Sprawozdanie ze spotkania roboczego dot. inwestycji budowy stopnia wodnego Niepołomice na rzece Wiśle Niepołomice 21 kwietnia 2009r. Projekt budowy stopnia wodnego w rejonie Niepołomic pojawił się już przed I wojną światową w ramach planu przystosowania rzeki Wisły do żeglugi. Jednak dopiero po II wojnie światowej rozpoczęto prace nad budową tzw. Kaskady Górnej Wisły. Dotychczas na Wiśle powstało sześć spiętrzeń: w latach 1949-1961 - "Przewóz", "Dąbie" i "Łączany", zaś w latach 1976-2003 - "Kościuszko", "Smolice" i "Dwory". Na skutek kryzysu lat 80-tych XX wieku zaawansowane już prace przygotowawcze nad budową stopnia wodnego Niepołomice zostały przerwane. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Niepołomickiej podjęło się działań na rzecz budowy stopnia wodnego Niepołomice i szeroko rozumianej rewitalizacji rzeki Wisły w Małopolsce. W dniu 21 kwietnia 2009 r. w Niepołomicach na wniosek Ministerstwa Infrastruktury oraz Parlamentarnego Zespołu ds. Dróg Wodnych i Turystyki Wodnej odbyło się spotkanie robocze dotyczące inwestycji budowy stopnia wodnego Niepołomice na rzece Wiśle. Organizatorem spotkania było Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Niepołomickiej. Celem spotkania było wypracowanie programu wdrażania koncepcji budowy stopnia wodnego "Niepołomice". W spotkaniu udział wzięli: Pan Piotr Głowski Senator RP Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Dróg Wodnych i Turystyki Wodnej, Pan Leszek Karwowski Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Pan Jerzy Grela Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie, Pan Bogdan Cisak Główny Specjalista RZGW w Krakowie, Pan Stanisław Kmieć Kierownik Nadzoru Wodnego Ispina RZGW w Krakowie, Pan Przemysław Daca Główny Specjalista ds. Żeglugi Śródlądowej Ministerstwo Infrastruktury, Pan Mariusz Przybylski Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Kędzierzynie-Koźlu, Pan Tadeusz Marzec Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Krakowie, Pan Jarosław Orliński Z-ca Dyrektora Departamentu Koordynacji Programów Infrastrukturalnych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Pan Piotr Czopek Referendarz Departament Energetyki Ministerstwo Gospodarki, Pan Krzysztof Bolek Prezes Zarządu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, Pani Magdalena Sitek Ekspert Departament Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Pan Jerzy Wertz Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie, Pani Zuzanna Wójcik Naczelnik Wydziału Zapobiegania i Naprawy Szkód w Środowisku oraz Informacji o Środowisku i Zarządzania Środowiskiem - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, Pan Jarosław Przybyło Z-ca Nadleśniczego Nadleśnictwo Niepołomice, Pan Stanisław Kracik Burmistrz Miasta i Gminy Niepołomice, Pan Marek Ciastoń Przewodniczący Rady Miejskiej w Niepołomicach, 1
Pani Józefa Kęsek Dyrektor Biura Infrastruktury Miasta Urząd Miasta Krakowa, Pan Wacław Andruszko Dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, Pan Zbigniew Garbień Prezes Związku Polskich Armatorów Śródlądowych, Pan Krystian Przewłocki Związek Polskich Armatorów Śródlądowych, Pan Leszek Bętkowski Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe LECH armator, Pan Grzegorz Podlewski Prezes Zarządu Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. Pan Józef Wójcik Kierownik Działu Strategii i Rozwoju Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. Pan Michał Krzyszkowski Specjalista Dział Strategii i Rozwoju Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. Pan Alfred Bednarski Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Nowobrzeskiej, Pan Piotr Szmigiel Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Nowobrzeskiej, Pan Piotr Subik dziennikarz Dziennik Polski, Pan Krzysztof Wielgus Instytut Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej Pan Mieczysław Janusz Jagła Prezes Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej, Pani Maria Kania v-ce Prezes Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej, Pan Zbigniew Siedlarz Koordynator Stowarzyszenia ds. Promocji i Rewitalizacji Wiślanego Szlaku Żeglownego. Oficjalne przywitanie i przedstawienie wszystkich uczestników spotkania roboczego nastąpiło po śniadaniu w Zamku Królewskim w Niepołomicach. Spotkanie otworzył Pan Mieczysław Janusz Jagła Prezes Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej, który wytłumaczył dlaczego SMZN podjęło się działań na rzecz budowy stopnia wodnego Niepołomice na rzece Wiśle. 2
Jednym z głównych powodów podjęcia tych działań jest zamiar przypomnienia pięknych tradycji żeglugi śródlądowej w Niepołomicach. W tym celu Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Niepołomickiej chce wybudować mały, bocznokołowy statek pasażerski, który swoim wyglądem i rozwiązaniami technicznymi będzie nawiązywał do statków, jakie kiedyś pływały po Wiśle. Projekt Stefan Ekner Statek wg projektu ma zanurzenie 40 cm, niestety na wskutek erozji dennej za stopniem wodnym Przewóz stan szlaku żeglownego w Niepołomicach nie pozwala na eksploatowanie nawet takich jednostek pływających. Dodatkowo bezpośrednio przy Wiśle znajdują się trzy odosobnione części Puszczy Niepołomickiej ( Las Koło pow. 200 ha, Las Grobla pow. 1500 ha, Las Grobelczyk pow. 300 ha ), które z powodu drastycznego obniżenia się wód gruntowych na wskutek między innymi erozji dennej w rzece Wiśle, narażone są na długie okresy posuszy i utratę dotychczasowego charakteru lasu podmokłego. Źródło: www.niepolomice.krakow.lasy.gov.pl Powoli zanikają śródleśne bagna i małe rozlewiska, natomiast torfowiska na wskutek odwodnienia ulegają degradacji. Lasy te porasta nieomal w całości grąd niski w postaci zbliżonej do naturalnej. Niestety w lasach tych zaobserwowano zjawiska obumierania takich gatunków drzew jak jesion i dąb, wiązane są one z niedostatkiem wody. Ta niezwykle bogata ostoja przyrody między innymi dla około 175 gatunków ptaków zagrożona jest wyschnięciem. podkreślił Pan Mieczysław Janusz Jagła Prezes Zarządu SMZN. 3
Jedynym rozwiązaniem zahamowania postępującej erozji rzeki na odcinku od stopnia wodnego Przewóz do ujścia Raby oraz poprawy warunków gruntowo-wodnych na terenach przyległych do Wisły jest budowa stopnia wodnego Niepołomice oraz stopnia wodnego Podwale pod Nowym Brzeskiem. dodał Pan Zbigniew Siedlarz Koordynator Stowarzyszenia ds. Promocji i Rewitalizacji Wiślanego Szlaku Żeglownego Wszystkim uczestnikom spotkania roboczego została wręczona koncepcja nowego założenia projektowego stopnia wodnego Niepołomice. Według tej koncepcji przedstawionej przez SMZN stopień wodny Niepołomice został przesunięty w dół rzeki o ok. 450 m w stosunku do projektu z lat 70 XX wieku. Natomiast śluza żeglugowa o wymiarach 120x12m, głębokość na progu dolnym śluzy 3,5m, umiejscowiona została w międzywalu. Takie rozwiązanie z ekonomicznego punktu widzenia w dzisiejszych realiach społeczno-gospodarczych jest znacznie tańsze ( brak wywłaszczeń pod budowę śluzy i awanportów, które musiałyby nastąpić w przypadku realizacji projektu z lat 70 XX wieku ). Parametry śluzy wg nowej koncepcji spełniają wymagania dla IV klasy drogi wodnej. Następnie Pan dr Krzysztof Wielgus z Instytutu Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej przeprowadził prezentację pt: Rzeka droga wodna szlak turystki kulturowej w której zwrócił szczególną uwagę na rodzącą się dopiero w naszym kraju turystykę kulturową. Podkreślił znaczenie tego segmentu turystyki, który doskonale uzupełnia ofertę turystyki wodnej. Jednak tylko od aktywności i zaangażowania lokalnych społeczności oraz lokalnych władz samorządowych zależy wykorzystanie szansy jaką daje Kaskada Górnej Wisły. Z powodu niezrealizowania budowy stopnia wodnego Niepołomice powstający małopolski nadrzeczny szlak turystyki kulturowej będzie rozciągał się tylko od Oświęcimia do stopnia wodnego Przewóz. 4
Po prezentacji uczestnicy spotkania udali się na wizję lokalną w miejscu przyszłej budowy stopnia wodnego Niepołomice. Kilometr 104 rzeki Wisły na wysokości przysiółka Koźlica w Woli Batorskiej gmina Niepołomice. Uczestnicy spotkania roboczego zobaczyli wyerodowane koryto rzeki Wisły. Pan Stanisław Kmieć Kierownik Nadzoru Wodnego Ispina RZGW w Krakowie przedstawia uwarunkowania terenowe przyszłej inwestycji. 5
Już na wiślanym wale rozpoczęła się gorąca dyskusja na temat konieczności podjęcia prac nad rozbudową kaskady Górnej Wisły oraz nad szeroko rozumianą rewitalizacją wiślanego szlaku żeglownego w Małopolsce. Na zdjęciu od lewej; Pan Piotr Głowski Senator RP, Pan Józef Wójcik Kierownik Działu Strategii i Rozwoju Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., Pan Leszek Karwowski Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Pan Jerzy Grela Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie, Pan Mieczysław Janusz Jagła Prezes Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej. Na zdjęciu od lewej; Pan Stanisław Kmieć Kierownik Nadzoru Wodnego Ispina RZGW w Krakowie (odwrócony tyłem), Pan Zbigniew Garbień Prezes Związku Polskich Armatorów Śródlądowych, Pani Józefa Kęsek Dyrektor Biura Infrastruktury Miasta Urząd Miasta Krakowa, Pan Krystian Przewłocki Związek Polskich Armatorów Śródlądowych, Pan Leszek Karwowski Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. 6
Na pierwszym planie od lewej ; Pan Wacław Andruszko Dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, Pan Jerzy Wertz Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie, Pani Zuzanna Wójcik Naczelnik Wydziału Zapobiegania i Naprawy Szkód w Środowisku oraz Informacji o Środowisku i Zarządzania Środowiskiem - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie. Rozwój turystycznej żeglugi śródlądowej to też rozwój towarowej żeglugi śródlądowej. Od lewej; Pan Zbigniew Garbień Prezes Związku Polskich Armatorów Śródlądowych, Pan Piotr Głowski Senator RP Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Dróg Wodnych i Turystyki Wodnej. 7
Zwieńczeniem wizji lokalnej była wizyta uczestników spotkania na Kopcu Grunwaldzkim, skąd roztaczał się widok na Niepołomice i okolicę. Następnie wszyscy udali się na obrady do sali konferencyjnej w Hotelu Novum w Niepołomicach. Obrady rozpoczęły się od prezentacji zdjęć, które przedstawiały skutek erozji dennej za stopniem wodnym Przewóz. Droga wodna z i do Krakowa jest zamknięta. Wpłynięcie jednostki pływającej do śluzy Przewóz od strony wody dolnej możliwe jest tylko w przypadku wezbrań powodziowych. 8
Fot. Mieczysław Janusz Jagła Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Niepołomickiej Często głębokość wody za progiem głowy dolnej śluzy Przewóz, zamiast projektowanych 250cm spada do 0cm, przeważnie zwierciadło wody dolnej układa się na poziomie nawet niższym od dna śluzy. Wszyscy zebrani stwierdzili konieczność realizacji inwestycji budowy stopnia wodnego Niepołomice. Rozmowy koncentrowały się nad znalezieniem środków finansowych potrzebnych na wykonanie tego projektu. Pan Przemysław Daca Główny Specjalista ds. Żeglugi Śródlądowej z Ministerstwa Infrastruktury zapewnił, że Ministerstwo Infrastruktury jest bardzo zainteresowane powodzeniem tej inicjatywy. Natomiast Pan Piotr Czopek Referendarz Departamentu Energetyki z Ministerstwa Gospodarki zapewnił, że Ministerstwo Gospodarki podjęło kroki mające na celu znalezienie optymalnego rozwiązania, które pozwoli na energetyczne i transportowe wykorzystanie Górnej Wisły. Pan Piotr Głowski Senator RP Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Dróg Wodnych i Turystyki Wodnej zwrócił uwagę na to, że stopień wodny Niepołomice stworzy warunki do uprawiania turystyki wodnej. Przyczynia się ona do powstawania wielu miejsc pracy, wszędzie generuje dochód i warto zaangażować się w tworzenie warunków do jej rozwoju. Dodatkowo uważa, że trzeba Górną Wisłę włączyć w funkcję ciągu transportowego co spowoduje, że rzeka będzie odgrywała ważną rolę w życiu gospodarczym regionu. Z kolei Pan Leszek Karwowski Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej zaznaczył, że nie jest w stanie zaoferować w tym roku pieniędzy na ten projekt. Docenił zaangażowanie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej na rzecz budowy tego stopnia wodnego. Zaakcentował, że sens tej inwestycji musi być potwierdzony w studium wykonalności oraz trzeba przygotować również raport oddziaływania na środowisko. 9
Istotnym punktem spotkania roboczego było wystąpienie Pana Jerzego Wertza Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie. Stwierdził on, że z punktu widzenia ochrony środowiska inwestycja budowy stopnia wodnego Niepołomice i w dalszej kolejności stopnia wodnego Podwale pod Nowym Brzeskiem jest jak najbardziej pożądana. Zaznaczył, że stan zasobów wodnych w Puszczy Niepołomickiej jest niewystarczający, zwrócił uwagę na konieczność jego podniesienia oraz na wykonanie funkcjonalnych przepławek dla ryb przy przyszłych stopniach wodnych. Dodatkowo przyszłe dwa stopnie wodne przyczynią się do powstania Odnawialnych Źródeł Energii elektrycznej w postaci przepływowych elektrowni wodnych o mocy ok. 3 MW każda. Ofertę współuczestnictwa w inwestycji budowy stopnia wodnego Niepołomice przedłożył Pan Grzegorz Podlewski Prezes Zarządu Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. koszt budowy stopnia wodnego wycenił na ok. 150-200 mln złotych. Uwzględniając zakres przedsięwzięcia i stopień jego skomplikowania, Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. jest w stanie sfinansować 10-15 proc. kosztów w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego przy wsparciu finansowym ze środków Unii Europejskiej oraz Narodowego Funduszu Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska o ile takie środki zostaną uruchomione. Zadeklarował on możliwość pokrycia przez Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. kosztów wykonania studium wykonalności jak również raportu oddziaływania na środowisko. Na pierwszym planie Pan Jarosław Orliński Z-ca Dyrektora Departamentu Koordynacji Programów Infrastrukturalnych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Pan Stanisław Kracik Burmistrz Miasta i Gminy Niepołomice. Deklarację partycypowania w kosztach przygotowania studium wykonalności oraz raportu oddziaływania na środowisko złożył Pan Stanisław Kracik Burmistrz Miasta i Gminy Niepołomice. 10
Dodał, że nie można liczyć na to, że inwestycja zostanie sfinansowana z budżetu państwa. Należy podjąć starania mające na celu przekonanie Zarządu Województwa Małopolskiego do partycypacji w kosztach inwestycji. Przy pracach nad studium wykonalności dla stopnia wodnego Niepołomice nie należy zawężać jego funkcji do towarowej żeglugi śródlądowej wg koncepcji z lat 70-tych XX wieku. Również a może przede wszystkim trzeba mieć na uwadze wielofunkcyjność jego zastosowania w takich obszarach jak ekologia, energetyka i turystyka. uważa Pan Zbigniew Siedlarz Koordynator Stowarzyszenia ds. Promocji i Rewitalizacji Wiślanego Szlaku Żeglownego. Pozytywne nastawienie do inicjatywy budowy stopnia wodnego Niepołomice oraz rewitalizacji wiślanej drogi wodnej w Małopolsce, pierwsze deklaracje finansowe dla tego projektu i wiele ciekawych rozmów podczas wspólnego obiadu były uwieńczeniem spotkania roboczego w Niepołomicach. Z poważaniem Prezes Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej mgr Mieczysław Janusz Jagła e-mail: janusz@moa.home.pl Koordynator Stowarzyszenia ds. Promocji i Rewitalizacji Wiślanego Szlaku Żeglownego Zbigniew Siedlarz e-mail: zsiedl@interia.pl 11