.0 66.3 52.7 b.d. Świdnik 84.6 92.3 59.0 55.9 b.d. 98.7 51.4 96.0 99.0 b.d. Wyszków 74.3 77.7 64.0 61.5 b.d. 92.3 89.6 86.1 85.0 b.d. Źródło: GUS BDL. W 2015 r. wyniki egzaminów maturalnych w mieście Nowy Dwór Mazowiecki były w większości lepsze niż w powiecie. Jedynymi przedmiotami z części obowiązkowej, które wypadły gorzej były: matematyka oraz j. niemiecki. Wyniki z matematyki były gorsze również na poziomie rozszerzonym, co potwierdza negatywną tendencję wynikającą z wyników egzaminów gimnazjalnych. W części dodatkowej gorsze od powiatu okazały się także wyniki z j. niemieckiego (p. rozszerzonego). Średnie wyniki poniżej 30% uzyskali uczniowie zdający: matematykę (p. rozszerzony) oraz fizykę (p. rozszerzony). Bardzo dobrze wypadł natomiast j. francuski (p. podstawowy). 70
Tabela 25. Średnie wyniki egzaminów maturalnych (w nowej formule) dla Nowego Dworu Mazowieckiego i powiatu nowodworskiego w 2015 r Część obowiązkowa Część dodatkowa J. pols ki (P) Mat ema tyka (P) J. angi elsk i (P) J. nie mie cki (P) J. rosy jski (P) J. pols ki (R) Mat ema tyka (R) J. angi elsk i (R) J. nie mie cki (R) J. fran cusk i (P) Biol ogia (P) Biol ogia (R) Che mia (R) Fizy ka i a. (P) Fizy ka i a. (R) Geo graf ia (P) Hist oria (P) WOS (P) Powiat nowod worski 65,5 52,7 71,4 91,1 62,3 74,7 37,3 58,8 55,7 30,0 b.d. 43,5 53,5 b.d. 36,8 b.d. b.d. b.d. Nowy Dwór Mazow iecki 67,4 49,2 75,6 90,8 98,0 83,0 28,3 63,5 53,0 90,0 41,9 55,0 65,0 33,0 20,0 52,5 40,0 39,8 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie. W województwie mazowieckim w 2017 r. przeprowadzono ranking liceów i techników. W rankingu liceów znalazło się 1 liceum z Nowego Dworu Mazowieckiego - Liceum Ogólnokształcące im. Wojska Polskiego na ulicy Chemików 1. Szkoła ta znalazła się na 103 pozycji. W analogicznym rankingu dla Polski szkoła ta znalazła się na miejscu 500+. Zanotowała zatem spadek, gdyż w 2015 r. znalazła się na pozycji 488. Rysunek 4. Licea w Nowym Dworze Mazowieckim wg Rankingu liceów w województwie mazowieckim w 2017 r. Źródło: Portal internetowy www.perspektywy.pl. 71
W rankingu techników w tabeli rankingowej obejmującej 100 miejsc znalazły się 2 technika z Nowego Dworu Mazowieckiego. Na miejscu 75 znalazło się Technikum Zawodowe im. Technikum Zawodowe im. por. Władysława Jakubowskiego w Zespole Szkół nr 1. Na miejscu 90 znalazło się Technikum Ekonomiczne w Zespole Szkół nr 2. Obie szkoły znalazły się na miejscu 300+ w analogicznym rankingu dla Polski, pozycja ta utrzymuje się od 2015 r. Rysunek 5. Technika w Nowym Dworze Mazowieckim w Rankingu techników w województwie mazowieckim w r. 2017 Źródło: Portal internetowy www.perspektywy.pl. Przy ulicy Mickiewicza 62 w Nowym Dworze Mazowieckim znajduje się Baza Szkolenia Poligonowego i Innowacji Ratownictwa należąca do Szkoły Głównej Służby Pożarniczej z główną siedzibą w Warszawie. Znajdują się na niej obiekty, urządzenia i place do ćwiczeń, nad którymi nadzór sprawuje Centrum Operacyjno Szkoleniowe SGSP. Przedszkola i wszystkie szkoły zapewniają opiekę pedagogiczną i psychologiczną. Dodatkowo dzieci w przedszkolach oraz uczniowie klas młodszych w szkołach podstawowych mogą korzystać z usług logopedy. Każda szkoła wyposażona jest w nowoczesne boisko o sztucznej nawierzchni. Szkoły podstawowe posiadają także place zabaw. Przy ulicy Bohatera Modlina 40 działa poradnia psychologiczno pedagogiczna, która prowadzi działalność m. in. diagnostyczną, psychologiczną, logopedyczną, szkoleniową, profilaktyczną. Od 1999 r. organem prowadzącym poradni jest Starostwo Powiatowe. Celem poradni jest 5: Wspomaganie prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży, 5 Portal internetowy Poradni Psychologiczno pedagogicznej w Nowym Dworze Mazowieckim; dostęp na dzień 11.07.2017 72
W Pomoc w efektywnym uczeniu się, pomoc uczniom w wyborze szkoły i zawodu, Pomoc rodzinie w wypełnianiu przez nią funkcji wychowawczych, Pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych dzieci i młodzieży, Profilaktyka uzależnień, Wspieranie środowiska przedszkolnego i szkolnego w procesie dydaktycznowychowawczym. 2012 r. została rozbudowana Szkoła Podstawowa nr 7. W 2007 r. powstała sala gimnastyczna przy Publicznym Gimnazjum nr 1 przy ul. Słowackiego 2. W 2012 r. została wybudowana hala sportowa przy Zespole Szkół w Modlinie Twierdzy. W 2017 r. do użytku oddano hale sportową przy Szkole Podstawowej nr 7 na Osiedlu Młodych. Co roku przeprowadzane są remonty w przedszkolach i szkołach. Koszty funkcjonowania nowodworskiej oświaty w 2014 r. zamknęły się w kwocie 45.102.702 zł, co stanowiło 35% budżetu gminy. Nowy Dwór Mazowiecki wspiera co roku organizację wakacji letnich, z których korzysta około 100 dzieci. Pomoc materialna o charakterze socjalnych zapewniona jest ok. 170 uczniom Szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne realizują program nauczania we współpracy z Urzędem, Policją i innymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi. W ramach niej uczniowie uczestniczą w programach profilaktycznych 6. Oferta prywatnych placówek oświatowych skierowana jest do dzieci, młodzieży i dorosłych. Akademia Rozwoju przy ulicy Sikorskiego 1 oferuje dzieciom zajęcia m.in. z robotyki i robienia eksperymentów. Organizuje również zajęcia dla dzieci w wakacje i ferie. Do dzieci skierowana jest również oferta Centrum Terapii Logopedycznej LIZAK przy ulicy Bohaterów Modlina 16. Oferuje ono m.in. 7: Diagnozę, konsultacje, terapie logopedyczne, Terapię logopedyczną wad wymowy, Terapię logopedyczną dzieci z opóźnionym i zaburzonym rozwojem mowy, Terapie rodzinne, 6 Portal internetowy www.nowydwormaz.pl, dostęp na dzień 12.07.2017 7 Ibid., przyp.5 73
Warsztaty i szkolenia. W Tęczowni przy ulicy Partyzantów 16 prowadzone są zajęcia dla dzieci i młodzieży w zakresie: Tańca, Rytmiki, Zajęć umuzykalniających, Warsztatów, Zajęć teatralnych. Dodatkowo istnieje w Nowym Dworze Mazowieckim AuRuM Gabinet Terapii Pedagogicznej 8. W poniższych placówkach prowadzone są kursy i szkolenia dla dzieci i młodzieży w tym przygotowujące do m.in. egzaminu maturalnego 9: Centrum Edukacyjne OCTOPUS, Uniwersytet dla każdego. Na Uniwersytecie dla każdego przy ulicy Baśniowej 1 oprócz wyżej wymienionej wcześniej oferty można skorzystać z kursów: Kursy z fizyki, matematyki chemii (poziom gimnazjum i liceum), Wstęp do przedmiotów ścisłych (dla uczniów szkół podstawowych), Kursy robotyki oparte na systemie Lego WeDo, Kursy artystyczne: rysunek, malarstwo, fotografia, plastyka dla dzieci. Dodatkowo na terenie gminy istnieją szkoły językowe: Best School Centrum Nauki Języków Obcych, Centrum Edukacyjne OCTOPUS, ENGLISCH4U, NOVO LINGUA Centrum Kształcenia Językowego. 8 Ibid., przyp.5 9 Ibid., przyp.5 74
8.2.3. OCHRONA ZDROWIA W Nowym Dworze Mazowieckim działa Nowodworskie Centrum Medyczne przy ulicy Miodowej 2 (do 2011 r. Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej) 10. W skład Centrum wchodzi: Szpital, Przychodnia specjalistyczna, 4 zakłady podstawowej opieki medycznej (w tym 2 w Nowym Dworze Mazowieckim), Podstawowa Opieka Zdrowotna nr 2 - ul. Paderewskiego 7, Poradnia Podstawowej Opieki Zdrowotnej nr 2 - ul. Mieszka 28, Zakład Ratownictwa Medycznego, Zakład Diagnostyki Obrazowej, Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej, Zakład Rehabilitacji, Nocna i Świąteczna Opieka Lecznicza. W skład szpitala wchodzi: Oddział Chorób wewnętrznych (40 łóżek), Oddział Chirurgii Ogólnej (38 łóżek), Oddział Ginekologiczno Położniczy (23 łóżka), Oddział Dziecięcy i Noworodkowy (oddział pediatryczny 27 łóżek, oddział neonatologii 15 łóżeczek), Szpitalny Oddział Ratunkowy (15 pielęgniarek i 10 ratowników medycznych), Blok Operacyjny, Apteka. W przychodni specjalistycznej przy ulicy Paderewskiego 7 funkcjonują jednostki 11: 10 11 Portal internetowy www.bip.ncm.med.pl, dostęp na dzień 12.07.2017 Portal internetowy www.sluzbazdrowia.pl, dostęp na dzień 12.07.2017 75
Gabinet położnej środowiskowo rodzinnej, Poradnia alergologiczna, Poradnia chirurgii naczyniowej, Poradnia chirurgii ogólnej, Poradnia chorób płuc i gruźlicy, Poradnia chorób zakaźnych, Poradnia dermatologiczna, Poradnia diabetologiczna, Poradnia gastroenterologiczna, Poradnia ginekologiczno położnicza, Poradnia kardiologiczna, Poradnia leczenia bólu, Poradnia medycyny pracy, Poradnia neurologiczna, Poradnia okulistyczna, Poradnia protetyki stomatologicznej, Poradnia rehabilitacji narządu ruchu, Poradnia rehabilitacyjna, Poradnia reumatologiczna, Poradnia stomatologiczna, Poradnia stomatologiczna dla dzieci, Poradnia terapii uzależnienia i współuzależnienia od alkoholu, Poradnia urologiczna, Poradnia zdrowia psychicznego. W zakładzie diagnostyki obrazowej znajdują się pracownie: Pracownia Diagnostyki Obrazowej RTG (szpital), Pracownia USG, 76
Pracownia Echokardiografii, Pracownia Diagnostyki Obrazowej RTG (Przychodnia Specjalistyczna ul. Paderewskiego 7), Pracownia Tomografii Komputerowej. W zakładzie diagnostyki laboratoryjnej znajdują się pracownie: Pracownia Hematologii, Pracownia Biochemii, Pracownia Analityki, Pracownia Serologii, Pracownia Bakteriologii, Punkt pobrań materiałów do badań (Przychodnia Specjalistyczna ul. Paderewskiego 7). 77
W Nowym Dworze Mazowieckim działa również Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna przy ulicy Chemików 6. Łącznie w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. funkcjonowało 6 przychodni w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców. Jest to prawie najniższy wynik wśród analizowanych jednostek. W latach 2012-2016 wzrosła dostępność do przychodni dynamika zmian w latach w 2012 2016 wyniosła 150 i była najwyższa ze wszystkich podanych w tabeli poniżej. Tabela 26. Liczba przychodni na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Liczba przychodni na 10 000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 Dynamika zmian w latach 2012-2016 Polska 5 5 5 5 6 120 woj. mazowieckie 5 5 5 5 5 100 powiat nowodworski Źródło: GUS BDL. 3 3 3 4 4 133 Nowy Dwór Mazowiecki 4 4 4 5 6 150 Bochnia 8 8 8 9 9 113 Brzeg 6 6 6 6 7 117 Środa Wielkopolska 6 7 6 6 6 100 Świdnik 7 7 7 8 8 114 Wyszków 5 4 5 5 5 100 W 2016 liczba porad w Nowym Dworze Mazowieckim wyniosła 162 006 i była to najniższa liczba porad wśród analizowanych jednostek. Jednak od 2012 r. ich liczba w Nowym Dworze Mazowieckim wzrosła, dynamika zmian w latach 2012 2016 wyniosła 115. 78
Tabela 27. Porady ogólnodostępne - porady lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i lekarza rodzinnego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Porady ogólnodostępne ogółem 2012 2013 2014 2015 2016 Dynamika zmian w latach 2012-2016 Polska 154 328 324 157 968 921 159 733 890 165 064 460 166 412 963 108 Woj. mazowieckie 18 527 449 19 047 735 19 518 044 20 045 774 20 601 697 111 powiat nowodworski 331 538 333 587 343 699 336 200 365 050 110 Nowy Dwór Mazowiecki 140 894 145 138 147 642 145 229 162 006 115 Bochnia 144 534 151 014 154 523 162 616 167 020 116 Brzeg 184 803 182 813 193 501 206 247 215 757 117 Środa Wielkopolska 140 108 151 964 159 694 171 875 179 980 128 Świdnik 219 703 213 206 206 540 214 011 216 023 98 Wyszków 145 744 145 147 154 110 156 722 167 396 115 Źródło: GUS BDL. W ostatnich latach budynki Nowodworskiego Centrum Medycznego przeszły generalną modernizację. Projekt Poprawa efektywności energetycznej poprzez termomodernizację budynków SZPZOZ w Nowym Dworze Mazowieckim i w Zakroczymiu wraz z wymianą istniejących źródeł ciepła na bardziej przyjazne dla środowiska został złożony 29 października 2010 r. W ramach niego w latach 2012 2013 zostały przeprowadzone roboty budowlane. Termomodernizacja objęła: Budynek A Przychodni Specjalistycznej ul. Paderewskiego 7 w Nowym Dworze Mazowieckim: o o o o o Kompleksowe docieplenia ścian fundamentowych styropianem, Wymiana stolarki okiennej zewnętrznej drewnianej na pcv, Wymiana stolarki drzwiowej zewnętrznej na nową z aluminium, Kompleksowe docieplenie ścian nadziemia styropianem, Kompleksowe docieplenie stropodachu wentylowanego wełną mineralną, 79
o o o o o o o Kompleksowa modernizacja instalacji c.o. Z wymianą rur stalowych na polietylenowe i grzejników żeberkowych na płytowe stalowe z głowicami termostatycznymi. Budynek B Przychodni Specjalistycznej ul. Paderewskiego 7 w Nowym Dworze Mazowieckim: Wymiana stolarki okiennej zewnętrznej drewnianej na PCV, Wymiana drzwi zewnętrznych oraz zmniejszenie powierzchni drzwi do magazynu, Kompleksowe docieplenie ścian nadziemia styropianem, Kompleksowe docieplenie stropodachu wentylowanego wełną mineralną, Kompleksowa modernizacja instalacji c.o. z wymianą rur stalowych na polietylenowe i grzejników żeberkowych na płytowe stalowe. Budynek Pogotowia ul. Miodowa 2 w Nowym Dworze Mazowieckim: o o o o o o Kompleksowe docieplenie ścian fundamentowych styropianem, Wymiana stolarki okiennej zewnętrznej drewnianej na pcv, Wymiana stolarki drzwiowej zewnętrznej na nową z aluminium, Kompleksowe docieplenie ścian nadziemia styropianem, Kompleksowe docieplenie stropodachu wentylowanego wełną mineralną, Kompleksowa modernizacja instalacji c.o. z wymianą rur stalowych na polietylenowe i grzejników żeberkowych na płytowe stalowe. 80
Prace te zostały dofinansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w formie dotacji w wysokości 708 850,00 zł, pożyczki z jego środków w wysokości. 1 335 625,60 zł oraz Powiat Nowodworski w wysokości 708 850,00 zł. Pozostałe środki zapewniło Nowodworskie Centrum Medyczne. 23.03.2017 r. w Nowodworskim Centrum Medycznym rozpoczął się remont części pomieszczeń oddziału położniczego. Również w tym roku został zakończony remont Nocnej Pomocy Lekarskiej (dwa gabinety lekarskie, gabinet zabiegowy, toaleta dla pacjentów i personelu, brudownik i korytarze). W ramach remontu zlikwidowano bariery dla niepełnosprawnych. W przeszłości zostało wyremontowane także lewe skrzydło przychodni specjalistycznej przy ulicy Paderewskiego 7. Remont objął poradnie: reumatyczną, diabetologiczną, chorób zakaźnych, neurologiczną, urologiczną, chirurgiczną a także gabinet zabiegowy do poboru krwi. Na terenie miasta w 2016 r działało 17 aptek. W przeliczeniu ludności na aptekę ogólnodostępną w tym roku przypadało 1679 osób i był to prawie najniższy wynik (po gminie Bochnia). Dla porównania liczba ta w 2012 r wyniosła 2174 zatem różnica wyniosła 495 osób. Miasto posiadało najniższą dynamikę zmian, jednak w świetle danych nie wydaje się, by tworzenie nowych aptek było jedną z pilniejszych potrzeb mieszkańców. 81
Tabela 28. Ludność na aptekę ogólnodostępną w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Źródło: GUS BDL. Ludność na aptekę ogólnodostępną 2012 2013 2014 2015 2016 Dynamika zmian w latach 2012-2016 Polska 3 211 3 150 3 094 3 017 2 933 91 woj. mazowieckie 3 345 3 226 3 140 3 078 3 018 90 powiat nowodworski 3 560 3 140 3 148 3 427 3 161 89 Nowy Dwór Mazowiecki 2 174 1 886 1 891 1 891 1 679 77 Bochnia 1 894 1 778 1 584 1 434 1 581 83 Brzeg 3 105 2 641 2 445 2 605 2 268 73 Środa Wielkopolska 2 393 2 406 2 619 2 257 2 274 95 Świdnik 2 523 2 514 2 505 2 224 2 099 83 Wyszków 3 006 3 012 2 798 3 016 2 809 93 82
8.2.5. POMOC SPOŁECZNA I ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W Nowym Dworze Mazowieckim przy ulicy Partyzantów 7 funkcjonuje Ośrodek Pomocy Społecznej. Jego przedmiotem działań są 12: Pomoc społeczna Świadczenia niepieniężne Pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzieży, Sprawienie pogrzebu, Poradnictwo i pomoc instytucjonalna. Świadczenia pieniężne Zasiłek stały, Zasiłek okresowy, Zasiłek celowy, Specjalny zasiłek celowy, Zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie. Świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny Zasiłek rodzinny Świadczenia opiekuńcze Zasiłek pielęgnacyjny, Świadczenia pielęgnacyjne. Jednorazowa zapomoga Fundusz alimentacyjny Dodatki mieszkaniowe 12 Portal internetowy http://opsndm.bip.eur.pl, dostęp na dzień 12.07.2017 83
Dodatkowo na terenie miasta przy ulicy Ignacego Jana Paderewskiego 1 ma swoją siedzibę Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, które działa na terenie Powiatu Nowodworskiego. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie realizuje 13: Zadania z zakresu pieczy zastępczej, Zadania z zakresu pomocy społecznej, Zadania z zakresu rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych, Zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Inne zadania przewidziane w przepisach prawa. Dodatkowo prowadzi także działania z zakresu interwencji kryzysowej i przeciwdziałania przemocy w ramach Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Innymi instytucjami działającymi na terenie miasta Nowy Dwór Mazowiecki są: 2 Środowiskowe Ogniska Wychowawcze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci 14 Ul. Bohatera Modlina 77a, Ul. Szkolna 3.P Placówki wsparcia dziennego współfinansowane przez miasto 13 14 Uchwała Nr 69/2015 Zarządu Powiatu Nowodworskiego z dnia 3 lipca 2015 Portal internetowy www.tpd-maz.org.pl, dostęp na dzień 12.07.2017 84
Funkcjonują również świetlice, w których realizowany jest program profilaktyczny. Według danych z Banku Danych Lokalnych do 2014 r. istniały 2 placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku w ramach działalności gospodarczej lub statutowej. W 2015 r. istniała 1, a w 2016 żadna. Tym samym liczba miejsc w tego typu placówkach zmniejszyła się o 43 miejsca. W czasie istnienia placówek były one zamieszkane przez maksymalną liczbę osób (43 mieszkańców). W latach 2011 2014 liczba korzystających z pomocy utrzymywała się na prawie stałym poziomie. Wśród nich można wyróżnić osoby korzystające z pomocy poniżej i powyżej kryterium dochodowego. W 2014 r. osoby poniżej kryterium dochodowego stanowiły 56,4% wszystkich pobierających pomoc. Przykładowo w 2011 r. było to 48,1% zatem odsetek wzrósł. Zmalała jednak liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne. Różnica między 2011 a 2016 r. wyniosła 142 osoby. Podobnym trendem charakteryzowała się liczba dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłki. Tabela 29. Charakterystyka pomocy społecznej w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2011-2014 Jednostka terytorialna Rok Osoby korzystające z pomocy Osoby korzystające z pomocy poniżej kryterium dochodowego Osoby korzystające z pomocy powyżej kryterium dochodowego Rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne Dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłki 2011 869 418 451 658 1194 Nowy Dwór Mazowiecki 2012 863 506 357 584 1047 2013 861 503 358 550 1000 2014 866 488 379 516 944 Źródło: Program rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023; Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. Na tle pozostałych analizowanych gmin Nowy Dwór Mazowiecki jest miastem o dużym odsetku liczby gospodarstw korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej poniżej kryterium dochodowego. W 2015 r. 506 gospodarstw, czyli 61,26% uplasowało się poniżej kryterium dochodowego, a powyżej 320 (38,74%). Jednocześnie na przestrzeni lat 2012-2015 wskaźnik liczby gospodarstw poniżej kryterium dochodowego miał zazwyczaj tendencję rosnącą. 85
Tabela 30. Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Jednostka terytorialna Polska woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki Bochnia Brzeg Środa Wielkopolska Świdnik Wyszków Liczba gospodarstw poniżej kryterium dochodowego Liczba gospodarstw powyżej kryterium dochodowego 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 69,98% 70,11% 68,50% 69,51% 30,02% 29,89% 31,50% 30,49% 67,24% 68,17% 66,36% 67,39% 32,76% 31,83% 33,64% 32,61% 69,36% 69,42% 67,84% 70,37% 30,60% 30,58% 32,16% 29,63% 58,63% 58,42% 56,35% 61,26% 41,37% 41,58% 43,65% 38,74% 51,20% 56,89% 49,40% 57,97% 48,80% 43,11% 50,60% 42,03% 67,82% 66,32% 65,78% 64,83% 32,18% 33,68% 34,22% 35,17% 60,06% 63,89% 60,65% 59,79% 39,94% 36,11% 39,35% 40,21% 55,56% 53,31% 52,24% 53,37% 44,44% 46,69% 47,76% 46,63% 57,98% 60,71% 57,21% 58,22% 42,02% 39,29% 42,79% 41,78% Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS BDL. W latach 2013 2015 zwiększyły się wydatki na pomoc społeczną w ramach zadań własnych gminy. Jednakowy trend widoczny jest dla wydatków w ramach zadań własnych województwa i zadań zleconych. W przypadku tych ostatnich wydatki te są największe. Zadania własne gminy objęły pomoc w postaci zasiłków okresowych i celowych, posiłków, pobytów w domu opieki, pomocy rzeczowej, dodatków mieszkaniowych, domów pomocy oraz pieczy zastępczej. 50% tych wydatków stanowiły dodatki mieszkaniowe. W ramach zadań zleconych zrealizowano pomoc w postaci zasiłków rodzinnych, świadczeń alimentacyjnych oraz dodatków pielęgnacyjnych 15. 15 Program rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023, Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. 86
Tabela 31. Wydatki na pomoc społeczną w Nowym Dworze Mazowiecki w latach 2013-2015 Jednostka terytorialna Rok Zadania własne gminy Zadania własne województwa Zadania zlecone 2013 2 124 589,77 zł 1 219 223,05 zł 5 588 508,06 zł Nowy Dwór Mazowiecki 2014 2 514 323,65 zł 1 214 684,00 zł 5 872 260,29 zł 2015 2 498 071,06 zł 1 340 346,86 zł 6 148 877,81 zł Źródło: Program rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023, Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. Miasto Nowy Dwór Mazowiecki od 2014 r. wspiera i promuje rodziny wielodzietne poprzez Nowodworską Kartę Familijną. Karta uprawnia do zniżek w publicznych i niektórych prywatnych placówkach m.in. w ośrodkach sportu i rekreacji, kultury, zdrowia, środkach komunikacji miejskiej, kancelarii adwokackiej, markecie budowlanym, sklepach: odzieżowym, komputerowym i medycznym. Karty wydawane są na wniosek każdemu członkowi rodziny składającej się z trzech lub większej liczby dzieci do 18 r. ż. (lub 24 r. ż., jeśli dziecko uczy się lub studiuje), bez względu na kryterium dochodowe. Średnio, wg danych GUS BDL, dla Polski na 1000 mieszkańców przypada 19,48 przestępstw, dla województwa mazowieckiego wskaźnik wynosi 20,20, a dla powiatu nowodworskiego 21,61. W mieście Nowy Dwór Mazowiecki w 2016 r. wskaźnik ten był bardzo wysoki, bo wyniósł 77,03, z czego najwięcej popełnianych było kradzieży (58,71) oraz kradzieży z włamaniem (8,37). Tabela 32. Przestępstwa popełnione w Nowym Dworze Mazowieckim w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 r. Jednostka terytorialna Bójki Przestępstwa narkotykowe Kradzieże Kradzieże z włamaniem Rozboje Uszkodzenie mienia Przeciwko rodzinie (znęcanie się psychiczne i fizyczne) Ogółem Nowy Dwór Mazowiecki 0,88 2,59 58,71 8,37 1,02 3,36 2,10 77,03 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji w Nowym Dworze Mazowieckim. 87
Niebieskie Karty to dokument świadczący o przemocy w rodzinie. Służy do monitorowania gospodarstw domowych i udzielania pomocy. W Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2015 nie dało się zauważyć stałej tendencji w zakładaniu Niebieskich Kart, jednak w ostatnim z analizowanych lat liczba ta była największa i wynosiła 0,53 Niebieskiej Karty na 1000 mieszkańców. Tabela 33. Liczba Niebieskich Kart na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2015 Jednostka terytorialna Rok Liczba Niebieskich Kart na 1000 mieszkańców Nowy Dwór Mazowiecki 2012 0,28 2013 0,21 2014 0,21 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji w Nowym Dworze Mazowieckim. 2015 0,53 88
8.2.6. AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA I SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE Z pojęciem aktywności społecznej wiąże się pojęcie kapitału społecznego, który za Robertem Putnamem zdefiniować można jako cechy organizacji społecznych, takich jak sieci (układy) jednostek lub gospodarstw domowych oraz powiązanych z nimi norm iwartości, które kreują efekty zewnętrzne dla całej wspólnoty. Jednym z mierników kapitału społecznego iaktywności obywatelskiej jest frekwencja wyborcza oraz liczba stowarzyszeń, organizacji społecznych ifundacji na 10000 ludności. Biorąc pod uwagę frekwencję w różnego rodzaju wyborach Nowy Dwór Mazowiecki plasował się blisko środkowej pozycji w stosunku do innych porównywanych jednostek. Frekwencję w wyborach samorządowych w 2014 r. w Nowym Dworze Mazowieckim, wynoszącą 47,25%, ocenia się jako niską, zwłaszcza, że spośród analizowanych wyborów był to jedyny przypadek, kiedy wartość dla miasta była niższa niż dla powiatu nowodworskiego. W wyborach tych wzięła udział mniej niż połowa uprawnionych. Tabela 34. Frekwencja w wyborach w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2014 i 2015 [%] Jednostka terytorialna Frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 r.[%] Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r.[%] Frekwencja w wyborach na Prezydenta RP w 2015 r. [%] Frekwencja w wyborach do Sejmu i Senatu w 2015 r. [%] Polska 23,83 47,21 55,34 50,92 woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 28,03 51,07 61,58 58,71 19,94 52,49 56,34 49,71 22,74 47,25 57,80 53,36 Bochnia 27,17 49,15 60,00 57,35 Brzeg 22,91 42,99 51,79 48,99 Środa Wielkopolska 21,25 51,50 55,99 50,82 Świdnik 25,78 37,67 59,14 56,58 Wyszków 21,50 50,77 59,48 50,72 Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza. 89
W Nowym Dworze Mazowieckim od 2015 r. przeprowadzane jest głosowanie w budżecie obywatelskim. W 2015 r. najwięcej osób zagłosowało na projekt Wsparcie techniczne OSP poprzez zakup średniego samochodu ratowniczo-gaśniczego oraz Strefa fitness i relaksu z siłownią plenerową w Modlinie Twierdzy. W 2016 r. w głosowaniu udział wziął prawie co 4 uprawniony. W głosowaniu zwyciężyło 6 projektów małych (do 100 tys. zł.) : Ławki, drzewka, krzewy plac przy Sempołowskiej, Poznajmy się lepiej majówka 2017. Piknik rodzinny mieszkańców osiedla nr 1, Minirampa, Kącik seniora na Pólku, Aktywizacja seniorów poprzez aktywność fizyczną i profilaktykę i Program szczepień profilaktycznych GRYPA STOP oraz 4 projekty duże (do 400 tys. zł.): Park Wybickiego nowa przestrzeń rekreacji (miniboisko, streetworkout, modernizacja siłowni plenerowej), Sala szermiercza w Twierdzy, Zagospodarowanie placu przy Sempołowskiej i Strefa relaksu na placu przy Sempołowskiej. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego siedzibę mają łącznie 44 organizacje pozarządowe, 12 fundacji i 9 stowarzyszeń zwykłych. Status pożytku publicznego ma jedynie 8 organizacji pozarządowych. Jeśli chodzi o fundacje, to w Nowym Dworze Mazowieckim działa ich 12, z czego żadna nie ma statusu organizacji pożytku publicznego. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców Nowy Dwór Mazowiecki plasuje się prawie na ostatnim miejscu wśród jednostek porównywanych (2,16 organizacji pozarządowej na 1000 mieszkańców). Tabela 35. Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2017 r. Jednostka terytorialna Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców Polska 3,28 woj. mazowieckie 3,97 powiat nowodworski 2,32 Nowy Dwór Mazowiecki 2,16 Bochnia 2,22 Brzeg 2,54 Środa Wielkopolska 3,20 Świdnik 2,29 Wyszków 1,99 Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 90
Na terenie miasta siedzibę mają organizacje powiatowe oraz oddziały organizacji ogólnopolskich (m.in. PCK, związki: niewidomych, emerytów i rencistów, diabetyków, wędkarski oraz Towarzystwo Przyjaciół Dzieci). Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego główną siedzibę mają dwie organizacje o zasięgu ogólnopolskim: Polskie Stowarzyszenie Kolekcjonerów Broni Palnej i Strzelectwa Sportowego Aguila oraz Polskie Towarzystwo Aromaterapeutyczne. Przeważająca część organizacji pozarządowych i fundacji za cel stawia rozwój gminy i powiatu, ze szczególnym naciskiem na ochronę dziedzictwa Twierdzy Modlin i militarnego charakteru obszaru oraz rozwój regionu pod względem turystycznym. Wśród organizacji, fundacji i stowarzyszeń zajmujących się sportem szczególnie wyróżnia się motoryzacja, lotnictwo, szermierka oraz bieganie. Wśród organizacji znajdują się również dwie związane z ogrodami działkowymi. Część organizacji ma swoje siedziby w nowodworskich szkołach. Jeśli chodzi wyłącznie o fundacje, to zajmują się one na terenie miasta głównie dziedzictwem narodowym i kulturowym, pomocą medyczną (w tym jedna ofiarom wypadków przy pracy związanej z lotnictwem). Ponadto siedzibę na terenie miasta ma fundacja zajmująca się mniejszością romską oraz fundacja mająca na celu animowanie działań wspólnot lokalnych. Tabela 36. Organizacje pozarządowe z siedzibą na terenie miasta Nowy Dwór Mazowiecki - stan na 01.08.2017 r. 91
L.p. Nazwa Status organizacj i pożytku publiczne go Działalność 1. Towarzystwo Przyjaciół Nowego Dworu Mazowieckiego im. Jana Nałęcza Rozwój patriotyzmu lokalnego i aktywności lokalnej Szerzenie wiedzy o Nowym Dworze Mazowieckim 2. Stowarzyszenie Nowodworscy.pl Tworzenie i wspieranie inicjatyw społecznych Promocja idei samorządności Działania na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców Współtworzenie życia kulturalnego 3. Ochotnicza Straż Pożarna w Nowym Dworze Mazowieckim Bezpieczeństwo przeciwpożarowe Usuwanie skutków klęsk żywiołowych Ratownictwo 4. Ochotnicza Straż Pożarna Ratownictwo Wodne Ratownictwo wodne 5. Nowodworskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe Ratownictwo wodne 6. Towarzystwo Przyjaciół Twierdzy Modlin im. Gen. Ignacego Prądzyńskiego TAK Popularyzacja historii i tradycji oręża polskiego z naciskiem na II Wojnę Światową i rolę Twierdzy Modlin Ochrona zabytków Twierdzy Modlin, tworzenie muzeum twierdzy Organizacja wycieczek i licencjonowanie przewodników PTTK po Twierdzy Modlin Tworzenie bazy turystycznej i sportowo-rekreacyjnej w oparciu o rejon Twierdzy Pozyskiwanie funduszy na konserwację obiektów zabytkowych 7. Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin TAK Prowadzenie badań naukowych Działalność edukacyjna Poszukiwanie i gromadzenie zabytków dla potrzeb muzeum Pozyskiwanie sponsorów i funduszy dla potrzeb muzeum Organizacja wydarzeń okolicznościowych 8. Nowodworskie Towarzystwo Historyczne Pogłębianie wiedzy historycznej o Nowym Dworze Mazowieckim i regionie Organizacja wydarzeń propagujących wiedzę o historii miasta i regionu 9. Stowarzyszenie Historyczno- Badawcze Triglav Propagowanie historii Polski Szerzenie wiedzy o historii regionu Ochrona i opieka nad zabytkami i opuszczonymi cmentarzami 92
10. Stowarzyszenie Rozwoju Twierdzy Modlin Działania skupione wokół terenu twierdzy Organizacja spotkań z przedstawicielami lokalnej społeczności Kształtowanie postaw obywatelskich 11. Społeczny Komitet Wspierania Samorządności Nasza Gmina Nasz Powiat Propagowanie idei samorządności Rozwój społeczeństwa obywatelskiego Organizacja przedsięwzięć podtrzymujących kulturę, tradycje narodowe oraz ochronę dóbr kultury Organizacja spotkań i szkoleń dla liderów społeczności lokalnej, wolontariuszy i organizacji pozarządowych Organizacja imprez masowych Działalność wydawnicza 12. Stowarzyszenie Pedagogów i Psychologów AGO Działalność na rzecz dobra dziecka i jego rodziny, społeczności lokalnej oraz ochrony zdrowia Wspieranie działalności Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Nowym Dworze Mazowieckim 13. Aeroklub Modliński im. Płk. Pilota Bolesława Zonia Organizacja lotów widokowych, pasażerskich i sportowych 14. Nowodworskie Stowarzyszenie Amazonek TAK Pomoc kobietom z rakiem piersi Edukacja profilaktyczna 15. Stowarzyszenie Wspólnot Mieszkaniowych WIARUS Integracja społeczności wspólnot mieszkaniowych w zakresie poprawy warunków zamieszkania Szkolenia, konsultacje i doradztwo dla zarządów wspólnot mieszkaniowych Reprezentowanie interesów, opinii i stanowisk środowiska wspólnot mieszkaniowych Wspieranie pożądanych form aktywności społecznej skierowanej na popularyzowanie tradycji oręża polskiego i dbanie o prestiż sił zbrojnych RP 16. Stowarzyszenie Wiarygodność, Niezależność, Dialog Budowa samorządnego społeczeństwa obywatelskiego 17. Stowarzyszenie Społeczno- Oświatowe Subsidium Zrzeszanie osób pracujących na rzecz powiatu nowodworskiego 18. Stowarzyszenie Przyjaciół Piątki TAK Organizacja aktywności społecznych i oświatowych w zakresie: edukacji, kultury, sportu, turystyki, integracji, pomocy i terapii społecznej, zdrowia, profilaktyki 19. Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu Szkół Nr 1 w Nowym Dworze Mazowieckim Rodzice z klasą Budowanie społeczeństwa obywatelskiego 93
20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. Stowarzyszenie Ogrodu Działkowego Bielik Stowarzyszenie Ogrodowe Pestka Stowarzyszenie Powiatu Nowodworskiego FORUM Stowarzyszenie Rodzicielstwa Zastępczego Powiatu Nowodworskiego Gniazdo Stowarzyszenie Usługodawców i Kupców Nowodworskich Lokalna Organizacja Turystyczna Trzech Rzek Stowarzyszenie turystycznosportowe Maraton Stowarzyszenie Sztangielek Stowarzyszenie szermiercze Fenix Sport i Wychowanie Dbanie o poprawę warunków odpoczynku i rekreacji użytkowników działek. Propagowanie działań związanych z ochroną przyrody i środowiska naturalnego w zakresie zachowania ostoi dzikich zwierząt i ptaków, a także zimowego ich dokarmiania. Dążenie do ochrony prawnych oraz materialnych i niematerialnych interesów jego członków. Prowadzenie i zarzadzanie rodzinnym ogrodem działkowym pestka położonym w Nowym Dworze Mazowieckim. Zaspakajanie wypoczynkowych i rekreacyjnych potrzeb jego członków poprzez umożliwianie prowadzenia upraw ogrodniczych. Ochrona środowiska i przyrody. Kształtowanie zdrowego otoczenia człowieka. Propagowanie idei ogrodnictwa działkowego w społeczności lokalnej. Rozwój powiatu nowodworskiego. Propagowanie idei samorządu terytorialnego. Krzewienie idei spółdzielczości. Upowszechnienie znajomości prawa wśród społeczności lokalnych. Propagowanie i tworzenie ruchu zastępczego rodzicielstwa. Udzielanie pomocy rodzicom zastępczym i osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka. Reprezentowanie interesów usługodawców i kupców z Nowego Dworu Mazowieckiego. Budowanie i promowanie wspólnej oferty turystycznej Nowego Dworu Mazowieckiego i jego okolic. Prowadzenie punktów informacji turystycznej, działalności edukacyjnej, szkoleniowej i wydawniczej. Wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz turystyki i krajoznawstwa. Organizacja wypoczynku dzieci i młodzieży. Organizowanie aktywności społecznej, prowadzenie profilaktyki i działalności informacyjno-promocyjnej w zakresie: edukacji, kultury, sportu, historii, turystyki, integracji, pomocy i terapii społecznej, zdrowia Udzielanie wsparcia psychologicznego, pedagogicznego i terapeutycznego potrzebującym. Budowanie i kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego. Promowanie regionu działania stowarzyszenia. Przekazywanie wiedzy i doskonalenie umiejętności osób, oraz instytucji. Wspieranie i wyrównywanie szans dzieci, młodzieży i rodzin będących w trudnej Sytuacji. Propagowanie aktywnego spędzania czasu wolnego, zwłaszcza poprzez uprawianie szermierki. Kształtowanie postaw życiowych do zaangażowania społecznego. 94
29. Stowarzyszenie Lokalny Ośrodek Sportowy Los Organizacja treningów, zawodów i imprez sportowych. Organizacja imprez turystycznych o charakterze sportowym. Organizacja spotkań ze znanymi sportowcami. 30. Stowarzyszenie Sport Plus Wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej. Organizacja wypoczynku dzieci i młodzieży. Promocja turystyki i krajoznawstwa. 31. Stowarzyszenie Skatepakt Rozwój i promocja sportów ekstremalnych. 32. Stowarzyszenie Delta Nowa Qltura Organizacja festiwali muzycznych. 33. Polskie Towarzystwo Aromaterapeutyczne Rozwój badań naukowych związanych z aromaterapią. Rozpowszechnianie wiedzy o aromaterapii. Ochrona dobrych praktyk produkcji i handlu wyrobów do aromaterapii. 34. Polskie Stowarzyszenie Kolekcjonerów Broni Palnej i Strzelectwa Sportowego Aquila Wspieranie osób starających się o zezwolenie na posiadanie broni palnej do celów kolekcjonerskich i sportowych. Współorganizacja kursów przygotowujących do egzaminu na patent strzelecki Organizacja zawodów strzeleckich. Szerzenie wiedzy o historii i tradycji strzelectwa. Propagowanie idei patriotycznych i tradycji narodowych. 35. Polski Czerwony Krzyż o. Nowy Dwór Mazowiecki TAK Pomoc humanitarna na terenie Polski i poza jej granicami. 36. Polski Związek Niewidomych. Koło Nowy Dwór Mazowiecki TAK Samopomoc osób niewidomych (rehabilitacja, organizacja czasu wolnego, wydawnictwo, aktywizacja zawodowa 37. Polski Związek Emerytów i Rencistów Zarząd Rejonowy Pomoc finansowa członkom Związku. Organizacja i prowadzenie zajęć i obiektów czasu wolnego. Organizacja pobytów wypoczynkowych. Działalność profilaktyczna z zakresu zdrowia. 38. Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej Nowy Dwór Mazowiecki Upamiętnianie osób i miejsc walki narodu polskiego o wolność, niepodległość i suwerenność Szerzenie wiedzy o problemach obronności państwa. Kształtowanie postaw patriotycznych u młodzieży. Popularyzowanie osoby i myśli gen. J. Piłsudskiego. Opieka nad kombatantami i ich rodzinami. 39. Stowarzyszenie Taxi Modlin Nowy Dwór Mazowiecki Zrzeszanie taksówkarzy z Nowego Dworu Mazowieckiego. 40. Polski Związek Wędkarski Koło Nr 15 Nabywanie i użytkowanie wód. Prowadzenie ośrodków zarybieniowych. Prowadzenie schronisk, przystani i innych obiektów wędkarskich i rekreacyjnych. Organizacja imprez wędkarskich. 41. Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze Oddział w Nowym Dworze Mazowieckim Propagowanie krajoznawstwa wśród młodzieży. Popularyzacja walorów rekreacji ruchowej. Organizacja wycieczek i innych imprez turystycznych i krajoznawczych. Wytyczanie i oznaczanie szlaków turystycznych. 95
42. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków. Koło Nowy Dwór Mazowiecki TAK Poprawa sytuacji prawnej, ekonomicznej i zdrowotnej osób chorych na cukrzycę. Promocja zdrowia i przeciwdziałanie uzależnieniom. Wspieranie rozwoju edukacji diabetologicznej. 43. Polski Komitet Pomocy Społecznej. Oddział Nowy Dwór Mazowiecki Organizacja pomocy rzeczowej i finansowej. Organizacja usług opiekuńczych. Organizacja i prowadzenie programów dożywiania. Organizacja wypoczynku. Pomoc osobom bezdomnym i bezrobotnym. Pomoc osobom niepełnosprawnym. 44. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Oddział w Nowym Dworze Mazowieckim TAK Wyrównywanie szans edukacyjnych, zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Poradnictwo rodzinne (zwłaszcza dot. sieroctwa społecznego). Integracja i rehabilitacja dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Źródło: BIP Starostwa Powiatowego w Nowym Dworze Mazowieckim, (https:// www.bip.nowodworski.pl/488,kontakty?tresc=3241#akapit_1684), https://ems.ms.gov.pl/krs/ wyszukiwaniepodmiotu, http://bazy.ngo.pl, https://mojepanstwo.pl/ oraz strony internetowe poszczególnych organizacji pozarządowych. 96
Tabela 37. Fundacje z siedzibą na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego stan na 01.08.2017 r. L.p. Nazwa fundacji Działalność 1. Fundacja Park Militarny Twierdzy Modlin Promowanie i zachowanie obiektów Twierdzy Modlin. Organizacja rekonstrukcji historycznych. Organizacja zajęć rekreacyjno-sportowych. 2. Fundacja Muzeum PRL-u i Historii Miasta Nowy Dwór Mazowiecki Prowadzenie Muzeum PRL-u i Historii Miasta Nowy Dwór Mazowiecki. 3. Fundacja Historia Nostra Opieka nad obiektami zabytkowymi. 4. Fundacja Front Modlin Działalność historyczna i turystyczna. 5. Królewska Fundacja Romów 6. Fundacja Notum 7. Fundacja Marciniak ( Uwolnij siebie ) Wspieranie udziału Romów w budowie społeczeństwa. Kształtowanie świadomości narodowej Romów. Wspieranie procesu edukacji romskiej młodzieży i dorosłych. Zachowanie tradycji i kultury romskiej. Bardzo szeroki zakres działania (m.in. ochrona środowiska i dziedzictwa kulturowego, wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży, przeciwdziałanie patologiom społecznym, aktywizacja ludzi starszych oraz niepełnosprawnych, propagowanie wartości demokratycznych i wspieranie działań obywatelskich) Pomoc dzieciom i młodzieży z chorobami cywilizacyjnymi. 8. 9. Fundacja Pomocy Dotkniętym Autyzmem Otworzyć Autyzm Fundacja Pomocy Dzieciom Podaj Rękę Małemu Przyjacielowi Pomoc osobom dotkniętym autyzmem. Pomoc dzieciom chorym i niepełnosprawnym, a także pochodzącym z biednych rodzin. 10. Fundacja Katharsis Pomoc psychologiczna. 11. Fundacja Pilotów i Spadochroniarzy Pomoc pilotom, spadochroniarzom itd., którzy pełniąc służbę lub pracując zawodowo ulegli wypadkom i doznali uszczerbku na zdrowiu. 12. Fundacja Wspierania Inicjatyw Społeczno- Ekonomicznych Wise NDM Animowanie działań wspólnot lokalnych. Źródło: BIP Starostwa Powiatowego w Nowym Dworze Mazowieckim, (https:// www.bip.nowodworski.pl/488,kontakty?tresc=3241#akapit_1684), https://ems.ms.gov.pl/krs/ wyszukiwaniepodmiotu, http://bazy.ngo.pl oraz strony internetowe poszczególnych organizacji pozarządowych. 97
Tabela 38. Stowarzyszenia zwykłe zarejestrowane na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego stan na 01.08.2017 r. L.p. Nazwa stowarzyszenia zwykłego Działalność 1. 2. Stowarzyszenie Koło Przyjaciół Biblioteki Stowarzyszenie Komitet Odbudowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Nowym Dworze Mazowieckim Rozwój czytelnictwa. Powiększanie zbiorów Biblioteki. Doskonalenie usług informacyjnych na rzecz lokalnej społeczności. Działania zmierzające do powstania pomnika gen. J. Piłsudskiego (pomnik został odsłonięty w listopadzie 2014 r.). 3. Stowarzyszenie Operacja Skatepakt Działalność na rzecz powstania w mieście Skateparku. 4. Rozbiegamy Nowy Dwór Mazowiecki Promocja i edukacja w aspekcie aktywnego trybu życia (głównie biegania). Promocja miejscowości i powiatu. Wspieranie ochrony środowiska. Organizacja treningów i uczestnictwo w biegach masowych. 5. Nowodworskie Stowarzyszenie Miłośników Lotnictwa EPMO Spotters Rozwijanie hobby - planespottingu. Organizacja wycieczek po lotnisku Modlin. Propagowanie zainteresowań lotniczych wśród społeczeństwa. 6. Nowodworski Klub Automobilowy 7. Stowarzyszenie Miłośników Audi Kultywowanie historii motoryzacji i opieka nad zabytkami motoryzacyjnymi. Szerzenie wiedzy motoryzacyjnej. Promocja turystyczna gmin, regionów i kraju. Działalność na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego. Organizacja imprez motoryzacyjnych i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Edukacja motoryzacyjna wśród społeczeństwa. Prowadzenie forum dot. motoryzacji. Organizacja imprez motoryzacyjnych. 8. Stowarzyszenie Właścicieli i Użytkowników Garaży Zrzeszanie właścicieli i użytkowników garaży. 9. Pszczeli Baca Promocja gospodarki ekologicznej w rolnictwie, zwłaszcza pszczelarstwa. Odnowa i powiększanie liczebności owadów zapylających w naturze. Hodowla pszczół, zakładanie i prowadzenie pasiek amatorskich. Źródło: BIP Starostwa Powiatowego w Nowym Dworze Mazowieckim, (https:// www.bip.nowodworski.pl/488,kontakty?tresc=3241#akapit_1684), http://bazy.ngo.pl oraz strony internetowe poszczególnych organizacji pozarządowych. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego działają także fundacje z siedzibą poza obszarem gminy. Fundacja Przyjaciele Barci Mniejszych z siedzibą w Jabłonnie prowadzi schronisko dla psów przy ul. Leśnej. 98
Urząd Miasta Nowy Dwór Mazowiecki oferuje mieszkańcom Miejski System Powiadamiania. Zarejestrowani w nim mieszkańcy otrzymują wiadomości SMS-owe o sytuacjach kryzysowych (np. klęskach żywiołowych, awariach). Ponadto uruchomiono również specjalną bezpłatną aplikację na smartfony KOMUNIKATOR SMS, którymi przesyłane są dłuższe informacje niż wiadomości SMS-owe oraz pliki multimedialne. Co więcej, na terenie miasta znajdują się urządzenia działające na zasadzie podobnej do infokiosku. Dzięki nim można szybko skomunikować się telefonicznie ze Strażą Miejską i poinformować o sytuacji wymagającej interwencji. Dodatkową funkcją urządzeń jest możliwość zamówienia taksówki. O rozwoju społeczeństwa informacyjnego świadczy też Nowodworski Rower Miejski miejski system wypożyczalni rowerów, gdzie rezerwacji dokonuje się przez Internet lub wypożycza na stacjach wyposażonych w słupki łączące klienta z infolinią. W 2015 r. otwarto w siedzibie powiatu Mobilne Centrum Aktywności Cyfrowej potwierdzające profil zaufany epuap, sfinansowane ze środków Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Celem powstania CAC było uruchomienie e-administracji, e- bankowości, e-deklaracji, e-handlu, e-konsultacji, e-zdrowia oraz udostępnianie cyfrowych zasobów kultury. Od 2014 roku na terenie miasta Nowy Dwór Mazowiecki funkcjonuje Nowodworskie Centrum Przeciwdziałaniu Wykluczeniu Cyfrowemu. Jest to miejsce, które powstało przy pomocy środków unijnych, a którego zadaniem jest wsparcie mieszkańców zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Centrum w swoich podstawowych funkcjach ma za zadanie pomagać mieszkańcom w zakresie obsługi komputera oraz sieci Internet. Pracownicy obsługi Centrum wspierają korzystających w zakresie tworzenia poczty elektronicznej, obsługi pakietu MS Office oraz podstawowej obsługi komputera. Centrum przystosowane jest do potrzeb osób niepełnosprawnych, tak aby każdy, bez względu na dysfunkcje fizyczne mógł skorzystać z pomocy. W NDPWC znajduje się osiem stanowisk komputerowych, ponadto, na stałe zatrudniony jest pracownik udzielający pomocy korzystającym. 99
8.2.7. PODSUMOWANIE Porównując Nowy Dwór Mazowiecki do podobnych gmin w różnych województwach Polski, stwierdzono, że zazwyczaj miasto to plasowało się na środkowych pozycjach w statystykach dotyczących różnych aspektów społecznych. Mimo to, daje się zauważyć aspekty, które stanowią problemy miasta lub stanowią jego niezwykły potencjał. Jeśli chodzi o sferę demograficzną, to podobnie jak większość gmin polskich, Nowy Dwór Mazowiecki dotyka problem starzenia się społeczeństwa. Mimo, że liczba zgonów na 1000 mieszkańców była jedną z najwyższych wśród jednostek analizowanych, liczba mieszkańców nieznacznie rośnie, m.in. poprzez migrację. Odnotowano tu najwyższy wskaźnik zameldowań, a także wybudowano bardzo dużo mieszkań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, co świadczy o tym, że Nowy Dwór Mazowiecki jest postrzegany, jako atrakcyjne miejsce do życia. Jeśli chodzi natomiast o mieszkańców wymeldowujących się, to nie dało się zauważyć stałej tendencji wyprowadzki między wsią a miastem. Dużą część lokali mieszkalnych stanowią mieszkania komunalne, dlatego też wartość wskaźnika lokali komunalnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców była bardzo wysoka. Ogółem mieszkań na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego w przeliczeniu na liczbę mieszkańców jest więcej niż w jednostkach porównywanych, natomiast są one mniejsze pod względem powierzchni i liczby izb. Problem stanowi stosunkowo mała liczba podłączeń do sieci wodociągowej, ustępu spłukiwanego oraz brak łazienek (zwłaszcza w lokalach komunalnych). W Nowym Dworze Mazowieckim bardzo niski był również wskaźnik budynków podłączonych do sieci gazowej, co może stanowić duży dyskomfort dla mieszkańców zwłaszcza budynków starego typu, gdzie urządzenia gazowe nie są zastąpione elektrycznymi. 100
W Nowym Dworze Mazowieckim poza publicznymi przedszkolami funkcjonują również prywatne. Mimo to potrzeby opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym zarówno w mieście, jak i w powiecie nie są w pełni zaspokajane. Na 1 miejsce w placówce wychowania przedszkolnego przypadało 1,04 dziecka z Nowego Dworu Mazowieckiego, co było wartością najwyższą spośród analizowanych gmin. Nowe placówki mogłyby przyjmować również dzieci z powiatu, gdzie na 1 miejsce przypadało 1,25 dziecka. Co do szkół podstawowych można wyciągnąć wniosek o niewystarczającej liczbie nauczycieli (na 1 nauczyciela przypadało 16,31 uczniów). Uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych w Nowym Dworze Mazowieckim bardzo dobrze radzili sobie podczas egzaminów z językami obcymi, natomiast duży problem stanowiły przedmioty ścisłe matematyka i fizyka, z których średnie wyniki były niższe niż dla powiatu. Oferta szkół ponadgimnazjalnych w mieście jest szeroka znajdują się tu zarówno licea, jak i technika, szkoły zawodowe, szkoły dla dorosłych oraz szkoła specjalna przyspasabiająca do pracy dla osób z niepełnosprawnościami. Na szczególną uwagę zasługuje Liceum Ogólnokształcące im. Wojska Polskiego, które w rankingu Perspektyw zdobyło 105 miejsce wśród szkół mazowieckich. Szeroką gamę zajęć dodatkowych, w tym rozwijających zainteresowania, dla dzieci, młodzieży i dorosłych oferują podmioty publiczne i prywatne. Potencjałem dla Nowego Dworu Mazowieckiego może być ulokowana na jego terenie Baza Szkolenia Poligonowego i Innowacji Ratownictwa należąca do Szkoły Głównej Służby Pożarniczej. Na podstawie przytaczanych wskaźników można także stwierdzić, że powinny zostać poczynione działania w celu zwiększenia liczby przychodni i dostępnych porad medycznych. Pozytywnie natomiast na tle pozostałych gmin wygląda wskaźnik liczby ludności przypadającej na jedną aptekę. 101
Mimo, że na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego działają różne instytucje pomocy społecznej, takie jak Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, dwa środowiskowe ogniska wychowawcze liczba osób korzystających z pomocy społecznej się nie zmniejsza. Ponadto zwiększa się liczba gospodarstw korzystających z pomocy społecznej będących poniżej kryterium dochodowego. Zwiększają się również wydatki na pomoc społeczną ponoszone z budżetu gminy. Inną kwestią związaną z pomocą społeczną jest likwidacja w ostatnich latach placówki zapewniającej całodobową opiekę nad osobami niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi i osobami w podeszłym wieku. Wydaje się, że istnienie takiej placówki w świetle danych mówiących o zjawisku starzenia się społeczeństwa, byłoby bardzo zasadne. Warto wspomnieć, że władze miasta wspierają rodziny wielodzietne przez wydawanie Nowodworskiej Karty Familijnej oferującej członkom rodzin zniżki do lokalnych punktów handlowych i usługowych. Wątpliwość budzi również poczucie bezpieczeństwa mieszkańców miasta. Wskaźnik przestępczości był bardzo wysoki, zwłaszcza pod względem liczby kradzieży, których w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 r. popełniono ponad 58. Wydaje się, że mieszkańcy Nowego Dworu Mazowieckiego są bardzo zróżnicowani pod względem aktywności społecznej. Frekwencja w wyborach nie była wysoka, zwłaszcza w wyborach samorządowych była niższa niż w powiecie, co może świadczyć o tym, że mieszkańcy nie wierzą, że mogą mieć realny wpływ na zmiany zachodzące w ich otoczeniu. Jednocześnie wskaźnik liczby organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców był prawie najniższy wśród jednostek analizowanych. Z drugiej jednak strony duża liczba działających na terenie miasta organizacji pozarządowych, fundacji oraz stowarzyszeń zwykłych udziela się w życiu społecznym gminy. Uwagę zwraca bardzo duża liczba organizacji związanych z ochroną i promocją niezwykłego dziedzictwa, jakim jest Twierdza Modlin. Władze miasta starają się iść z duchem czasu poprzez rozwój społeczeństwa informacyjnego. Mieszkańcom oferują usługę powiadamiania SMS-owego, specjalną aplikację, specjalne urządzenia służące do kontaktu ze Strażą Miejską oraz taksówkami, a także system wypożyczalni rowerów miejskich. 102
8.3. RYNEK PRACY Sytuację ekonomiczną ludności oraz potencjał gospodarczy miasta charakteryzuje m.in. wskaźnik liczby pracujących na 1000 mieszkańców. Wśród jednostek analizowanych Nowy Dwór Mazowiecki uplasował się pod tym względem na wysokiej pozycji. W 2015 r. 321 na 1000 mieszkańców miasta pracowało. Wartość ta nie wykazywała jednak żadnej tendencji. We wszystkich analizowanych latach Nowy Dwór Mazowiecki wyprzedzała jedynie Bochnia. Tabela 39. Liczba osób pracujących na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Jednostka terytorialna Liczba osób pracujących na 1000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 Polska 223 226 230 232 woj. mazowieckie 272 272 279 283 powiat nowodworski 206 223 219 227 Nowy Dwór Mazowiecki 306 317 301 321 Bochnia 329 322 331 335 Brzeg 217 213 210 212 Środa Wielkopolska 284 289 298 283 Świdnik 210 214 212 214 Wyszków 226 236 255 263 Źródło: BDL GUS. Liczba osób bezrobotnych w ostatnich pięciu latach spadła w każdej z analizowanych jednostek. Spośród analizowanych gmin Nowy Dwór Mazowiecki był miastem o prawie najmniejszej liczbie osób bezrobotnych w 2016 r. ( prześcigała go jedynie Bochnia). W poprzednich latach sytuacja wyglądała podobnie. Jeśli chodzi o dynamikę zmian, to w Nowym Dworze Mazowieckim uplasowała się na średniej pozycji wśród analizowanych gmin, natomiast porównując ją do powiatu i województwa była mniejsza. Oznacza to m.in., że liczba osób bezrobotnych w większym tempie malała w innych miejscowościach powiatu nowodworskiego. 103
Tabela 40. Liczba osób bezrobotnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Liczba osób bezrobotnych 2012 2013 2014 2015 2016 Dynamika osób bezrobotny ch (2012=100) Polska 2 136 815 2 157 883 1 825 180 1 563 339 1 335 155 62,48 woj. mazowieckie 271 927 283 196 249 777 216 527 188 910 69,47 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 3 705 3 818 3 636 2 989 2 554 1 211 1 309 1 234 961 812 68,93 67,05 Bochnia 1 327 1 330 1 118 832 775 58,40 Brzeg 2 309 2 557 1 794 1 389 1 274 55,18 Środa Wielkopolska 1 865 1 904 1 578 1 420 1 246 66,81 Świdnik 2 276 2 308 2 000 1 965 1 695 74,47 Wyszków 2 383 2 317 1 747 1 316 1 162 48,76 Źródło: BDL GUS. Wykres 3 Liczba osób bezrobotnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 2600 1950 1300 650 0 Nowy Dwór Mazowiecki Brzeg Świdnik 2012 2013 2014 2015 2016 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. 104
Tendencje dotyczące odsetka osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym były zbieżne z tendencjami ogólnopolskimi, tj. stosunek ten wzrósł z 2012 r. na 2013 r. a następnie cały czas malał. W 2016 r. wśród osób w wieku produkcyjnym było 4,6% osób bezrobotnych. Była to prawie najniższa wartość wśród jednostek analizowanych, zarówno, jeśli chodzi o odsetek bezrobotnych ogółem, jak i w podziale na płcie. Odsetek bezrobotnych kobiet w wieku produkcyjnym (5,0%) był większy niż mężczyzn (4,3%), tak samo jak w innych jednostkach porównywanych. Warto zauważyć, że różnice między płciami zrównały się w latach 2013-2014, by znowu zwiększyć się od 2015 r. Tabela 41. Odsetek osób bezrobotnych w podziale na płeć w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Odsetek osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Odsetek bezrobotnych mężczyzn w liczbie mężczyzn w wieku produkcyjnym Odsetek bezrobotnych kobiet w liczbie kobiet w wieku produkcyjnym 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 8,7 8,8 7,5 6,5 5,6 8,0 8,2 6,9 5,9 5,0 9,4 9,5 8,2 7,2 6,4 woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 8,2 8,5 7,6 6,6 5,8 8,2 8,7 7,6 6,5 5,6 8,1 8,4 7,6 6,7 6,0 7,3 7,6 7,3 6,0 5,2 7,5 7,8 7,5 6,0 4,9 7,2 7,3 7,0 6,1 5,4 6,6 7,2 6,9 5,5 4,6 6,5 7,2 6,9 5,1 4,3 6,8 7,2 6,9 5,8 5,0 Bochnia 6,9 7,1 6,0 4,5 4,3 5,6 5,7 4,8 3,6 3,3 8,3 8,5 7,3 5,5 5,3 Brzeg 9,8 11,0 7,9 6,2 5,8 9,1 9,8 6,9 5,4 5,1 10,6 12,4 9,0 7,1 6,6 Środa Wielkopolska 9,2 9,4 7,9 7,1 6,3 7,6 7,8 6,4 6,1 5,2 11,0 11,2 9,4 8,2 7,5 Świdnik 8,8 9,1 8,0 8,0 7,1 8,7 8,9 7,9 8,0 7,0 8,9 9,3 8,2 8,1 7,2 Wyszków 9,4 9,2 6,9 5,3 4,7 9,7 9,6 7,0 5,2 4,5 9,0 8,6 6,9 5,3 4,9 Źródło: BDL GUS. 105
Od 2013 r. odsetek kobiet w ogóle bezrobotnych rośnie. W 2016 r. wśród bezrobotnych było 51,35% kobiet. Jeśli chodzi o osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy, którymi są m.in. osoby do 25 r. ż., powyżej 50 r. ż. oraz długotrwale bezrobotne, to wskaźnik był wysoki i wahał się w analizowanych pięciu latach. W 2016 r. 85,84% osób bezrobotnych znajdowało się w szczególnej sytuacji, biorąc pod uwagę rynek pracy. Liczba osób bezrobotnych do 25 r. ż. od 2014 r. spada. W 2016 r. 8% bezrobotnych w mieście miało poniżej 25 lat. Inaczej wyglądała sytuacja osób powyżej 50 r. ż., których udział w ogóle bezrobotnych wzrasta od 2013 r. W 2016 r. ponad 1/3 bezrobotnych miała powyżej 50 lat. Odsetek osób długotrwale bezrobotnych oscylował w granicach 45-57%, nie wykazując stałej tendencji. Jednocześnie wartości te były wyższe niż dla powiatu (46,5% w 2016 r.), województwa (45,4% w 2016 r.) czy kraju (40,7% w 2016 r.). Tabela 42. Odsetek kobiet oraz osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy w ogóle osób bezrobotnych w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2016 Rok Kobiety Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy ogółem Osoby do 25 r. ż. Osoby powyżej 50 r. ż. Długotrwale bezrobotni 2012 49,79% 90,34% 14,12% 29,07% 45,09% 2013 48,28% 91,52% 14,13% 28,11% 48,74% 2014 48,46% 84,20% 14,18% 28,85% 55,51% 2015 50,88% 82,00% 11,03% 31,53% 54,53% 2016 51,35% 85,84% 8,00% 33,87% 56,65% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Dworze Mazowieckim. 106
Powiatowy Urząd Pracy w Nowym Dworze Mazowieckim na podstawie własnych analiz 16 stwierdza, że poszukiwanymi przez pracodawców pracownikami są osoby z wykształceniem technicznym (w tym z zasadniczym zawodowym), z najczęściej co najmniej 2-letnim doświadczeniem zawodowym, posiadające odpowiednie certyfikaty i uprawnienia, znające język obcy (najczęściej angielski) o wysokich kompetencjach komunikacyjnych (m.in. umiejętności pracy w zespole). Bezrobociem najbardziej dotknięte były osoby starsze, mające trudności z przekwalifikowaniem, oraz młodzież kończąca edukację na poziomie szkoły gimnazjalnej. W 2016 r. najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych było w grupach: ekspedientów, pracowników wykonujących prace proste gdzie indziej niesklasyfikowanych, robotników wykonujących prace proste w przemyśle, ślusarzy i pokrewnych, pomocy i sprzątaczek biurowych, hotelowych i pokrewnych oraz gospodarzy budynków. 17 Jeśli chodzi o zawody deficytowe w powiecie, to najwięcej brakowało: pracowników call-center, kierowników do spraw obsługi biznesu i zarządzania, kontrolerów ruchu lotniczego i personelu pokrewnego, diagnostów laboratoryjnych, kierowników w gastronomii, operatorów urządzeń wiertniczych i wydobywczych, adwokatów, radców prawnych i prokuratorów, programistów aplikacji, aktorów cyrkowych i pokrewnych oraz funkcjonariuszy służby więziennej. Zawodami maksymalnie nadwyżkowymi były natomiast: szyldziarze, grawerzy i zdobnicy ceramiki, szkła i pokrewni, tapicerzy i pokrewni, rolnicy upraw mieszanych oraz nauczyciele szkół specjalnych. 16 PUP w Nowym Dworze Mazowieckim Nowodworski rynek pracy w 2016 r. Realizacja programu promocji zatrudnienia i aktywizacji nowodworskiego rynku pracy http://ndm.praca.gov.pl/documents/ 1842623/3786217/prezentacja%202016.pdf/b755a1a4-e126-4f04-89bf-83b09d7135de 17 PUP w Nowym Dworze Mazowieckim Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie nowodworskim w 2016 roku 107
Co ważne, coraz częściej pracodawcy mają trudność w znalezieniu osób do stabilnej pracy (umowa o pracę), w związku z czym zatrudniają cudzoziemców, wśród których przeważają Ukraińcy 18. W 2016 r. poprzez PUP pracodawcy najczęściej poszukiwali magazynierów, operatorów wózków widłowych, pracowników produkcji, pakowaczy, pomocników i operatorów linii produkcyjnych, operatorów maszyn itp. Pracodawcy, z którymi w 2016 r. współpracował PUP w Nowym Dworze Mazowieckim byli m.in. z branży poligraficznej i opakowaniowej: DRUKPOL.FLEXO, Model Opakowania, Alpla NDM; spożywczej: Kuchnie Świata, Nowakowski Gorąco Polecam, Mc Donalds Polska; galanteryjnej: JR Wittchen Premium; narzędzi roboczych: Profix; transportowej i logistycznej: Mazowiecki Port Lotniczy Warszawa-Modlin, Centrum Logistyczne CLN oraz medycznej: Zakład Opiekuńczo-Leczniczy DOM RODZINNY, NZOZ Nasza Przychodnia. Podsumowując, na tle jednostek porównywanych Nowy Dwór Mazowiecki pod względem rynku pracy nie wypada źle. Prawie co trzeci mieszkaniec miasta był osobą pracującą, co jest jedną z wyższych wartości pośród analizowanych. Od 2013 r. liczba osób bezrobotnych spada. W 2016 r. 4,6% ludności w wieku produkcyjnym była bezrobotna, co było wartością prawie najniższą spośród jednostek porównywanych. Podobnie jak w przypadku innych gmin więcej jest bezrobotnych kobiet niż mężczyzn. Innym problemem jest duży odsetek osób bezrobotnych powyżej 50 r. ż. (ponad 1/3 ogółu bezrobotnych w 2016 r.). Powiatowy Urząd Pracy podkreśla, że osobom takim dużo trudniej być elastycznym na rynku pracy i przekwalifikowywać się. Ponadto ponad połowa bezrobotnych w ostatnich latach nie miała pracy ponad rok. Powiatowy Urząd Pracy zwraca również uwagę na niedopasowanie wymagań pracodawców i osób bezrobotnych. W efekcie pracodawcy, z uwagi na trudności w znalezieniu pracowników, coraz częściej zatrudniają cudzoziemców. Pracodawcy w ostatnich latach najbardziej poszukiwali osób z wykształceniem technicznym (w tym po zasadniczych szkołach zawodowych), znające język angielski oraz posiadające umiejętności miękkie w aspekcie komunikatywności i pracy w grupie. 18 PUP w Nowym Dworze Mazowieckim Nowodworski rynek pracy w 2016 r. Realizacja programu promocji zatrudnienia i aktywizacji nowodworskiego rynku pracy http://ndm.praca.gov.pl/documents/ 1842623/3786217/prezentacja%202016.pdf/b755a1a4-e126-4f04-89bf-83b09d7135de 108
8.4. KULTURA I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 8.4.1. INSTYTUCJE KULTURY W Nowym Dworze Mazowieckim działa wiele różnorodnych podmiotów w obszarze kultury. Wśród nich znajdują się: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, Nowodworski Ośrodek Kultury, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Warszawie Filia w Nowym Dworze Mazowieckim, Klub Wojskowy JW 2189 Kazuń Nowy (dawny Klub Garnizonowy), Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin. Dodatkowo mieszkańcy mają dostęp do pracy lokalnej: miesięcznik samorządowy Fakty Nowodworskie, Tygodnik Nowodworski, Gazeta Nowodworska. Na terenie miasta działają także organizacje pozarządowe, fundacje i stowarzyszenia zwykłe działające na rzecz kultury (zawarte w tabeli nr 36,37,38): Organizacje Towarzystwo Przyjaciół Nowego Dworu Mazowieckiego im. Jana Nałęcza, Stowarzyszenie Nowodworscy.pl, Towarzystwo Przyjaciół Twierdzy Modlin im. Gen. Ignacego Prądzyńskiego, Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin, Nowodworskie Towarzystwo Historyczne, Stowarzyszenie Historyczno-Badawcze Triglav, Stowarzyszenie Rozwoju Twierdzy Modlin, Społeczny Komitet Wspierania Samorządności Nasza Gmina Nasz Powiat, Stowarzyszenie Społeczno-Oświatowe Subsidium. Fundacje zwykłe 109
Fundacja Park Militarny Twierdzy Modlin, Fundacja Muzeum PRL-u i Historii Miasta Nowy Dwór Mazowiecki, Fundacja Historia Nostra, Fundacja Front Modlin, Królewska Fundacja Romów, Fundacja Notum. Stowarzyszenia zwykłe Stowarzyszenie Koło Przyjaciół Biblioteki, Stowarzyszenie Komitet Odbudowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Nowym Dworze Mazowieckim. Mieszkańcy mogą także zostać członkami Hufca ZHP oraz Chóru Soli Deo działającego przy parafii św. Michała Archanioła. W Nowym Dworze Mazowieckim istnieją 3 wspólnoty religijne: Katolicyzm, Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny Epifania. Upowszechnianiem kultury wśród dzieci i młodzieży zajmuje się Nowodworski Ośrodek Kultury. Ośrodek w swojej siedzibie przy ulicy Paderewskiego 1A prowadzi zajęcia stałe: Koło plastyczne (zajęcia manualne, rysunek, malarstwo sztalugowe, ceramika) zrzeszające wszystkie grupy wiekowe mieszkańców od czterolatków po osoby w bardzo zaawansowanym wieku, Klub piosenki, który zrzesza głównie nowodworskie dzieci i młodzież, Nauka gry na gitarze klasycznej, Nauka gry na keyboardzie, Nauka gry na pianinie, Nauka gry na skrzypcach, Zajęcia rytmiczno-taneczne dla dzieci od 5 r. ż. i zajęcia taneczne dla młodzieży i dorosłych, Dziecięcy teatrzyk WĘDROWNICZEK, Zespół śpiewaczy seniorów MARZYCIELE, Klub literacki VENA, 110
Klub seniora, Sekcja szachowa, Teatr HURRAGRAM, Zajęcia fotograficzne. W czasie ferii zimowych oraz wakacji letnich zajmuje się organizacją czasu wolnego w ramach akcji Zima i Lato w mieście. Dodatkowo organizuje wyjazdy dla mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego na spektakle teatralne, projekcje kinowe oraz spotkania w muzeach i skansenach. Oprócz imprez kulturalnych organizowanych okazjonalnie Nowodworski Ośrodek Kultury przygotowuje wydarzenia cykliczne: Otwarte Mistrzostwa Nowego Dworu Mazowieckiego w Scrabble, Regionalny konkurs ekologiczny "Co w Puszczy Piszczy", Przegląd amatorskiej twórczości dzieci i młodzieży "Wiolinowy Klucz", Regionalny konkurs plastyczny o tematyce ekologicznej, corocznie pod innym hasłem, Miejski konkurs plastyczny o tematyce ekologicznej np.: "Coś z niczego", "Dwa światy", Eliminacje konkursu "Warszawska Syrenka", Więcej niż Kino - spotkania z twórcami filmów, aktorami, krytykami, dziennikarzami połączone z projekcjami najciekawszych filmów fabularnych, scena ZAUŁEK (cykl comiesięczny), Nowodworskie Spotkania Jazzowe - (cykl comiesięczny). Szczególnie ważnym świętem miasta są Dni Nowego Dworu Mazowieckiego, które 24 czerwca 2017 r. były organizowane po raz 18. Według danych Banku Danych Lokalnych w 2016 r. w Nowym Dworze Mazowieckim odbyły się 2 imprezy artystyczno - rozrywkowe o charakterze masowym. Obie odbyły się w obiekcie zamkniętym. W porównaniu z analizowanymi gminami wynik ten nie jest ani najniższy ani najwyższy. Warto jednak zauważyć, że była to jedyna gmina, w której nie odbyła się żadna impreza tego typu na terenie otwartym. 111
Tabela 43. Imprezy artystyczno widowiskowe o charakterze masowym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Jednostka terytorialna Liczba imprez Imprezy w obiekcie zamkniętym Imprezy na terenie otwartym 2016 2016 2016 Polska 3 151 1 103 2 048 woj. mazowieckie 430 176 254 powiat nowodworski 2 2 0 Nowy Dwór Mazowiecki 2 2 0 Bochnia 3 2 1 Brzeg 2 0 2 Środa Wielkopolska 7 0 7 Świdnik 1 0 1 Wyszków 4 1 3 Źródło: BDL GUS. Kolejno w imprezach o charakterze artystyczno rozrywkowym w 2016 r. w gminie Nowy Dwór Mazowiecki uczestniczyło 1790 osób. W przeliczeniu na 10 000 mieszkańców liczba ta wyniosła 627 osób. Była to najniższa wartość wskaźnika w obrębie wszystkich analizowanych gmin. Jedynie w tej gminie nie przekroczyła liczby 1000 mieszkańców. Tylko w gminie Bochnia mieszkańcy uczestniczyli w imprezach interdyscyplinarnych. W 2016 r. liczba ta wyniosła 3000 i dotyczyła uczestników imprez bezpłatnych. 112
Tabela 44. Uczestnicy imprez artystyczno rozrywkowych o charakterze masowym w tym na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Jednostka terytorialna Uczestnicy imprez ogółem Uczestnicy imprez - wstęp wolny artystyczno - rozrywkowe Uczestnicy imprez - wstęp płatny Uczestnicy imprez artystyczno - rozrywkowych ogółem na 10 000 mieszkańców 2016 [Osoba] Polska 10 480 542 5 201 370 5 279 172 2727 woj. mazowieckie 1 459 165 756 796 702 369 2719 powiat nowodworski 1 790 0 1 790 227 Nowy Dwór Mazowiecki 1 790 0 1 790 627 Bochnia 5 700 4 000 1 700 1897 Brzeg 4 500 1 000 3 500 1240 Środa Wielkopolska 60 000 60 000 0 18851 Świdnik 4 000 0 4 000 1003 Wyszków 10 800 10 000 800 2746 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Biorąc pod uwagę liczbę imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. odbyło się ich 226 oraz uczestniczyło w nich 29 558 osób. Przeliczając wyniki na 10 000 mieszkańców można stwierdzić, że na tle pozostałych analizowanych gmin liczba imprez był prawie najwyższa, jednak nie przełożyła się ona na liczbę ich uczestników. 113
Tabela 45. Liczba imprez oraz uczestników imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice w tym na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Jednostka terytorialna Imprezy Uczestnicy imprez Imprezy w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców Uczestnicy imprez w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców 2016 2016 2016 2016 Polska 236 442 35 548 405 62 9249 woj. mazowieckie 23 352 3 720 046 44 6933 powiat nowodworski 309 40 078 39 5072 Nowy Dwór Mazowiecki 226 29 558 79 10354 Bochnia 137 84 620 46 28162 Brzeg 175 30 750 48 8473 Środa Wielkopolska 92 21 329 29 6701 Świdnik 73 7 930 18 1988 Wyszków 332 106 657 84 27123 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Wykres 4 Liczba imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice w na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. 90 79,1649 84,4268 68 61,5206 45 23 43,5193 39,102 45,5937 48,22 28,9045 18,3026 0 Polska powiat nowodworski Bochnia Środa Wielkopolska Wyszków Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 114
Wykres 5 Liczba uczestników imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. 30000 28161,6081 27122,6223 22500 15000 7500 9249,4503 6932,7557 5071,6238 10353,7901 8472,9417 6701,1216 1988,2161 0 Polska powiat nowodworski Bochnia Środa Wielkopolska Wyszków Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W miesiącach letnich rokrocznie Nowodworski Ośrodek Kultury w ramach atrakcji dla mieszkańców i turystów organizuje Kino pod gwiazdami. W parku miejskim im. Józefa Wybickiego w Nowym Dworze Mazowieckim między ulicami: Wybickiego, Warszawską, Kościuszki i Sukienną znajduje się również plenerowy amfiteatr. Powstał on w ramach rewitalizacji parku prowadzonego w ramach projektu "Rewitalizacja parku miejskiego im. Józefa Wybickiego - nowy wymiar przestrzeni życia publicznego", którego beneficjentem było Miasto Nowy Dwór Mazowiecki. Został otwarty w 2011 r. Wydatek został współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013. 19 20 Szerzenie edukacji kulturalnej na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego wspiera również działalność placówek bibliotecznych. W 2015 r. w Nowym Dworze Mazowieckim na 1 placówkę biblioteczną przypadało 7091 osób czyli tyle samo co w 2014 r. Porównując Nowy Dwór Mazowiecki do innych analizowanych gmin, była to największa liczba. W latach 2014-2015 zmalała jednak liczba czytelników bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców (o 5 osób). Wynik ten był jednym z niższych wyników analizowanych gmin. Księgozbiór bibliotek na 1000 mieszkańców powiększył się o 82,5 woluminów. Dodatkowo 19 20 https://www.nowydwormaz.pl https://www.facebook.com/parkmiejskinowydwormaz/ 115
wzrosła liczba wypożyczeń na 1 czytelnika o 0,3. Jedynie w Nowym Dworze Mazowieckim i Świdniku liczba ta wzrosła. Tabela 46. Dane dotyczące bibliotek (ludność na 1 placówkę, księgozbiór, czytelnicy, wypożyczenia) w tym na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2014-2015 Jednostka terytorialna Ludność na 1 placówkę biblioteczną (łącznie z punktami bibliotecznymi ujętymi zgodnie z siedzibą jednostki macierzystej) Księgozbiór bibliotek na 1000 mieszkańców Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014 2015 [osoba] [osoba] [wol.] [wol.] [osoba] [osoba] [wol.] [wol.] Polska 4 100 4 113 3 397.6 3 379.7 164 162 18.3 18.0 woj. mazowieckie 4 850 4 976 3 290.9 3 307.6 180 177 15.7 15.6 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 5 246 5 254 3 035.5 3 095.4 140 136 17.1 17.3 7 091 7 091 3 588.1 3 670.6 180 175 18.3 18.6 Bochnia 4 301 4 301 4 762.5 4 757.6 308 311 13.9 13.1 Brzeg 7 335 7 294 3 426.2 3 300.6 193 176 20.1 20.1 Środa Wielkopolska 5 238 5 265 3 558.8 3 366.6 192 204 20.0 19.4 Świdnik 3 083 3 337 2 047.2 2 054.9 246 240 18.0 18.6 Wyszków 6 529 6 535 3 379.8 3 407.7 161 156 20.8 19.9 Źródło: BDL GUS. Miejska Biblioteka Publiczna w Nowym Dworze Mazowieckim została powołana na podstawie Dekretu o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi z dn. 17. 04. 1946 r. Jej otwarcie nastąpiło w 1949 r. W 1992 r. biblioteka została wpisana do Rejestru Instytucji Kultury co dało jej osobowość prawną. Od 1 stycznia 2013 r. ranga biblioteki została podwyższona zaczęła realizować zadania biblioteki powiatowej. Od tej pory 116
nosi nazwę Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Nowym Dworze Mazowieckim. Obecnie mieści się przy ulicy Ignacego Jana Paderewskiego 22 i posiada placówki 21: Wypożyczalnia (ul. Ignacego Jana Paderewskiego 22) Wypożyczalnia, Oddział dla dzieci, Czytelnia. Filia nr 1 Modlin Stary (ul. Jana Matejki 2) Filia nr 2 Osiedle Młodych (ul. Wojska Polskiego 37) Wypożyczalnia dla dorosłych, Oddział dla dzieci. Pracownia Dziejów Miasta (ul. Ignacego Jana Paderewskiego 22) Plenerowa Wystawa Militarna (ul. Baśki Murmańskiej 164) Gromadzi w nich: Literaturę dla dorosłych, Literaturę dla dzieci, Literaturę popularno naukową, Encyklopedie i słowniki, Przewodniki i poradniki, Zbiory regionalne, Kolekcje książek w języku angielskim zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci, Audiobooki dla dorosłych i dzieci. W skład księgozbioru biblioteki zalicza się 22: 21 Strategia Rozwoju Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim na lata 2018 2030; Nowy Dwór Mazowiecki 2017 r. 22 Ibid., przyp. 23 117
Tabela 47. Księgozbiór Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Placówka Ilość woluminów Zbiory specjalne (w jednostkach inwentarzowych) Ilość zbiorów razem Biblioteka Główna 68.460 1.115 69.575 Filia nr 1 16.787 0 16.787 Filia nr 2 23.870 0 23.870 Razem 109.117 1.115 110.232 Źródło: Strategia Rozwoju Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim na lata 2018 2030; Nowy Dwór Mazowiecki, 2017 r. Dodatkowo w skład wyposażenia technicznego Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim zalicza się: 23 stanowiska komputerowe z drukarkami i dostępem do Internetu, Punkty ksero we wszystkich placówkach, 48 komputerów pracujących w sieci, Militaria (m.in. samolot, haubica, armaty, amfibie). Szczególnie ciekawą inicjatywą było powstanie Pracowni Dziejów Miasta, która obejmuje Nowy Dwór Mazowiecki i powiat nowodworski. W ramach pracowni zbierane są informacje i dokumenty o historii i życiu społeczno kulturalnym regionu. Mieszkańcy mają możliwość udostępniania własnych zbiorów. Zebrane zbiory są udostępniane na stronie internetowej biblioteki i w placówce przy ulicy Ignacego Jana Paderewskiego 22. W 2016 r. został zdigitalizowany udostępniony w bibliotece zbiór fotografii Twierdzy Modlin (z okresu stanu wojennego). W 2013 r. z biblioteki skorzystało 6225 osób co stanowiło 22,81% wszystkich mieszkańców gminy. Dokonali oni wypożyczeń 118 tysięcy książek i audiobooków. W 2016 r. zarejestrowanych czytelników było 5028. Najwięcej z nich w bibliotece głównej (dorośli) a najmniej w Filii nr 1 Modlin Stary. Pod względem wieku wśród czytelników przeważały osoby mające od 25 do 44 lat oraz osoby będące pracownikami umysłowymi. 118
Tabela 48. Liczba zarejestrowanych czytelników oraz ich struktura ze względu na wiek i zatrudnienie w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. Nazwa placówki Ilość zarejestrowanych czytelników do 5 lat 81 dzieci 101 Biblioteka Główna - Dorośli Biblioteka Główna - Dzieci 2.291 6-12 lat 608 uczniowie 1.459 923 13-15 lat 262 studenci 202 Filia nr 1 Modlin Stary 398 16-19 lat 340 pracownicy umysłowi 1.663 Filia nr 2 Osiedle Młodych - Dorośli grupy wiekowe 748 20-24 lata 369 wg zajęcia pracownicy fizyczni 488 Filia nr 2 Osiedle Młodych - Dzieci 668 25-44 lata 1.898 rolnicy 7 45-60 lat 820 inne zawody 167 Ogółem 5028 pow. 60 lat 650 emeryci 275 Ogółem 5028 niezatrudnieni 666 Ogółem 5028 Źródło: Strategia Rozwoju Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim na lata 2018 2030; Nowy Dwór Mazowiecki 2017 r. Biorąc pod uwagę udostępnianie zbiorów i informacji przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną w Nowym Dworze Mazowieckim, w 2016 r. najwięcej z nich odnotowano odnośnie wypożyczeń książek. Mniejszym powodzeniem cieszyło się ich udostępnianie w czytelni. Z roku na rok systematycznie maleje liczba udostepnień gazet i czasopism. 119
Tabela 49. Udostępnianie zbiorów i informacji w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. Nazwa placówki Wypożyczalnie Książki Czytelnie Multimedia Czasopisma Udzielone informacje Biblioteka Główna 59.733 22.538 863 4.530 11.671 Filia nr 1 7.800 4.501 0 834 752 Filia nr 2 25.659 4.228 0 1.823 7.149 Razem: 93.192 31.267 863 7.187 19.572 Źródło: Strategia Rozwoju Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim na lata 2018 2030; Nowy Dwór Mazowiecki, 2017 r. Biblioteka działa również w programach: Mazowiecki System Informacji Bibliotecznej Kraszewski. Komputery dla bibliotek PROGRAM BIBLIOTEKI NARODOWEJ Zakup nowości wydawniczych do bibliotek Posiada własny katalog cyfrowy dostępny pod adresem internetowym www.nowydwormaz.pl/biblioteka/, a w bibliotece działa komputerowy system biblioteczny Mateusz. Dodatkowo współpracuje ze Stowarzyszeniem Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Larix i z Działem Zbiorów dla Niewidomych Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego. W 2015 r. uczestniczyła w projekcie Wypożyczalnia odtwarzaczy cyfrowej książki mówionej dla osób niewidomych i słabowidzących. Biblioteka oprócz działalności czytelniczej prowadzi również zajęcia zorganizowane, imprezy okolicznościowe i tematyczne m. in Lato z Biblioteką, Ferie z Biblioteką, Andrzejki, Mikołajki. Do tego prowadzi m.in: Misiowy Klubik Małego Czytelnika (Oddział dla Dzieci i Młodzieży przy ul. Paderewskiego 22, od 2012 r.), Bajkowy zakątek (Filia nr 2). oraz uczestniczy w takich akcjach jak: Tydzień Bibliotek, 120
Ogólnopolska akcja Odjazdowy Bibliotekarz, Narodowe Czytanie, Konkurs Tęczowe rymowanki. Inicjatywą czytelników biblioteki w 2002 r. powstało Stowarzyszenie Koło Przyjaciół Biblioteki. Oprócz niego w ramach działalności biblioteka prowadzi od dnia 9 marca 2017 r. Dyskusyjny Klub Książki. Na lata 2016 2018 zaplanowano rozbudowę, modernizację i wyposażenie placówki, na które biblioteka pozyskała środki z Programu Rozwoju Czytelnictwa Priorytet 2 Infrastruktura bibliotek 2016 2020. Całkowity koszt inwestycji to 2.666.666 złotych (25% inwestycji pokryte ma być z budżetu Miasta Nowy Dwór Mazowiecki). 23 Do tego w 2016 r. przeprowadzono remont wraz z wymianą wyposażenia w Filii nr 1 w Modlinie Starym, jednak budynek nie jest przystosowany do osób niepełnosprawnych. Dodatkowo brakuje w niej miejsca na powiększanie zbiorów bibliotecznych oraz organizowanie różnych form spotkań z czytelnikami. W 2016 r. zakończono również modernizację Filii nr 2 na Osiedlu Młodych. Ten budynek również nie jest przystosowany do osób niepełnosprawnych oraz oczekuje na remont toalet. 23 https://www.nowydwormaz.pl/biblioteka/1020,instytut-ksiazki.html 121
8.4.2. WYDATKI NA KULTURĘ I DZIEDZICTWO KULTUROWE Wydatki miasta Nowy Dwór Mazowiecki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego charakteryzują się tendencją wzrostową. Różnica miedzy latami 2016 a 2012 wyniosła 719 697,48zł. Jednak wśród wszystkich analizowanych gmin wydatki w tym zakresie są najniższe. Tabela 50. Wydatki w Dziale 921 Klasyfikacji Budżetowej - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 [zł] Jednostka terytorialna Wydatki w Dziale 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego gminy łącznie z miastami na prawach powiatu 2012 2013 2014 2015 2016 Źródło: BDL GUS. [zł] [zł] [zł] [zł] [zł] Polska 5 373 588 285.41 5 474 746 174.03 6 243 012 382.67 5 443 084 302.19 5 274 949 341.95 woj. mazowieckie 738 906 700.92 735 376 168.53 816 487 481.33 870 040 581.15 890 023 652.57 powiat nowodworski 4 477 011.00 4 993 650.53 4 980 229.83 5 748 173.39 5 941 006.20 Nowy Dwór Mazowiecki 2 224 352.00 2 487 267.00 2 549 015.00 2 796 470.00 2 944 049.48 Bochnia 4 421 559.70 4 446 641.82 3 882 699.47 3 950 722.76 4 323 554.90 Brzeg 2 995 031.00 2 961 767.00 3 106 022.94 3 285 798.24 4 352 069.89 Środa Wielkopolska 6 453 348.95 7 737 573.08 5 432 449.06 6 369 489.93 7 207 335.51 Świdnik 10 957 654.80 5 707 458.26 3 679 510.50 3 845 097.25 4 878 801.10 Wyszków 4 831 908.38 3 107 006.19 3 574 377.16 3 186 632.97 3 279 715.17 Analogicznie wraz ze wzrostem wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego wzrosły w tym zakresie wydatki w przeliczeniu na 1 mieszkańca. W 2016 r. wyniosły 103.13zł. Były one niższe niż dla Polski ale wyższe niż dla powiatu nowodworskiego. Porównując do innych jednostek uplasowały miasto na jednej z najniższych pozycji. 122
Tabela 51. Wydatki w Dziale 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca Nowego Dworu Mazowieckiego i jednostek porównywanych w latach 2012 2016 [zł] Jednostka terytorialna Wydatki w Dziale 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca gminy łącznie z miastami na prawach powiatu 2012 2013 2014 2015 2016 Źródło: BDL GUS. [zł] [zł] [zł] [zł] [zł] Polska 139.45 142.22 162.25 141.61 137.25 woj. mazowieckie 139.37 138.31 153.06 162.65 165.87 powiat nowodworski 57.16 63.61 63.29 72.94 75.18 Nowy Dwór Mazowiecki 78.71 87.93 89.87 98.60 103.13 Bochnia 145.91 147.15 128.98 131.22 143.89 Brzeg 80.38 80.09 84.69 90.10 119.92 Środa Wielkopolska 207.41 247.40 172.86 201.62 226.44 Świdnik 271.41 141.89 91.81 96.03 122.32 Wyszków 123.66 79.34 91.25 81.27 83.40 8.4.3. DZIEDZICTWO KULTUROWE I JEGO OCHRONA Dziedzictwo kulturowe to m.in. materialne, które można podzielić na nieruchome i ruchome. Do tych pierwszych zalicza się architektura, w tym układ urbanistyczny jednostki, natomiast do tych drugich np. dzieła sztuki czy narzędzia. Dodatkowo istnieje jeszcze dziedzictwo niematerialne (gwara, obrzędy czy lokalna kuchnia). Dziedzictwo kulturowe miasta stanowi ważny element tożsamości mieszkańców, dlatego tak ważna jest jego ochrona. W Nowym Dworze Mazowieckim prowadzona jest Gminna Ewidencja Zabytków. Karty zabytków zostały wykonane w oparciu o wykaz zabytków wynikający z art. 7 ustawy z dnia 18 marca 2010 o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 75 poz. 474). Łącznie do Gminnej Ewidencji Zabytków wpisane jest ponad 200 zabytków. Wśród nich są budynki mieszkalne, 123
cmentarze, kościoły, elektrownia, latryny, prochownie, osiedla, jak i zespół zabudowy lotniska. Zostały one podzielone na 19 zespołów budowlanych oraz nieprzynależące do nich obiekty samodzielne. Dodatkowo w rejestrze zabytków nieruchomych znajduje się 55 zabytków. Jest to jedna z ustawowych form ochrony prawnej zabytków a rejestr tworzony jest na podstawie decyzji wydanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wśród nich znajdują się m.in. budynki mieszkalne, gospodarcze, kościół, młyn i inne. Najstarsze zabytki wpisane do rejestru zabytków pochodzą z XVIII wieku. Tabela 52. Lista zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych w Nowym Dworze Mazowieckim stan na 2017 r. 124
L. p. Chronologi a Funkcja Data wpisu do rejestru zabytków Dokładna lokalizacja 1 1898-1900 zespół - osiedle 2014-10-15 Między Ul. Ks. Poniatowskiego a Płk. Malewicza 2 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Ks. Poniatowskiego 121 3 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Ks. Poniatowskiego 122 4 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Ks. Poniatowskiego 123 5 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Ks. Poniatowskiego 124 6 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Płk. Malewicza 117 7 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Płk. Malewicza 118 8 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Płk. Malewicza 119 9 1898-1900 inny budynek mieszkalny 2014-10-15 Ul. Płk. Malewicza 120 10 1898-1900 11 1898-1900 12 1898-1900 13 1898-1900 14 1898-1900 15 1898-1900 16 1898-1900 17 1898-1900 18 1898-1900 19 1898-1900 20 1898-1900 21 1898-1900 22 1898-1900 23 1898-1900 24 1898-1900 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 inny budynek gospodarczy 2014-10-15 Ul. Płk. Malewicza 126 Ul. Płk. Malewicza 129 Ul. Płk. Malewicza 133 Ul. Płk. Malewicza 134 Ul. Płk. Malewicza 137 Ul. Płk. Malewicza 138 Ul. Płk. Malewicza 140 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 25 XIX w. zespół - twierdza 1957-04-19-26 1905 r. dom kultury 2012-10-15 Ul. Gen. Prądzyńskiego 160 125
27 1832-1844 koszary 2013-08-22-28 1839 r. działobitnia 2014-03-31 Ul. Mickiewicza 148 29 1832-1838 brama forteczna 2013-12-31-30 1817 r. cmentarz 1988-02-16 Ul. Gen. Bema 31 1832-1838 brama forteczna 2014-03-26-32 1847 r. wieża ciśnień 2013-10-24-33 1811-1812 działobitnia 2013-12-30-34 1811-1812 brama forteczna 2013-12-30-35 1830-1840 zespół - działobitnia 2015-03-17-36 XIX w. magazyn 2015-03-17 Ul. Mickiewicza 99 37 1830-1840 inny budynek forteczny 2015-03-17 Ul. Mickiewicza 99 38 XIX w. młyn 2015-03-17 Ul. Mickiewicza 99 39 XIX w. piekarnia 2015-03-17-40 1836 r. zespół - fort 2014-08-19 Ul. Mieszka I 2 41 1836 r. budynek bramny 2014-08-19-42 1836 r. umocnienie ziemne 2014-08-19-43 44 2. ćw. XIX w. mur obronny 2014-08-19 2. ćw. XIX w. umocnienie ziemne 2014-08-19 - - 45 1780 r. miasto 1962-05-07-46 1866 r. willa 1986-12-22 Ul. Gen. Prądzyńskiego 9 47 koniec XIX w. inny budynek mieszkalny 1988-06-15 Ul. Wybickiego 4 48 pocz. XIX w. karczma 1993-01-29 Ul. Kościuszki 2 49 1896 r. inny budynek mieszkalny 1992-03-12 Ul. Kościuszki 5 50 XVIII w. kościół 1958-01-25 Ul. Warszawska 1 51 1844 r. spichlerz 1957-04-03-52 1830-1854 fort 1982-12-06-53 data nieznana mauzoleum 1988-12-27 Cmentarz, Ul. Słowackiego 54 1694 r. cmentarz rzymskokatolicki 1988-12-27 Ul. Słowackiego 55 1866 r. zieleń towarzysząca 1986-12-22 Ul. Gen. Prądzyńskiego 9 Źródło: www.danepubliczne.gov.pl - dane Narodowego Instytutu Dziedzictwa, stan na dzień 03.07.2017r. 126
Rysunek 6. Zabytki wpisane do rejestru zabytków w Nowym Dworze Mazowieckim stan na 2017 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie portalu internetowego www.openstreetmap.org, danepubliczne.gov.pl dane Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Szczególne znaczenie w rozwoju dziedzictwa kulturowego Nowego Dworu Mazowieckiego ma Twierdza Modlin. Jej historia sięga XVII wieku, kiedy to Szwedzi umocnili po raz pierwszy wysoki brzeg u zbiegu Narwi i Wisły. Takie naturalne ukształtowanie nadało mu charakter obronny. Budowa fortyfikacji rozpoczęła się 1 grudnia 1806 r. z rozkazu Napoleona. Od tego czasu na przestrzeni wieków z przerwami twierdza była rozbudowywana. Odegrała ważną rolę m.in. w trakcie Bitwy Warszawskiej w 1920 r. W okresie powojennym do lat 90. XX wieku stacjonowały tam oddziały Wojska Polskiego 24. Twierdza Modlin jest obecnie unikatowym dziełem fortyfikacji w skali europejskiej. Ponadto jest największym i najistotniejszym pomnikiem inżynierii wojskowej i sztuki fortyfikacyjnej w Polsce. Posiada między innymi najdłuższy obecnie budynek w Europie o długości prawie 2,5 kilometra 25. O znaczeniu Twierdzy Modlin dla mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego świadczy chociażby liczba organizacji pozarządowych i fundacji, których przedmiotem działań jest 24 GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW KATALOG KART ADRESOWYCH 25 Ibid., przyp. 17 127
Twierdza Modlin. Wśród nich można wymienić np.: Towarzystwo Przyjaciół Twierdzy Modlin im. Gen. Ignacego Prądzyńskiego, Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin, Stowarzyszenie Rozwoju Twierdzy Modlin, Fundację Park Militarny Twierdzy Modlin, Fundację Front Modlin. Przy ulicy Baśki Murmańskiej działa Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin. Jego misją jest zachęcanie dzieci, młodzieży i dorosłych do naśladowania i wdrażania w życie cnót charakterystycznych dla polskiego żołnierza godności, honoru, bohaterstwa i szacunku dla tradycji wojska polskiego. Misja ta realizowana jest poprzez szerzenie wiedzy o Twierdzy Modlin i polskich żołnierzach z czasów zaboru rosyjskiego i Kampanii Wrześniowej w 1939 r. 26 W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta Nowy Dwór Mazowiecki wskazano cztery strefy, uwzględniające stopień zachowania historycznych struktur Twierdzy: Strefa 1 obejmuje czytelnie zachowane, historyczne struktury przestrzenne Twierdzy obejmujące ciągi i zespoły budowli ziemnych, murowanych i drewnianych, z ewentualną zielenią forteczną drogami fortecznymi, urządzeniami infrastruktury technicznej; Strefa 2 obejmuje obszary, na których historyczne struktury zachowały się częściowo lub szczątkowo w układach rozproszonych, jak też obszary i otwarte wnętrza przylegające do zewnętrznego obwodu Twierdzy; Strefa 3 obejmuje obszary, na których historyczne struktury Twierdzy nie zachowały się w całości; Strefa 4 obejmuje obszary byłej esplanady. Zaznaczyć również trzeba, że ważną rolę w kształtowaniu się dziedzictwa Nowego Dworu Mazowieckiego odegrały mniejszości kulturowe takiej jak: Żydzi, Rosjanie, Niemcy, Muzułmanie. W XVIII wieku w latach 60. w gminie Nowy Dwór Mazowiecki pojawili się Żydzi - przedstawiciele chasydyzmu. Ludność Żydowska w okresie międzywojennym stanowiła 3900 osób, czyli połowę mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego. To również przyczyniło się do tego, że ludność żydowska aktywnie uczestniczyła w życiu miasta. 26 http://modlinmuzeum.pl/pl/o-nas/muzeum-kwitm 128
Mieli oni bowiem swoje biblioteki, kluby sportowe a w 1932 r. otworzyli szkołę prywatną. W 1939 r. Żydzi stanowili już ponad połowę mieszkańców miasta. Na początku lat 40. XX wieku w dzielnicy Nowego Dworu Mazowieckiego (Piaski) utworzono getto żydowskie a w 1942 r. jego ludność wywożono do Oświęcimia. Getto zostało zlikwidowane 14 grudnia tegoż roku. Obecnie ludność żydowska nie jest tak liczna, choć byli mieszkańcy Nowego Dworu Mazowieckiego wyznania żydowskiego, którzy z niego wyemigrowali pamiętają o swoim dawnym miejscu zamieszkania. Ludność niemiecka i rosyjska związana jest z Twierdzą Modlin. Niemcy kolonizowali Nowy Dwór Mazowiecki w XVIII wieku, dodatkowo w czasie okupacji hitlerowskiej. W Twierdzy Modlin odbywały się szkolenia dla poborowych Wermachtu. Natomiast w 1813 r. Twierdza Modlin znalazła się pod panowaniem rosyjskiego księcia Konstantego. W Twierdzy Modlin istnieje również wieża zwana Czerwoną lub Tatarską, która powstała w latach 1832 1841. W czasie zaborów zamieszkiwali ją żołnierze pochodzący z Kaukazu 27. 8.4.4. PODSUMOWANIE Na tle analizowanych gmin pod względem wydarzeń artystycznym Nowy Dwór Mazowiecki wypada raczej słabo. Według Banku Danych Lokalnych w 2016 r. w Nowym Dworze Mazowieckim odbyły się jedynie 2 imprezy artystyczno rozrywkowe o charakterze masowym, żadna z nich nie odbyła się na świeżym powietrzu. Była to jedyna gmina, w której zaistniała taka sytuacja. Tak niska liczba wydarzeń spowodowała najniższą wśród analizowanych gmin frekwencję w wyżej opisanych wydarzeniach w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców. Jednak biorąc pod uwagę liczbę imprez, których organizatorem były centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice w 2016 r. ich liczba była prawie najwyższa, co świadczy o zaangażowaniu instytucji kultury w życie społeczne. Dodatkowo, pomimo powiększania się księgozbiorów bibliotecznych, czytelnictwo w Nowym Dworze Mazowieckim spadało. Przyczyną takiej sytuacji mogła być pośrednio wysokość nakładów finansowych miasta Nowy Dwór Mazowiecki, które są przewidziane na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego. Jedynie w tej gminie wydatki te nie przekroczyły 3 000 000 zł i w latach 2012 2016 były najniższe wśród wszystkich analizowanych gmin (w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2016 r. miasto 27 https://www.nowydwormaz.pl/180,miasto-wielu-kultur.html 129
znalazło się na przedostatniej pozycji). Choć Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Nowym Dworze Mazowieckim prowadzi szeroką działalność na terenie miasta, nie tylko biblioteczną, ale również społeczną, to nie jest w dużej części przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych, co wyklucza je z uczestnictwa w życiu kulturowym. Podsumowując, taka sytuacja może wynikać z niewykorzystania potencjału instytucjonalnego i przestrzennego miasta Nowego Dworu Mazowieckiego. Szczególnie ważną rolę, ze względu na codzienny rozwój społeczeństwa w sferze kulturowej, ma Nowodworski Ośrodek Kultury oraz Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna. Choć liczba organizowanych imprez jest wysoka, to ich frekwencja jest niska, co może świadczyć o niedopasowaniu oferty kulturalnej do potrzeb mieszkańców lub niedostatecznej ich promocji. Budowa amfiteatru wpłynęła na rozwój życia kulturalnego, jednak nadal widoczne są braki w infrastrukturze (np. kino). Wielość organizacji pozarządowych, stowarzyszeń i fundacji, których przedmiotem działań jest dziedzictwo historyczne, wskazuje na to, że mieszkańcy Nowego Dworu Mazowieckiego odczuwają silną potrzebę wzmacniania własnej tożsamości i szerzenia dziedzictwa kulturowego, szczególnie związanego z Twierdzą Modlin. Dodatkowo, jest to miasto wielu kultur, o bogatych tradycjach. Szczególnie w historii miasta zapisała się ludność żydowska. 130
8.5. REKREACJA I SPORT Koordynatorem działań sportowych oraz upowszechniania sportu w Nowym Dworze Mazowieckim jest Nowodworski Ośrodek Sportu i Rekreacji, który zlokalizowany jest przy ulicy Sportowej 66. Do jego obiektów zalicza się 28: Halę sportową, Stadion miejski, Pływalnię, Obiekty rekreacyjne. Hala sportowa posiada powierzchnię podłogi o wymiarach 32 m x 46 m. Jest to powierzchnia typu MONDO (wykładzina sportowa wykonana z PCV lub kauczuku) i posiada powierzchnię 1472 m². Przystosowana jest dla 1200 widzów. Powierzchnia ta stanowi pełnowymiarowe boisko do piłki ręcznej a dzieląc ją dwoma kotarami uzyskuje się mniejsze boiska, na których można grać: w tenisa (3 korty), siatkówkę (3 pola), koszykówkę (2 pola) lub w ich kombinację. Hala przystosowana jest również do sportów walki i gimnastyki. Na co dzień służy także lekcjom wychowania fizycznego. Dodatkowo pełni funkcje pozasportowe (koncerty, imprezy słowno muzyczne) dzięki pracom remontowym w 2006 r. poprawiono jej warunki akustyczne. Stadion miejski to obiekt posiadający boisko trawiaste o wymiarach 105x66 m. Spełnia wymogi FIFA i UEFA. Dodatkowo w jego skład zalicza się 2212 miejsc siedzących, a jego pojemność to 3500 osób. Na drugim piętrze w sferze VIP jest 48 miejsc. Wyniki rozgrywek wyświetlane są na tablicy wyników. Dzięki remontowi w 2005 r. stadion zyskał nowe zaplecze szatniowo sanitarno biurowe: 6 szatni jurorskich, 2 szatnie seniorskie, szatnie dla sędziów, pokój medyczny, pokój kontroli antydopingowej, 2 sale konferencyjne, sekretariat wielosekcyjnego miejskiego klubu sportowego Świt, pokoje: dowodzenia, prasowy oraz spikera. Mieszkańcy Nowego Dworu Mazowieckiego mogą korzystać z infrastruktury i oferty pływalni od 1 lipca 2011 r. Zalicza się do niej: basen sportowy, basen rekreacyjny, wanna 10-osobowa, zjeżdżalnia, strefa odnowy biologicznej oraz sala konferencyjna. Obiekt jest przystosowany do osób niepełnosprawnych oraz rodzin z małymi dziećmi (przewijaki 28 http://nosir.pl/ 131
w szatni rodzinnej). Formy prywatne oferują naukę pływania dla dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych. W skład obiektów rekreacyjnych zalicza się: Sztuczne boisko do piłki nożnej Boisko posiada wymiary 105 m x 68 m (111 m x 72 m brutto) o nawierzchni z trawy syntetycznej. Powierzchnia 7992 m². 2 korty tenisowe Korty posiadają wymiary 36 m x 18 m brutto. Ich nawierzchnia to trawa syntetyczna o powierzchni 1296 m². Boisko wielofunkcyjne Boisko wielofunkcyjne posiada wymiary 37 m x3 0 m brutto. Jego nawierzchnia to poliuretan o powierzchni 1110m². Powierzchnia te cechuje się przepuszczalnością, wykonywana jest na miejscu projektu oraz stosowana jest jako warstwa wierzchnia bieżni lekkoatletycznych, boisk oraz terenów zabaw. Każda z placówek oświatowych w Nowym Dworze Mazowieckim posiada nowoczesne boisko o sztucznej nawierzchni (szkoły podstawowe posiadają place zabaw). W 2007 r. wybudowano salę gimnastyczną przy Publicznym Gimnazjum nr 1 przy ulicy Słowackiego 2. Z kolei w 2012 r. została oddana do użytku hala sportowa przy Zespole Szkół w Modlinie Twierdzy. Warto wspomnieć, że 10.11.2009 r. przy tej szkole oddano do użytku pierwsze w powiecie nowodworskim boisko sportowe Orlik w ramach rządowego programu "Moje Boisko - Orlik 2012". W lutym 2017 r. przy Szkole Podstawowej nr 7 zlokalizowanej przy ul. Młodzieżowej 1 otwarta została największa w mieście hala sportowa wraz z widownią. Obiekt na wskroś nowoczesny, wykonany został w technologii budownictwa wysokoenergooszczędnego. Obiekt umożliwia uprawianie takich dyscyplin sportowych jak: siatkówka, koszykówka, piłka nożna (pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej na parterze obiektu), piłka ręczna, a także squash (2 boiska na poziomie -1), balet, fitness, tenis stołowy. Na terenie przylegającym do obiektu utworzona została 60 metrowa bieżnia czterotorowa oraz skocznia w dal. Aby usprawnić dojazd do obiektu wybudowano parking na około 60 samochodów oraz wydzielono 3 miejsca dla autokarów. Z obiektu korzystają zarówno uczniowie jak i mieszkańcy miasta. 132
Nowodworski Ośrodek Sportu i Rekreacji jest również organizatorem imprez sportowych w mieście. Wśród nich można wymienić chociażby: zawody Rodzinne Pływanie, wyścigi kolarskie w ramach XXIII Ogólnopolskie Olimpiady Młodzieży, Lato z Nowodworskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji, Mały Wyścig Pokoju. Na terenie Nowodworskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji funkcjonują sekcje: piłki nożnej, siatkówki, koszykówki, boksu, kajakarstwa, pływania, szermierki, podnoszenia ciężarów, kolarstwa ibiegów (sekcja jogger). Położenie w międzyrzeczu skutkuje zainteresowaniem sportami wodnymi i turystyką. Regularnie organizowane są spływ kajakowe Wkrą i Narwią, m.in. są to spływy kajakowe od Pomiechówka do Modlina Twierdzy i z Jońca do Modlina Twierdzy. Klub Turystyki Kajakowej "Wodnik" od kilkunastu lat organizuje Ogólnopolski Spływ Kajakowy Wkrą i Narwią - "Młynarka" 29. W Nowym Dworze Mazowieckim znajdują się również 2 plaże miejskie przy ulicy Targowej oraz na wysokości WOPR przy ul. Sukiennej. Miasto Nowy Dwór Mazowiecki posiada również tradycje piłkarskie. W 1933 r. powstał klub sportowy Świt Nowy Dwór Mazowiecki, a jego założycielem i pierwszym prezesem był Włodzimierz Mierenkow 30. Obecnie klub gra w III lidze, ale w przeszłości grał również w II i I (debiut sezon 2003/2004). Zawodnicy trenują na stadionie miejskim. Tam też znajduje się siedziba Klubu. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego w obszarze kultury fizycznej i szerokorozumianego sportu i w tym jego propagowania działają: Organizacje pozarządowe Ochotnicza Straż Pożarna Ratownictwo Wodne, Nowodworskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Aeroklub Modliński im. Płk. Pilota Bolesława Zonia, Stowarzyszenie turystyczno-sportowe Maraton, Stowarzyszenie Sztangielek, Stowarzyszenie szermiercze Fenix Sport i Wychowanie, Stowarzyszenie Lokalny Ośrodek Sportowy Los, 29 Ibid., przyp. 17 30 http://www.mksswit.pl/klub/historia 133
Stowarzyszenie Sport Plus, Stowarzyszenie Skatepakt, Polskie Stowarzyszenie Kolekcjonerów Broni Palnej i Strzelectwa Sportowego Aquila, Polski Związek Wędkarski Koło Nr 15, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Nowym Dworze Mazowieckim, Fundacje zwykłe Fundacja Pilotów i Spadochroniarzy, Stowarzyszenia zwykłe Stowarzyszenie Operacja Skatepakt, Rozbiegamy Nowy Dwór Mazowiecki, Nowodworski Klub Automobilowy, Stowarzyszenie Miłośników Audi. Biorąc pod uwagę wydatki miasta Nowy Dwór Mazowiecki można stwierdzić, że na przestrzeni lat 2012 2016 tylko w 2013 r. nie były one najwyższe spośród analizowanych gmin. Różnica wydatków miedzy 2016 a 2012 r. wyniosła 1 957 682.46 zł. Widoczny jest również gwałtowny wzrost wydatków pomiędzy 2014 a 2015 r., co świadczy o inwestycjach w tym zakresie. 134
Tabela 53. Wydatki w dziale 926 Klasyfikacji Budżetowej - Kultura fizyczna w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 [zł] Jednostka terytorialna Wydatki w Dziale 926 - Kultura fizyczna gminy łącznie z miastami na prawach powiatu 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 4 205 031 632.15 3 712 811 789.19 4 390 537 635.39 4 131 562 935.98 4 249 668 777.06 woj. mazowieckie 467 228 499.67 396 868 010.53 436 939 944.82 442 037 930.53 484 623 986.47 powiat nowodworski 8 357 417.22 9 480 293.26 10 683 860.36 16 864 431.37 10 472 745.68 Nowy Dwór Mazowiecki 6 742 773.99 7 384 973.68 8 535 610.68 15 806 362.27 8 700 456.45 Bochnia 6 414 065.10 7 815 192.81 4 796 415.87 5 713 556.49 5 322 959.92 Brzeg 3 519 377.16 3 993 438.87 3 865 433.58 5 434 588.14 5 011 916.32 Środa Wielkopolska 4 082 771.11 4 077 422.59 4 732 896.08 10 667 020.56 4 805 980.68 Świdnik 3 933 890.88 16 195 085.79 7 601 288.84 1 541 829.71 4 271 893.51 Wyszków 2 994 522.32 2 716 363.78 3 221 385.45 3 461 225.36 3 316 564.11 Źródło: BDL GUS. Zlokalizowany pomiędzy ulicami Wybickiego, Kościuszki, Sukienną i Warszawską Park Miejski to miejsce odpoczynku, relaksu i zabaw dla mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego. Nowodworzanie chętnie go odwiedzają, spędzają tu wolny czas na pogawędkach, ćwiczą na ustawionych w parku urządzeniach tzw. siłowni zewnętrznej oraz instalacji do streetworkoutu. Dla najmłodszych stworzono także plac zabaw. Całości dopełnia amfiteatr, w którym odbywają się liczne imprezy plenerowe oraz naziemna fontanna z podświetleniem, które atrakcyjne jest szczególnie po zmierzchu. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego do dyspozycji mieszkańców przeznaczony jest Park Miejski im. Józefa Wybickiego, który znajduje się miedzy ulicami Zajmuje powierzchnię 2 ha i oparty jest na układzie architektonicznym neoklasycystycznego kościoła p.w. Św. Michała Archanioła. Innym miejscem przeznaczonym na spacery i aktywne spędzanie wolnego czasu jest otwarty w październiku 2015 Park Trzech Kultur w Twierdzy Modlin. Mimo to, na przestrzeni lat udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem w Nowym Dworze Mazowieckim nie wzrósł. Od 2012 r. utrzymuje się na w miarę stałym poziomie. Porównując miasto z innymi jednostkami analitycznymi wynik z 2016 r. plasuje się na średniej pozycji. 135
Tabela 54. Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 [%] Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem Jednostka terytorialna 2012 2013 2014 2015 [%] [%] [%] [%] Polska 0.2 0.2 0.2 0.2 woj. mazowieckie 0.2 0.2 0.2 0.2 powiat nowodworski 0.1 0.1 0.1 0.1 Nowy Dwór Mazowiecki 2.2 2.0 2.0 2.0 Bochnia 1.8 1.7 1.7 1.7 Brzeg 8.3 8.0 8.0 7.8 Środa Wielkopolska 0.4 0.3 0.3 0.3 Świdnik 8.1 8.0 8.0 8.0 Wyszków 0.2 0.2 0.2 0.2 Źródło: BDL GUS. Według danych z Banku Danych Lokalnych w 2015 r. na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego oprócz 2 parków znajdowały się 2 zieleńce. Pod tym względem miasto nie wyróżnia się pozytywnie na tle pozostałych analizowanych jednostek. Dodatkowo cechowało się najniższą powierzchnią zieleni ulicznej, która wyniosła w 2015 r. 2,50 ha. Tereny zieleni osiedlowej o powierzchni 31,56 ha były prawie najwyższym wynikiem wśród analizowanych jednostek, czego nie można napisać o powierzchni parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej. 136
Tabela 55. Tereny zieleni na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego i jednostek porównywanych w 2015 r. Jednostka terytorialna Parki spacerowo - wypoczynkowe Zieleńce Zieleń uliczna Tereny zieleni osiedlowej Parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej obiekty pow. obiekty pow. pow. pow. pow. 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 [szt.] [ha] [szt.] [ha] [ha] [ha] [ha] Polska 2 754 23 861.24 16 920 10 444.02 14 908.18 23 467.63 57 772.89 Mazowieckie 256 2 086.99 1 148 793.97 2 044.23 3 533.61 6 414.57 Powiat nowodworski 2 20.70 14 5.40 2.70 38.40 64.50 Nowy Dwór Mazowiecki 2 20.70 2 3.00 2.50 31.56 55.26 Bochnia 2 16.80 18 11.00 5.00 23.69 51.49 Brzeg 5 81.20 9 12.40 4.50 20.28 113.88 Środa Wielkopolska 11 53.70 5 5.90 7.30 12.50 72.10 Świdnik 1 3.27 199 70.19 19.75 89.44 162.90 Źródło: BDL GUS. Podsumowując, Nowy Dwór Mazowiecki posiada bogatą bazę sportowo rekreacyjną, nie tylko w przypadku liczby obiektów, ale również pod względem ich różnorodności. O ważnym aspekcie w życiu mieszkańców, jakim jest sport, świadczą tradycje sportowe (MKS Świt ). Regularne remonty bazy sportowej oraz jej dalsze rozwijanie świadczą o tym, że miasto stawia na sport i rekreację, chcąc zapewnić mieszkańcom jak najszerszy wybór oraz wysoką jakość oferowanych usług. Potencjał ten należy rozwijać np. poprzez organizację imprez ponadlokalnych, w tym nawet ogólnopolskich, co obecnie ma już miejsce. Imprezy te promują miasto jako atrakcyjne pod względem uprawiania w nim sportu oraz nadadzą mu wysoką rangę pod tym względem na tle innych miast Polski. Tak wysokie wydatki na kulturę fizyczną wskazują na to, że istnieją chęci do dalszego rozwoju sportu w mieście Nowy Dwór Mazowiecki. Szczególnie należy poprawić dostępność terenów zieleni dla mieszkańców. Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem od 2012 r. nie wzrósł (a nawet zmalał między 2012 a 2013 r.). Ponadto, powierzchni zieleni ulicznej oraz zieleńców jest bardzo mało. Brak poprawy pod tym względem może wpłynąć na spadek zadowolenia mieszkańców z miejsca zamieszkania. 137
8.6. TURYSTYKA Nowy Dwór Mazowiecki charakteryzuje się bogatą ofertą turystyczną, zwłaszcza ze względu na dziedzictwo historyczne. Dogodne uwarunkowania komunikacyjne wpływają na jego atrakcyjność. Dodatkowo jest to miasto położone nad trzemaa rzekami Wisłą, Wkrą i Narwią. Poniżej zostały przedstawione obiekty, które przyciągają turystów, a także inne atuty Nowego Dworu Mazowieckiego, które wpływają na potencjał turystyczny tego miejsca. 8.6.1. ATRAKCJE TURYSTYCZNE Nowy Dwór Mazowiecki posiada wiele obiektów, które zachęcają turystów do przyjazdu. Wśród nich warto zobaczyć przede wszystkim 31: Kościół parafialny pw św. Michała Archanioła Kościół Parafialny p.w. św. Michała Archanioła pierwotnie był kościołem pod wezwaniem św. Małgorzaty. Został konsekrowany w 1294 r.. Jest to budowla klasycystyczna, murowana z cegły, zbudowana na planie prostokąta. W czasie oblężenia Twierdzy Modlin uderzyło w nią kilka pocisków, co spowodowało zniszczenie okien, drzwi, popękanie ścian czy zawalenie się sufitu. Po odzyskaniu niepodległości przystąpiono do odbudowy kościoła. W 1981 r. przystąpiono do jego rozbudowy, a w dniu 23 września 1984 r. nastąpiła uroczystość poświęcenia nowego kościoła. Spichlerz Budowę spichlerza rozpoczęto w 1832 r. Jego budowla została zaprojektowana na rzucie prostokąta. Jest to budynek neorenesansowy, czterokondygnacyjny od zewnątrz a od wewnątrz ma sześć kondygnacji. Posiada wiele zdobień np. uchwyty cumownicze w kształcie podkowy z pięknym odlewem głowy starca. Nazywany jest mennicą, choć nigdy nie pełnił takiej funkcji. Użytkowany był do 1939 r., kiedy nastąpiło jego zbombardowanie. 31 https://www.nowydwormaz.pl/68,warto-zobaczyc.html 138
Wieża Czerwona Wieża ta kończy nadnarwiański odcinek koszar. Z nadbudówką osiąga wysokość 31,6 m. Posiada dwa tarasy: dolny (na wysokości 18 m) i górny na wysokości (29 m). Można z nich podziwiać panoramę Modlina. Wieża Wodna Wieża znajduje się wewnątrz dziedzińca koszarowego. Zbudowana została na planie koła (ośmioboku). Jest murowana z cegły, otynkowana i dwukondygnacyjna. Cechuje się ozdobną elewacją i detalami architektonicznymi np. rozetami kwiatowymi. Najprawdopodobniej oddano ją do użytku w 1847 r. Reduta Napoleona Jest to jedna z czterech zachowanych budowli murowanych, pochodzących z czasów Księstwa Warszawskiego. Budynek ma kształt kwadratu. Pełnił funkcję artyleryjską. Na środku posiada dziedziniec. Prochownia Zbudowana z betonu w 1900 r. prochownia jest jedną z trzech prochowni na terenie Twierdzy Modlin. Posiada pancerne drzwi i okiennice. Z trzech stron okryta jest płaszczem ziemi. W środku znajduje się jedna hala o sklepieniu kolebkowym. Grubość ściany prochowni wynosi 1,5 m. Pomnik Obrońców Modlina Pomnik został odsłonięty 29 września 1957 r. w rocznicę kapitulacji Twierdzy Modlin. Jego odsłonięcia dokonał dowódca obrony Modlina z 1939 r. gen, bryg. Wiktor Thommee. Do pomnika dostawiono dwie armaty radzieckie. Pomnik zajął miejsce pomnika marszałka Józefa Piłsudskiego zniszczonego na początku lat pięćdziesiątych. Koszary Wojskowe Budowę koszarów zakończono w 1844 r. Mają kształt nieregularnego sześcioboku. Pierwotnie miały funkcję obronną, jednak prawdopodobnie w latach 20. utraciły ją. Były one wykorzystywane na izby żołnierskie. Według różnych źródeł mogły pomieścić od 17 000 do 20 000 załogi. Z zewnątrz mur koszarów jest z surowej cegły. Wewnątrz jego dziedzińca powstała wieża ciśnień i cerkiew. Na odcinku nadnarwiańskim kończą je dwie wieże (Biała i Czerwona). Osobliwością koszar jest ich długość 2250 m. Dzięki niej jest to najdłuższy budynek obronny w Europie. 139
Korona utracka Budowla związana jest z modernizacją twierdzy przez Rosjan, której dokonano w latach 1832 1841. Cytadela i obwód zewnętrzny zostały otoczone ścianką strzelecką murem Carnota. Ciekawostką jest budowa muru - z zewnątrz jest gładki, od wewnątrz posiada wnęki a w każdej z nich trzy kwadratowe strzelnice. Kojec artyleryjski Kojec pełnił rolę przybudówki Koszar Wojskowych. Znajduje się na wschód od wieży Czerwonej. Obecnie dwukondygnacyjny kojec (wcześniej czterokondygnacyjny) pełni role tarasu widokowego, skąd można podziwiać spichlerz i ujście Narwi do Wisły. Kasyno oficerskie Obiekt kasyna ma charakter pałacowy, został zbudowany na planie litery T. Budynek cechuje się nawiązującą do gotyckiej architekturą, natomiast wnętrza eklektyczną. Zadziwia nowoczesność ówczesnego budynku posiadał elektryczne oświetlenie, własną kotłownię, grzejniki i klimatyzację. W budynku do dzisiaj działa ogrzewanie parowe. Całość obiektów techniki została wkomponowana w ówczesną formę architektoniczną. Działobitnia Dehna Działobitnia została zbudowana w 1839 r. na wzniesieniu terenowym. Dodatkowo została otoczona fosą i tzw. murem Carnota. Stanowi trzykondygnacyjną półokrągłą wieżą artyleryjską z wydłużonymi i obniżonymi końcami. Została wyposażona w 52 osie artyleryjskie. Obecnie w działobitni Dehna mieści się Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin. Na turystów czeka tunel, którym można się dostać do budynku z magazynu zbożowego. Brama Poniatowskiego Brama nosi imię Księcia Józefa Poniatowskiego od 1918 r., wcześniej, w okresie rosyjskim, nazywana była Wrotami Michajłowskimi. Została wybudowana zgodnie z architekturą klasycystyczną (od strony koszar dodano do niej kolumny toskańskie). Do czasów II wojny światowej prowadził do niej przez fosę drewniany most. Brama Północy Brama pochodzi z czasów Księstwa Warszawskiego. U jej szczytu był łuk, po bokach znajdowała się strzelnica artyleryjska. Turyści mogą podziwiać w łuku bramy trapezową 140
tarczę, na które znajduje się wypukły relief z orłem Księstwa Warszawskiego, a pod nim napis "Brama Północy / 1811". Po 1832 r. obiekt pełnił funkcje trzydziałowej działobitni. Brama Ostrołęcka Bramę w 1836 r. zbudowano nad Narwią we wschodniej części Twierdzy Modlin. Od wewnątrz posiada cechy architektury klasycystycznej. Składają się na nią trzy kondygnacje. Zgodnie z historią drugą przelotnię przebito w latach I wojny światowej lub nawet wcześniej. Później przebiegały przez nią tory kolejki wąskotorowej, która biegła nad Narwią. O obronnym charakterze bramy świadczy m.in 6 osi artyleryjskich. Bloki carskie Bloki posiadały charakter mieszkalny, ich budowa rozpoczęła się w 1899 r. a skończyła w 1901. Jak sama nazwa wskazuje przeznaczone były dla armii rosyjskiej. Rozmieszczenie budynków miało podkreślać rangę ówczesnych wojskowych. Bloki tworzą dwa osiedla jedno dla oficerów (obecna ulica Księcia Józefa Poniatowskiego) i podoficerów (ulica Moniuszki, Kadetów, Szpitalna). Są to dwukondygnacyjne bloki, niepodpiwniczone. Charakteryzuje je prosty kształt, ale posiadają zdobienia m.in dekoracyjne szczyty, niektóre z datami budowy. Wszystkie wyżej wymienione obiekty turystyczne, oprócz kościoła parafialnego, znajdują się w Twierdzy Modlin. Niewątpliwie świadczy to o tym, że jest ona największą atrakcją turystyczną w Nowym Dworze Mazowieckim. Łącznie z wyżej wymienionymi obiektami, według Informatora Turystycznego Twierdzy Modlin 32, na trasie zwiedzania znajduje się 27 obiektów o walorach turystycznych. 32 https://www.nowydwormaz.pl/plik,1477,informator-pl-2014.pdf 141
Rysunek 7. Lista obiektów o walorach turystycznych w Twierdzy Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim Źródło: Informator Turystyczny twierdzy Modlin dostępny pod adresem https://www.nowydwormaz.pl/ plik,1477,informator-pl-2014.pdf. Dodatkowo na turystów czeka33: 6 tras spacerowych: Trasa 1 Spacer dla wytrwałych (czas przejścia ok. 6 h), Trasa 2 Spacer Nadrzeczny (czas przejścia ok. 3 h), Trasa 3 Spacer śladami napoleońskimi (czas przejścia ok. 1,5-2 h), Trasa 4 - Spacer Rosyjski (czas przejścia ok. 2 h), Trasa 5 Szlak Baśki Murmańskiej, Trasa 6 Filmowo, 3 punkty widokowe: Wieża Czerwona, Punkt widokowy przy Restauracji Borodino, Punkt widokowy przy Hotelu Royal. Dodatkowo Twierdza Modlin oferuje przestrzeń do wypoczynku w formie: 33 Wędkowania, Plażowania, Jeżdżenia rowerem (profesjonaliści, amatorzy), Pływania kajakiem, Rejsu katamaranem. Ibid., przyp. 35 142
Specjalna oferta została również skierowana do dzieci. Związana jest z postacią Baśki Murmańskiej, czyli białej niedźwiedzicy, którą kupił na targu w Archangielsku jeden z polskich żołnierzy. Została przydzielona do Baonu Wojska Polskiego po tym, jak weszła w konflikt z psem dowódcy wojsk Ententy na Murmanie. W twierdzy Modlin mieszkała z wojskowymi, którzy wytresowali ją na żołnierza. Została zabita tragicznie, przez chłopa, którego celem było pozyskanie futra. Rysunek 8. Oferta turystyczna dla dzieci w twierdzy Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim Źródło: http://www.baskamurmanska.pl/twierdza-dla-dzieci/. Oprócz tras spacerowych w Twierdzy Modlin na turystów czekają również trasy : Trasy po centrum Nowego Dworu Mazowieckiego, Trasa 1 Znaki historii (czas przejścia -2,5h), Trasa 2 Na tropach wielu kultur (dla posiadaczy 4 lub 2 kółek) (czas przejścia -3h). 143
Rysunek 9. Trasy spacerowe po centrum Nowego Dworu Mazowieckiego Źródło: Program Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023; Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. Do propagowania oferty turystycznej w Nowym Dworze Mazowieckim przyczynia się Lokalna Organizacja Turystyczna Trzech Rzek, której głównym celem jest budowanie i promowanie wspólnej oferty turystycznej miasta i jego okolic. W ten sposób poszerza się lokalny rynek usług turystycznych. W mieście działa Centrum Informacji Turystycznej, które zlokalizowane jest przy ul. Baśki Murmańskiej w Twierdzy Modlin. 8.6.2. BAZA NOCLEGOWA W Nowym Dworze Mazowieckim na przestrzeni lat wzrastała liczba obiektów noclegowych. Różnica między 2012 a 2016 r. wyniosła 3 obiekty. W 2016 r. wszystkie zaliczały się do hoteli, motel i pensjonatów i innych obiektów hotelowych. Status ten jest nadawany na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. Należy zauważyć, że w latach poprzednich sytuacja była analogiczna wszystkie obiekty na terenie gminy Nowy Dwór Mazowiecki były tej rangi. Porównując Nowy Dwór Mazowiecki do pozostałych analizowanych gmin w 2016 r. była to gmina o drugiej, najwyższej liczbie tego typu obiektów (razem z gminą Bochnia i Brzeg). Tylko gmina Świdnik posiadała więcej, bo 6 obiektów zaliczanych do hoteli, moteli, pensjonatów i innych obiektów hotelowych. 144
Tabela 56. Liczba istniejących obiektów noclegowych oraz hoteli, moteli, pensjonatów i innych obiektów hotelowych na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego i w jednostek porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Baza noclegowa ogółem Hotele, motele, pensjonaty i inne obiekty hotelowe 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 9 483 9 775 9 885 10 024 10 509 3414 3485 3646 3723 3965 woj. mazowieckie 466 483 476 486 528 273 292 297 308 339 powiat nowodworski 10 11 14 14 14 7 9 11 11 11 Nowy Dwór Mazowiecki 2 4 5 5 5 2 4 5 5 5 Bochnia 6 6 5 6 6 4 4 4 5 5 Brzeg 2 4 4 6 8 2 3 3 4 5 Środa Wielkopolska 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 Świdnik 3 4 5 4 6 2 3 4 4 6 Wyszków 2 2 2 2 4 1 1 1 1 2 Źródło: BDL GUS. Na przestrzeni lat 2012 2016 liczba miejsc noclegowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wzrastała. Jedynie w latach 2014 i 2015 ich liczba była na zbliżonym poziomie. Największy wzrost nastąpił między 2012 a 2013 r. (o 4,9). W 2016 r. liczba miejsc noclegowych ogółem była jedną z najwyższych spośród analizowanych gmin. Jedynie gmina Bochnia posiadała ponad dwa razy więcej miejsc noclegowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. 145
Tabela 57. Liczba miejsc noclegowych na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Miejsca noclegowe ogółem w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 17.5 17.6 18.0 18.5 19.5 woj. mazowieckie 8.6 8.9 9.0 9.2 10.0 powiat nowodworski 6.3 8.5 9.8 9.7 10.4 Nowy Dwór Mazowiecki 2.7 7.6 8.8 8.7 11.2 Bochnia 22.3 22.7 20.0 22.2 23.0 Brzeg 2.7 4.5 2.9 5.8 9.3 Środa Wielkopolska 7.9 7.8 7.8 7.9 7.8 Świdnik 2.7 3.7 5.7 5.7 7.9 Wyszków 3.6 3.6 4.1 4.1 4.9 Źródło: BDL GUS. Wzrost liczby miejsc noclegowych w gminie Nowy Dwór Mazowiecki wpłynął na wzrost udzielonych noclegów. W 2012 r. wskaźnik przedstawiający udzielone noclegi w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniósł 234,3, a w 2014 r. już 707,4. Zatem w wyżej wymienionych latach wskaźnik wzrósł o 473,1. Ciekawostką jest to, że w 2016 r. wskaźnik ten dla Nowego Dworu Mazowieckiego przekroczył analogiczny wskaźnik dla powiatu nowodworskiego. W pozostałych analizowanych gminach na przestrzeni lat nie nastąpił tak gwałtowny wzrost udzielonych noclegów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. 146
Tabela 58. Udzielone noclegi na 1 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Udzielone noclegi ogółem w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Jednostka terytorialna 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 1609.4 1635.5 1730.3 1853.3 2065.8 woj. mazowieckie 1112.6 1176.6 1233.5 1321.6 1516.7 powiat nowodworski 421.8 440.4 525.8 687.8 655.3 Nowy Dwór Mazowiecki 234.3 331.9 707.4 b.d. b.d. Bochnia 1717.5 1788.6 1802.3 b.d. b.d. Brzeg 286.3 366.4 284.9 b.d. b.d. Środa Wielkopolska 478.3 557.8 564.6 b.d. b.d. Świdnik 214.3 376.8 640.7 b.d. b.d. Wyszków 489.3 398.4 327.1 b.d. b.d. Źródło: BDL GUS. W 2014 r. liczba turystów korzystających z noclegów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniosła 452,3. Podobnie jak w pozostałych wyżej opisywanych wskaźnikach, w porównaniu z 2012 i 2013 r. wskaźnik wzrósł. Różnica miedzy 2012 a 2014 r. wyniosła 308,7. Ponownie w żadnej innej analizowanej gminie nie nastąpił wzrost wskaźnika na takim poziomie. Tabela 59. Korzystający z noclegów na 1 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Turyści (korzystający) z noclegów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 587.4 607.9 651.9 700.9 783.4 woj. mazowieckie 636.8 686.2 724.9 767.8 883.0 powiat nowodworski 197.1 218.7 315.6 417.9 417.0 Nowy Dwór Mazowiecki 143.6 201.0 452.3 b.d. b.d. Bochnia 1128.0 1163.1 1212.3 b.d. b.d. Brzeg 180.3 173.7 116.1 b.d. b.d. Środa Wielkopolska 370.6 428.9 474.8 b.d. b.d. Świdnik 104.6 189.8 269.8 b.d. b.d. Wyszków 319.7 254.5 211.9 b.d. b.d. Źródło: BDL GUS. 147
Dodatkowo w gminie Nowy Dwór Mazowiecki w latach 2012 a 2016 nastąpił wzrost turystów zagranicznych. W 2012 r. było ich 1057 a w 2016 r. - 5351, zatem dynamika zmian w porównaniu z 2012 r. wyniosła 506,24. Turyści zagraniczni odwiedzający Nowy Dwór Mazowiecki w 2016 r. stanowili 87,2% ogółu turystów zagranicznych odwiedzających powiat nowodworski. Wzrost liczby turystów przełożył się na wzrost udzielanych im noclegów. Wskaźnik przedstawiający liczbę udzielanych noclegów turystom zagranicznym w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 r. wyniósł 306,6. Dla porównania w 2012 r. wyniósł 52,5 zatem nastąpił wzrost o 254,4. Nowy Dwór Mazowiecki pod względem tych wskaźników wyróżnia się pozytywnie na tle pozostałych analizowanych gmin. Tabela 60. Liczba turystów zagranicznych (nierezydentów) oraz udzielone im noclegi na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 Jednostka terytorialna Turyści zagraniczni (nierezydenci) Udzielone noclegi turystom zagranicznym (nierezydentom) w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] Polska 4 979 294 5 242 972 5 470 335 5 689 570 6 378 793 308.2 324.0 337.6 357.9 405.4 woj. mazowieckie 1 076 866 1 152 284 1 164 775 1 258 234 1 476 815 370.4 395.6 396.5 440.7 517.6 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 2 065 1 861 3 648 7 050 6 133 59.0 54.2 88.1 165.8 140.5 1 057 1 203 3 109 6 312 5 351 52.2 72.1 176.6 377.5 306.6 Bochnia 1 505 3 018 2 404 2 027 2 125 154.1 255.2 198.1 195.2 216.9 Brzeg 598 497 160 596 902 26.0 23.0 10.9 42.3 42.2 Środa Wielkopolska 890 382 472 725 952 42.6 21.5 21.1 49.2 89.9 Świdnik 52 427 878 915 2 044 1.5 28.6 58.5 67.4 124.1 Wyszków 1 043 716 1 544 1 700 1 090 30.5 22.0 39.4 43.7 27.7 Źródło: BDL GUS. 148
8.6.3. PODSUMOWANIE W Nowym Dworze Mazowieckim znajduje się wiele atrakcyjnych turystycznie obiektów często zabytków, jednak skoncentrowane są one głównie na terenie Twierdzy Modlin. Od 2012 r. widoczny jest rozwój gminy w kierunku turystyki i rekreacji. Od 2012 r. nastąpił wzrost liczby obiektów noclegowych i zlokalizowanych w nich miejsc noclegowych, jednak nie jest on tak drastyczny jak w przypadku wskaźnika odnoszącego się do udzielonych noclegów i korzystających z nich turystów. W obu przypadkach dynamika zmian przekroczyła ponad 300,00. Należy zwrócić uwagę także na wzrost zainteresowania walorami Nowego Dworu Mazowieckiego przez turystów zagranicznych. Świadczy o tym rosnąca w latach 2012 a 2016 ich liczba i udzielone im noclegi. Niezaprzeczalnie stanowią oni coraz większy odsetek turystów ogółem w Nowym Dworze Mazowieckim. Między 2015 a 2016 r. nastąpił ich spadek, co może być spowodowane niedopasowaniem oferty turystycznej, dlatego należy obserwować, jak w następnych latach będzie kształtowała się ich liczba. Reasumując, Nowy Dwór Mazowiecki z roku na rok staje się coraz ważniejszym ośrodkiem turystycznym w powiecie nowodworskim. 149
8.7. POTENCJAŁ PRZYRODNICZY ORAZ OCHRONA ŚRODOWISKA I PRZYRODY Nowy Dwór Mazowiecki leży na terenie Nizin Środkowomazowieckiej i Północnomazowieckiej, na obszarze trzech mezoregionów: Kotliny Warszawskiej (Nizina Środkowomazowiecka), Wysoczyzny Płońskiej (Nizina Północnomazowiecka), Wysoczyzny Ciechanowskiej (Nizina Północnomazowiecka). Pod względem geologicznym miasto położone jest w obrębie tektonicznej niecki przybrzeżnej, zbudowanej ze skał paleozoiku i mezozoiku (lekko sfałdowanych). Rysunek 10. Nowy Dwór Mazowiecki na tle mezoregionów Źródło: Opracowanie własne na podstawie Centralnego rejestru Form Ochrony Przyrody, http:// crfop.gdos.gov.pl, stan na dzień 24.07.2017r. Miasto cechuje się słabymi glebami, gdyż przeważają gleby klas V i VI (słabe i bardzo słabe) o kompleksie przydatności rolniczej 6 (żytni słaby) i 7 (żytni bardzo słaby). 150
Kompleks 6 przeznaczony jest do uprawy m.in. żyta, owsa, gryki, ziemniaków, a kompleks 7 - żyta, łubinu żółtego, seradeli i ziemniaka. Gleby te wytworzone są z piasków wodno-lodowcowych oraz piasków wydmowych. Cechują się ubogością w składniki pokarmowe oraz są okresowo lub trwale za suche. Ich przepuszczalna struktura wpływa na wymywanie składników pokarmowych, a niedobór wody ogranicza efekt stosowanych nawozów mineralnych. Gleby lepsze (klasa IV) zajmują niewielkie enklawy. Gleby organiczne (wytworzone z torfów) oraz mineralne (wytworzone z piasków rzecznych, mad lub namułów, występują w dolinach rzek i zagłębieniach terenu i zaliczają się do kompleksów pastewnych i użytków zielonych 34. Nowy Dwór Mazowiecki znajduje się w regionie mazowiecko podlaskim w klimacie kontynentalnym. Położenie w międzyrzeczu Wisły i Narwi wpływa na klimat panujący w gminie Nowy Dwór Mazowiecki. Takie położenie cechuje się występowaniem skarp, rozlewisk, wydm i łąk. Powoduje to większą wilgotność powietrza, większą ilość dni pochmurnych oraz deszczowych. Główne cechy jego klimatu to 35: Najmniejszy opad roczny 500-550 mm (największe opady w miesiącach letnich) Średnia roczna temperatura powietrza 7-8 o C (najcieplejszy miesiąc lipiec, najchłodniejszy miesiąc styczeń) Wilgotność względna powietrza - 78 82 % Liczba dni mroźnych 30-50 (z przymrozkami 110 dni) Średnie roczne zachmurzenie - poniżej wartości 6,6 w skali pokrycia nieba 0-10 Liczba dni zalegania pokrywy śnieżnej - 60 Przeciętna grubość pokrywy śnieżnej 6 cm Długość okresu wegetacyjnego 210-220 dni Wiatry: Zachodnie około 20% roku Południowo zachodnie około 16% roku Wschodnie - około 12% roku 34 Program Ochrony Środowiska miasta Nowy Dwór Mazowiecki nalata 2015 2018, Nowy Dwór Mazowiecki, październik 2014 r. 35 Prognoza skutków wpływu ustaleń planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego miasta Nowy Dwór Mazowiecki na środowisko przyrodnicze, marzec 2003; Ibid., przyp. 37 151
Cisza atmosferyczna około 10% roku Średnia prędkość wiatru - 3-4 m/s W mieście Nowy Dwór Mazowiecki na Wiśle usytuowany jest wodomierz o nazwie Modlin, dla którego wartość ostrzegawcza to 600 mm a wartość alarmowa 700 mm. Położony jest na 551,5 km rzeki i znajduje się w zachodnim krańcu miasta. Na obszarze Nowego Dworu Mazowieckiego prowadzony jest monitoring jednolitych części wód powierzchniowych. Zasady prowadzenia monitoringu wód określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 258, poz. 1550), zaś elementy jakości dla klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, definicje klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz typy wód powierzchniowych z podziałem na kategorie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549). Stan/potencjał ekologiczny w punkcie Narew Nowy Dwór Mazowiecki oceniono na umiarkowany, a stan chemiczny na dobry. Tabela 61. Jakość ocenianych wód powierzchniowych w punkcie Narew - Nowy Dwór Mazowiecki w 2013 r. Nazwa ocenianej JCW Nazwa punktu pomiarowo - kontrolnego Klasa elemen tów biologic znych Klasa elementów hydromorfo logicznyh Klasa elemen tów fizykoc hemicz nych Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZN Y STAN CHEMICZNY Narew od Zalewu Zegrzyńskie go do ujścia Narew-Nowy Dwór Mazowiecki (powyżej ujścia Wisły) III I II II umiarkowany dobry Źródło: Wyniki badań monitoringowych wód powierzchniowych w latach 2010-2013 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 2013 r. Zgodnie z podziałem hydrologicznym Nowy Dwór Mazowiecki leży w regionie mazowieckim w podregionie środkowo mazowieckim. W jego granicach występują wody 152
podziemne w utworach trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Pobór wody na terenie miasta realizowany jest z: Ujęcia wody wraz ze stacją uzdatniania Warszawska, Ujęcia wody wraz ze stacją uzdatniania Wisła, Ujęcia wody wraz ze stacją uzdatniania Modlin Twierdza. Jako główne źródła zanieczyszczeń na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego uznaje się ciepłownie miejskie (kotłownie), zakłady przemysłowe, układ komunikacyjny oraz rozproszone źródła ogrzewania. Emitowane są z nich: dwutlenek siarki, tlenek węgla, dwutlenek azotu i pyły. Największe znaczenie w emisji zanieczyszczeń na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego ma Zakład Energetyki Cieplnej sp. z o. o znajdujący się przy ulicy Przemysłowej 1, w którym zainstalowano dwa kotły wodne typu WR 25 oraz jeden kocioł wodny typu WLM 5 o łącznej mocy cieplnej 63,8MW. Spaliny zanieczyszczają środowisko poprzez emitor o wysokości 120 m. Wszystkie kotły posiadają instalacje odpylania. Przy kotle WLM 5 zbudowano filtr tkaninowy stanowiący III stopień odpylania spalin. Służy on celom pomiarowym. Zakład angażuje się także w likwidowanie źródeł niskiej emisji w ramach rozbudowy sieci cieplnej zlikwidował 30 na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego. Pyły zawieszone stanowią bardzo groźne źródło chorób cywilizacyjnych. Osiadają na ściankach pęcherzyków płucnych utrudniając wymianę gazową. Dodatkowo podrażniają naskórek i śluzówkę. Pyły zawieszone stanowią przyczynę alergii, astm, a także nowotworów płuc, gardła i krtani. Im pył jest drobniejszy, tym groźniejszy. Kolejnym groźnym zanieczyszczeniem powietrza jest benzo(a)piren, który jest głównym przedstawicielem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Oprócz wpływu na zdrowie ludzkie wpływa również na roślinność, gleby i wodę, które pośrednio oddziałują na człowieka. Jest szczególnie groźny, gdyż jego toksyczność jest przewlekła, zatem kumuluje się w organizmie. W 2016 r. na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego wystąpiły przekroczenia pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w cyklu rocznym (poziom dopuszczalny), benzo(a)pirenu B(a)P w cyklu rocznym (poziom docelowy), ozonu O3 (poziom celu długoterminowego) oraz AOT40 (poziom celu długoterminowego) W samym Nowym Dworze Mazowieckim przebadano powietrze pod względem benzo(a)pirenu. Od 2007 r. występują przekroczenia stężenia docelowego: 153
Tabela 62. Przekroczenia zanieczyszczeń w powietrzu Mazowieckim w 2016 r. 36 w Nowym Dworze Zanieczyszczenie o przekroczonym poziomie Powierzchnia obszaru km² Szacowana liczba ludności Poziom dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10-24h 0,535 3803 Poziom docelowy benzo(a)pirenu B(a)P - rok 27,697 28243 Poziom dopuszczalnego pyłu zawieszonego faza II PM2,5 - rok 4,273 17000 Poziom celu długoterminowego O3 8h 28,168 28243 Poziom celu długoterminowego AOT40 28,168 - Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie Mazowieckim, Raport za rok 2016, Warszawa kwiecień/lipiec 2017 r. Rysunek 11. Lokalizacja przekroczeń wybranych substancji w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. 37 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie Mazowieckim, Raport za rok 2016 Warszawa kwiecień/lipiec 2017 r. Tabela 63. Średnie, średnioroczne wybranych substancji w powietrzu w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. Średnie, średnioroczne wartości PM10 rok PM2,5 rok B(a)P rok NO2 rok 24,1 18,9 2,2 14,5 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie Mazowieckim, Raport za rok 2016, Warszawa kwiecień/lipiec 2017 r. 36 Nastąpiła aktualizacja dokumentu. W wyniku weryfikacji na poziomie krajowym. Weryfikacji podlegały głównie obszary przekroczeń dla pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5. W wyniku zmiany interpretacji przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska co do metodyki wyznaczania obszarów przekroczeń konieczne było ponowne ich wyznaczenie dla ww. substancji w wyniku czego zmieniły się ich powierzchnie i ilość mieszkańców. 37 Ibid., przyp. 38 154
W latach 2013 2014 podjęto przedsięwzięcie w celu poprawy jakości powietrza pn. Ekologiczny Nowy Dwór Mazowiecki - kolektory słoneczne dla mieszkańców, którego rezultatem było podłączenie 146 gospodarstw domowych do jednostek wytwarzających energię z OZE 38. Jedną z ważniejszych uciążliwości, które powodują trudności w funkcjonowaniu organizmu człowieka jest hałas. Największymi źródłami hałasu są główne trasy komunikacyjne oraz zakłady przemysłowe, dlatego miasto Nowy Dwór Mazowiecki stanowi potencjalne miejsce przekroczeń dopuszczalnych poziomów. Na terenie powiatu nowodworskiego nie były przeprowadzane monitoringi hałasu przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad opracowuje mapy akustyczne Polski. W opracowaniu tym znalazły się drogi przebiegające m.in. przez Nowy Dwór Mazowiecki. Przebadane zostały poziomy dźwięku: LDWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6.00 do godz. 18.00), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18 do godz. 22) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 2200 do godz. 600) LN długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22.00 do godz. 6.00). Dokładne wyniki przeprowadzonych badań zawarte są w Programie Ochrony Środowiska miasta Nowy Dwór Mazowiecki nalata 2015 2018. W ostatnich latach na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego nie dokonano monitoringu hałasu przemysłowego 39. 38 Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2015 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony środowiska w Warszawie, Warszawa 2016r 39 Ibid., przyp. 37 155
Tabela 64. Pomiar hałasu na drogach biegnących przez Nowy Dwór Mazowiecki L.p. Nr drogi Nazwa odcinka Kilometra ż początku Kilometra ż końca Długość Odcinka [km} Powierzchnia obszaru analizy [ha] 1 62 ZAKROCZYM NOWY DWÓR MAZ. 187+558 191+732 3.780 606.91 2 62 NOWY DWÓR MAZ.-DĘBE 191+348 207+456 15.735 2437.78 3 85 NOWY DWÓR KAZUŃ 0+000 4+547 4.542 719.84 Źródło: Program Ochrony Środowiska miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2015 2018, Nowy Dwór Mazowiecki, październik 2014 r. Biorąc pod uwagę użytkowanie gruntów, jako potencjał przyrodniczy miasta szczególnie cenna jest obecność lasów, których powierzchnia wynosi 207,44 ha. Część z nich - 196, 44 ha, to lasy publiczne i stanowi to 94,6% powierzchni lasów ogółem. Ogólna lesistość w gminie wynosi 7,4%. 40. Do lasów w Nowym Dworze Mazowieckim zalicza się Las Dębinka i Las Księża Góra. Są to lasy dębowo grabowe z domieszką leszczyny. Dodatkowo, skupisko terenów leśnych znajduje się w okolicy lotniska i Twierdzy Modlin. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego funkcjonują Rodzinne Ogrody Działkowe Pestka. Powstały one w 1978 r. Zlokalizowane są one przy ulicy Modlińskiej oraz w pobliżu linii kolejowej. Prowadzenie i zarządzanie ogrodem działkowym jest zasadniczym celem Stowarzyszenia Pestka w Nowym Dworze Mazowieckim 41. Ogrodowego Rodzinnego Ogrodu działkowego Oprócz parków, zieleńców, zieleni ulicznej i osiedlowej, ważną funkcję w mieście pełnią cmentarze. Dodatkowo tereny o funkcji sepulkralnej pełnią funkcję terenów zieleni wysokiej o wysokiej koncentracji. W mieście Nowy Dwór Mazowiecki są 4 cmentarze: Cmentarz wojenny - ulica Generała Józefa Bema, Cmentarz ewangelicki ulica Przytorowa, Cmentarz żydowski - ulica Przytorowa, Cmentarz parafii św. Michała Archanioła ulica Juliusza Słowackiego. Na terenie gminy Pomiechówek znajduję się Cmentarz w Pomiechowie, który jest przeznaczony także dla parafii Modlin Stary. 40 Statystyczne Vademecum Samorządowca 2016, dane za rok 2015, Urząd Statystyczny w Warszawie 41 Statut Stowarzyszenia Ogrodowego Rodzinnego Ogrodu Działkowego Pestka w Nowym Dworze Mazowieckim; Załacznik nr 1 do uchwały nr 5/2016 z dnia 20 kwietnia 2016 roku 156
Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego występuje szereg form ochrony przyrody 42: Rezerwat biosfery Puszcza Kampinoska, Rezerwat Kępy Kazuńskie, Obszar Natura 2000 Obszar Specjalnej Ochrony Dolina Środkowej Wisły, Obszar Natura 2000 Specjalny Obszar Ochrony Kampinoska Dolina Wisły, Forty Modlińskie, Ostoja Nowodworska, Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, Korytarz ekologiczny Doliny Wisły - Kampinoski Park Narodowy, Pomnik przyrody. Rysunek 12. Formy ochrony przyrody w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Centralnego rejestru Form Ochrony Przyrody, http:// crfop.gdos.gov.pl, stan na dzień 24.07.2017r. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego rezerwat biosfery Puszcza Kampinoska zajmuje powierzchnię 1,53 km². W 2000 r. został on wpisany na światową listę 42 https://www.gdos.gov.pl/dane-i-metadane, aktualizacja 28.09.2016 157
rezerwatów biosfery UNESCO. Jest to drugi pod względem wielkości rezerwat biosfery w Polsce, a w jego skład wchodzi Kampinoski Park Narodowy oraz jego otuliny. Park ten został założony w 1959 r. Do szczególnych gatunków fauny występującej na terenie Kampinoskiego Parku narodowego zalicza się: łosia, bobra czy wilka. 70% jego powierzchni stanowią lasy. Rezerwat Kępy Kazuńskie stanowi 1,12 km² powierzchni miasta Nowego Dworu Mazowieckiego. Został utworzony w 1998 r. i stanowi rezerwat faunistyczny. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących gatunków ptaków występujących na obszarze rzeki Wisły 43. Obszar Specjalnej Ochrony Dolina Środkowej Wisły zlokalizowany jest w południowej części miasta i zajmuje powierzchnię 2,53 km². Obszar ten został utworzony w ramach Dyrektywy Ptasiej, a pod szczególną opieką są tam rybitwa rzeczna i rybitwa białoczelna. Specjalny Obszar Ochrony Kampinoska Dolina Wisły powstał w ramach Dyrektywy Ptasiej. Jego powierzchnia całkowita wynosi 20659,1 ha a na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego zajmuje powierzchnię 2,45 km² i jest to największy powierzchniowo obszar tego rodzaju w granicach administracyjnych miasta. Obszar ten obejmuje fragment naturalnej doliny dużej rzeki nizinnej o strefowym układzie zbiorowisk roślinnych. Jego cechą charakterystyczną są malownicze starorzecza. Ostoja Nowodworska Specjalny Obszar Ochrony zlokalizowany jest we wschodniej części Nowego Dworu Mazowieckiego i zajmuje powierzchnię 51,03 ha. Lasy liściaste stanowią 100% jego powierzchni. W skład ostoi wchodzą dwa oddziały leśne (323 i 324) zarządzane przez Nadleśnictwo Jabłonna, Leśnictwo Bagno (Regionalna Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie). Ostatnim i najmniejszym obszarem tego typu są Forty Modlin (powierzchnia 23,055 ha). Obejmują Fort IV Janówek, Fort V Dębina, Fort XIb Strubiny, Fort XIII Błogosławie, Fort XIVa Goławice, które stanowią zimowiska nietoperzy oraz kazamaty sąsiadujące od północy z Twierdzą Modlin, stanowiące kolonię rozrodczą. Teren ten jest jednym z największych zimowisk mopka w Polsce. Nowy Dwór Mazowiecki położony jest też na obszarze Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jego powierzchnia granicach administracyjnych miasta wynosi 7,30 km². Jego całościowa powierzchnia wynosi 148 000 ha i jest on w sumie 43 Dz. U. z 1998 r. Nr 166, poz. 1224 158
zlokalizowany na terenie 50 gmin. Pełni funkcję korytarza ekologicznego, jak i miejsca wypoczynku i rekreacji. W obrębie miasta obszar ten obejmuje 44: Tereny tarasu zalewowego Narwi (lewy i prawy brzeg), Tereny międzywała Wisły od południowej granicy miasta do ujścia Narwi, Tereny wokół twierdzy w Modlinie pomiędzy drogą Zakroczym - Nowy Dwór Mazowiecki a zewnętrznym pasem fortyfikacji. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego występuje także Korytarz ekologiczny Doliny Wisły - Kampinoski Park Narodowy o powierzchni 47,66 ha. Znajduje się w południowo wschodniej części miasta. Łącznie w Nowym Dworze Mazowieckim są trzy pomniki przyrody, z czego jeden jest to skupisko. Składają się na niego dwa dęby szypułkowe rosnące przy ulicy Paderewskiego 9. Pomnik został utworzony w 1976 r. Kolejnym pomnikiem przyrody jest topola rosnąca przy ogrodzeniu Cmentarza Fortecznego w Twierdzy Modlin, przy drodze Gałachy Twierdza. Jest pomnikiem przyrody od 1987 r. Najokazalszym pomnikiem przyrody w Nowym Dworze Mazowieckim jest dąb szypułkowy o nazwie Michał. Zlokalizowany jest przy ulicy Łęcznej 45, a jako pomnik funkcjonuje od 1976 r. 44 Ibid., przyp. 37 159
Rysunek 13. Pomniki przyrody w Nowym Dworze Mazowieckim stan na 2017 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Centralnego rejestru Form Ochrony Przyrody, http://crfop.gdos.gov.pl, stan na dzień 25.07.2017 oraz portalu internetowego www.openstreetmap.org. Miasto Nowy Dwór Mazowiecki posiada unikatowe cechy przyrodniczepoczynając od klimatu. Położenie miasta nie nad jedną, lecz trzemarzekami (Wisłą,Narwią i Wkrą) sprawia, że miasto posiada wysoki potencjał przyrodniczy, o czym świadczy chociażby wielość form ochrony przyrody. Potencjał ekologiczny oraz stan chemiczny w badanym punkcie na rzece Narew nie są najwyższe, zatem należy mieć na uwadze co najmniej utrzymanie obecnego stanu, a w najlepszym przypadku polepszanie. Szczególną uwagę należałoby poświęcić poprawie jakości powietrza. Opisane wcześniej przekroczenia pod względem różnych substancji świadczą o potrzebie dalszej poprawy w tym kierunku. Jeśli działania konwencjonalne nie przynoszą skutku, warto postawić na innowacje. Pomimo występowania na terenie miasta dróg ekspresowych, krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu nowodworskiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie nie przeprowadził w jego granicach monitoringu hałasu. Mając na uwadze jednak rangę dróg przebiegających przez Nowy Dwór Mazowiecki należy dążyć do ograniczenia hałasu. Do głównych takich działań można zaliczyć: ograniczenie prędkości 160
pojazdów, remonty ulic czy tworzenie pasów zieleni ochronnej. Ważny potencjał przyrodniczy gmin stanowią lasy. Lesistość Nowego Dworu Mazowieckiego na poziomie 7,4% nie jest wysokim wynikiem. Usytuowanie lasów przy wschodniej granicy miasta utrudnia mieszkańcom Nowego Dworu wykorzystywanie ich funkcji rekreacyjnej. 8.8. POTENCJAŁ PRZESTRZENNY (W TYM OBSZARY WYMAGAJĄCE REWITALIZACJI) Nowy Dwór Mazowiecki jest jedną z najbardziej zurbanizowanych jednostek spośród analizowanych. 45,37% powierzchni to tereny zabudowane i zurbanizowane. Większą wartość wskaźnika odnotowano jedynie dla Brzega. Jeśli chodzi o użytki rolne, to zajmują one 24% i jest to najmniejsza wartość wśród analizowanych. Ponad 11% powierzchni zajmują w Nowym Dworze Mazowieckim grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione i tyle samo grunty pod wodami. Żadna z analizowanych jednostek nie ma większej powierzchni zajętej przez wody. Dość duży problem stanowią nieużytki. W Nowym Dworze Mazowieckim zajmują 2,20% powierzchni miasta, jednocześnie będąc potencjałem pod nowe inwestycje. Tabela 65. Wykorzystanie powierzchni jednostek terytorialnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2014 r. 161
Jednostka terytorialna Użytki rolne Grunty leśne, zadrzewion e i zakrzewion e Grunty pod wodami Grunty zabudowane i zurbanizowan e Nieużyt ki Tereny różne Polska 59,86% 30,89% 2,07% 5,23% 1,52% 0,31% woj. mazowieckie 67,60% 24,45% 1,18% 5,59% 0,96% 0,17% powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 59,83% 28,37% 3,28% 6,12% 1,53% 0,87% 24,10% 11,52% 11,38% 45,37% 2,20% 5,42% Bochnia 59,29% 10,28% 0,60% 29,26% 0,44% 0,13% Brzeg 27,24% 0,48% 6,23% 57,49% 1,30% 7,26% Środa Wielkopolska 84,88% 7,03% 0,50% 6,54% 1,06% 0,00% Świdnik 43,83% 14,94% 0,00% 36,22% 0,29% 0,00% Wyszków 56,77% 29,57% 2,94% 9,52% 1,11% 0,10% Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W Nowym Dworze Mazowieckim spośród terenów zabudowanych i zurbanizowanych najwięcej (13,91%) zajmują tereny mieszkaniowe. Jest to jednak znacząco mniejsza wartość od wartości analizowanych jednostek. Również mimo opisywanego w dalszym rozdziale potencjału gospodarczego i dużej liczby zakładów produkcyjnych, powierzchnia terenów przemysłowych była prawie najmniejsza wynosiła 6,95% powierzchni obszarów zabudowanych i zurbanizowanych. Uwagę zwraca również bardzo mała (najmniejsza z analizowanych) powierzchnia zagospodarowanych terenów rekreacji i wypoczynku. Ich powierzchnia to jedynie 0,63% powierzchni terenów zurbanizowanych. Również najmniejszą powierzchnię spośród analizowanych jednostek zajmowały tereny kolejowe i drogowe. 162
Tabela 66. Tereny zabudowane i zurbanizowane w podziale na rodzaje odsetek powierzchni terenów zabudowanych i zurbanizowanych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2014 r. Jednostka terytorialna Tereny mieszkaniow e Tereny przemysłow e Tereny rekreacji i wypoczynku Tereny kolejowe Drogi Polska 19,30% 7,13% 3,97% 6,21% 48,87% woj. mazowieckie 25,22% 5,82% 2,50% 5,28% 46,27% powiat nowodworski 21,44% 4,73% 0,85% 6,19% 36,34% Nowy Dwór Mazowiecki 13,91% 6,95% 0,63% 3,52% 11,25% Bochnia 39,36% 14,53% 5,38% 4,35% 19,91% Brzeg 21,31% 20,48% 12,74% 4,40% 18,45% Środa Wielkopolska 20,58% 9,44% 7,01% 3,76% 48,45% Świdnik 28,09% 14,52% 4,48% 4,88% 27,00% Wyszków 33,91% 2,10% 1,78% 6,74% 41,16% Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W Nowym Dworze Mazowieckim znajduje się 1 035 810 m² przestrzeni publicznych, a najważniejszymi z nich są: Park Miejski im. Józefa Wybickiego, Park Trzech Kultur, Plac Solny, stadion i plaże miejskie. 163
Tabela 67. Przestrzenie publiczne w Nowym Dworze Mazowieckim Rodzaj przestrzeni Położenie Powierzchnia w m² parki 100 063,00 Park Miejski im. Józefa Wybickiego Park Trzech Kultur ul. Kościuszki/Sukienna/Wybickiego/ Warszawska ul. Ledóchowskiego/K. Józefa Poniatowskiego 21 744,00 78 319,00 place 11 901,00 Plac Solny ul. Sukienna/Lotników/Daszyńskiego/ Przejazd 4 140,00 Plac zabaw ul. Młodzieżowa 6 460,00 Plac zabaw MISIOWY GRODEK ul. 3 Maja 1 301,00 cmentarze 131 310,00 parafialny rzymsko-katolicki ul. Słowackiego 32 390,00 ewangelicki ul. Przytorowa 11 333,00 żydowski ul. Przytorowa 25 518,00 forteczny i parafialny ul. Bema 62 069,00 targowiska 27 005,00 targowisko miejskie nr 1 ul. Targowa 20 133,00 targowisko miejskie nr 2 ul. Sempołowskiej 2 408,00 targowisko miejskie nr 3 ul. Szpitalna 4 464,00 stadion ul. Sportowa 48 563,00 plaże 39 463,00 plaża ul. Sukienna 26 065,00 skwery 11 350,00 skwer im. NSZZ "Solidarność" ul. Warszawska 952,00 skwer im. Ks. Stanisława Poniatowskiego ul. Warszawska/Zakroczymska 4 324,00 skwer im. Abp. Dobrogosta ul. Warszawska/Zakroczymska 2 850,00 2 850,00 skwer im. płk pil. Bolesława Zonia skwer im. gen. pil. Tadeusza Góry ul. 29 Listopada 1 424,00 ul. Malewicza 1 800,00 lasy miejskie 666 155,00 Księża Góra ul. Leśna 156 023,00 Pod Dębinką ul. Wojska Polskiego 510 132,00 Źródło: Program Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023; Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. 164
Rysunek 14. Przestrzenie publiczne w Nowym Dworze Mazowieckim Źródło: Program Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023; Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. W granicach Nowego Dworu Mazowieckiego zgodnie z decyzją nr 148/MON Ministerstwa Obrony Narodowej z dnia 20.07.2017 r. zmieniającą decyzję w sprawie ustalenia terenów zamkniętych w resorcie obrony narodowej (Decyzja Nr 42/MON z dnia 4 marca 2016 r. w sprawie ustalenia terenów zamkniętych w resorcie obrony narodowej) występują tereny zamknięte. Są to: Obręb 0008-3-02 Nowy Dwór Mazowiecki, działka ewidencyjna nr 2/20, 2/31, 2/32, 2/28, Obręb 0010-3-04 Nowy Dwór Mazowiecki, działka ewidencyjna nr 1/5, 1/7, /1/9, Obręb 0014-3-08 Nowy Dwór Mazowiecki, działka ewidencyjna nr 9/1, 16/1, 16/3, Obręb 40 10-01 Nowy Dwór Mazowiecki, działka ewidencyjna nr 1/300, 1/301, 1/304, 1/305, 165
Obręb 00-27 Kazuń Nowy, działka ewidencyjna nr 231/12, 231/13, 231/14, 231/15, 231/17, 231/18, 231/19, 231/62, 231/63, 231/64. W Nowym Dworze Mazowieckim występują także kwatery Agencji Mienia Wojskowego. Kwatera to lokal mieszkalny przeznaczony do zakwaterowania żołnierza zawodowego i ujęty w wykazie kwater sporządzonym na podstawie ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. Agencji Mienia Wojskowego (Dz.U.2016.poz.614). Zgodnie z wykazem kwater z 13.01.2017 r. zatwierdzonym przez Prezesa Agencji Mienia Wojskowego W Nowym Dworze Mazowieckim znajdują się kwatery stanowiące własność Skarbu Państwa, pozyskane w drodze zakupu oraz realizacji inwestycji własnych Agencji. Są to 45: Budynek nr 35 na ulicy Warszawskiej (lokale nr od 1 do 65), Budynek nr 6A na ulicy Chemików (lokale nr 5, 10, 15, 39, 50, 51, 57, 62), Budynek nr 15 na ulicy Jasnej (lokale nr 69, 70). W 2015 r. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa pozyskała w Nowym Dworze Mazowieckim 14 mieszkań 46. Podstawą kształtowania polityki przestrzennej gminy jest ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717). Zgodnie z nią studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem polityki przestrzennej gminy, który sporządza się na całym jej obszarze. Jest to akt planowania przestrzennego, ale nie posiada rangi aktu prawa miejscowego. Z tego powodu nie może być podstawą do wydania decyzji administracyjnych. Drugim dokumentem odnoszącym planowania zagospodarowania przestrzennego w gminie jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Do najważniejszych różnic miedzy nim a studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego należy zaliczyć: Podstawą kształtowania polityki przestrzennej gminy jest ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717). Zgodnie z nią studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem polityki przestrzennej gminy, który sporządza się na całym jej obszarze. 45 46 https://amw.com.pl/pl/dla-zolnierza/mieszkania/wykaz-kwater https://amw.com.pl/pl/dla-zolnierza/mieszkania/nowe-inwestycje 166
Jest to akt planowania przestrzennego, ale nie posiada rangi aktu prawa miejscowego. Z tego powodu nie może być podstawą do wydania decyzji administracyjnych. Drugim dokumentem odnoszącym planowania zagospodarowania przestrzennego w gminie jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Do najważniejszych różnic miedzy nim a studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego należy zaliczyć: Tworzenie dla całości lub fragmentu gminy, Jest to akt prawa miejscowego przyjmowanego w formie uchwały rady gminy, Podstawa wydawania decyzji administracyjnych. Obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Nowego Dworu Mazowieckiego uchwalone zostało w 2000 r. Jeśli chodzi o miejscowe plany, to w 2015 r. obowiązywało ich 5, z czego jeden został uchwalony w 2015 r. Miasto to miało najmniej planów zagospodarowania spośród jednostek porównawczych, jednak świadczy to wyłącznie o liczbie dokumentów i nie jest ściśle sprzężone z powierzchnią. 86,5% powierzchni Nowego Dworu Mazowieckiego jest pokryte miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, co jest wartością wyższą niż średnie dla kraju, województwa i powiatu, ale mniejszą niż 3 porównywane miasta. Miejscowymi planami w Nowym Dworze Mazowieckim nie są objęte jedynie tereny: w dużej mierze niezurbanizowany fragment Okunina i łąk nadnarwiańskich. 167
Tabela 68. Obowiązujące plany zagospodarowania przestrzennego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Jednostka terytorialna Liczba planów zagospodarowania przestrzennego Odsetek powierzchni objęty planami zagospodarowania przestrzennego 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 Polska 41 748 43 683 45 703 47 421 27,97% 28,75% 29,23% 29,66% woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 3 551 3 814 4 110 4 299 29,48% 29,86% 30,97% 31,16% 54 57 58 62 41,44% 42,48% 43,01% 43,15% 4 4 4 5 86,53% 86,53% 86,53% 86,53% Bochnia 14 14 15 15 45,03% 45,03% 47,37% 47,37% Brzeg 9 9 10 11 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Środa Wielkopolska 75 75 79 81 6,30% 6,30% 6,44% 6,58% Świdnik 10 6 6 6 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Wyszków 19 26 30 32 99,09% 99,09% 99,09% 97,37% Źródło: BDL GUS. W latach 2012-2015 w Nowym Dworze Mazowieckim nie podjęto pracy nad żadnym nowym planem. W czerwcu 2017 r. konsultowano projekt planu części miasta Nowy Dwór Mazowiecki obejmujący fragment po północnej stronie ul. Okunin. Uchwałą nr XXV/277/2016 Rady Miejskiej w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 6 grudnia 2016 r. przyjęto do realizacji Programu Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016-2023. Jego celem jest poprawa sytuacji na terenach, gdzie występuje sytuacja kryzysowa poprzez wyznaczenie obszaru zdegradowanego, a następnie rewitalizacji, który został wyłoniony na podstawie analizy wskaźnikowej, badań społecznych, jakościowych i konsultacji społecznych. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w mieście Nowy Dwór Mazowiecki oraz skali i potrzeb rewitalizacyjnych została przeprowadzona w sferach: społecznej, przestrzennofunkcjonalnej, gospodarczej oraz środowiskowej, a jednostkami analitycznymi, na których została przeprowadzona, były osiedla Nowego Dworu Mazowieckiego. Zgodnie z analizą na osiedlach: 1,2,3,5,6,7,8 występują różnego rodzaju problemy społeczne 168
1,2,3,4,5,6,7,8 występują różnego rodzaju problemy przestrzenno funkcjonalne 2,3,4,5,6 - występują różnego rodzaju problemy gospodarcze 1,4,5,6,7,8 - występują różnego rodzaju problemy środowiskowe Podsumowaniem diagnozy była delimitacja obszaru zdegradowanego, na którym następuje nawarstwienie problemów w sferze społecznej i w jednej z pozostałych sfer. Posłużyły temu wystandaryzowane wskaźniki oraz ich suma w poszczególnych sferach policzone dla każdego osiedla. W wyniku tego jako obszar zdegradowany wskazano osiedle nr 6 i 1. W ich granicach wyznaczono obszary do rewitalizacji: Ulice na osiedlu nr 1: Warszawska, Targowa, Zakroczymska, I. Daszyńskiego, J. Sobieskiego, T. Kościuszki, Magistracka, część ulicy Sukiennej od nr 40 80, Przejazd, J. Nałęcza, Legionów, J. Słowackiego, I. Paderewskiego strona nieparzysta, Mazowiecka, Modlińska, Partyzantów, Piaskowa, Okrzei, Sawy, Pl. Solny, Zachodnia, Chryzantemy, Harcerska, Batalionu Elektrotechnicznego, rondo Gen. J. Hallera, rondo Marszałka J. Piłsudskiego, Ulice na osiedlu nr 6: płk. Edwarda Malewicza, Gen. Józefa Bema, Księcia Józefa Poniatowskiego, Kadetów, Stanisława Moniuszki, Baśki Murmańskiej oraz Gen. Ignacego Ledóchowskiego. Wskazany obszar rewitalizacji obejmuje 6,78% powierzchni miasta Nowy Dwór Mazowiecki (191,28 ha) oraz zamieszkiwany jest przez 17,60% mieszkańców (4659 osób). 169
Rysunek 15. Obszar zdegradowany i rewitalizacji w Nowym Dworze Mazowieckim Źródło: Opracowanie własne na podstawie Programu Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023, Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r 170
Tabela 69. Problemy na obszarze rewitalizacji oraz zidentyfikowane potrzeby rewitalizacyjne w Nowym Dworze Mazowieckim Problemy Potrzeby Sfera społeczna Duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej, Duża liczba osób bezrobotnych, Niski poziom integracji społecznej, zanik relacji sąsiedzkich, Braki w zakresie animacji życia społeczno-kulturalnego, Brak lokalnych liderów, Niski poziom aktywności mieszkańców, Niska jakość życia części mieszkańców, Zagrożenie marginalizacją i wykluczeniem społecznym części ludności, w tym osób niepełnosprawnych, Akty wandalizmu, Przestępczość. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, Aktywizacja społeczna mieszkańców, Wzmacnianie poczucia tożsamości lokalnej, Kreowanie lokalnych liderów, Przeciwdziałanie aktom wandalizmu (współodpowiedzialność za jakość przestrzeni publicznej), Zmniejszenie skali ubóstwa i bezrobocia wśród mieszkańców, Aktywizacja zawodowa mieszkańców, Zwiększenie poziomu integracji mieszkańców, Pomoc osobom nieporadnym życiowo, Edukacja mieszkańców, Zwiększenie dostępności do infrastruktury społecznej. Sfera przestrzenno funkcjonalnej i techniczna Niewystarczająca ilość przestrzeni publicznych (przestrzeń rekreacyjna, place zabaw, boiska ogólnodostępne), Niewystarczająca jakość infrastruktury społecznej, Nieuporządkowane i miejscami niebezpieczne nabrzeże, zanieczyszczone plaże oraz brak oświetlenia miejskiego na trasach pieszych na wałach rzecznych, Niska jakość przestrzeni publicznej (m.in. ze względu na wandalizm i zły stan techniczny budynków i infrastruktury), Zły stan techniczny budynków mieszkalnych, Zły stan techniczny budynków komunalnych, Przegęszczenie mieszkań. Stworzenie miejsc do integracji mieszkańców, Uporządkowanie przestrzeni publicznych, Poprawa stanu technicznego budynków mieszkalnych, Poprawa stanu technicznego ciągów pieszojezdnych. Gospodarcza Niewystarczająco wykorzystany potencjał turystyczny, historyczny i przyrodniczy w rozwoju gospodarczym, Braki w bazie gastronomicznej i hotelarskiej. Ożywienie gospodarcze rewitalizowanych miejsc, Wykorzystanie potencjału historycznego, turystycznego oraz przyrodniczego dla rozwoju rewitalizowanych miejsc. Środowiskowa 171
Nieekologiczne zachowania mieszkańców, Zanieczyszczenie środowiska. Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców, Poprawa warunków środowiskowej. Źródło: Program Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023, Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. Wyznaczenie podobszarów rewitalizacji pozwoliło na określenie celów strategicznych i operacyjnych, które będą osiągane poprzez realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych o charakterze społecznym, przestrzenno funkcjonalnym, technicznym i środowiskowym. Zawarte są one w Programie Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023 (8 przedsięwzięć). Tabela 70. Cele strategiczne i operacyjne osiągane przez przedsięwzięcia rewitalizacyjne w Nowym Dworze Mazowieckim Podsystem Cele strategiczne Cele operacyjne Społeczny Przestrzenno funkcjonalny Gospodarczy 1.Wysoka jakość życia mieszkańców obszaru rewitalizacji 2. Przestrzeń publiczna spełniająca potrzeby mieszkańców obszaru rewitalizacji 3.Wykorzystanie potencjału turystycznego dla rozwoju gospodarczego obszaru rewitalizacji 1.1. Wysoki poziom integracji społeczności lokalnej 1.2. Wsparcie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 2.1. Infrastruktura rekreacyjna i kulturalna odpowiadająca potrzebom mieszkańców 2.2. Infrastruktura społeczna dostosowana do potrzeb mieszkańców, w tym do potrzeb osób niepełnosprawnych 2.3. Wysoki poziom estetyki i funkcjonalności przestrzeni publicznych 3.1. Wykorzystanie potencjału historycznego obszaru rewitalizacji dla budowania jego atrakcyjności turystycznej 3.2. Zapewnienie kompleksowej obsługi ruchu turystycznego Źródło: Program Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023, Nowy Dwór Mazowiecki, 2016 r. Podsumowując, miasto Nowy Dwór Mazowiecki cechuje się wysokim odsetkiem terenów zabudowanych, ale także nieużytków. Z danych jednak wynika, że choć udział terenów mieszkaniowych w zabudowie jest najwyższy w porównaniu z pozostałymi rodzajami w Nowym Dworze Mazowieckim to na tle innych jednostek wypada słabo. Ponadto występuje tu najmniej terenów rekreacyjnych oraz dróg. Taka sytuacja może być wynikiem polityki przestrzennej gminy niedostosowanej do potrzeb mieszkańców. Miasto 172
praktycznie w całości pokryte jest miejscowymi planami zagospodarowania, co stanowi bazę do poprawy stanu obecnego. Stworzenie Programu Rewitalizacji Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2016 2023 pozwoliło na zidentyfikowanie obszaru zdegradowanego i rewitalizacji, na których skumulowane są problemy ze sfer: społecznej, przestrzenno funkcjonalnej (w tym technicznej), gospodarczej i środowiskowej. Zgodnie z nim na każdym osiedlu miasta występują różnego rodzaju problemy, ale należy wziąć pod uwagę, że tylko w sferze przestrzenno funkcjonalnej i technicznej problemy wystąpiły na każdym osiedlu, co potwierdza konieczność zmiany polityki przestrzennej gminy. 8.9. TRANSPORT I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 8.9.1. SIEĆ KOMUNIKACYJNA (TRANSPORTOWA) Nowy Dwór Mazowiecki znajduje się ok. 30 km od centrum Warszawy. Na terenie miasta znajduje się międzynarodowy port lotniczy Warszawa/Modlin - jedno z dwóch lotnisk cywilnych obsługujących stolicę Polski. Lotnisko otwarto w 2012 r. na skutek podpisania Listu Intencyjnego w 2003 r. Z Modlina samoloty latają wyłącznie w połączeniach międzynarodowych 47 głównie do krajów zachodniej Europy (Portugalii, Hiszpanii wraz z Wyspami Kanaryjskimi, Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Belgii, Holandii, Niemiec, Włoch), do Grecji oraz Szwecji i Norwegii. Szczególnie dużo połączeń jest z Wielką Brytanią. Sposobami transportu dla odlatujących i przylatujących są prywatne samochody (parkingi ulokowane są w kilku lokalizacjach wokół lotniska), samochody wypożyczane, taksówki, specjalne autobusy Modlinbus jadące z centrum Warszawy i autokary innych linii z okolicznych województw oraz Ukrainy, a także pociągi Kolei Mazowieckich oraz linii dalekobieżnych. Lotnisko jest w stanie obsłużyć ok. 3 mln pasażerów rocznie i od 4 do 7 tys. w ciągu doby. 47 Stan na lipiec 2017 r. 173
Rysunek 16. Mapa połączeń międzynarodowych z lotniska Warszawa/Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim Źródło: Warsaw Modlin Airport, http://modlinairport.pl/pasazer/mapa-polaczen#. Tuż przy granicach miasta przeprowadzona została trasa szybkiego ruchu S7 biegnąca prze Mławę i Nidzicę do Olsztyna oraz przez Warszawę i Radom do Kielc. Innymi drogami krajowymi przebiegającymi przez miasto są nr 62 (po północnej stronie Narwi, przy porcie lotniczym) i nr 85 odgałęzienie drogi nr 62 biegnące w pobliżu centrum. Do drogi nr 85 wpada droga wojewódzka nr 630 klasy głównej ruchu przyspieszonego, stanowiąca połączenie z Warszawą po prawej stronie Wisły. W Nowym Dworze Mazowieckim funkcjonują 3 miejskie linie autobusowe: 11, 12 i 14 o bardzo podobnych trasach, obejmujących większość miasta. Autobusy linii miejskiej 11 174
kursują w godzinach 6:05-18:30 (9 kursów dziennie), linii 12 od 6:10 do 18:30 (9 kursów dziennie), zaś linii 14 od 4:50 do 23:01 (4 kursy dziennie). Rysunek 17. Trasa linii miejskiej 11 z przystankami. Źródło: https://www.nowydwormaz.pl/plik,2042,trasa-11-pdf.pdf Rysunek 18. Trasa linii miejskiej 12 z przystankami Źródło: https://www.nowydwormaz.pl/plik,2043,trasa-12-pdf.pdf 175
Rysunek 19. Trasa linii miejskiej 14 z przystankami Źródło: https://www.nowydwormaz.pl/plik,2044,trasa-14-pdf.pdf Transport lokalny obsługuje również przedsiębiorstwo Polonus. 5 tras obejmuje miasto i tereny okoliczne, zapewniając połączenie z różnymi punktami Warszawy oraz Zakroczymiem, Sowią Wolą,, Józefowem, Łomiankami i Jabłonną. Ponadto do Nowego Dworu Mazowieckiego jeździ linia L11 do Legionowa, należąca do ZTM w Warszawie. Z terenu miasta jeździ również kilku innych prywatnych przewoźników.. Autobus dowozowy do lotniska kursuje z przystanku zlokalizowanego na stacji PKP Modlin. Przez gminę biegnie także linia kolejowa. Jeżdżą nią głównie pociągi Kolei Mazowieckich do: Warszawy, Nasielska, Legionowa, Ciechanowa, Działdowa, Mławy (pociągi do tych miejscowości kursują od kilkunastu do kilkudziesięciu razy na dobę), Sierpca (4 razy dziennie), Nieporętu i Tłuszcza (2 razy dziennie). Jeśli chodzi o pociągi Intercity i TLK to zapewnione są połączenia stałe i sezonowe m. in. Krakowem, Trójmiastem, Łodzią, Kielcami, Olsztynem, Częstochową, Zakopanem, Radomiem, Kołobrzegiem, Helem, Krynicą Zdrój i Przemyślem. Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego funkcjonują 2 stacje kolejowe: przy skrzyżowaniu ul. Sportowej i Paderewskiego (PKP Nowy Dwór Mazowiecki) oraz przy ul. Mieszka I (PKP Modlin). 176
Rysunek 20. Mapa komunikacji w Nowym Dworze Mazowieckim Źródło: Opracowanie własne na podstawie portalu internetowego www.openstreetmap.org. Narew i Wisła stanowią śródlądowe drogi wodne. Na terenie miasta funkcjonują mariny z ofertą wypożyczania łódek, głównie w celach turystycznych i wędkarskich. Ponadto porty rzeczne zawarte są w projekcie zabudowy Twierdzy Modlin przez grupę Konkret S. A. oraz Banaszek Nieruchomości. W ostatnich latach promuje się zdrowy i nieszkodzący środowisku tryb życia, w tym jazdę na rowerze nie tylko rekreacyjną, ale także służącą codziennym dojazdom do pracy czy szkół. W 2015 r. na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego było 4,9 km ścieżek rowerowych, wszystkie znajdowały się w zarządzie gminy. Na 10 tys. mieszkańców przypadało 1,7 km ścieżki, a na 10 tys. km² powierzchni 1737 km ścieżek. Długość ścieżek rowerowych od 2012 r. wzrosła ponad dwukrotnie. Mimo to, nie są to wartości wysokie. W przeliczeniu na liczbę mieszkańców ponad dwa razy tyle ma Środa Wielkopolska i Świdnik, a prawie 5 razy tyle ma okoliczny w stosunku do Nowego Dworu Mazowieckiego Wyszków. 177
Tabela 71. Długość ścieżek rowerowych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych Jednostka terytorialna Długość ścieżek rowerowych na 10 tys. km² [km] Długość ścieżek rowerowych na 10 tys. ludności [km] 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 Polska 222,4 247,1 298,9 345,3 1,8 2,0 2,4 2,8 woj. mazowieckie 246,2 256,6 311,7 359,7 1,7 1,7 2,1 2,4 powiat nowodworski 417,4 526,8 529,7 554,1 3,7 4,7 4,7 4,9 Nowy Dwór Mazowiecki 850,8 1 134,3 1 134,3 1 737,0 0,8 1,1 1,1 1,7 Bochnia 569,1 569,1 569,1 569,1 0,6 0,6 0,6 0,6 Brzeg 136,9 136,9 136,9 136,9 0,1 0,1 0,1 0,1 Środa Wielkopolska 159,1 226,6 376,1 386,2 1,1 1,5 2,5 2,5 Świdnik 2 162,2 4 275,2 4 963,1 5 307,1 1,1 2,2 2,5 2,7 Wyszków 926,3 1 174,5 1 247,1 1 937,3 3,9 5,0 5,3 8,2 Źródło: GUS BDL. Nowy Dwór Mazowiecki uczestniczy we wspólnym projekcie kilku gmin, w ramach którego do czerwca 2018 r. ma powstać prawie 80 km ścieżek rowerowych. Będą one łączyć Czosnów, Jabłonnę, Łomianki, Legionowo, Nieporęt, Nowy Dwór Mazowiecki, Radzymin i Wieliszew. Projekt uplasował się na pierwszym miejscu wśród projektów rekomendowanych przez samorząd województwa mazowieckiego do dofinansowania w ramach ZIT. W Nowym Dworze Mazowieckim, w sezonie: od kwietnia do listopada, działa darmowy miejski system wypożyczania rowerów. Stacje znajdują się w pięciu, ważnych z punktu widzenia turystyki, lokalizacjach. Rowery można pożyczać na miejscu oraz rezerwować poprzez formularz dostępny na stronie internetowej wypożyczalni. Dostępne jest 30 rowerów dla dorosłych i 10 dziecięcych oraz akcesoria rowerowe (kaski, kamizelki, foteliki). Ponadto rowery wyposażone są w koszyki i bagażniki, by umożliwić turystom dogodne przemieszczanie się po mieście. 178
Rysunek 21. Mapa stacji wypożyczalni Nowodworskiego Roweru Miejskiego w Nowym Dworze Mazowieckim Źródło: https://rowery.nowydwormaz.pl/?p=mapastacji. 179
8.9.2. SIEĆ WODOCIĄGOWA I KANALIZACYJNA Właścicielem infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej w Nowym Dworze Mazowieckim jest Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o. o. Zakład eksploatuje również ujęcie wody znajdujące się na terenie Twierdzy Modlin. Długość sieci wodociągowej eksploatowanej przez ZWiK wynosi ponad 70 km. Na infrastrukturę wodociągową składają się 3 systemy: obejmujący tereny w widłach Narwi i Wisły zaopatrywany ze stacji Warszawska, obejmujący Stary Modlin zaopatrywany ze stacji Wisła oraz obejmujący Modlin Twierdzę zaopatrywany ze stacji Modlin Twierdza. Sieć kanalizacyjna jest dłuższa od wodociągowej, liczy ok 72 km. Na terenie miasta, między ul. Wojska Polskiego a Gen. Berlinga znajduje się Oczyszczalnia Ścieków Południe, poddana modernizacji w latach 2010-2011. Trwają prace nad budową suszarni osadów ściekowych w pobliżu ZEC. Oczyszczalnia ta obsługuje teren w widłach Narwi i Wisły oraz dzielnicę Stary Modlin. Teren Twierdzy Modlin obsługiwany jest przez zakład kanalizacji w Zakroczymiu.W latach 2012-2015 zwiększył się odsetek korzystających z sieci wodociągowej (do 91,7% w 2015 r.) i kanalizacyjnej (do 83,4% w 2015 r.). Mimo to, wśród jednostek porównywanych Nowy Dwór Mazowiecki był miastem o najmniejszym odsetku ludności korzystającej z sieci wodociągowej. Rozpatrując korzystających z sieci kanalizacyjnej, gmina plasuje się blisko środkowej pozycji. Tabela 72. Korzystający z instalacji sieci przesyłowych infrastruktury technicznej w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 [%] Jednostka terytorialna Korzystający z sieci wodociągowej [%] Korzystający z sieci kanalizacyjnej [%] 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 Polska 87,9 88,0 91,6 91,8 64,3 65,1 68,7 69,7 woj. mazowieckie 84,2 84,5 89,3 89,6 63,7 64,7 66,7 67,5 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 79,3 79,5 85,8 85,8 50,1 51,4 52,0 52,0 91,1 91,3 91,4 91,7 81,3 82,0 82,5 83,4 Bochnia 92,9 93,0 94,7 94,7 83,7 84,1 89,8 89,9 Brzeg 99,1 99,1 99,1 99,1 94,4 94,4 94,5 94,6 Środa Wielkopolska 96,7 96,8 100,0 100,0 80,2 80,5 81,7 81,9 Świdnik 96,4 96,8 96,9 96,9 93,8 94,0 94,1 94,2 Wyszków 90,8 91,0 97,3 97,1 68,0 68,5 68,8 68,7 Źródło: GUS BDL. 180
W Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2015-2016 odnotowano małą liczbę awarii sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (0,35 awarii sieci wodociągowej na 1000 mieszkańców w 2016 r. i 0,14 awarii sieci kanalizacyjnej na 100 mieszkańców). Liczba awarii wodociągowych się zmniejszyła, a wodociągowych była stała. Wskaźniki te świadczą o dobrym stanie infrastruktury technicznej tego typu. Tabela 73. Awarie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2015-2016 Jednostka terytorialna Awarie sieci wodociągowej na 1000 mieszkańców Awarie sieci kanalizacyjnej na 1000 mieszkańców 2015 2016 2015 2016 Polska 2,32 2,19 2,17 2,24 woj. mazowieckie 1,53 1,69 1,36 1,42 powiat nowodworski 1,09 0,94 1,65 1,48 Nowy Dwór Mazowiecki 0,39 0,35 0,14 0,14 Bochnia 4,19 4,43 3,65 3,99 Brzeg 0,74 0,94 0,11 0,11 Środa Wielkopolska 2,41 2,32 4,65 5,47 Świdnik 0,27 0,50 b.d. b.d. Wyszków 1,05 1,47 1,56 2,01 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL. 8.9.3. SIEĆ GAZOWA W latach 2012-2015 zmniejszył się odsetek gospodarstw domowych korzystających z sieci gazowej (do 37,4% w 2013 r.) w Nowym Dworze Mazowieckim. Wśród jednostek porównywanych Nowy Dwór Mazowiecki był miastem o najmniejszym odsetku ludności korzystającej z sieci gazowej. Co więcej różnica ta była znacząca w stosunku do reszty porównywanych miast (31,3-60,3%). Jednocześnie wartość wskaźnika była mniejsza niż wartość dla Polski (52,1%). W jednym z ostatnich etapów projektu Gazowni Serwis Sp. z o. o. Budowa sieci dystrybucyjnej gazu ziemnego na terenach niezgazyfikowanych gmin Załuski, Zakroczym i Nowy Dwór Mazowiecki planuje się rozbudowę sieci gazowej w Nowym Dworze Mazowieckim. Według ustaleń inwestycja ma być przeprowadzona 181
jednocześnie z budową ścieżek rowerowych by zmniejszyć koszty i okres utrudnień dla mieszkańców. Tabela 74. Korzystający z sieci gazowej w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 [%] Jednostka terytorialna Korzystający z sieci gazowej [%] 2012 2013 2014 2015 Polska 52,4 52,4 52,2 52,1 woj. mazowieckie 53,5 53,7 53,6 53,5 powiat nowodworski 26,7 27,1 26,5 26,3 Nowy Dwór Mazowiecki 40,8 40,2 38,3 37,4 Bochnia 89,8 89,8 90,1 89,8 Brzeg 95,9 95,9 95,7 95,5 Środa Wielkopolska 72,1 72,0 71,6 71,6 Świdnik 97,5 97,7 97,8 97,8 Wyszków 69,2 69,1 69,1 68,7 Źródło: GUS BDL. 8.9.4. INFRASTRUKTURA TELEINFORMATYCZNA Na terenie miasta w miejscach publicznych znajdują się 3 hotspoty. Są to punkty otwartego, bezprzewodowego dostępu do Internetu. Wszystkie ulokowane zostały na terenie Parku im. Józefa Wybickiego, w centrum miasta. Na tle jednostek porównywanych Nowy Dwór Mazowiecki wypada bardzo dobrze, w większości z nich nie było żadnego hotspota. Jedynie w Bochni hotspotów było więcej (4) i dodatkowo były one rozmieszczone w różnych punktach miasta. 182
Tabela 75. Hotspoty w miejscach publicznych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2017 r. Jednostka terytorialna Liczba hotspotów Lokalizacja hot-spotów Polska 4 889 x woj. mazowieckie 658 x powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 3 Park im. Wybickiego w NDM 3 Park im. Wybickiego Bochnia 4 Rynek, Urząd Miasta w Bochni, Miejski Dom Kultury, Rodzinny Park Uzbornia Brzeg 0 - Środa Wielkopolska 0 - Świdnik 0 - Wyszków 0 - Źródło: Urząd Komunikacji Elektronicznej, https://www.uke.gov.pl/hotspoty/? lang_id=1&map_tab=1 Urząd Komunikacji Elektronicznej publikuje mapy powstałe na podstawie zgłoszonych do Urzędu zapotrzebowań na usługi telekomunikacyjne. W Nowym Dworze Mazowieckim dokonano 0,35 zgłoszeń o braku dostępu do telefonu stacjonarnego na 10 000 mieszkańców, 0,71 o braku dostępu do Internetu stacjonarnego oraz 0,35 o braku dostępu do hotspotów. Porównując Nowy Dwór Mazowiecki do innych gmin, zapotrzebowanie na telefon i Internet stacjonarny było średnie. Jeśli natomiast chodzi o hotspoty, to w świetle powyższych wskaźników, mimo istniejących hotspotów, nadal jest na nie bardzo duże zapotrzebowanie (największe spośród jednostek analizowanych). 183
Tabela 76. Popyt na telefon stacjonarny, Internet stacjonarny i hotspoty w miejscach publicznych średnia liczba zgłoszeń o braku dostępu na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych stan na 18 lipiec 2017 r. Jednostka terytorialna Telefon stacjonarny Internet stacjonarny Hotspot Polska 0,61 8,61 0,85 woj. mazowieckie 0,65 2,77 0,30 powiat nowodworski 1,02 4,48 0,77 Nowy Dwór Mazowiecki 0,35 0,71 0,35 Bochnia 0,00 0,66 0,00 Brzeg 0,54 0,27 0,27 Środa Wielkopolska 0,64 1,61 0,32 Świdnik 0,25 0,74 0,00 Wyszków 0,00 2,05 0,26 Źródło: Urząd Komunikacji Elektronicznej, https://www.uke.gov.pl/mapa/. W sumie na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego na dzień inwentaryzacji, czyli 31 grudnia 2014 r., występowało 1704 białych obszarów, czyli miejsc, gdzie nie istnieje sieć szerokopasmowa zapewniająca dostęp do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s. Jest to bardzo duża liczba. Białe obszary występowały rzadko jedynie na osiedlu Centrum, na pozostałych terenach białym obszarem objęty był prawie każdy budynek. Rysunek 22. Mapa białych obszarów NGA w Nowym Dworze Mazowieckim w 2014 r. Źródło: https://konsultacje.itl.waw.pl/mapa/. 184
8.9.5. GOSPODARKA ODPADAMI Pod względem gospodarki odpadami Nowy Dwór Mazowiecki obsługiwany jest przez Miejski Zakład Oczyszczania. Dodatkowo obsługuje on sąsiednie gminy: Czosnów, Leoncin i Pomiechówek. Punkt selektywnej zbiórki na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego znajduje się przy ul. Przytorowej 7. Ponadto działają także mniejsze punkty selektywnej zbiórki, m. in. w aptekach przyjmowane są przeterminowane leki, a baterie, akumulatory i płyty CD oddawać można w szkołach i punkcie selektywnej zbiórki. Na terenie miasta stoją również pojemniki na używaną odzież. Na obszarze Nowego Dworu Mazowieckiego nie ma składowiska odpadów. Odpady zebrane w mieście wywożone są do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Płońsku, w miejscowości Poświętne. W 2015 r. w Nowym Dworze Mazowieckim zebrano 282,5 kg odpadów zmieszanych ogółem na 1 mieszkańca, co było prawie największą wartością spośród analizowanych jednostek. Biorąc pod uwagę jedynie odpady z gospodarstw domowych miał z kolei wartość prawie najniższą, równą 168,4 kg na mieszkańca. Oznacza to, że w bardzo dużym stopniu odpady w Nowym Dworze Mazowieckim pochodziły od podmiotów gospodarczych. Z roku na rok masa odpadów z gospodarstw domowych malała. Tabela 77. Masa odpadów na 1 mieszkańca w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 [kg] Jednostka terytorialna Masa odpadów zmieszanych ogółem na 1 mieszkańca [kg] Masa odpadów zmieszanych z gospodarstw domowych na 1 mieszkańca [kg] 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 Polska 222,5 212,9 215,2 216,5 158,4 158,7 168,8 173,1 woj. mazowieckie 228,2 214,3 216,1 233,0 156,5 157,7 175,1 202,8 powiat nowodworski 223,4 174,2 202,1 213,7 172,9 130,6 159,2 154,4 Nowy Dwór Mazowiecki 343,1 259,8 258,9 282,5 284,6 189,3 178,4 168,4 Bochnia 273,7 208,1 227,8 234,6 136,8 106,9 146,2 161,7 Brzeg 325,2 273,2 204,2 212,7 210,0 231,1 185,0 173,6 Środa Wielkopolska 303,0 300,0 297,1 283,5 196,5 193,2 200,8 201,3 Świdnik 309,8 271,7 288,1 273,2 285,2 215,7 224,2 220,5 Wyszków 206,8 192,8 215,6 196,7 122,1 147,6 173,8 164,4 Źródło: GUS BDL. 185
8.9.6. PODSUMOWANIE Nowy Dwór Mazowiecki jest dobrze skomunikowany z Warszawą oraz innymi większymi i mniejszymi miastami poprzez drogi oraz linię kolejową. Ogromny potencjał stanowi międzynarodowe lotnisko w Modlinie, obsługujące połączenia europejskie. W Nowym Dworze Mazowieckim bardzo mało jest ścieżek rowerowych, ale planuje się powstanie nowych. W sezonie wiosenno-jesiennym działa miejski system wypożyczania rowerów. Pod względem infrastruktury przesyłowej szczególnie odznacza się sieć gazowa. W 2015 r. korzystało z niej zaledwie 37,4% mieszkańców. Porównując do innych jednostek bardzo mało mieszkańców (91,4%) korzystało w 2015 r. także z sieci wodociągowej. Ocenia się, że stan infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej jest bardzo dobry, gdyż awarie występują bardzo rzadko. Mieszkańcy Nowego Dworu Mazowieckiego z roku na rok produkują coraz mniej odpadów w gospodarstwach domowych, natomiast masa odpadów z działalności gospodarczej jest bardzo duża. Jeśli chodzi o infrastrukturę teleinformatyczną, to najbardziej brakuje mieszkańcom Internetu zarówno stacjonarnego jak i hotspotów w miejscach publicznych, pomimo, że Nowy Dwór Mazowiecki jest jedną z nielicznych analizowanych jednostek, w których hotspoty w miejscach publicznych funkcjonują. Być może wynika to z braku rozproszenia przestrzennego hotspotów wszystkie znajdują się w centrum, na terenie Parku im. Wybickiego. 186
8.10. POTENCJAŁ GOSPODARCZY (W TYM WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ I DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA ORAZ STRUKTURA GOSPODARKI) Z punktu widzenia strategii rozwoju niezwykle ważna jest sfera gospodarcza. W latach 2012 2016 liczba podmiotów gospodarczych na 10 000 ludności w Nowym Dworze Mazowieckim wahała się nieznacznie od 935 podmiotów w 2012 r. do 991 podmiotów w 2015 r. W porównaniu do innych jednostek miasto uplasowało się na prawie najgorszej pozycji. Mniej podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na liczbę ludności zarejestrowanych było tylko w Świdniku (887). Uwagę zwraca również niewielka różnica między wartością dla powiatu a wartością dla miasta, stanowiącego siedzibę powiatu. Liczby nowo zarejestrowanych i wykreślonych jednostek również nie wykazywały żadnej tendencji. Zazwyczaj liczba jednostek nowo zarejestrowanych była większa niż jednostek wykreślonych, jednak w 2014 r. było na odwrót. W ostatnim z analizowanych lat zarejestrowano 81 jednostek na 10 tys. ludności i wykreślono 77, co było wartościami średnimi pośród analizowanych. Tabela 78. Podmioty wpisane do rejestru REGON, nowo zarejestrowane oraz wykreślone w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 187
Jednostka terytorialna Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Nowo zarejestrowane jednostki w rejestrze REGON na 10 tys. ludności Wykreślone jednostki w rejestrze REGON na 10 tys. ludności 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 1032 1057 1071 1089 1103 93 95 93 94 91 65 70 79 76 77 woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 1319 1364 1391 1432 1469 115 123 120 128 127 72 77 90 85 88 916 935 943 965 980 89 81 81 83 81 59 61 74 59 63 935 961 959 991 990 100 96 78 93 81 62 68 77 63 77 Bochnia 1137 1150 1152 1153 1163 98 87 89 83 88 60 76 87 81 80 Brzeg 1378 1395 1392 1403 1391 85 99 93 95 76 77 83 100 85 88 Środa Wielkopolska 1058 1086 1095 1098 1104 106 111 98 102 96 77 78 81 90 82 Świdnik 870 878 883 895 887 91 85 86 88 70 71 73 79 74 76 Wyszków 1003 1016 1043 1050 1052 100 97 97 90 79 87 77 71 79 76 Źródło: GUS BDL. Nowo zarejestrowane podmioty przeanalizowano pod względem trzech sektorów: medycznego, kreatywnego oraz przetwórstwa rolno-spożywczego. W Nowym Dworze Mazowieckim w żadnym z wymienionych sektorów nie zauważono tendencji wzrostowych czy spadkowych. Najwięcej z nich, podobnie jak w innych jednostkach, było podmiotów sektora kreatywnego (6,06 w 2016 r.), czyli takiego, który opiera się na działalności twórczej i działalności o dużym stopniu nasycenia wiedzą, wywodzących się z kultury i nauki. Są to m.in. działalności reklamowe, wydawnicze, medialne, muzyczne, rzemiosła artystycznego, architektoniczne, projektowe i wzornicze. W porównaniu do innych jednostek Nowy Dwór Mazowiecki uplasował się na średniej pozycji. Jeśli chodzi o sektor medyczny, to podmioty te stanowiły w 2016 r. 3,91% wszystkich zarejestrowanych podmiotów. Była to prawie najniższa wartość spośród analizowanych. Pod względem sektora przetwórstwa rolno-spożywczego Nowy Dwór Mazowiecki wybijał się wśród innych jednostek 1,30% nowo zarejestrowanych jednostek było w tym sektorze i była to wartość najwyższa. W latach 2012-2016 nie zarejestrowano żadnego podmiotu gospodarki narodowej z sektora rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa, co oznacza, że prężnie rozwijający się sektor przetwórczy bazuje na produktach importowanych. 188
Tabela 79. Udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektorów: medycznego, kreatywnego i przetwórstwa rolno-spożywczego w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów ogółem w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektora medycznego w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów ogółem Udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektora kreatywnego w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów ogółem Udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektora przetwórstwa rolnospożywczego w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów ogółem 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 3,97 3,81 4,11 3,97 4,04 5,94 6,20 6,66 6,47 6,63 0,51 0,52 0,51 0,50 0,51 woj. mazowieckie 3,71 3,45 3,67 3,44 3,48 7,80 8,30 8,77 8,49 8,34 0,44 0,58 0,52 0,47 0,48 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 3,45 2,35 2,20 2,30 2,50 3,88 6,90 5,51 5,83 5,93 0,43 0,94 1,26 0,46 0,62 3,53 2,96 3,64 3,03 3,91 5,65 7,78 5,91 6,06 6,96 0,00 0,37 1,82 0,38 1,30 Bochnia 10,44 6,06 6,69 6,77 4,94 5,39 7,58 7,81 9,16 11,79 0,67 0,76 0,74 0,80 0,38 Brzeg 3,77 4,09 3,23 2,59 4,35 7,23 9,26 5,28 6,63 9,78 0,00 0,27 0,88 0,00 0,72 Środa Wielkopolska 2,74 3,46 2,92 3,13 5,59 7,01 3,46 5,19 4,06 5,26 0,61 0,29 0,97 0,00 0,99 Świdnik 2,72 5,23 8,43 4,83 7,14 4,63 6,98 9,59 9,66 6,79 0,27 0,00 0,58 1,70 0,36 Wyszków 3,32 5,00 2,63 3,70 3,85 5,36 5,26 4,74 6,27 7,05 0,51 0,26 0,26 0,28 0,32 Źródło: GUS BDL. Przeanalizowano również podmioty gospodarcze w podziale na sektor publiczny i prywatny. W ramach sektora publicznego działały państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego i spółki handlowe. W Nowym Dworze Mazowieckim i większości innych analizowanych gmin nie było przedsiębiorstw państwowych ani spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego. Pod względem liczby podmiotów sektora publicznego ogółem na 1000 mieszkańców Nowy Dwór Mazowiecki uplasował się blisko środkowej pozycji. W 2016 r. podmiotów tych było 84, czyli 2,94 na 1000 mieszkańców. Podobnie było w przypadku państwowych i 189
samorządowych jednostek prawa budżetowego (1,75 na 1000 mieszkańców), natomiast spółek handlowych w sektorze publicznym było w opisywanym mieście najwięcej, bo 0,25 na 1000 osób (7 spółek). Tabela 80. Podmioty gospodarcze sektora publicznego w podziale na formy prawne w Nowym Dworze Mazowieckimi i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Jednostka terytorialna Podmioty sektora publicznego ogółem na 1000 mieszkańców Państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego ogółem na 1000 mieszkańców Spółki handlowe na 1000 mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 3,21 3,19 3,17 3,17 3,17 1,70 1,68 1,65 1,64 1,64 0,12 0,12 0,12 0,13 0,14 woj. mazowieckie powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 2,44 2,43 2,41 2,41 2,44 1,56 1,55 1,53 1,51 1,50 0,13 0,13 0,13 0,15 0,18 2,69 2,71 2,76 2,77 2,83 1,80 1,81 1,82 1,80 1,81 0,14 0,14 0,14 0,14 0,15 3,04 3,08 3,03 2,96 2,94 1,95 1,94 1,87 1,80 1,75 0,21 0,21 0,21 0,21 0,25 Bochnia 3,20 3,18 3,29 3,39 3,16 2,41 2,42 2,52 2,52 2,23 0,17 0,17 0,17 0,20 0,23 Brzeg 6,71 6,79 6,46 6,53 6,56 2,15 2,19 1,77 1,78 1,79 0,16 0,16 0,16 0,16 0,17 Środa Wielkopolska 2,92 2,91 2,90 2,72 2,73 2,02 1,98 1,97 1,80 1,76 0,16 0,16 0,19 0,19 0,22 Świdnik 1,91 1,89 1,90 1,90 1,96 1,51 1,49 1,50 1,50 1,55 0,12 0,12 0,12 0,12 0,13 Wyszków 2,30 2,27 2,14 2,14 2,24 1,71 1,71 1,61 1,61 1,68 0,10 0,10 0,10 0,10 0,13 Źródło: GUS BDL. Jeśli chodzi o sektor prywatny, to pod względem liczby podmiotów ogółem w przeliczeniu na liczbę mieszkańców Nowy Dwór Mazowiecki miał ich prawie najmniej (95,52). Najwięcej było spółek handlowych (7,67 w 2016 r.) oraz stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych (2,03 w 2016 r.). Liczba spółek handlowych (7,67), spółdzielni (0,32) uplasowała opisywane miasto blisko środkowej pozycji. Spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego było najwięcej spośród analizowanych jednostek (1,30), tak samo jak fundacji (0,60). Pod względem stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych Nowy Dwór Mazowiecki uplasował się na najniższej pozycji (2,03). 190
Tabela 81. Podmioty gospodarcze sektora prywatnego w podziale na formy prawne w Jedno stka teryto rialna Podmioty sektora prywatnego ogółem na 1000 mieszkańców Spółki handlowe na 1000 mieszkańców Spółki handlowe z udziałem kapitału zagraniczneg o na 1000 mieszkańców Spółdzielnie na 1000 mieszkańców Fundacje na 1000 mieszkańców Stowarzyszen ia i podobne organizacje społeczne na 1000 mieszkańców 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 Polska 99,96 102,5 103,8 104,8 105,9 8,94 9,82 10,6 10,9 11,9 1,94 2,05 2,17 2,22 2,37 0,45 0,45 0,46 0,46 0,46 0,39 0,44 0,50 0,58 0,65 2,60 2,71 2,80 2,93 3,0 woj. mazowi eckie powiat nowod worski Nowy Dwór Mazowi ecki Bochni a 129,4 133,9 136,6 138,4 141,0 19,6 21,8 23,7 24,2 26,1 5,42 5,81 6,24 6,34 6,75 0,59 0,59 0,59 0,58 0,58 1,04 1,15 1,26 1,40 1,51 2,62 2,72 2,81 2,93 3,0 88,89 90,80 91,53 93,33 94,83 5,67 6,00 6,38 6,51 7,28 0,83 0,87 0,91 0,91 1,01 0,42 0,42 0,39 0,39 0,39 0,41 0,42 0,44 0,51 0,56 1,69 1,82 1,92 2,02 2,1 90,48 92,98 92,79 95,59 95,52 5,56 5,87 6,52 6,70 7,67 0,81 0,88 1,02 1,06 1,30 0,35 0,35 0,32 0,32 0,32 0,42 0,46 0,46 0,56 0,60 1,49 1,66 1,76 1,94 2,0 110,4 111,7 111,9 111,2 112,1 6,80 7,41 7,57 7,94 8,59 1,02 1,13 1,16 1,26 1,20 0,30 0,30 0,30 0,27 0,27 0,17 0,20 0,27 0,40 0,40 1,88 1,99 2,13 2,19 2,3 Brzeg 131,1 132,7 132,7 133,4 131,8 5,56 5,90 6,33 6,33 6,56 0,83 0,92 0,95 0,93 0,99 0,38 0,41 0,41 0,38 0,39 0,16 0,19 0,19 0,27 0,36 2,17 2,38 2,43 2,55 2,6 Środa Wielko polska 102,8 105,6 106,6 106,5 107,2 6,49 7,23 7,70 8,33 9,11 1,32 1,37 1,27 1,33 1,29 0,90 0,93 0,89 0,85 0,82 0,16 0,19 0,19 0,25 0,28 2,54 2,72 2,86 3,04 3,1 Świdnik 85,11 85,94 86,38 87,06 85,97 4,63 4,80 4,94 5,22 5,64 0,72 0,77 0,80 0,85 0,88 0,30 0,30 0,30 0,27 0,28 0,32 0,40 0,45 0,52 0,58 1,88 1,94 1,97 2,05 2,1 Wyszkó w 98,02 99,33 102,1 102,4 102,3 5,17 5,44 5,79 5,87 6,48 0,54 0,56 0,56 0,54 0,43 0,77 0,77 0,77 0,77 0,76 0,10 0,18 0,20 0,26 0,31 1,66 1,84 1,89 1,99 2,0 Nowym Dworze Mazowieckimi i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Źródło: GUS BDL. Podobnie do tendencji ogólnopolskich w Nowym Dworze Mazowieckim liczba podmiotów gospodarczych malała wraz ze wzrostem liczby osób zatrudnionych. Liczba mikroprzedsiębiorstw w latach 2012-2016 wzrastała do wartości 1537,1 na 10 tys. mieszkańców. Była to wartość prawie najmniejsza spośród analizowanych jednostek. 191
Liczba przedsiębiorstw małych (zatrudniających do 49 osób) wahała się, a w 2016 r. uplasowała Nowy Dwór Mazowiecki na średniej pozycji wśród analizowanych. Z kolei liczba przedsiębiorstw średnich (zatrudniających od 50 do 250 osób) była prawie najwyższa (20,0). Większą wartość miała jedynie Bochnia (22,1). Pod względem podmiotów gospodarki narodowej zatrudniających 250 osób i więcej Nowy Dwór Mazowiecki miał najwyższe wartości we wszystkich analizowanych latach. W 2016 r. na 10 tys. mieszkańców przypadało 3,4 takiego przedsiębiorstw. Tabela 82. Podmioty gospodarki narodowej według wielkości zatrudnienia na 10 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Źródło: GUS BDL. Na terenie miasta działa kilka dużych zakładów chemicznych, opakowaniowych i spożywczych. Jednym z nich jest największa na świecie fabryka RB (Reckitt Benckiser) międzynarodowej firmy produkującej środki czystości, higieny osobistej i ochrony zdrowia, takie jak np. Vanish, Finish, Strepsils czy Nurofen. Innym dużym zakładem jest EcoWipes EWS, producent artykułów higienicznych takich jak m.in. płatki kosmetyczne, ręczniki papierowe oraz chusteczki nawilżane. Z kolei Alpla produkuje opakowania z tworzyw sztucznych (m.in. butelki, zakrętki, kształtki wtryskowe, preformy i tuby). Na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego działa od 1956 r. Pollena-Aroma. Produkuje się tam aromaty do perfum oraz aromaty spożywcze, a także kosmetyki marki Dr Beta. Ważną firmą jest DrukpolFlexo, który produkuje opakowania i etykiety z tworzyw sztucznych i papieru dla branż spożywczej, chemicznej, kosmetycznej, zabawkarskiej oraz produktów dla zwierząt. W Okuninie siedzibę ma także sieć piekarni Nowakowski Gorąco Polecam. Sieć ma swoje lokale (piekarnio-kawiarnie) w największych miastach Polski: Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu i Łodzi. Firma oferuje również usługi cateringowe oraz franczyzę. Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym w Nowym Dworze Mazowieckim nie wykazywała tendencji rosnącej ani spadkowej. Najmniej było ich w 2012 r. (10,8), a najwięcej w 2015 r. (11,6). 192
Jednostka terytorialna Podmioty gospodarki narodowej zatrudniające 0-9 osób na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym Podmioty gospodarki narodowej zatrudniające 10-49 osób na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym Podmioty gospodarki narodowej zatrudniające 50-249 osób na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym Podmioty gospodarki narodowej zatrudniające 250 i więcej osób na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 1542,1 1593,1 1625,5 1668,0 1706,5 59,5 59,5 60,6 61,3 62,3 12,1 12,1 12,2 12,2 12,3 1,9 1,8 1,8 1,9 1,9 woj. mazowieckie 2005,1 2090,9 2150,9 2237,7 2320,4 73,8 74,4 76,3 77,2 78,9 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 3,3 3,3 3,3 3,3 3,3 powiat nowodworski 1351,3 1391,0 1413,9 1460,8 1501,3 54,6 52,6 54,5 54,3 53,0 10,5 10,5 10,4 11,1 11,3 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 Nowy Dwór Mazowiecki 1369,9 1425,1 1443,6 1517,7 1537,1 57,1 54,7 58,3 56,8 54,9 19,7 19,4 19,0 19,3 20,0 3,3 3,3 3,4 3,4 3,4 Bochnia 1707,5 1758,4 1784,9 1810,9 1845,4 59,3 59,4 59,8 59,5 61,9 21,3 21,2 21,0 21,8 22,1 3,1 3,2 3,2 3,3 3,3 Brzeg 2110,7 2160,1 2178,2 2218,6 2226,4 50,8 51,8 53,2 56,3 54,1 12,3 12,1 12,3 11,6 12,3 1,7 1,7 1,8 1,8 2,3 Środa Wielkopolska 1532,6 1588,5 1620,5 1645,6 1671,7 73,5 74,8 71,7 71,1 74,9 16,8 17,3 18,9 18,0 18,6 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 Świdnik 1310,8 1340,9 1370,9 1415,4 1428,1 37,9 37,8 37,7 36,8 36,7 10,1 10,2 9,6 9,8 10,4 1,2 1,2 1,2 1,2 1,3 Wyszków 1484,6 1513,3 1560,3 1587,2 1602,1 43,7 46,3 47,6 47,6 51,2 13,8 13,0 13,1 12,4 12,5 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 W analizowanych latach wartości te były najgorsze z jednostek porównywanych (na równi ze Świdnikiem). Co więcej, wskaźnik ten miał wartości gorsze niż dla powiatu nowodworskiego. Tabela 83. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 193
Jednostka terytorialna Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 11,9 12,1 12,2 12,4 12,5 woj. mazowieckie 14,5 14,9 15,0 15,3 15,5 powiat nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki 11,0 11,3 11,3 11,6 11,8 10,8 11,2 11,2 11,6 11,5 Bochnia 13,8 14,1 14,1 14,1 14,2 Brzeg 15,2 15,4 15,4 15,6 15,5 Środa Wielkopolska 12,3 12,6 12,6 12,7 12,8 Świdnik 10,9 11,1 11,3 11,6 11,5 Wyszków 12,5 12,6 13,0 13,1 13,1 Źródło: GUS BDL. Podsumowując, w sferze gospodarki Nowy Dwór Mazowiecki na tle porównywanych wypadł raczej słabo pod względem liczby podmiotów gospodarczych, w tym osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Na terenie miasta zarejestrowanych jest mało mikro- i małych przedsiębiorstw, a także osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Powodem tego stanu rzeczy może być większa niż w innych analizowanych jednostkach obecność średnich i dużych przedsiębiorstw zatrudniających ponad 50 osób. Są to głównie fabryczne zakłady chemiczne, opakowaniowe oraz spożywcze. Jeśli chodzi o stan prawny przedsiębiorstw, to dominowały spółki handlowe zarówno sektora publicznego jak i prywatnego. Poza tym, w ramach sektora prywatnego zarejestrowanych jest dużo stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych. Wśród nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych więcej niż w innych jednostkach było podmiotów zajmujących się przetwórstwem rolno-spożywczym, a najmniej z sektora medycznego. 194
9. WYNIKI BADANIA SPOŁECZNEGO Jako część procesu diagnostycznego w ramach przygotowywania Strategii Rozwoju Miasta Nowy Dwór Mazowiecki na lata 2017-2030 zaplanowano badania społeczne wśród mieszkańców i turystów: dwie ankiety dla mieszkańców i jedna dla turystów. Celem pierwszego badania przeprowadzonego przez mieszkańców była identyfikacja postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego. Badanie przeprowadzono w dniach 23-24 czerwca, na próbie 498 osób dobranej w sposób losowo-kwotowy spośród populacji pełnoletnich mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego. W badaniu zastosowano technikę CATI (ang. computer assisted telephone interview) wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo. Kwestionariusz ankiety dotyczył zmian w mieście i oceny jego codziennego funkcjonowania. Pierwsze z pytań odnosiło się do zmian w mieście. Wg przeważającej części respondentów w ciągu ostatniego roku w Nowym Dworze Mazowieckim można zauważyć istotne zmiany. 36,14% respondentów udzieliło odpowiedzi zdecydowanie tak, natomiast 45,78% ankietowanych odpowiedzi raczej tak. Niewielki odsetek badanych nie dostrzegł ważnych zmian w rozwoju miasta 8,63 % oceniło, że takie zmiany raczej nie nastąpiły, a jedynie 2,61% wskazało, iż zdecydowanie nie miały miejsca. 6,83% badanych mieszkańców stwierdziło, że trudno powiedzieć. 195
Wykres 6. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy w ostatnim roku zauważył(a) Pan(i) istotne zmiany w rozwoju miasta? Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego, 2016. W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o ocenę kierunku zmian, które mają miejsce w mieście. Dominująca część ankietowanych oceniła kierunek zmian jako dobry 38,43% badanych uznało go zdecydowanie dobry, a za raczej dobry 48,19%. Z tezą zawartą w pytaniu zdecydowanie nie zgodziło się tylko 1,81% badanych mieszkańców Nowego Dworu. Raczej nie odpowiedziało zaś 3,85% respondentów. 196
Wykres 7. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy Pana(i) zdaniem to dobry kierunek zmian? Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego, 2016. W badaniu społecznym zebrano także opinie na temat tempa rozwoju miasta. Najwięcej ankietowanych oceniło tempo rozwoju miasta jako takie same jak większości miast 32,13%. 28,92% respondentów stwierdziło, że Nowy Dwór Mazowiecki rozwija się wolniej niż większość miast. Najmniej respondentów 16,47% ankietowanych odpowiedziało, iż miasto rozwija się szybciej niż większość miast. 22,49% badanych mieszkańców nie potrafiło dokonać oceny (odpowiedź trudno powiedzieć). 197
Wykres 8. Jak ocenia Pan(i) tempo rozwoju miasta? Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego, 2016. W kolejnym pytaniu badani mieli odnieść się do listy spraw do rozwiązania w mieście oceniając każdą z nich używając skali, gdzie 5 oznaczało bardzo ważne, a 1 zupełnie nieważne. Jako najważniejszą sprawę do rozwiązania (najwięcej odpowiedzi 5) najwięcej ankietowanych wskazało wspólny bilet kolejowy i miejski w Warszawie, inwestycje w tereny pod nowe zakłady pracy, budowę żłobka, zagospodarowanie brzegów rzeki, remonty istniejących dróg i chodników, budowę miejsc parkingowych, zapewnienie strefy spędzania wolnego czasu, zagospodarowanie plaży. Najwięcej odpowiedzi uznających sprawę za nieważną (odpowiedzi 1 i 2) dotyczyło usprawnienia jazdy poprzez wprowadzenie ruchu jednokierunkowego oraz budowy mieszkań na wynajem. 198
Wykres 9. Lista spraw do rozwiązania w mieście Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego, 2016. Wykres 10. 8 najważniejszych spraw do rozwiązania w mieście. Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckieg, 2016. W ankiecie mieszkańcy Nowego Dworu zostali poproszeni także o ocenę funkcjonowania miasta. W odniesieniu do listy spraw, mieli ocenić jak miasto wywiązuje się z poszczególnych aspektów funkcjonowania w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało zdecydowanie źle, a 5 zdecydowanie dobrze. Najgorzej ocenione zostały działania 199
miasta w zakresie promocji zdrowia.wg odpowiedzi nowodworzan miasto funkcjonuje źle także w zakresie mieszkań komunalnych i pomocy osobom starszym. Wykres 11. Jak w Pana(i) ocenie miasto wywiązuje się z poszczególnych aspektów funkcjonowania? Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckieg, 2016. Wykres 12. 8 aspektów, z których miasto wywiązuje się najgorzej Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego, 2016. 200
W odpowiedzi na pytanie o zadowolenie z bezpieczeństwa większość (53,41%) respondentów udzieliła odpowiedzi, że są raczej zadowoleni. Zdecydowanie zadowolonych było natomiast 17,07% respondentów. Raczej niezadowolonych z bezpieczeństwa było 13,86% mieszkańców, którzy wzięli udział w badaniu, a zdecydowanie nie zadowolonych 6,63%. Odpowiedź trudno powiedzieć wybrało 9,04% respondentów. Wykres 13. Rozkład odpowiedzi na pytanie: W jaki stopniu jest Pan(i) zadowolony z bezpieczeństwa w Pan(i) okolicy? Źródło: Instytut Badań Samorządowych, Badanie postaw, potrzeb i opinii mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego, 2016. W ramach konsultacji społecznych przeprowadzono także badanie ankietowe mające na celu identyfikację potrzeb, problemów i pomysłów mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego na dalszy rozwój miasta. Kwestionariusz ankiety można było wypełnić za pośrednictwem strony www.strategiandm.pl oraz w wersji papierowej na każdym z 9 spotkań konsultacyjnych zorganizowanych na osiedlach. Ankietę dotyczącą obecnej sytuacji miasta oraz jego wizji w przyszłości wypełniło łącznie 214 mieszkańców. Pierwsza część ankiety dotyczyła podsumowania okresu 2001-2015 w funkcjonowaniu miasta. W odpowiedzi na pierwsze pytanie ankietowani mieszkańcy ocenili warunki życia w Nowym Dworze Mazowieckim w 5-cio stopniowej skali, gdzie 1 oznaczało ocenę 201
najniższą, a 5 ocenę najwyższą. Największy odsetek respondentów - 41,59% ocenił warunki życia w mieście jako dostateczne. Ponad ¼ ankietowanych uznało warunki życia w Nowym Dworze za dobre, zaś za bardzo dobre 6,55%. Negatywne oceny (1 i 2) przyznało łącznie ponad 20% badanych. Średnia ocena warunków życia wynikająca z wybieranych odpowiedzi wyniosła 3,15. Wykres 14. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jak w skali od 1( najniższa ocena) do 5 (najwyższa ocena) oceniasz warunki życia w Nowym Dworze Mazowieckim w chwili obecnej? 50% 38% 41,59% 25% 27,57% 13% 18,22% 0% 6,07% 6,55% 1 2 3 4 5 Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. Biorąc pod uwagę odpowiedzi na pytanie o znajomość strategii z 2001 r. należy stwierdzić, iż ich rozkład różni się nieznacznie. Jedynie 3,64 % więcej osób biorących udział w badaniu deklarowało znajomość zapisów obowiązującej strategii rozwoju. Wykres 15. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy znasz treści założenia strategii z 2001 r.? 48,13% 51,87% TAK NIE Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. 202
Ocenie ankietowanych podlegała także rozwój warunków życia. Przeważająca część mieszkańców miasta oceniła, że warunki życia zmieniły się an lepsze 62,15%. 16,36 % respondentów wybrało odpowiedź trudno powiedzieć. Wg 14,01% badanych warunki życia w mieście nie uległy zmianie. Najmniej osób wyraziło opinię, że warunki życia pogorszyły się 7,48% ankietowanych. Wykres 16. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Od 2001 r. w moich oczach warunki życia w Nowym Dworze Mazowieckim: 70% 53% 62,15% 35% 18% 0% 14,01% 7,48% 16,36% Zmieniły się na lepsze Nie zmieniły się Zmieniły się na gorsze Trudno powiedzieć Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. Respondenci zostali poproszeni także o wskazanie 3 najważniejszych czynników, które wywarły wpływ na ich opinie w kontekście oceny warunków życia w Nowym Dworze Mazowieckim od 2001 r. Wśród wskazywanych czynników, które decydowały w opini ankietowanych o poprawie warunków życia pojawiły się budowa lotniska, poprawa infrastruktury drogowej, zwiększenie liczby miejsc pracy, rewitalizacja Parku im. J.Wybickiego, poprawa wizerunku i estetyki miasta, budownictwo mieszkaniowe, budowa pływalni, oddanie do użytku nowych placy zabaw i obiektów sportowych. Mieszkańcy, którzy wskazali na pogorszenie warunków życia w Nowym Dworze od 2001 r. jako czynniki wpływające na ich ocenę zmian w mieście podali przede wszystkim: zły stan zieleni miejskie, małą ofertę zajęć dodatkowych dla dzieci, komunikację miejską, likwidacje małych sklepów, korki w mieście, brak miejsc parkingowych w centrum oraz zanieczyszczone powietrze. 203
Kolejne pytanie dotyczyło wskazania 3 najważniejszych inwestycji, w których uczestniczyło miasto. Najwięcej osób uznało za najważniejsze inwestycje: lotnisko w Modlinie -98%, basen 63,70%, przebudowę wjazdu do miasta (ul. Modlińskiej i Warszawskiej)- 45,19%. Wykres 17. 3 najważniejsze Twoim zdaniem inwestycje z lat 2001-2015, w których uczestniczyło Miasto: 100% 98,00% 75% 50% 63,70% 45,19% 25% 26,67% 20,74% 19,26% 17,04% 13,34% 13,34% 0% Modlin Basen Przebudowa wjazdu do miasta (ul. Modlińskiej i Warszawskiej) Przebudowa ul. Leśnej z sygnalizacją świetlną i wiaduktem Rewitalizacja Parku Wybickiego Budowa szkoły podstawowej na Osiedlu Młodych Rewitalizacja Parku Trzech Kultur w Modlinie Twierdzy Nowa siedziba Nowodworskiego Ośrodka Kultury Zagospodarowanie budynku 164 w Modlinie Twierdzy na cele turystyczne Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. W drugiej części ankiety mieszkańcy odpowiadali na pytania dotyczące programowania rozwoju na lata 2017-2030. Pierwsze pytanie w tej części uporządkowania rozpoczynając od najbardziej zasadnego kierunku rozwoju miasta. Ankietowani za najodpowiedniejsze uznali rozwijanie Nowego Dworu w obszarze usług ocena 2,85. Za zasadne badani uznali rozwijanie turystyki (2,78) oraz przemysłu i biznesu w mieście (2,64). 204
Wykres 18. Uporządkuj, zaczynając od najbardziej zasadnego (1) według Ciebie, kierunku rozwoju Miasta. Kierunki rozwoju miasta [średnia] miejsce do życia 1,95 przemysł/biznes turystyka usługi 2,64 2,78 2,85 inne 3,65 0 0,95 1,9 2,85 3,8 Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. Na pytanie o wymienienie 3 najważniejszych zadań do realizacji w mieście respondenci wskazywali: zmniejszenie ruchu w centrum miasta, większą liczbę miejsc w przedszkolach i żłobkach, zagospodarowanie wału Narwi, polepszenie komunikacji ze stolicą, poprawę komunikacji miejskiej, ulepszenie bazy turystycznej, większą liczbę dobrze płatnych miejsc pracy, poszerzenie oferty kulturalnej, poprawę bezpieczeństwa w mieście, poprawę czystości w mieście, modernizację dróg i chodników w mieście. W pytaniu otwartym mieszkańcy miasta zostali poproszenie o opisanie w kilku zdaniach, jak wyobrażają sobie miasto w 2030 r. Poniżej zacytowano wyobrażenia respondentów dotyczące przyszłego obrazu miasta: 205
Nowoczesne, zamieszkałe przez około 40-45 tyś miasto, dobrze skomunikowane z Warszawą. W mieście działa wiele firm o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Z całej Polsku ludzi przyjeżdżają w celach turystycznych do naszej perełki Modlina Miasto stałe się rozwijające z pięknymi drogami, chodnikami, parkami, z zagospodarowanymi rzekami (deptaki, restauracje, przystanie).miasto przyjazne turystom z pięknie oświetlonymi zabytkami. Duże prężnie rozwijające się miasto. Liczba mieszkańców 2 krotnie większa. Praca dla wszystkich dobrze płatna poprzez liczną ilość fabryk i przedsiębiorstw. Jedno z najbogatszych miast na świecie. Na potrzeby stworzenia dokumentu strategii przeprowadzone zostało także badanie dotyczące turystyki w Nowy Dworze Mazowieckim. Ankietę wypełniło 101 turystów odwiedzających miasto. Kwestionariusz był dostępny on-line na oficjalnej stronie internetowe miasta oraz w Centrum Informacji Turystycznej. Pierwsze z pytań dotyczyło celu wizyty w Nowym Dworze Mazowieckim. Większość ankietowanych odwiedziło miasto w celu wypoczynku 33% odpowiedzi i ze względu na spotkanie rodzinne - 21%. Mniej osób jako powód wizyty wskazało sport - 12%, pracę 11% oraz lotnisko 9%. Wykres 19. Jaki jest cel Pana/Pani wizyty w Nowym Dworze Mazowieckim? 40% 30% 33% 20% 21% 14% 10% 12% 11% 9% 0% Wypoczynek Spotkania rodzine Sport Praca Lotnisko Inne Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. 206
W ankiecie turyści odwiedzający miasto zostali poproszeni również o ocenę poszczególnych elementów oferty turystycznej Nowego Dworu Mazowieckiego w skali od 1 do 5, gdzie 1 było oceną najsłabszą. Średnia ocen dla każdego z elementów oferty nie przekroczyła 4. Respondenci najwyżej ocenili walory turystyczne miasta (ocena 3,67), dostępność komunikacyjną (ocena 3,45) i informację turystyczną (ocena 3,11). Najniższe oceny uzyskała baza noclegowa (2,75) i infrastruktura turystyczna (2,76). Wykres 20. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jak oceniają Państwo poszczególne elementy oferty turystycznej Nowego Dworu Mazowieckiego w skali 1-5? Składniki oferty turystycznej [średnia] walory turystyczne dostępność komunikacyjna 3,45 3,67 informacja turystyczna 3,11 baza gastronoczmina baza noclegowa infrastruktura turystyczna 2,83 2,76 2,75 0 0,93 1,85 2,78 3,7 Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. Jak wynika z odpowiedzi respondentów na pytanie o atrakcje turystyczne, jakie mieli okazje lub planują zobaczyć najchętniej odwiedzaną atrakcją jest kompleks zabytków Twierdzy Modlin (20% wszystkich odpowiedzi). Popularnością cieszą się także tarasy widokowe Wieży Czerwonej (14%) oraz miejscowe restauracje, kawiarnie i bary (12%). 207
Wykres 21. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jakie obiekty oraz atrakcje turystyczne mieli Państwo okazję lub planują Państwo zobaczyć podczas wizyty w Nowym Dworze Mazowieckim. Questing 1% Miejska wypożyczalnia rowerów 3% inne 4% Przewodnik(osoba) 4% Kajak/katamaran 6% Wizyta w Centrum Informacji Turystycznej 6% Hotel/nocleg 5% Szlak Baśki Murmańskiej 8% Podziemia w Schronie Piętki 7% Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin 10% Tarasy widokowe Wieży Czerwonej 14% Restauracja/kawiarnia/bar 12% Kompleks zabytków Twierdzy Modlin 20% 0% 5% 10% 15% 20% Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. Turyści biorący udział w badaniu w znaczącej mierze deklarowali chęć ponownego odwiedzenia Nowego Dworu Mazowieckiego (81% odpowiedzi). Jedynie 5% ankietowanych nie chciałoby w przyszłości ponownie odwiedzać miasta. Wykres 22. Czy zamierzają Państwo ponownie odwiedzić Nowy Dwór Mazowiecki? 5,00% 14,00% 81,00% TAK NIE Nie wiem Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. 208
Badani zostali poproszeni także o odpowiedź na pytanie, czy poleciliby wizytę w Nowym Dworze innym. 71 % respondentów poleciłaby innym wizytę w mieście. 13% ankietowanych turystów nie zachęcałoby innych do odwiedzenia miasta. Wykres 23. Czy polecą Państwo innym wizytę w Nowym Dworze Mazowieckim? 16,00% 13,00% 71,00% TAK NIE Nie wiem Źródło: Prezentacja Podsumowanie konsultacji społecznych 2016. W kolejnym badaniu ankietowani turyści wskazywali na argumenty przemawiające za poleceniem innym wizyty w Nowym dworze Mazowieckim Wśród wymienianych przez respondentów powodów wskazywano m in. na: Twierdzę Modlin jako wyjątkową atrakcję, możliwość uczestniczenia w pięknej lekcji historii, atrakcyjność dla rodzin z dziećmi, piękno okolicy i rozwój miasta, walory historyczne, architektoniczne, przyrodnicze, widać, że coś tam się dzieje, unikalność miasta na skalę europejską, tanie loty, położenie na styku rzek, dobre połączenie komunikacyjne, jedno z najpiękniejszych miejsc na Mazowszu, 209
jest spokojnie, zielono ma swój urok. W ankiecie znalazło się także pytanie dotyczące powodów, dla których nie poleciłbyś wizyty w Nowym Dworze Mazowieckim. Brak rekomendacji dla odwiedzenia Miasta uczestnicy badania uzasadniali m. in. trudnością dojazdu, kiepskimi chodnikami, słabo oznakowanym Centrum Informacji Turystycznej, brakiem zrównoważonej finansowo bazy noclegowej, niezabezpieczonymi fragmentów murów, zaniedbaniem, brakiem miejsc do parkowania, zaniedbaniem i nieoznakowaniem zabytków w centrum, słabym rozreklamowaniem, brakiem wiedzy co znajduje siew mieście, tym, że w mieście jest brudno, istnieją dzikie wysypiska, brakiem infrastruktury nad rzeką, za trudnymi zagadkami na Szlaku Baśki, brakiem przejścia dla pieszych i rowerów na moście. W ostatnim pytaniu respondenci zostali poproszeni o podanie pomysłów co należałoby zmienić w mieście, aby stało się ono bardziej przyjazne dla turystów. Odpowiedzi badanych najczęściej dotyczyły poprawy informacji, komunikacji, promocji, czystości, stworzenia infrastruktury nad wodą, toalet, NDM turystycznie to nie tylko Twierdza Dostępność zabytków. Więcej rozrywki (kina, dyskoteki, bar) Ścieżki rowerowe. 210
10. ANALIZA PROBLEMÓW Diagnoza problemów miasta została stworzona podczas prac na warsztatach prowadzonych przez konsultantów i moderatorów z udziałem interesariuszy Strategii. Do udziału w warsztatach zaproszono przedstawicieli administracji samorządowej, przedsiębiorców, reprezentantów organizacji pozarządowych, lokalnych liderów oraz mieszkańców, w tym: seniorów oraz młodzież. W ramach spotkań zdiagnozowano problemy w następujących zakresach: Obszar społeczny Warunki życia (bezpieczeństwo życia, zagrożenia naturalne i zdarzeniami losowymi, komunikacyjne, przestępczością, spokój społeczny, mieszkalnictwo, standard mieszkań, dostępność i jakość obiektów handlowych oraz usługowych, struktura dochodów, zabezpieczenie i poziom satysfakcji materialnej, źródła i poziom dochodów, zjawisko bezrobocia) Ochrona zdrowia i życia (przeciętna długość trwania życia, umieralność niemowląt; zagrożenia zdrowia i życia wynikające z zachowań patologicznych; udział niepełnosprawnych; dostęp do otwartego i zamkniętego lecznictwa; styl życia) Opieka i pomoc (opieka nad: dziećmi, niepełnosprawnymi, osobami starszymi i osobami niedostosowanymi społecznie, opieka społeczna, wsparcie dla potrzebujących i zagrożonych wykluczeniem społecznym) Kultura, sport, rekreacja, wypoczynek (ilość czasu wolnego, oferta dla dzieci, młodzieży, pracujących i osób starszych, dostęp do różnorodnych form rekreacji i wypoczynku, jakość dostępnej oferty sportowej i rekreacyjnej, poziom czynnego i biernego uczestnictwa w kulturze, dostęp do różnorodnej oferty kulturalnej) Kapitał ludzki (jakość kształcenia na wszystkich poziomach, poziom wykształcenia mieszkańców, czas poświęcony rozwojowi fizycznemu, poziom rozwoju fizycznego, czas na rozwój emocjonalny i duchowy, oferta pozaszkolna, kształcenie a rynek pracy, kwalifikacje zawodowe) Kapitał społeczny (poziom zaufania, stopień integracji społeczności Miasta, poczucie tożsamości z Miastem, poziom zaangażowania społecznego, stopień 211
zorganizowania społeczności, możliwości aktywności pozazawodowej, partycypacja społeczna, tolerancyjność, lojalność grupowa, działalność organizacji pozarządowych). Obszar infrastrukturalny Zasoby techniczne (budynki i budowle, infrastruktura techniczna, infrastruktura społeczna, systemy zabezpieczeń przed: powodzią, ogniem i skażeniem oraz systemy eksploatacji i odnowy zasobów technicznych). Transport (jakość i dostępność transportu publicznego, sieć komunikacji drogowej, dostęp do tras szybkiego ruchu, sieć komunikacji kolejowej, bezpieczeństwo transportowe, dostęp do lotnisk, transport rzeczny). Potencjał i ład przestrzenny (dostępność terenów i stan zagospodarowania przestrzennego). Potencjał ekologiczny (zasoby naturalne, systemy i urządzenia proekologiczne, ekoświadomość). Potencjał kulturowy (obiekty i przedmioty zabytkowe, tradycje, zwyczaje, zdolność do zachowania potencjału kulturowego, upowszechnianie i udostępnianie potencjału kulturowego). Potencjał turystyczny (walory turystyczne (walory przyrodnicze i materialne), jakość oferty turystycznej, produkty turystyczne, obiekty noclegowe, współpraca w zakresie turystyki, napływ turystów). Obszar gospodarczy Przedsiębiorczość i innowacyjność przedsiębiorstw (poziom innowacyjności przedsiębiorców, poziom przedsiębiorczości mieszkańców, kondycja przedsiębiorstw, ułatwienia dla przedsiębiorców, rozwój współpracy z uczelniami wyższymi w zakresie działań B+R - Badania i Rozwój). Instytucje otoczenia biznesu (działalność instytucji, jakość oferty instytucji, współpraca z samorządem lokalnym). Rynek pracy i bezrobocie (dostępność pracy, aktywność zawodowa mieszkańców, podmioty ekonomii społecznej, poziom bezrobocia, pomoc dla bezrobotnych, przeciwdziałanie bezrobociu). 212
Konkurencyjna współpraca (potencjał do tworzenia klastrów, sieci współpracy, wspólnych produktów, działające spółdzielnie, zaufanie w biznesie). Polityka gospodarcza i promocja Miasta (polityka gospodarcza i promocyjna Miasta, poziom inwestycji, inwestycje zagraniczne, promocja terenów inwestycyjnych, wsparcie i obsługa dla inwestora). Na potrzeby niniejszej analizy problem zdefiniowano jako nieakceptowaną sytuację odnoszącą się do podmiotu Strategii, uniemożliwiająca utrzymanie pożądanego stanu lub osiągnięcie zamierzonych celów/rezultatów. Problem może być skutkiem oddziaływania wewnętrznych lub zewnętrznych czynników rozwojowych. W tabelach poniżej zaprezentowano problemy określone podczas warsztatów. 10.1. ANALIZA PROBLEMÓW W OBSZARZE SPOŁECZNYM 213
Problemy w sferze społecznej Warunki życia Niekorzystne warunki zatrudnienia wynikające z szarej strefy i umów śmieciowych Pobieranie przez część bezrobotnych zasiłków przyznawanych przez opiekę społeczną przy jednoczesnej pracy w szarej strefie Mała liczba mieszkań komunalnych Zły stan techniczny części budynków komunalnych Wysoki poziom zadłużenia z tytułu czynszu od użytkowanych lokali komunalnych (4,8 mln) Duży stopień dewastacji budynków komunalnych oraz niski poziom porządku i czystości w częściach wspólnych tych budynków wynikający z zachowań użytkowników Mała podaż na rynku wynajmu mieszkań Brak mieszkań chronionych dla osób opuszczających pieczę zastępczą Niewystarczający poziom wiedzy części bezrobotnych dotyczący swoich praw m. in. w zakresie minimalnego wynagrodzenia, czasu pracy Zagrożenia dla mieszkańców wynikające z bliskości dużych powierzchni terenów zalewowych Występujące akty wandalizmu - dewastacja obiektów małej architektury (ławek, lamp, wiat przystankowych) Niekorzystne skutki związane z niewłaściwą opieką właścicieli psów nad zwierzętami (zagrożenie bezpieczeństwa mieszkańców, niesprzątanie po psach, niszczenie nasadzeń zieleni) Zagrożenie bezpieczeństwa mieszkańców w niektórych częściach miasta (m. in. tereny osiedla Twierdza okolice szkoły, żłobka i przedszkola, przejście podziemne) spowodowane przez osoby dopuszczające się przestępstw i wykroczeń Braki w infrastrukturze najbardziej niebezpiecznych fragmentów ciągów komunikacyjnych dotyczące miejsc kolizyjnych ruchu pojazdów i pieszych (ogrodzenia, barierki ochronne przy ulicach) Zagrożenie wypadkami spowodowanymi korzystaniem z chodników przez część rowerzystów Pojawianie się dzików w mieście spowodowane oswajaniem i dokarmianiem przez niektórych mieszkańców Niedostateczne oświetlenie przejść dla pieszych Ochrona zdrowia i życia Duża liczba osób bezrobotnych dotkniętych problemem alkoholowym Duża umieralność osób wykluczonych społecznie spowodowana alkoholizmem Niezaspokojone potrzeby mieszkańców w zakresie dostępu do niekomercyjnych usług rehabilitacji i fizykoterapii (bardzo długi czas oczekiwania na zabiegi rehabilitacyjne i z zakresu fizykoterapii) Niewystarczająca liczba personelu lekarskiego - długi czas oczekiwania na wizyty u lekarzy specjalistów: ortopedy (ok. 3-4 miesiące), kardiologa (ok. 5-6 miesięcy), psychiatry (do 5 tygodni), neurologa (ok. 5 miesięcy) Brak programów profilaktycznych dotyczących cukrzycy, raka prostaty, chorób przewodu pokarmowego i otyłości (w szczególności wśród dzieci i młodzieży) 214
Opieka pomoc Kultura, sport, rekreacja, wypoczynek i Nie w pełni zaspokojone potrzeby opieki nad dziećmi do lat 3 Bariera ekonomiczna w dostępie do opieki w żłobku Brak wystarczającej wiedzy wśród mieszkańców dotyczących możliwości wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej w realizacji jego zadań np. zbieranie odzieży i pościeli na potrzeby klientów Roszczeniowość i wyuczona bezradność klientów pomocy społecznej Zbyt mała liczebność pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej udzielających bezpośredniego wsparcia osobom potrzebującym w stosunku do potrzeb Brak miejsc do spotkań i integracji na terenie miasta przeznaczonych wyłącznie dla młodzieży Brak miejsc do spotkań i integracji na terenie miasta przeznaczonych wyłącznie dla matek z dziećmi Niewystarczająca oferta rekreacyjna adresowana wyłącznie dla młodzieży Niewielki udział osób wieku 30-40 lat w wydarzeniach kulturalnych i sportowych Brak infrastruktury kulturalnej i rekreacyjnej oraz niewystarczające zaspokojenie potrzeb mieszkańców w tym zakresie na osiedlu Modlin Twierdza (m. in. brak biblioteki publicznej, miejskiego placu zabaw) Zaniedbanie części terenów zielonych w mieście (m. in. Park Trzech Kultur w Modlinie Twierdzy) Niewystarczająca dostępność ścieżek rowerowych (w szczególności na terenie osiedla Modlin Twierdza) oraz brak połączenia rowerowego z lotniskiem i miejscowościami ościennymi (m. in. Jabłonna, Legionowo) Niewystarczające oznakowanie miejsc turystycznych i niewielka liczba tablic informujących o obiektach Dewastacja szlaków turystycznych w Twierdzy Modlin Niezagospodarowanie plaży brak tymczasowej, letniej infrastruktury dla mieszkańców Brak ośrodka kultury na terenie Modlina Twierdzy Brak kina Niedostatek ogólnodostępnej infrastruktury do organizacji wydarzeń kulturalnych Kapitał ludzki Niewystarczająca dostępność oferty wsparcia psychologicznopedagogicznego Brak atrakcyjnych miejsc pracy dla osób z wyższym wykształceniem Nieatrakcyjne pod względem finansowym oferty pracy dla osób z wykształceniem podstawowym i średnim Wąska oferta szkolnictwa zawodowego Brak programów stypendialnych miasta dla szczególnie uzdolnionych uczniów K a p i t a ł społeczny Niski poziom integracji młodzieży w mieście Niski poziom integracji osób w średnim wieku (30-40 letnich) Niewystarczająca koordynacja działań i wymiana informacji między samorządem a organizacjami pozarządowymi działającymi w sferze kultury Nierozwinięta aktywność grup samopomocowych 215
10.2. ANALIZA PROBLEMÓW W OBSZARZE ZASOBÓW, INFRASTRUKTURY I ŚRODOWISKA Problemy w sferze zasobów, infrastruktury i środowiska Zasoby techniczne Zły stan niektórych budynków komunalnych (budynki drewniane w centrum miasta i bloki carskie w Modlinie Twierdzy) Zły stan techniczny części dróg gminnych (Modlin Twierdza) Brak przyłączy ciepłowniczych w blokach carskich Brak rozdziału kanalizacji deszczowej i sanitarnej (niewydolność oczyszczalni i kanalizacji podczas dużych opadów) Brak kanalizacji deszczowej w mieście Zły stan wału na Wiśle Niewydolne 2 przeprawy mostowe Transport Niebezpieczne skrzyżowanie dróg krajowych DK 62 i DK 85 Brak bezpośredniego połączenia kolejowego z lotniskiem Brak transportu rzecznego Brak wspólnego biletu Kolei Mazowieckich i ZTM Potencjał i ład przestrzenny Niska estetyka elewacji budynków wpływająca na ład przestrzenny w centrum miasta Potencjał ekologiczny Występujące zjawisko niskiej emisji nasilone w okresie zimowym Potencjał kulturowy Niewystarczająca dbałość o istniejący potencjał kulturowy Niewykorzystany potencjał historycznej wielokulturowości miasta Zły stan techniczny dużej części istniejących obiektów zabytkowych Potencjał turystyczny Niezagospodarowane rzeki (brzegi/plaża, dno rzeki) dla celów rekreacyjnych i turystycznych Obniżanie atrakcyjności Twierdzy Modlin Akty wandalizmu na terenie Twierdzy Modlin Brak monitoringu na terenie Twierdzy Modlin Nierozwinięta sieć ścieżek rowerowych na obszarach atrakcyjnych przyrodniczo i kulturowo Brak powiązań komunikacyjnych pomiędzy najważniejszymi turystycznie i rekreacyjnie miejscami (lotnisko w Modlinie, stacja PKP Modlin, Twierdza Modlin) Brak informacji turystycznej na lotnisku Modlin 216
10.3. ANALIZA PROBLEMÓW W OBSZARZE GOSPODARCZYM Problemy w sferze gospodarczej Przedsiębiorczość i innowacyjność przedsiębiorstw Głęboki niedostatek miejsc pracy dla osób o wyższych kwalifikacjach Słaba i mało dostępna oferta usług W dużym stopniu niska kultura przedsiębiorczości Dominujący niski poziom obsługi klientów Instytucje otoczenia biznesu Słabo rozwinięta oferta instytucji otoczenia biznesu Brak współpracy pomiędzy instytucjami otoczenia biznesu Rynek pracy i bezrobocie Mała dostępność dobrze płatnych stanowisk dla osób o średnich i wysokich kwalifikacjach Niski stopień dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy Konkurencyjna współpraca Brak wspólnych inicjatyw gospodarczych przedsiębiorców Brak reprezentacji przedsiębiorców w kontaktach z władzami samorządowymi Niewystarczająca komunikacja w sprawach rozwoju między władzami miasta a przedsiębiorcami Polityka gospodarcza i promocja Miasta Brak spójnej polityki gospodarczej Niewystarczająco rozwinięte działania w obszarze promocji gospodarczej 217
SPIS TABEL Tabela 1. Liczba ludności w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 2. Gęstość zaludnienia na 1 km2 w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 3. Struktura wieku i płci w Nowym Dworze Mazowieckim oraz jednostkach porównywanych w 2016 r. Tabela 4. Współczynnik obciążenia demograficznego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Tabela 5. Liczba urodzeń, zgonów oraz przyrost naturalny w mieście Nowy Dwór Mazowiecki w latach 2012-2016 Tabela 6. Liczba urodzeń i zgonów na 1000 ludności w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 7. Liczba zawartych małżeństw na 1000 ludności w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 8. Średnioroczne migracje na pobyt stały na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 9. Migracje w podziale na miejsce w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2016 Tabela 10. Liczba mieszkań na 100 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Tabela 11. Warunki mieszkaniowe w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Tabela 12. Liczba mieszkań oddanych do użytku w nowych budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych w przeliczeniu na 1000 ludności i 1000 zawartych małżeństw w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 13. Liczba i powierzchnia mieszkań komunalnych (w tym: socjalnych) na 100 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2015 r. Tabela 14. Odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje technicznosanitarne w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Tabela 15. Przedszkola publiczne wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. 218
Tabela 16. Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 17. Szkoły podstawowe wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w roku szkolnym 2016/2017 r. Tabela 18. Liczba szkół podstawowych, uczniów, oddziałów i nauczycieli w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2015 r. Tabela 19. Szkoły podstawowe w Nowym Dworze Mazowieckim wg rankingu szkół podstawowych w województwie mazowieckim w 2016 r. Tabela 20. Szkoły gimnazjalne wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Tabela 21. Wyniki egzaminu gimnazjalnego w Nowym Dworze Mazowieckim, powiecie nowodworskim i województwie mazowieckim w 2015 r. Tabela 22. Liczba szkół gimnazjalnych, uczniów, oddziałów i nauczycieli w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2015 r. Tabela 23. Wybrane szkoły ponadgimnazjalne wraz z liczbą oddziałów i uczniów w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Tabela 24. Zdawalność egzaminów maturalnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 Tabela 25. Średnie wyniki egzaminów maturalnych (w nowej formule) dla Nowego Dworu Mazowieckiego i powiatu nowodworskiego w 2015 r. Tabela 26. Liczba przychodni na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 27. Porady ogólnodostępne - porady lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i lekarza rodzinnego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016.. 32 Tabela 28. Ludność na aptekę ogólnodostępną w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 29. Charakterystyka pomocy społecznej w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2011-2014 Tabela 30. Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Tabela 31. Wydatki na pomoc społeczną w Nowym Dworze Mazowiecki w latach 2013-2015 Tabela 32. Przestępstwa popełnione w Nowym Dworze Mazowieckim w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 r. 219
Tabela 33. Liczba Niebieskich Kart na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2015 Tabela 34. Frekwencja w wyborach w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2014 i 2015 Tabela 35. Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2017 r. Tabela 36. Organizacje pozarządowe z siedzibą na terenie miasta Nowy Dwór Mazowiecki stan na 01.08.2017 r. Tabela 37. Fundacje z siedzibą na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego stan na 01.08.2017 r. Tabela 38. Stowarzyszenia zwykłe zarejestrowane na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego stan na 01.08.2017 r. Tabela 39. Liczba osób pracujących na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Tabela 40. Liczba osób bezrobotnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 41. Odsetek osób bezrobotnych w podziale na płeć w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 42. Odsetek kobiet oraz osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy w ogóle osób bezrobotnych w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2016 Tabela 43. Imprezy artystyczno widowiskowe o charakterze masowym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Tabela 44. Uczestnicy imprez artystyczno rozrywkowych o charakterze masowym w tym na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Tabela 45. Liczba imprez oraz uczestników imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice w tym na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Tabela 46. Dane dotyczące bibliotek (ludność na 1 placówkę, księgozbiór, czytelnicy, wypożyczenia) w tym na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2014-2015 Tabela 47. Księgozbiór Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. 220
Tabela 48. Liczba zarejestrowanych czytelników oraz ich struktura ze względu na wiek i zatrudnienie w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. Tabela 49. Udostępnianie zbiorów i informacji w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. Tabela 50. Wydatki w Dziale 921 Klasyfikacji Budżetowej - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 Tabela 51. Wydatki w Dziale 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca Nowego Dworu Mazowieckiego i jednostek porównywanych w latach 2012 2016 Tabela 52. Lista zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych w Nowym Dworze Mazowieckim stan na 2017 r. Tabela 53. Wydatki w dziale 926 Klasyfikacji Budżetowej - Kultura fizyczna w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 Tabela 54. Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 Tabela 55. Tereny zieleni na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego i jednostek porównywanych w 2015 r. Tabela 56. Liczba istniejących obiektów noclegowych oraz hoteli, moteli, pensjonatów i innych obiektów hotelowych na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego i w jednostek porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 57. Liczba miejsc noclegowych na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 58. Udzielone noclegi na 1 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 59. Korzystający z noclegów na 1 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 60. Liczba turystów zagranicznych (nierezydentów) oraz udzielone im noclegi na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2016 Tabela 61. Jakość ocenianych wód powierzchniowych w punkcie Narew - Nowy Dwór Mazowiecki w 2013 r. Tabela 62. Przekroczenia zanieczyszczeń w powietrzu w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. 221
Tabela 63. Średnie, średnioroczne wybranych substancji w powietrzu w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. Tabela 65. Pomiar hałasu na drogach biegnących przez Nowy Dwór Mazowiecki Tabela 66. Wykorzystanie powierzchni jednostek terytorialnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2014 r. Tabela 67. Tereny zabudowane i zurbanizowane w podziale na rodzaje odsetek powierzchni terenów zabudowanych i zurbanizowanych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2014 r. Tabela 68. Przestrzenie publiczne w Nowym Dworze Mazowieckim Tabela 69. Obowiązujące plany zagospodarowania przestrzennego w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2015 Tabela 70. Problemy na obszarze rewitalizacji oraz zidentyfikowane potrzeby rewitalizacyjne w Nowym Dworze Mazowieckim Tabela 71. Cele strategiczne i operacyjne osiągane przez przedsięwzięcia rewitalizacyjne w Nowym Dworze Mazowieckim Tabela 72. Długość ścieżek rowerowych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych Tabela 73. Korzystający z instalacji sieci przesyłowych infrastruktury technicznej w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 Tabela 74. Awarie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na 1000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2015-2016 Tabela 75. Korzystający z sieci gazowej w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 Tabela 76. Hotspoty w miejscach publicznych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2017 r. Tabela 77. Popyt na telefon stacjonarny, Internet stacjonarny i hotspoty w miejscach publicznych średnia liczba zgłoszeń o braku dostępu na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych stan na 18 lipiec 2017 r. Tabela 78. Masa odpadów na 1 mieszkańca w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012 2015 Tabela 79. Podmioty wpisane do rejestru REGON, nowo zarejestrowane oraz wykreślone w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 222
Tabela 80. Udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektorów: medycznego, kreatywnego i przetwórstwa rolno-spożywczego w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów ogółem w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 81. Podmioty gospodarcze sektora publicznego w podziale na formy prawne w Nowym Dworze Mazowieckimi i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 82. Podmioty gospodarcze sektora prywatnego w podziale na formy prawne w Nowym Dworze Mazowieckimi i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 83. Podmioty gospodarki narodowej według wielkości zatrudnienia na 10 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Tabela 84. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Położenie gminy miejskiej Nowy Dwór Mazowiecki na tle województwa mazowieckiego i powiatu nowodworskiego Rysunek 2. Podział Nowego Dworu Mazowieckiego na osiedla Rysunek 3. Gęstość zaludnienia w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. w siatce kilometrowej według danych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 Rysunek 4. Licea w Nowym Dworze Mazowieckim wg Rankingu liceów w województwie mazowieckim w 2017 r. Rysunek 5. Technika w Nowym Dworze Mazowieckim w Rankingu techników w województwie mazowieckim w r. 2017 Rysunek 6. Zabytki wpisane do rejestru zabytków w Nowym Dworze Mazowieckim stan na 2017 r. Rysunek 7. Lista obiektów o walorach turystycznych w Twierdzy Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim Rysunek 8. Oferta turystyczna dla dzieci w twierdzy Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim Rysunek 9. Trasy spacerowe po centrum Nowego Dworu Mazowieckiego 223
Rysunek 10 Nowy Dwór Mazowiecki na tle mezoregionów Rysunek 11. Lokalizacja przekroczeń wybranych substancji w Nowym Dworze Mazowieckim w 2016 r. Rysunek 12. Formy ochrony przyrody w Nowym Dworze Mazowieckim w 2017 r. Rysunek 13. Pomniki przyrody w Nowym Dworze Mazowieckim stan na 2017 r. Rysunek 14. Przestrzenie publiczne w Nowym Dworze Mazowieckim Rysunek 15. Obszar zdegradowany i rewitalizacji w Nowym Dworze Mazowieckim Rysunek 16. Mapa połączeń międzynarodowych z lotniska Warszawa/Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim Rysunek 17. Mapa komunikacji w Nowym Dworze Mazowieckim Rysunek 18. Mapa stacji wypożyczalni Nowodworskiego Roweru Miejskiego w Nowym Dworze Mazowieckim Rysunek 19. Mapa białych obszarów NGA w Nowym Dworze Mazowieckim w 2014 r. SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Liczba ludności w mieście Nowy Dwór Mazowiecki w latach 2012-2016 Wykres 2. Struktura wieku według grup ekonomicznych w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 2012-2016 Wykres 3. Liczba osób bezrobotnych w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w latach 2012-2016 Wykres 4. Liczba imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice w na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Wykres 5. Liczba uczestników imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice na 10 000 mieszkańców w Nowym Dworze Mazowieckim i jednostkach porównywanych w 2016 r. Wykres 6. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy w ostatnim roku zauważył(a) Pan(i) istotne zmiany w rozwoju miasta? Wykres 7. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy Pana(i) zdaniem to dobry kierunek zmian? 224
Wykres 8. Jak ocenia Pan(i) tempo rozwoju miasta? Wykres 9. Lista spraw do rozwiązania w mieście Wykres 10. 8 najważniejszych spraw do rozwiązania w mieście. Wykres 11. Jak w Pana(i) ocenie miasto wywiązuje się z poszczególnych aspektów funkcjonowania? Wykres 12.8 aspektów, z których miasto wywiązuje się najgorzej Wykres 13.Rozkład odpowiedzi na pytanie: W jaki stopniu jest Pan(i) zadowolony z bezpieczeństwa w Pan(i) okolicy? Wykres 14. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jak w skali od 1(najniższa ocena) do 5 (najwyższa ocena) oceniasz warunki życia w Nowym Dworze Mazowieckim w chwili obecnej? Wykres 15. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy znasz treści założenia strategii z 2001 r.? Wykres 16. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Od 2001 r. w moich oczach warunki życia w Nowym Dworze Mazowieckim Wykres 17. 3 najważniejsze Twoim zdaniem inwestycje z lat 2001-2015, w których uczestniczyło Miasto Wykres 18. Uporządkuj, zaczynając od najbardziej zasadnego (1) według Ciebie, kierunku rozwoju Miasta Wykres 19. Jaki jest cel Pana/Pani wizyty w Nowym Dworze Mazowieckim? Wykres 20. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jak oceniają Państwo poszczególne elementy oferty turystycznej Nowego Dworu Mazowieckiego w skali 1-5? Wykres 21. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jakie obiekty oraz atrakcje turystyczne mieli Państwo okazję lub planują Państwo zobaczyć podczas wizyty w Nowym Dworze Mazowieckim Wykres 22. Czy zamierzają Państwo ponownie odwiedzić Nowy Dwór Mazowiecki? Wykres 23. Czy polecą Państwo innym wizytę w Nowym Dworze Mazowieckim? 225
226