Inwestowanie społecznie odpowiedzialne wśród inwestorów indywidualnych w Polsce Dr Dorota Krupa Konferencja Naukowa EDUKACJA FINANSOWA Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, 28 września 2017 r.
Spis treści Cel i hipotezy Metodyka badań Przegląd literatury Różnorodność definicyjna Wybrane wyniki badań Wnioski 2
Cel i hipotezy Społecznie odpowiedzialne inwestowanie (Socially Responsible Inves\ng - SRI), znane jako inwestowanie zrównoważone bądź świadome społecznie, stało się ideą popularną zwłaszcza w Europie i Stanach Zjednoczonych. Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji SRI oraz ocena świadomości inwestowania społecznie odpowiedzialnego wśród inwestorów indywidualnych w Polsce Hipotezy: Inwestorzy indywidualni z wykształceniem ekonomicznym są bardziej zaangażowani w zakresie inwestowania społecznie odpowiedzialnego w porównaniu do pozostałych grup inwestorów. Inwestorzy indywidualni w Polsce wykazują zainteresowanie funduszami SRI jako produktami odpowiedzialnego inwestowania. 3
Metodyka badań W artykule wykorzystano krytyczną analizę literatury, statystyczną analizę danych, a także metody opisową i porównawczą. Praca oparta jest na wynikach badania ankietowego przeprowadzonego przez Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych dla projektu realizowanego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badanie zostało sfinansowane w ramach projektu badawczego "Ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" (kierownictwo projektu: prof. Dziawgo L. i prof. Dziawgo D.) wspieranego przez Bank Zachodni WBK SA w ramach Santander Universidades (2014). Liczba respondentów: 428 4
Przegląd literatury Basso A., Funari S., Socially responsible mutual funds: an efficiency comparison among the European countries, The Department of Management at Università Ca Foscari Venezia, Working Paper No 3/2012, April 2012. Capelle- Blancard G., Monjon S., The Performance of Socially Responsible Funds: Does the Screening Process Ma?er?, December 8, 2010, Finance and Corporate Governance Conference 2011 Paper. Czerwonka M., Inwestowanie społecznie odpowiedzialne, Difin, Warszawa 2013. Dziawgo L., Zielony rynek finansowy. Ekologiczna ewolucja rynku finansowego, PWE 2010; Eco- Offers of Banks and Investment Funds: Poland & InternaQonal Trends, 2003. Gil- Bazo J., Ruiz- Verdú P., Santos A.A.P., The Performance of Socially Responsible Mutual Funds: The Role of Fees and Management Companies, Journal of Business Ethics, No 04/2012. Hordt J., Renneboog L., Zhang C., Socially Responsible Investments: Methodology, Risk Exposure and Performance, Finance Working Paper nr 175, 2007. Jegourel Y., Maveyraud S., New trends in European socially responsible investment: assessing the financial performance of green mutual funds, University Montesquieu Bordeaux. Marozva G., The Performance Of Socially Responsible Investment Funds And Exchange- traded Funds: Evidence From Johannesburg Stock Exchange, Corporate Ownership & Control / Volume 11, Issue 4, Summer 2014. 5 Nofsinger J., Varma A., Socially Responsible Funds and Market Crises, September 6, 2012, Midwest Finance Associa\on 2013 Annual Mee\ng Paper.
Różnorodność definicyjna SRI proces inwestycyjny, który bierze pod uwagę wpływ inwestycji na społeczeństwo i środowisko naturalne, zarówno pozytywny, jak i negatywny, wykorzystując w tym celu twarde przesłanki analizy finansowej. [Hordt J., Renneboog L., Zhang C., Socially Responsible Investments: Methodology, Risk Exposure and Performance, Finance Working Paper nr 175, 2007.] termin ogólny, który zawiera zrównoważone, odpowiedzialne, społecznie odpowiedzialne, etyczne, środowiskowe, społeczne inwestycje i każdy inny proces inwestycyjny, który łączy analizę finansową z wpływem czynników ekologicznych, społecznych i władztwa korporacyjnego (ESG). [Global Sustainable Investment Review 2012, Global Sustainable Investment Aliance, GSIA 2013.] Generalnie koncepcja Socially Responsible Investment uwzględnia kryteria środowiskowe, społeczne i ładu korporacyjnego w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Czynniki te, określane w skrócie ESG (Environmental, Social, Governance) powinny być brane pod uwagę przez inwestorów w procesie analizy potencjalnych inwestycji. 6
Produkty SRI wszelkie produkty i usługi udostępniane przez sektory bankowości, ubezpieczeń i zarządzania inwestycjami, które w swej koncepcji uwzględniają odpowiednie kryteria ESG. [Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego w sprawie odpowiedzialnych społecznie produktów finansowych, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, nr 2011/C 21/06.] Do produktów tych można zaliczyć: produkty oszczędnościowe, produkty inwestycyjne (w tym głównie fundusze SRI), kredytowe instrumenty finansowania i środki wsparcia finansowego. Definiowanie pojęcia funduszy SRI również podejmowane było w literaturze przedmiotu oraz w raportach instytucji zajmujących się analizą rynku produktów z zakresu SRI. [Dziawgo 2016; Eurosif 2014; Basso, Funari 2012; Nofsinger, Varma 2012]. 7
Wybrane wyniki badań 8
Wykres 1. W co inwestujesz swoje pieniądze? Wskaż wszystkie sposoby inwestowania pieniędzy, które wykorzystujesz wybór wielokrotny N=428 Akcje Lokaty w banku Waluty Jednostki uczestnictwa w otwartych funduszach Obligacje Instrumenty pochodne Nieruchomości Certyfikaty inwestycyjne w zamkniętych Inne 55 70 69 55 56 38 53 51 37 23 18 21 17 101 130 118 179 175 0 50 100 150 200 liczba wskazań nieekonomiczne ekonomiczne 9 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań uzyskanych przez Prof. Danutę Dziawgo w ramach projektu badawczego pt.,,ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" realizowanego z Bankiem Zachodnim WBK w ramach Santander Universidades
Wykres 2. Czy przy podejmowaniu decyzji dotyczących zakupów produktów i usług bądź oszczędzania i inwestowania, preferujesz te spółki które uważasz za etyczne? N=423 Trudno powiedzieć 46 50 Tak 89 104 nieekonomiczne ekonomiczne Nie 68 66 0 20 40 60 80 100 120 10 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań uzyskanych przez Prof. Danutę Dziawgo w ramach projektu badawczego pt.,,ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" realizowanego z Bankiem Zachodnim WBK w ramach Santander Universidades
Wykres 2. Czy słyszałeś o inwestowaniu społecznie odpowiedzialnym? N=426 Tak 118 109 ekonomiczne nieekonomiczne Nie 83 116 11 0 50 100 150 200 250 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań uzyskanych przez dr Dorotę Krupę w ramach projektu badawczego pt.,,ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" realizowanego z Bankiem Zachodnim WBK w ramach Santander Universidades
Wykres 3. Jeżeli miałbyś zainwestować własne pieniądze w produkt finansowy, który należy do inwestycji odpowiedzialnych, to inwestycja ta, poza korzyścią finansową, powinna: [do 3 odpowiedzi] N= 428 Być etyczna 126 146 Wspierać ochronę środowiska naturalnego 101 113 Wspierać dbałość o prawa człowieka Wspierać rzetelne funkcjonowanie przedsiębiorstw Wspierać dbałość o prawa zwierząt 36 53 79 100 103 120 nieekonomiczne ekonomiczne Inne 4 3 12 0 20 40 60 80 100 120 140 160 liczba wskazań Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań uzyskanych przez dr Dorotę Krupę w ramach projektu badawczego pt.,,ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" realizowanego z Bankiem Zachodnim WBK w ramach Santander Universidades
Wykres 4. Jeżeli miałbyś możliwość zainwestowania w inwestycję społecznie odpowiedzialną, to którym z produktów byłbyś zainteresowany? Wskaż do 3 odpowiedzi. N=428 Akcje ekologicznych emitentów, spółek z branży ekologicznej 99 111 Ekologiczne fundusze inwestycyjne 75 92 Fundusze społecznie odpowiedzialne (SRI) Instrumenty pochodne 49 50 71 61 nieekonomiczne ekonomiczne Obligacje klimatyczne 41 47 Asset management biorący pod uwagę SRI 33 34 0 20 40 60 80 100 120 13 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań uzyskanych przez dr Dorotę Krupę w ramach projektu badawczego pt.,,ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" realizowanego z Bankiem Zachodnim WBK w ramach Santander Universidades
Wykres 6. Czy inwestowałeś w tytuły uczestnictwa funduszy społecznie odpowiedzialnych (SRI)? N=419 Nie 146 148 Inwestowałem w fundusze ale nie wiem czy należały do grupy SRI 45 55 ekonomiczne nieekonomiczne Tak 817 0 50 100 150 200 250 300 350 14 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań uzyskanych przez dr Dorotę Krupę w ramach projektu badawczego pt.,,ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" realizowanego z Bankiem Zachodnim WBK w ramach Santander Universidades
Wykres 7. Tytuły uczestnictwa jakich funduszy SRI wybrałbyś do swojego pornela? N= 423 Nie jestem zainteresowany Funduszy SRI uwzględniających głównie kryteria społeczne Funduszy SRI uwzględniających głównie kryteria etyczne Bez wyraźnie wyodrębnionych kryteriów Funduszy SRI uwzględniających głównie kryteria ekologiczne Funduszy SRI uwzględniających głównie kryteria ładu korporacyjnego Inne 0 1 28 23 25 24 24 21 22 40 39 43 71 62 nieekonomiczne ekonomiczne 15 0 20 40 60 80 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań uzyskanych przez dr Dorotę Krupę w ramach projektu badawczego pt.,,ekologiczna ewolucja rynku finansowego (EcoFin)" realizowanego z Bankiem Zachodnim WBK w ramach Santander Universidades
Wnioski Badania przeprowadzone wśród inwestorów indywidualnych wykazały, że fundusze SRI nie są powszechnie wykorzystywane, ale inwestorzy wykazują zainteresowanie tego rodzaju produktami. W grupie badanych inwestorów 53% kiedykolwiek słyszało o inwestowaniu społecznie odpowiedzialnym a zaledwie 6% świadomie inwestowało w fundusze SRI. W przypadku potencjalnych inwestycji w zakresie SRI, inwestorzy na pierwszym miejscu deklarowali zainteresowanie akcjami ekologicznych emitentów. Zapytani o zainteresowanie poszczególnymi rodzajami funduszy SRI w 30% wskazali na brak zainteresowania tego rodzaju produktami. Do sytuacji tej może przyczyniać się wspomniany już fakt niewielkiej oferty krajowych towarzystw funduszy inwestycyjnych w zakresie funduszy SRI oraz brak jednolitych i transparentnych standardów tworzenia tego rodzaju produktów w Polsce. 16
Wnioski Respondenci z wykształceniem ekonomicznym w badanej grupie inwestorów w większym zakresie inwestują w waluty (34% wskazań) i instrumenty pochodne (26%) w porównaniu do pozostałych inwestorów (waluty 24%, instrumenty pochodne (17%). Inwestorzy z wykształceniem nieekonomicznym (55% wskazań) w większym zakresie wskazywali fundusze inwestycyjne w porównaniu do inwestorów z wykształceniem ekonomicznym (42% wskazań). 44% inwestorów z wykształceniem ekonomicznym przy podejmowaniu decyzji dotyczących zakupów produktów i usług bądź oszczędzania i inwestowania, preferuje spółki, które uważa za etyczne, w grupie pozostałych inwestorów udział ten wynosił 47%. 17
Wnioski 59% inwestorów z wykształceniem ekonomicznym słyszało o inwestowaniu społecznie odpowiedzialnym, w grupie pozostałych inwestorów udział ten wynosił 48%. Inwestorzy z wykształceniem nieekonomicznym w większym zakresie deklarowali zainteresowanie inwestycjami w fundusze SRI (34% wskazań) w porównaniu z inwestorami z wykształceniem ekonomicznym (30% wskazań). W obu grupach blisko 70% inwestorów zdecydowałoby się na inwestycję we wskazane rodzaje funduszy SRI. Problematyka SRI jest przedmiotem dyskusji akademickich oraz branżowych, większość inwestorów dowiaduje się o SRI przypadkowo, dlatego w procesie edukacji ekonomicznej a w tym finansowej należałoby zwiększyć nacisk na poszerzanie wiedzy w zakresie inwestowania społecznie odpowiedzialnego. Konieczna również wydaje się być bardziej aktywna promocja inwestowania społecznie odpowiedzialnego w społeczeństwie poprzez instytucje zewnętrzne. 18
Dr Dorota Krupa Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania dkrupa@umk.pl Dziękuję za uwagę! Sposób cytowania: Krupa D., Inwestowanie społecznie odpowiedzialne wśród inwestorów indywidualnych w Polsce, Prezentacja na konferencji naukowej EDUKACJA FINANSOWA, SGH, Warszawa 28 września 2017 r. 19