KOŚCIÓŁ pw. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY MIERZĘCIN Gmina Dobiegniew PROPOZYCJA PROGRAMU REWALORYZACJI Ks. Piotr Spychała Piotr Olewiński Waldemar Kufit Listopad 2010 rok 1
Mierzęcin, mała wioska położona w gminie Dobiegniew, od czasów założenia miała swoje lepsze i gorsze okresy podobnie jak inne osady położone w tym regionie. Szczególnie trudny okres to lata po drugiej wojnie światowej oraz czas przemian lat 90-tych XX wieku. Brak właściwego gospodarza wielu nieruchomości doprowadził do powolnej dewastacji wielu obiektów. Nowi mieszkańcy, którzy przybyli z innych, głównie wschodnich terenów Polski, początkowo nie mieli pewności, że zamieszkają tutaj na stałe. Często było to powodem małej dbałości o istniejące budynki i infrastrukturę, czasami próbowali zmieniać dający się wyczuć klimat niemieckiej historii wprowadzając zmiany w obiektach historycznych. Najczęściej, niestety, takie zmiany nie były korzystne dla obiektu. Upływający czas pogarszał jedynie stan techniczny obiektów. Środki przeznaczane na ich renowację były bardzo skromne. Wiele zabytkowych budynków popadło w ruinę. Nowe czasy, po przełomie lat 90-tych, nie przyniosły poprawy sytuacji. Wręcz przeciwnie pierwsze lata pogorszyły sytuację ze względu na bardzo trudną sytuację ekonomiczną całego kraju. Z biegiem czasu wiele obiektów zabytkowych sprzedano i te często zostały odrestaurowane uzyskując dawną świetność. Tak też stało się z założeniem pałacowofolwarcznym w Mierzęcinie. Pałac i wiele innych budynków folwarcznych zostało odrestaurowanych w latach 1989 2010. Również 15-to hektarowy park przywrócono do użytkowania po długotrwałych pracach rewitalizacyjnych. Prawdopodobnie w ciągu paru lat zakończą się prace nad renowacją całości założenia pałacowo-folwarcznego. Wieś Mierzęcin jest dzisiaj inną wsią niż była pod koniec lat 80-tych. Wiele prywatnych domów odnowiono, wybudowano wiele nowych. Jest jednak jeden obiekt, który jakby został zapomniany to kościół pw Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Pierwszy drewniany kościół założony został w XIV wieku. Murowany kościół został ufundowany przez rodzinę von Sydow w 1715 roku. Do końca II wojny światowej był kościołem ewangelickim. Po wojnie kościół w Mierzęcinie został kościołem katolickim, a terytorialnie został przydzielony do diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Po wojnie, w latach 1950 1958 pod kierownictwem ks. Jana Kowala kościół poddano gruntownemu remontowi. Zmieniono elementy architektoniczne (np. okna, wieża, tynki itp.), jak również całkowicie zmieniona została aranżacja wnętrza. Dawny barokowy styl został zastąpiony elementami geometrycznymi bardzo konsekwentnie wkomponowanymi w elementy wystroju wewnętrznego i zewnętrznego. 2
Pod koniec lat 80. w kościele przeprowadzono kolejne prace remontowe dotyczące głównie dachów zmieniono pokrycie z grubej dachówki ceramicznej karpiówki na zakładkę na blachę ocynkowaną, wykonano nowy sufit pseudokasetonowy, odmalowano wnętrza. W następnych latach wykonywano jedynie prace zabezpieczające aby nie dopuścić do większego zniszczenia obiektu. Zabezpieczono blachę dachową pokrytą jedynie farbą podkładową nową warstwą farby akrylowej. Zabezpieczono gzymsy wieży opierzeniami co uniemożliwiło dalsze zalewanie wieży wodą opadową. Wymieniono belki drewniane w wieży, gdyż stare, spróchniałe zagrażały bezpieczeństwu konstrukcji. Z biegiem lat stan świątyni pogarszał się. Aby nie dopuścić do dalszej destrukcji obiektu należy podjąć w najbliższym czasie działania zapobiegawcze. Wydaje się, że nadszedł czas, aby pomyśleć o przywróceniu świetności temu pięknemu zabytkowi aby mógł spełniać rolę, jaką w przeszłości spełniał w życiu Mierzęcina. Co chcemy zrobić? To nie po raz pierwszy pojawia się temat związany z remontem i modernizacją kościoła w Mierzęcinie. W roku 1994 w ramach powstającego Katalogu Architektury Sakralnej w wyniku porozumienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gorzowie Wielkopolskim Władysława Chrostowskiego oraz Burmistrza Miasta i Gminy Dobiegniew Leszka Walocha powstało opracowanie autorstwa Cezarego Nowakowskiego oraz Waldemara Witka dotyczące oceny stanu technicznego świątyni w Mierzęcinie. Opracowanie to zawiera zalecenia konserwatorskie odnośnie prac renowacyjnych, jakie należałoby wykonać. Niestety, do dnia dzisiejszego nikt nie podjął próby wykonania, chociażby w części dotyczącej przygotowania projektów, jakichkolwiek działań aby poprawić stan obiektu. Wielokrotnie w długich rozmowach z księdzem proboszczem Piotrem Spychałą omawialiśmy możliwości i zakres ewentualnego remontu. Zastanawialiśmy się nad pracami, które należałoby wykonać od prac zabezpieczających do kapitalnego remontu. Zawsze w tle tych dyskusji pojawiała się obawa o możliwość pozyskania odpowiednich środków. Myślimy, iż przyszła pora na to aby śmielej popatrzeć na to zadanie i rozważyć możliwość jego wykonania w kilku etapach. Najpierw jednak musimy zdecydować co chcemy wykonać. Dlatego wnosimy propozycję wytyczenia kierunków działań, a następnie wykonania pierwszego etapu czyli projektów ewentualnie nowej aranżacji wnętrza świątyni, projektów prac remontowych w różnych branżach oraz projektu zagospodarowania terenu. 3
Ze swojej strony zapewniamy, iż jesteśmy w stanie wspierać księdza proboszcza Piotra Spychałę, gospodarza parafii w Dobiegniewie, zarówno pod względem merytorycznym przy prowadzeniu projektów i prac budowlanych, jak i przy organizowaniu źródeł finansowania. Rozmowy z mieszkańcami Mierzęcina mówią o zainteresowaniu i akceptacji możliwości przebudowy kościoła. To ci ludzie, lub ich ojcowie, pomagali księdzu Janowi Kowalowi w zmianie aranżacji w latach 50-tych oraz dbali i zabezpieczali zniszczony budynek przed dalszą dewastacją. Ich zdanie o tym jak ma wyglądać świątynia jest bardzo ważne. Dlatego projekt chcemy poddać społecznej prezentacji aby dla nikogo nie było zaskoczeniem jakie byłyby przyjęte rozwiązania. Liczymy, że przy pracach nad odrestaurowaniem kościoła w Mierzęcinie otrzymamy wsparcie od konserwatora zabytków, władz gminnych, powiatowych, od władz kościelnych i od tych wszystkich, którzy mogą patrzeć na tę społeczną inicjatywę z życzliwością. Jaki zakres prac należy wykonać? Myślimy o generalnym remoncie kościoła. Myślimy o remoncie budowlanym, jak i o nowej aranżacji wnętrza. Dzisiejsza aranżacja jest sprzeczna z architektoniczną bryłą kościoła i często jest zaskakująca dla odwiedzających ten obiekt. We wspomnianym opracowaniu z 1994 roku Wnioski konserwatorskie brzmią: Elewacje obiektu wymagają remontu. Pożądane jest odtworzenie pierwotnej formy otworów okiennych (nadproża w formie łuków koszowych) oraz stolarki okiennej (ni/podstawie wzoru okna w północnej części zamknięcia części prezbiterialnej). W nowo wykonywanych tynkach należy zrezygnować ze zgeometryzowanej formy opasek otworów okiennych i drzwiowych na rzecz linii miękkich (koncepcja wystroju winna być opracowana w programie rewaloryzacji). Pożądane zachowanie pokrycia łupkowego ścian górnego segmentu wieży oraz ceramicznego pokrycia obdaszku. Wymiany wymaga pokrycie hełmu wieży, przy zachowaniu jego dotychczasowej formy. Kościołowi należy przywrócić ceramiczne pokrycie dachu korpusu nawowego. Po wyeksploatowaniu obecnie istniejącej stolarki drzwiowej należy ją zastąpić drzwiami klepkowymi, nawiązującymi formą do wzorów XVIII-wiecznych. Z konserwatorskiego punktu widzenia pożądana byłaby również nowa aranżacja wnętrza, nawiązująca - bodaj swobodnie - do form barokowych. Sądzimy, iż wnioski te należałoby przyjąć jako wstępne wytyczne do określenia zakresu renowacji. Wytyczne te należałoby uzgodnić z Konserwatorem Zabytków w Gorzowie Wlkp. W ramach remontu budowlanego należałoby wykonać: 4
- remont dachu kościoła i wieży (czy ma to być blacha czy dachówka?) - izolacje poziome i pionowe - remont okien, drzwi, okien wieży - remont instalacji elektrycznej i odgromowej - remont instalacji wod.-kan. - remont posadzki - instalacja alarmowa p.poż. - instalacja nagłaśniająca - oświetlenie zewnętrzne Należy zastanowić się nad: - ogrzewaniem - toaletami - montażem zegara na wieży Nowa aranżacja wnętrza powinna uwzględniać: - przedstawienie i uzgodnienie idei nowej aranżacji - wykonanie nowych ołtarzy - remont sufitu - remont stolarki (drzwi, sufitu, ławek, konfesjonałów, itp.) Zakres prac jest bardzo szeroki. Koszty remontu będą z pewnością znaczne. Pierwszym krokiem powinno być wykonanie projektów aranżacji zewnętrznej i wewnętrznej obiektu. Następnie należałoby wykonać projekty branżowe i kosztorysy prac. Sądzimy, że renowacja wykonywana byłaby etapowo a pieniądze zabezpieczone na określony, zamknięty etap realizacji. BIBLIOGRAFIA: - Biuro Studiów i Dokumentacji Konserwatorskiej w Szczecinie - Szczecin 1994 Katalog Architektury Sakralnej autorzy opracowania Cezary Nowakowski Waldemar Witek - Pracownia Projektowa Konserwacji Zabytków - Szczecin grudzień 2008 5
Inwentaryzacja Architektoniczno Konserwatorską autorzy opracowania Marcin Herman Barbara Garncarz Aktualny stan zaawansowania projektu Do dnia dzisiejszego wykonano następujące opracowania: - Inwentaryzacja Architektoniczno Konserwatorska - Pracownia Projektowa Konserwacji Zabytków w Szczecinie - Szczecin 2008 rok - Koncepcja Iluminacji Kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP w Mierzęcinie dr inż. Małgorzata Górczewska - Poznań wrzesień 2006 Podczas wielu dyskusji na temat modernizacji kościoła w Mierzęcinie pojawiał się zawsze temat zmiany aranżacji wnętrza. I tak poproszony został o przedstawienie swojej wizji zmiany obecnego wystroju artysta plastyk Roman Kosmala, autor wielu rzeźb o charakterze sakralnym. W ten sposób mamy pierwszą wizję, w jaki sposób można byłoby zmieniać aktualny wystrój wnętrza. Poniżej przedstawiamy propozycje Pana Romana Kosmali: 6
Projekt wnętrza 1 Projekt wnętrza 2 7
Boczne ołtarze 8
Prezbiterium 9
10