Początek drogi OSIEM TECHNIK TAIJIQUAN A ĆWICZENIA PCHAJĄCYCH DŁONI Jednym ze sposobów poprawienia swoich umiejętności w Taiji jest zrozumienie i dokładne poznanie ośmiu technik Taiji, tego jak wyrażają się one w ruchach formy. Techniki te zawierają się również w ćwiczeniach Pchających Dłoni oraz Da-Lu, wykonywanie ich pozwala lepiej zrozumieć ruchy formy. Początkowo Taijiquan nosiło nazwę "Długa Pięść Trzynastu Postaw". Trzynaście postaw odnosi się do ośmiu ruchów dłoni i pięciu kierunków (praca stóp). Osiem ruchów dłoni to osiem technik Taijiquan, nazwanych niekiedy w klasyce Taiji Ośmioma Bramami (Pa-Men). Osiem Bram to kolejno techniki: Peng (parowwanie ciosu), Lu (ściągnięcie w bok), Ji (nacisku), An (pchania), Cai (schwycenia), Lei (kontrolowania albo złamania łokcia), Zhou (uderzenie łokciem), Kao (uderzenie barkiem). Pięć kierunków to krok w przód, wycofanie, ruch w lewo, ruch w prawo i pozostanie w pozycji równowagi. Pierwsze cztery techniki (Peng, Lu, Ji, An), zwane Czterema Kierunkami (ponieważ odpowiadają czterem kierunkom: południu, północy, zachodowi, i wschodowi), są podstawowymi technikami zarówno w formie jak i Podwójnych Pchających Dłoniach. Cztery następne techniki (Cai, Lei, Zhou, Kao) zwane są także Technikami Czterech Rogów, odpowiadają im bowiem kierunki południowo-wschodni, północno-zachodni, południowo-zachodni i północno-wschodni. Techniki Czterech Rogów są stosowane przede wszystkim w Da-Lu ("Duże ściągnięcie w bok"). Ćwiczenie Da-Lu można rozpocząć dopiero po osiągnięciu odpowiedniego poziomu biegłości w Pchających Dłoniach, po dokładnym poznaniu ośmiu technik i po nabyciu biegłości w ich stosowaniu. Jeśli pozna się wszystkie osiem technik Taiji o wiele łatwiej będzie można stosować się do jednej z podstawowych zasad Taiji - zasady jedności ruchu całego ciała. Ruch ciała jako 1 / 8
jedności pokazuje drogę na której możemy poczynić postępy w ćwiczeniu Pchających Dłoni oraz Da-Lu. 1. PENG Peng jest wyjątkowo ważną techniką zarówno formy Taiji jak i ćwiczenia Pchających Dłoni. Technika ta zawarta jest także w wielu innych ruchach formy. Peng tworzy sferę obronną (kula Taiji) wokół ćwiczącego. Bez posiadania właściwego wykonywania technik Peng będzie się otwartym na atak przeciwnika. U początkujących ma ona kształt cylindryczny. Technika Peng połączona z kolistymi ruchami ciała pozwala zmieniać kierunki wszystkich uderzeń wzdłuż stycznej do powierzchni kuli, osłabiać albo neutralizować atak przeciwnika. Chcąc umieć właściwie wykonać technikę Peng trzeba pamiętać o tym, że wykonywana być może zarówno jedną jak i obydwiema rękami. Ręka ukształtowana jest w półokrąg, palce lekko wyprostowane. Należy wyobrazić sobie, że spod pachy idzie od strony ciała w kierunku ręki sprężyna. Kierunek i wielkość oporu ręki dostosowuje się do kierunku i siły stosowanej przez przeciwnika. Siła oporu ręki nie jest nigdy większa niż siła o wielkości "czterech uncji", z którą działa przeciwnik. Ręka działa zawsze zgodnie z zasadą ruchu całego ciała jako jedności. Natomiast zasada ukrytej sprężyny czyni ciało elastycznym, co pozwala na właściwe wykonanie techniki Peng. Sprężyna ulega ściśnięciu i uwalnia się tam gdzie jest słaby punkt w sferze obronnej przeciwnika powodując jej przełamanie. Jeśli nie wykonuje się kontrataku ręka pozostanie w stanie określanym w klasyce Taiji jako:?stalowa sztabka owinięta w bawełnę?. Twardość wewnątrz ciała a miękkość na zewnątrz - stan ciągłej gotowości do uwolnienia ukrytej siły. 2. LU Wykonanie techniki Peng pozwala zneutralizować i zmienić kierunek działania siły przeciwnika, natomiast technika Lu pozwala na jej kontrolowanie i ściąganie w bok aż do momentu, w którym 2 / 8
przeciwnik zostanie pozbawiony równowagi. Zachowuje się stały kontakt z atakującym będąc przez cały czas w lepszej od niego pozycji. Bez zrozumienia techniki Lu ma się zawsze problemy z ćwiczeniem Pchających Dłoni. Po pierwsze przeciwnik będzie mógł wykonać technikę pchnięcia. Po drugie, atak przeciwnika będzie zawsze przyjmowany przy użyciu siły. Chcąc tego uniknąć należy uwzględnić kilka rzeczy. Przed wykonaniem techniki musimy zastosować technikę Peng. Ruch ten prowokuje przeciwnika do użycia siły. Jeśli rozpocznie on w atak, najpierw należy lekko podnieść się, po czym obniżyć i obrócić ciało jednocześnie z ruchem talii i nóg. Ważne jest przy tym by nie wykonywać nadmiernego obrotu ciała i zbyt obszernych ruchów rękami, nie tracić równowagi i nie eksponować boków ciała na atak przeciwnika. Wzrok musi spoczywać przez cały czas na przeciwniku, od pierwszej chwili jego ataku nawet w chwili gdy zostanie powalony na ziemię. W klasyce Taiji mówi się, że dobry zawodnik może?użyć siły czterech uncji do odchylenia siły wielkości tysiąca funtów?. Działanie to jest wynikiem użycia technik Peng i Lu. 3. JI Ji czyli technika nacisku jest jednym ze sposobów ataku. Jest wynikiem rozprzestrzeniania się na zewnątrz energii Peng. Poprzez położenie jednej dłoni na drugą, energia Peng powiększa się i koncentruje w punkcie kontaktu z ciałem przeciwnika. W połączeniu z technika Lu, Ji może być używana w celu zainicjowania ataku. I tak, na przykład, wyobrażamy sobie sytuację, w której przeciwnik podczas ataku stosuje zbyt dużo siły, można wtedy użyć techniki Lu, by trzymając jego łokieć i nadgarstek, mocno ściągnąć jego ciało w dół. W tym momencie przeciwnik reaguje wycofując się do tyłu. Daje to sposobność by zaatakować go teraz techniką Ji. Technika nacisku jest dość ważną techniką Pchających Dłoni w ustalonej pozycji stóp. Bez dokładnie wykonanej techniki nacisku ćwiczący nie będzie umiał we właściwy sposób wykonać kolistych ruchów w ćwiczeniu Pchających Dłoni. 3 / 8
W ćwiczeniu Podwójnych Pchających Dłoni technika pchania może być neutralizowana przez przeciwnika za pomocą technik Peng i Lu. W tym momencie aby nie stracić równowagi należy wykonać technikę Ji w kierunku linii centralnej ciała przeciwnika. Ratujemy się z zagrożonej pozycji i zdobywamy przewagę. 4. AN Inną z metod ataku w Pchających dłoniach jest technika An czyli pchania. Jest to Ji wykonane obydwiema rękami, a energia w dłoniach skierowana jest w ciało przeciwnika. W podwójnych Pchających Dłoniach technika An jest stosowana do przeciwdziałania technice Ji. Przed wykonaniem kontraktu energia techniki Ji wykonywanej przez przeciwnika jest skierowana przez nas w dół, powodując pochylenie się przeciwnika w przód. Przeciwnik chcąc skorygować swoją pozycję odchyla się do tyłu i w tym momencie należy wykonać technikę pchnięcia. Warto podkreślić, że kluczem do mistrzowskiego opanowania tej techniki jest idealna synchronizacja działań. Należy rozluźnić barki i łokcie. Barki powinny poruszać się w jednej linii z biodrami, dłonie powinny pozostawać w pozycji nad dużym palcem stopy, pchamy będąc w pozycji łuku i strzały. Jest to więc ruch całego ciała. Technika An jest bardzo ważnym elementem ćwiczenia Pchających Dłoni. Aby właściwie wykonywać technikę pchania: 1. należy ją wykonywać w elastyczny sposób 2. trzeba unikać nagłych i gwałtownych ruchów, ponieważ przeciwnik może dostrzec ich intencję i uzyskać nad nami przewagę 3. nie można pochylać ciała w przód, ponieważ powoduje to utratę równowagi 4. ruch rąk i dłoni powinien podążać za ruchem talii i nóg, a ruch całego ciała za przeciwnikiem, czekając na moment, w którym nie będzie mógł się obronić przed naszym atakiem Podsumowując, techniki Peng oraz Lu są technikami obronnymi, w których zawarta jest w każdym przypadku intencja kontrataku. Ideą technik Peng oraz Lu jest niestosowanie siły przeciwko sile. Polegają one na kontroli i zmianie kierunku działania siły przeciwnika w celu zdobycia nad nim przewagi. 4 / 8
Techniki Ji a także An są ruchami ofensywnymi wykonywanymi w postawie łuku i strzały. Jeśli wykonuje się atak należy być zawsze w zrównoważonej pozycji i być zawsze gotowym do wycofania się jeśli zajdzie taka konieczność. Trzeba uczynić swoje ciało mocnym, giętkim i ustępliwym by móc zaabsorbować, zneutralizować, sprowadzić do zera siłę przeciwnika, zmienić jej kierunek i odbić w przeciwnym kierunku. To właśnie stanowi istotę technik Peng, Lu JI oraz An. 5. CAI Cai czyli technika schwycenia nazywana jest czasem techniką ściągnięcia w dół. Cai może być wykonywana na dwa sposoby. Pierwszy z nich jest taki sam jak ruch znany pod nazwą?wbicie igły w dno morza? ze szkoły Yang Taijiquan stosowany do sprowadzenia w dół siły przeciwnika. Drugi polega na schwyceniu nadgarstka i ręki przeciwnika w odpowiedzi na atak w okolice krocza i ściągnięcie w dół w jedna ze stron. Cel obu technik jest taki sam. Nagły ruch zaburza równowagę jego ciała i koncentrację uwagi. Technika ta nie może być zaliczona ani do Yin ani do Yang. Tak więc jeśli przeciwnik używa siły, odpowiedzią na to jest ściągnięcie w dół, które klasyfikowane jest jako Yang. Jeśli przeciwnik podąża po prostu za naszym ruchem, należy po prostu ustępować kierując siłę przeciwnika z dala od swojego ciała, rezygnując z użycia techniki Cai by w ten sposób uniknąć możliwości kontrataku z jego strony. Cai jest główną techniką używaną w Da-Lu. W technice Cai wyraża się wiele istotnych zasad odnoszących się również do całego Taijiquan. Kiedy wykonujemy technikę Cai, nasze ciało musi stanowić jedność. Wykorzystujemy ciężar naszego ciała, siłę nóg i talii. Technika ta nie będzie wykonywana we właściwy sposób, jeśli będzie zależała tylko od siły ramion, szczególnie jeśli przeciwnik będzie silniejszy. Należy pamiętać, że technika ta powinna być wykonywana w zdecydowany sposób. Zdobywamy przewagę i wykonujemy atak - pchnięcie lub nacisk. Nie będzie ona efektywna, jeśli stosowana będzie połowicznie i przeciwnik nie zostanie zaskoczony. W drugiej formie szkoły Yang Taijiquan po ruchu "Wbicie igły w dno morza" następuje atak przy pomocy ruchu "Ręce jak wachlarz" 5 / 8
6. LEI Na technikę Lei składają się trzy różniące się między sobą ruchy. Najpierw chwytamy i obracamy nadgarstek przeciwnika. Następnie stawiamy swoją nogę za nogą przeciwnika. I kiedy przeciwnik zostaje schwytany w pułapkę, można go uderzyć lub pchnąć w klatkę piersiową. Jeśli wykonamy technikę Lei w odpowiedni sposób, przeciwnik upada do tyłu. Technika Lei (kontroli lub złamania łokcia) stosowana jest w Da-Lu w odpowiedzi na atak za pomocą techniki Lu albo Cai. W zmieniającej się sytuacji ataku-obrony, Lei jest wyjątkowo efektywną techniką. Dzięki wykonaniu techniki Lei można przejść z pozycji obronnej do pozycji ataku. Aby technika Lei była efektywna należy użyć nóg, talii i ramion. Trzeba dokładnie ocenić odległość od przeciwnika. Technika Lei (a także Cai) jest skuteczna jeśli atak inicjuje się w momencie kiedy przeciwnik wykonuje technikę Peng. Kluczem jeśli chodzi o powodzenie tych technik jest szybkość i niespodziewane działanie. 7. ZHOU Ta technika polega na użyciu łokcia w momencie gdy przeciwnik przez drugą bramę obrony (istnieją trzy bramy obrony). Siła tej techniki pochodzi z obrotu ciała i szybkiego uderzenia łokciem. Właściwie wykonana może być zabójcza dla przeciwnika. Jeśli wykonujemy technikę Zhou, nie powinna być ona nigdy oczywista dla przeciwnika. Idea ataku łokciem powinna być obecna w świadomości, nie może być widoczna na zewnątrz. Uderzenie łokciem posiada dużą siłę, wiedząc o tym jakie skutki może spowodować, należy go stosować w wyjątkowych wypadkach. Jeśli trzeba wykonać uderzenie łokciem, należy to czynić z pełną świadomością. 6 / 8
Szczególnie w wykonywaniu tej techniki jest widoczna podstawowa zasada Taiji - ruchu całego ciała jako jedności. Ruch nóg i talii musi być skoordynowany z ruchem łokcia, ciało i głowa powinny być trzymane prosto. Wzrok skupiony jest na kierunku uderzenia łokciem. W Da-Lu uderzenie łokciem jest stosowane w odpowiedzi na technikę Lu. 8. KAO Technika Kao polega na użyciu barku do uderzenia przeciwnika. W uderzeniu barkiem również widoczna jest zasada Taiji - ruchu ciała jako jedności ataku razem z nogami. Technika Kao jest wyjątkowo efektywna, jeśli przeciwnik znajduje się bardzo blisko. Odpowiednie wykonanie kroku w przód jest kluczem do skutecznego uderzenia barkiem. Wspomniana poprzednio koncepcja "trzech bram obrony" polega na tym, że pierwszą bramę stanowi obszar od dłoni do łokcia, druga to obszar od łokcia do barku, trzecia brama to barki i ciało. Kiedy dłonie i łokcie zostaną zablokowane przez przeciwnika, należy polegać na sile uderzenia barkiem. Mając wyobrażenie techniki Kao w umyśle - atak będzie wykonany mocno i perfekcyjnie. Ćwiczenia Pchających Dłoni i Da-Lu zawierają w sobie wszystkie zasady Taijiquan. Dodatkowo pomagają zrozumieć ważne zasady Taiji, na które nie położono nacisku w ćwiczeniu formy. Pomagają uzyskać również spokój i skupienie w naszych działaniach. Dzięki temu umiemy wyczuć odpowiedni moment do wykonania ataku jak i do wycofania się. Ćwiczenie Da-Lu może być użyteczniejsze od Pchających Dłoni, ponieważ zawiera w sobie zarówno techniki Czterech Kierunków z Pchających Dłoni, jak i techniki Czterech Rogów, które występują tylko w Da-Lu. Ćwiczenie Pchających Dłoni i Da-Lu przyczynia się więc nie tylko do uzyskania umiejętności perfekcyjnego wykonania formy ale co jest szczególnie istotne, zwiększa aktywność Taijiquan jako sztuki walki. 7 / 8
(opracowanie na podstawie skryptu Howarda Choy "Tai chi for health and self-defence" oraz książki Jou Tsung Hwa "The Tao of Taai Chi Chuan") Artykuł ukazał się w czasopiśmie "Kung Fu" nr 1(7)93 8 / 8