ks. Dariusz Smolarek SAC Aleksandra Czech Przygotowanie do wydania poloników muzycznych znajdujących się w rękopisach pochodzących z klasztoru pijarów w Podolińcu Krytyczna edycja źródłowa utworów osiemnastowiecznego polskiego kompozytora Leopolda Pycha Praca powstała w ramach programu Muzyczne białe plamy Instytutu Muzyki i Tańca LUBLIN 2014
SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE 3 1.1. LEOPOLD PYCH I JEGO TWÓRCZOŚĆ 3 1.2. KOMPOZYCJE MSZALNE W ZBIORZE KLASZTORU PIJARÓW Z PODOLIŃCA 6 1.3. NIESZPORY W ZBIORZE POPIJARSKIM Z PODOLIŃCA 8 2. LEOPOLD PYCH MISSA SOLEMNIS IN D 10 2.1. OMÓWIENIE ŹRÓDEŁ 10 2.2. TEKST ŁACIŃSKI I TŁUMACZENIE 16 2.3. KOMENTARZ REWIZYJNY 18 SYMFONIA 19 KYRIE ELEISON 19 GLORIA 22 CREDO 26 SANCTUS 29 AGNUS DEI 31 3. LEOPOLD PYCH MISSA EX C 35 3.1. OMÓWIENIE ŹRÓDEŁ 35 3.2. TEKST ŁACIŃSKI I TŁUMACZENIE 39 3.3. KOMENTARZ REWIZYJNY 40 KYRIE ELEISON 41 GLORIA 41 CREDO 42 SANCTUS 44 HOSANNA 45 BENEDICTUS 45 AGNUS DEI MISERERE NOBIS 45 AGNUS DEI DONA NOBIS PACEM 45 4. LEOPOLD PYCH VESPERAE DE BEATA VIRGINE MARIA 46 4.1. OMÓWIENIE ŹRÓDEŁ 46 4.2. TEKST ŁACIŃSKI I TŁUMACZENIE 54 4.3. KOMENTARZ REWIZYJNY 57 DOMINE AD ADJUVANDUM 58 DIXIT DOMINUS DOMINO MEO 59 LAUDATE PUERI DOMINUM 63 LAETATUS SUM 66 NISI DOMINUS 69 LAUDA JERUSALEM 71 MAGNIFICAT 73 Biogramy autorów 76 Partytury utworów, w postaci plików PDF, są zamieszczone w archiwum ZIP do pobrania na stronie Instytutu Muzyki i Tańca 2
1. WPROWADZENIE 1.1. LEOPOLD PYCH I JEGO TWÓRCZOŚĆ Działający w połowie XVIII wieku kompozytor Leopold [Leopoldo] Pych [Pich] jest postacią mało znaną. Prawdopodobnie mógl pochodzić z rodu kaszubskiej szlachty 1. Pych był dyrygentem kapeli klasztoru dominikanów we Lwowie w latach 1765 1774 2. Dla tego konwentu skomponował w 1768 roku Completorium i Veni Creator, a w 1769 bliżej nieokreślone tańce. Świadczą o tym zapiski zachowane w aktach tamtejszego klasztoru 3. Dominikanie lwowscy posiadali dość prężnie funkcjonującą kapelę, w której działali tacy muzycy jak: Jakub Domański OP (kompozytor), Hermanowski (1741 1743), Staromieyski (1743 1744), Luna (1765 1788), Leopold Pych (1758 1771) autor utworów liturgicznych i licznych tańców 4. W wyniku dotychczasowych badań udało się odnaleźć kilka utworów tego kompozytora. Przechowywane są obecnie w Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile- Krakowie, w Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu oraz Państwowym Archiwum w Modrej k. Bratysławy (Słowacja). W Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile znajdują się dwie kompozycje L. Pycha, którymi są: Missa solemnis ex D i Vesperae B: V: M:. W trakcie badań okazało się, że odpisy tych samych utworów były własnością klasztoru pijarów w Podolińcu 5. Muzykalia tej 1 Rodzina Pychów była znana jako właściciele szlacheckiej posiadłości w Lipnicy (powiat Człuchów) już w połowie XVI wieku. W XVIII w. poszerzyli swoje włości o kolejne dobra w okręgu bytowskim. Zob. L. von Ledebur, Adelslexikon der preußischen Monarchie, Berlin 1856, t. 2, s. 42, 239; P. Pragert, Herbarz rodzin kaszubskich, t. 2. Gdańsk 2007, s. 108 117. 2 Por. R. Świętochowski, Pych Leopold, w: Słownik muzyków polskich, t. 2 M-Z, red. J. Chomiński, Kraków 1967, s. 133; K. Swaryczewska, Kapele, w: Słownik muzyków polskich, t. 1 A-Ł, red. J. Chomiński, Kraków 1964, s. 250-251. Swaryczewska podaje lata działalności Pycha we Lwowie 1768-1771, a Leszek Mazepa okres 1758-1771; por. L. Mazepa, Życie muzyczne Lwowa od końca XVIII stulecia do utworzenia Towarzystwa Św. Cecylii w 1826 r., w: Musica Galiciana, red. L. Mazepa, t. 5, Rzeszów 2000, s. 97 118. 3 Wg Świętochowskiego L. Pych był dyrygentem kapeli klasztoru dominikanów we Lwowie w latach 1765-1774. W aktach tegoż klasztoru zachowały się następujące notatki: pod datą 28 IV 1769 Panu Leopoldowi in vim przyobiecanych nowych tańców dałem na iego potrzebę 8 zł, pod datą zaś 14 V 1768: 10 zł Panu Leopoldowi za kompozycyi komplety y Veni Creator ; zob. R. Świętochowski, Pych Leopold, s. 133. 4 Dominikańska kapela lwowska powstała w końcu XVI wieku, a w 1727 zorganizowano tam bursę muzyczną dla młodzieży świeckiej oraz kleryków. O wysokim poziomie kapeli świadczy wzmianka o wystawieniu w 1751 oratorium Jomellego Joas. Por. K. Swaryczewska, Kapele, s. 250 251, R. Świętochowski, Tradycje muzyczne zakonu kaznodziejskiego w Polsce, Muzyka 1963, nr 1, s. 12 23, nr 3, s. 23 33, nr 4, s. 10 31. 5 Identyfikacji kompozycji L. Pycha w zbiorach cystersów dokonała p. Jolanta Byczkowska-Sztaba, której serdecznie dziękuję za udostępnienie informacji. Katalog jej autorstwa ukazał się na płycie CD pt. Rękopisy i druki muzyczne w zbiorach Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile k. Krakowa. Katalog tematyczny, Biblioteka Narodowa: Warszawa 2013. 3
proweniencji są przechowywane obecnie w Państwowym Archiwum w Modrej 6. W tym samym zbiorze znalazła się jeszcze jedna msza tegoż kompozytora Missa ex C. Również w Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu przechowywane są dwie kompozycje L. Pycha, identyczne z zachowanymi w Mogile oraz proweniencji podolinieckiej: Missa ex D oraz Vesperae de Beata V. Mariae 7. Ponadto w zbiorach tej biblioteki znajdują się: Missa Brevis [in D] i Passio D. N. J. Christi. Wykaz twórczości L. Pycha przedstawia się następująco 8 : MSZE 1. Missa solennis ex D zachowana w trzech rękopisach o proweniencji : Podoliniec SK-MO (dawniej SK-J); H-110: Missa Solennis a Canto Alto Tenore Basso Violino Primo Violino Secundo Clarino Primo Clarino Secundo con Organo Del Signe Leopoldo Pych [1771 r.] 9 Kraków-Mogiła PL-MO; Mc 876: Missa solemnis ex D# Author: Leopoldo Bÿech a vocibus Canto, Alto, Tenore, Basso Vionis 1mo et Secundo Cornibus Primo et 2do Con Fondamento pro Organo Pro Choro Collegij Mogilensis Sac: ordinis cistersien. descripta in Anno 1768 die 10 Novembris 9vembris [1768 r.] Sandomierz PL-SA; 190/A V 20: BŸECH Leopoldo Missa ex D a voc. 9 \ Canto Alto Tenore Basso Violinis 2bus Clarinis 2bus et Fundamento Ex Rebus P. Dzięgielewski 2. Missa ex C Podoliniec SK-MO; H-112: Missa ex C Canto et Basso Violino Primo Violino Secondo Organo Leopoldo Pych [1772 r.] 3. Missa Brevis in D Sandomierz PL-SA; 86/A II 26: Missa Brevis in D Canto et Basso Violino 1mo Violino 2do Clarino 1mo Clarino 2do et Organo Authore Del Sig. Leopold Pich 6 D. Smolarek, Katalog tematyczny muzykaliów z klasztoru pijarów w Podolińcu. Thematischer Katalog für Musikalien aus dem Piaristen-Kloster in Pudlein, Lublin 2009. 7 Identyfikacji dokonała p. Marta Pielech, pracownik Ośrodka Dokumentacji i Badań Dawnej Muzyki Polskiej działającego przy Warszawskiej Operze Kameralnej. 8 W metryczce utworu zostały zawarte następujące informacje: miejsce pochodzenia (proweniencja) sygnatura biblioteki (archiwum) wg standartów RISM;, sygnatura rękopisu:, inskrypcja pochodząca z karty tytułowej; w nawiasach są uzupełnienia wiadomości zaczerpnięte z zapisów znajdujących się w partesach. 9 Data kopii znana dzięki inskrypcjom znajdującym się na kartach głosów rękopisu. 4
NIESZPORY 4. Vesperae de Beata Virginis Mariae in D Podoliniec SK-MO; H-421: [Vesperae in D] (brak karty tytułowej, autorstwo przypisane L. Pychowi dzięki inskrypcji znajdującej się na pierwszej stronie karty głosu : Auth. Leopoldo Pych ) Kraków-Mogiła PL-MO; Mc 890: Vesperae B: V: M: a Voc: Canto, Alto Tenore, Basso Violino Primo Violino Secundo Clarino primo Clarino Secundo Et Organo Ann: 1760 Sandomierz PL-SA; 161/A IV 11: VESPERAE De Beata V. MARIA à Vocibus Canto Alto Tenore Basso Violino 1mo Violino 2do Clarino 1mo Clarino 2do et Organo PASJA 5. Passio Domini Nostri Jesu Christi - Sandomierz PL-SA; 207/A VI 11: Passio D. N. J. Christi Canto e Basso Violinis 2bus Cornis 2bus ex F & FUNDAMENTO Del Signiore Leopold Pych Dla PWJM Panny Urszuli Morski Z K Sandomierskiego z Lwowa od [Jej? ] Siostry Przysłano Anno 1778 [lub 1770 r.] 10. Ponadto warto odnotować kompozycje zaginione: Completorium [Lwów 1768 r.] Veni Creator [Lwów 1768 r.] nieokreślone tańce [Lwów 1769 r.] Z powyższego zestawienia wynika, że twórczość L. Pycha była znana nie tylko we Lwowie, ale również w ważnych muzycznych ośrodkach kościelnych Rzeczpospolitej. Można zauważyć różnorakie proweniencje rękopisów z utworami tego kompozytora: Podoliniec pijarzy, Kraków-Mogiła cystersi, Sandomierz s. benedyktynki, dominikanie (?), jezuici (?) kolegiata sandomierska (?); Lwów dominikanie, s. benedyktynki (?). 10 Na karcie tytułowej znajduje się inskrypcja świadcząca o tym, że rękopis pochodzi ze Lwowa. Por. W. Świerczek, Katalog rękopiśmiennych zabytków muzycznych Biblioteki Seminarium Duchownego w Sandomierzu, Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne 1965, nr 10, s. 260; K. MROWIEC, Pasje wielogłosowe w muzyce polskiej XVIII wieku, Kraków 1972, s. 56 57. 5
1.2. KOMPOZYCJE MSZALNE W ZBIORZE KLASZTORU PIJARÓW Z PODOLIŃCA Muzykalia podolinieckie zawierają 58 cyklów mszalnych Ordinarium Missae oraz 5 Missae pro Defunctis (Requiem). 43 cykle mszalne są opatrzone nazwiskiem kompozytora, zaś 14 jest anonimowych. Nie wszystkie rękopisy są kompletne, ale ilość wskazuje, że ten gatunek muzyczny był preferowany ze względu na ważność i doniosłość celebracji Eucharystycznej 11. Dwa zbiory mszy znajdują się w księgach drukowanych (partesach). Ich autorami są Romanus Weichlein de S. Andrea OSB (1652-1706) 12 oraz Gunther Jacob OSB (1685-1734) 13. Kolejnym zbiorem jest miedzioryt rękopisu z mszami Alphonsa Kirchbauera OSB (1693-1751) 14. W zachowanej rękopiśmiennej księdze głosu Organo z połowy XVIII wieku 15 znajduje się dwanaście cyklów mszalnych autorstwa Valentina Rathgebera OSB (1682-1750). Jest on ponadto twórcą zachowanej w zdekompletowanym rękopisie z 1735 roku Missa Civilis Solennis 16. Wymienieni kompozytorzy należeli do zakonu benedyktynów. Trzech z nich tworzy grupę twórców południowoniemieckich (Weichlein, Kirchbauer, Rathgeber), do których należy zaliczyć też Isfrida Kaysera (1712-1771) 17 oraz Johanna Antona Kobricha (1714-1791) 18. Wymieniony benedyktyn G. Jacob był twórcą czesko-morawskim. Innym kompozytorem wywodzącym się z tego kręgu jest [Franz Xaver] Brixi (1732-1771) 19. Do tej grupy zalicza się [Jan Dismas] Zelenka 20 oraz [Albert] Wisner [P. Lucas a S. Barbara SchP] (1714-1787) 21. Polskich twórców mszy w zachowanych muzykaliach proweniencji podolinieckich pijarów reprezentują niżej wymienieni kompozytorzy. Pierwszy z nich jest kapelmistrz 11 Liczbę zachowanych kompozycji z Podolińca szacuje się na ok. 460. Zob. D. Smolarek, Katalog tematyczny muzykaliów z klasztoru pijarów w Podolińcu. Thematischer Katalog für Musikalien aus dem Piaristen-Kloster in Pudlein, Lublin 2009. 12 Druk z 1702 r. zawiera siedem mszy Weichleina (sygn. H-605). 13 Zbiór z czterema cyklami mszalnymi z 1725 roku (sygn. H-794). 14 Miedzioryt z 1732 roku mieści siedem mszy kompozytora (sygn. H-797). 15 Jest to tzw. kolekcja zawierająca 28 utworów różnych kompozytorów (sygn. H-691). 16 Sygn. H-90. 17 Zachowały się dwie msze tego kompozytora: Missa Pastoritia de Jesulo Neo nato ex A (rękopis z 1768 roku o sygn. H-109) i Missa solennis [in C] (rękopis pochodzący z II poł. XVIII w. o sygn. H-126). 18 Rękopis z połowy XVIII w. o sygn. H-190 zawiera Missa brevis ex C. 19 Wśród muzykaliów z Podolińca zachowały się trzy jego msze: Missa SS. Primi et Feliciani in D (Sygn. H-91), Missa solennis [in D] (Sygn. H-118) oraz Missa sol[emnis in C] (Sygn. H-124). Żaden z rękopisów nie wymienia imienia, ale Franz Xaver Brixi był spośród członków swojej rodziny najbardziej popularnym kompozytorem w ośrodkach europejskich. Por. I. Pośpiech, Bożonarodzeniowa muzyka na Jasnej Górze w XVIII i XIX wieku, Opole 2000, s. 73. 20 Odpis jego Missa ex D pochodzi z 1762 roku (sygn. H-102) 21 Zachowaną kompozycją tego kompozytora jest Missa Pastorella in D (sygn. H-107). 6
Lubomirskich, Ferdinand Simon Lechleitner (I poł. XVIII w.) i jego Missa solennis in honorem Sancti Cajetani [in C] 22. Leopold Pych (1758-1771 lata działalności), którego zachowały się dwie msze: Missa solennis [in D] 23 i Missa ex C 24. Natomiast związany z Podolińcem pijar Peťko Martin (w zakonie P. Petrus a S. Martino SP 1713-1793) skomponował dla tamtejszej kapeli zakonnej mszę pastoralną. Została ona odnaleziona w kościele parafialnym w niedalekiej Ľubicy 25, co może świadczyć o kontaktach pobliskich ośrodków muzycznych na Spiszu. W zbiorach archiwum w Modrej zachowała się jedna część tej mszy, której strona tytułowa zawiera następującą inskrypcje: Benedictus pastorale a Flauto Traverso Solo Violino Solo Alto Viola et Canto Solo Ath: R. P. P. Petko e S. P. 26. Missas pro Defunctis reprezentuje w zbiorach podolinieckich pięć mszy. Dwie z nich są anonimowe 27. Twórcami zachowanych Missarum pro Defunctis są dwaj benedyktyni: pierwszy południowoniemiecki Valentin Rathgeber (1682-1750) 28, drugi czesko morawski Gunther Jacob (1685-1734) 29. Trzecim kompozytorem jest polski pijar ojciec Hilary Saag od Świętego Antoniego (1703-1754) 30. Podoliniecki repertuar mszalny pochodzi z XVIII wieku (od jego początku aż po lata siedemdziesiąte). Kompozycje mszalne, oprócz jednej 31, przedstawiają kompletny cykl Ordinarium Missae i zasadniczo nie odbiegają od ustalonego schematu liturgicznego. Wszystkie teksty mszy są w języku łacińskim, a kompozytorzy przeważnie wiernie trzymali się opracowywanego muzycznie tekstu. 22 Kompozycja z 1741 roku o sygn. H-125. 23 Msza w rękopisie z 1771 roku o sygn. H-110. 24 Rękopis z 1772 roku o sygn. H-112. 25 Rękopis ten o sygnaturze MUS X 129 znajduje się w oddziale Zbiorów Muzycznych Słowackiego Muzeum Narodowego w Bratysławie (SK BRnm). Na karcie tytułowej jest umieszczona następująca inskrypcja: PASTORES ad Cunas Nati Jesuli Alexis Canto Thyrsis Alto Menalcas Tenore, Tytirus Basso, Dametas Violino Primo, Jobás Violini Secundo. Amphion Organo, MISSA Concinentes, In festo Nativitatis Christi. Authore P.Petro Petko Schol. Piar. 1759 Pertinet ad Chorum Ec[clesi]ae Podolinensis; zob. RISM A/II: 570.000.445. Rękopis był umieszczony pierwotnie w grubej okładce, która znajduje się w zbiorze popijarskim Archiwum w Modrej w dziale niezidentyfikowanych resztek rękopisów (tzw. vytrasený materiál ) w 62 pudle. Służyła ona jako obwoluta dla innej kompozycji. Okładka ta zawiera następującą inskrypcję sporządzoną ręką P. Peťki: N ro Missa ex G Jesuli nati a Canto Alto Tenore Basso Violino 1 Violino 2. & Organo. Composita A Quodam Professo Cler. Reg: Paup. Mris. Dei Scholar. Piar. 26 Rękopis pochodzi z ok. 1759 r. (sygn. H-685). 27 Kopistą i posesorem był pijar Benedictus Weber o czym świadczy inskrypcja na kartach tytułowych Ex Camera Waeberiana. W jego zbiorze znajdowały się Missa de Requiem [in c] z 1771 roku (sygn. H-253) oraz Requiem [in d] z roku 1773 (sygn. H-254). 28 Missa da Requiem [in d], kopia z 1730 r. (sygn. H-248). 29 Requiem [in G] (sygn. H-255). 30 Requiem ex G, odpis pochodzi z 1748 r. (sygn. H-251). 31 Tym wyjątkiem jest Missa in D (sygn. H-175), która posiada tekst Kyrie Gloria Credo. 7
Na kartach tytułowych siedmiu kompozycji zapisano Missa solennis 32 lub Sacrum solenne. Są to msze V. Rathgebera 33, L. Pycha 34, F. X. Brixi ego 35, F. S. Lechleitnera 36, I. Kaysera 37, anonimowe Sacrum Solenne ac Breve pro Solennitatibus Domini Nostri Jesu Christi 38. Ostatnia nazwa wskazuje na przykład typu missa brevis. Podobne określenie posiada jeszcze Missa brevis ex C J. Kobricha 39. W tych przypadkach określenie brevis oznacza msze o niezbyt rozbudowanej formie i fakturze, ale reprezentują one pełny cykl ordinarium missae. W mszy Kobricha występuje ponadto ograniczone instrumentarium 40. 1.3. NIESZPORY W ZBIORZE POPIJARSKIM Z PODOLIŃCA Nieszpory należały do najczęściej opracowywanych muzycznie części Liturgii Godzin. Wraz z pojawieniem się w Europie muzyki wielogłosowej teksty poszczególnych części wieczornego oficjum stały się podstawą kompozycji wokalnych i wokalnoinstrumentalnych, tworząc w ten sposób jeden z gatunków muzyki religijnej. Dopiero w okresie baroku utrwalił się zwyczaj komponowania nieszporów jako cyklu psalmów z kantykiem Maryi. Dobór tekstów psalmów (oprócz stałych: Ps 109 Dixit Dominus i Magnificat) był uzależniony od okresu liturgicznego lub święta. Taka cykliczna kompozycja był przeznaczona zazwyczaj na dni uroczyste, tj. na niedziele, święta Pańskie, maryjne, wspomnienia niektórych świętych (szczególnie patronów kościoła czy klasztoru). Niekiedy dodawano wielogłosowe opracowanie wezwania Domine ad adiuvandum me festina, hymnu, a także jednej z czterech antyfon maryjnych. Ponadto w święta maryjne wykonywano jeszcze figuralną Litanię Loretańską 41. W XVIII wieku komponowano najczęściej cykle nieszporne składające się z czterech lub pięciu psalmów oraz Magnificat. Duża część nieszporów z tego 32 Poprawnie powinno być Missa Solemnis. 33 Sygn. H-90. 34 Sygn. H-110 35 Sygn. H-118 i H-124. 36 Sygn. H-125. 37 Sygn. H-126. 38 Sygn. H-188. 39 Sygn. H-190. Obsada: CATB, vl (2), org. 40 Ma temat missa brevis zob. T. Hochradner, Das 18. Jahrhundert, w: Messe und Motette, Handbuch der musikalischen Gattungen t. 9, red. H. Leuchtmann, S. Mauser, Laaber 1998, s. 233 234; K. Geringer, Haydn, Kraków 1985, s. 239 240. 41 Por. M. Marx-Weber, Vesper, w: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Zweite, neubearbeitete Ausgabe, red. L. Finscher, Sachteil, Bd. 9, szp. 1464-1468; R. Pośpiech, Bożonarodzeniowa muzyka na Jasnej Górze w XVIII i XIX wieku, Opole 2000, s. 98. 8
okresu zachowała się w rękopisach, o czym świadczą zasoby archiwów europejskich oraz polskich 42. W zbiorach podolinieckich pijarów znajdowało się wiele kompozycji z tekstami nieszporów. Autorami tych wielogłosowych opracowań muzycznych byli kompozytorzy związani ze środowiskiem pijarskim. Wśród nich znajdują się: pijar Pater Justus Joseph a Desponsatione BVM Caspar SchP (1717-1760) 43, pijar Pater Petrus a S. Martino Peťko SchP (1713-1793) 44, a pijar Pater Benedictus a Visitatione BVM Weber SchP (1738-1776) jest prawdopodobnie twórcą Vesperae Waeberiane 45. Polskich twórców reprezentują: jasnogórski kompozytor o. Władysław Leszczyński 46, [Simon Ferdinand] Lechleitner (I poł. XVIII w.) 47, Józef Kobierkowicz (I poł. XVIII w.) 48, Telesphor Wikliński (I poł XVIII w.) 49, [Leopold] Pych (II poł. XVIII w.) 50. Kolejną grupę stanowią kompozytorzy obcy: południowoniemieccy Valentin Rathgeber OSB (1682-1750) 51 oraz Isfrid Kayser OPraem (1712-1771) 52, praski benedyktyn Gunther Jacob OSB (1685-1734) 53, niezidentyfikowany Michael Klein 54. Pozostałe zachowane kompozycje nieszporne są anonimowe 55. 42 Na przykład: Częstochowa klasztor paulinów na Jasnej Górze, Grodzisk Wielkopolski zbiory muzyczne kościoła parafialnego w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu, Gniezno repertuar katedry w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, Pelplin muzykalia z pocysterskiego klasztoru w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, Sandomierz Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego, Gidle muzykalia klasztoru dominikańskiego w Archiwum Zakonnym w Krakowie, Podoliniec zbiory byłego klasztoru pijarskiego na Spiszu przechowywane w Państwowym Archiwum w Modrej na Słowacji. 43 Wśród muzykaliów proweniencji podolinieckiej zachowało się najwięcej jego utworów z tekstami nieszporów. Jest on autorem dwóch początkowych wezwań Domine ad adjuvandum (sygn. H-405 i H-539), pojedynczych psalmów Laudate pueri Dominum solemne (sygn. H-396), Credidi i Ecce quam bonum (sygn. H- 400), Magnificat solenne (sygn. H-442), hymnów Summa Jesu Benegnitas (sygn. H-575) i Gaude Mater Polonia (sygn. H-578) oraz niepełnego cyklu Vesperae (sygn. H-418). 44 Skomponował Domine ad adjuvandum (sygn. H-417), hymny Gaude Mater Polonia (sygn. H-466) i Jesu decus Angelicum (sygn. H-504), 45 Sygn. H-415. 46 Najstarszy zachowany rękopis proweniencji podolinieckiej pochodzący z 1662 r. zawiera opracowanie świątecznego psalmu nieszpornego (Ps 110) Dixit Dominus (sygn. H-391). 47 Pełny cykl nieszporów (sygn. H-425). Zob. D. Smolarek (oprac. i wstęp), Simon Ferdinand Lechleitner. Vesperae in C (edycja źródłowa), Katolícka Univerzita v Ružomberku: Ústav hudobného umenia, vedy a sakrálnej hudby, Verbum: Ružomberok 2011. 48 Dwa opracowania psalmu Laudate pueri Dominum (sygn. H-395, sygn. H-436). 49 Skomponował Lauda Jerusalem (sygn. H-394). 50 Pełny cykl nieszporów (sygn. H-421). 51 Hymny Jesu Redemptor omnium (Sygn. H-465) i Decora lux (Sygn. H-572), trzy cykle Vesperae (Sygn. H-398, sygn. H-399, sygn. H-402 tzw. Vesperae rurales). 52 Psalm Dixit Dominus (sygn. H-403). 53 Kantyk Maryi (sygn. H-397) oraz cykl nieszporów (sygn. H-427). 54 Był prawdopodobnie twórcą psalmu Laudate pueri, utworu datowanego na rok 1701 (sygn. H-393). Nazwisko M. Klein jest wymienione w inwentarzu podolinieckim z końca XVII wieku. 55 Jedno Vesperae bez karty tytułowej (sygn. H-429). Ze zbioru pijara o. Benedykta Webera Ex Camera Waeberiana pochodzi zestaw pięciu psalmów Psalmi residui (sygn. H-410), wezwanie Domine ad adjuvandum (sygn. H-411), Magnificat (sygn. H-414), cykl Vesperae - Vesperae de Dominica et Confessore item de Beata (sygn. H-430). 9
2. LEOPOLD PYCH MISSA SOLEMNIS IN D Źródła: Štátny archív v Bratislave pobočka Modra: rękopis, sygn. H-110 2.1. OMÓWIENIE ŹRÓDEŁ W tradycję repertuaru kompozycji mszalnych byłego klasztoru i kolegium pijarów w Podolińcu na Spiszu wpisują się dwa cykle wspomnianego twórcy z lwowskiego kościoła dominikanów Leopolda Pych (II poł. XVIII w.). Odpisy tych utworów znajdują się obecnie w Państwowym Archiwum w Modrej k. Bratysławy 56 pod sygnaturą H-110 i H-112. Omawiana i rekonstruowana msza dotyczy większej rozmiarowo kompozycji (sygn. H-110), której karta tytułowa posiada następujący zapis: Primae cl. 11 Missa Solennis a Canto Alto Tenore Basso Violino Primo Violino Secundo Clarino Primo Clarino Secundo con Organo Del Signe Leopoldo Pych Chori Podolinensis Scholar Piarum. Autorstwo tego kompozytora potwierdza adnotacja widniejąca na początku głosu Organo Auth. Leopoldo Pych. Ponadto na końcu większości głosów widnieją inskrypcje z dokładną datą ukończenia kopii: C die 23 Marty 1771, A 1771, 27 Marty, T 29 Marty 1771 Ben[...], B die 1 Aprilis 1771, vl1 il fine 18 Marty 1771, vl2 die 9 Marty 1771, clno1 1771 die 10 April:, org die 6 Marty 1771. Taki sposób zapisu należał do kopisty i pijara Josefa Webera (w zakonie P. Benedictus a Visitatione B.V.M. SP), który przepisywał utwór w marcu i kwietniu 1771 roku. Jego manuskrypty pochodzą w dużej mierze z lat 70-tych XVIII wieku. Dlatego można stwierdzić, że ten rękopis jest jego dziełem. Manuskrypt składa się z 16 kart o wymiarach 36,5 x 22,5 cm. Dochodzi do tego jeszcze karta tytułowa, która złożona na pół jest okładką całego rękopisu. Na wielu stronach znajduje się okrągła pieczątka archiwum o treści: MESTNY ARCHIV * Svaty Jur * Fond piaristicky 57. Ponadto karta tytułowa zawiera filigrany. Strona tytułowa jak i zawartość rękopisu określa obsadę kompozycji. Składa się na nią używany ówcześnie zespół instrumentów: Kirchentrio (skrzypce 1 i 2 oraz organy realizujące partię basso continuo ocyfrowanie w rękopisie występuje wyjątkowo), dwa instrumenty 56 Štátny archív v Bratislave pobočka Modra; ul. Dolná č. 140, 900 01 Modra. Dyrektorowi archiwum Panu Doktorowi Jurajowi Turcsány emu dziękuję za udostępnienie rękopisów, a pracownikom tej instytucji za życzliwość i pomoc w wykonaniu kopii. 57 Miejskie Archiwum * Święty Jur * zbiór pijarski. Przed wybudowaniem budynku archiwum w Modrej archiwalia pochodzące z klasztorów pijarskich przechowywano w Świętym Jurze. 10
dęte (clarino 1 i 2 in D). Część Agnus Dei głosu Clarino 1 kopista umieścił na końcu głosu Canto. W samodzielnym ogniwie części Gloria, jakim jest Qui tollis peccata mundi, zamiast clarini występuje para rogów w stroju F. Zespół wokalny stanowią tutti i sola czterech głosów: Canto (sopran), Alto, Tenore i Basso. W rękopisie znajdują się uwagi wykonawcze, agogiczne i dynamiczne, które zostały uwzględnione w tej edycji. Nuty poszczególnych partii są czytelne, a zachowane głosy pozwalają zrekonstruować Missam Solennis L. Pycha. Jednak niektóre fragmenty zawierają błędy, które zostały przedstawione i opisane w Komentarzu rewizyjnym. Pomocą w rekonstrukcji i sporządzeniu partytury tej kompozycji L. Pycha okazały się wymienione już wyżej dwie kopie mszy pochodzące z innych ośrodków. W Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile-Krakowie 58 karta tytułowa rękopisu o sygn. Mc 876 informuje o czasie jego sporządzenia (10 listopada 1768 r.): Missa solemnis ex D# Author: Leopoldo Bÿech a vocibus Canto, Alto, Tenore, Basso Vionis 1mo et Secundo Cornibus Primo et 2do Con Fondamento pro Organo Pro Choro Collegij Mogilensis Sac: ordinis cistersien. descripta in Anno 1768 die 10 9vembris. Manuskrypt składa się z 31 kart o wymiarach 35,5 x 22,5 cm. Obsada jest identyczna jak w przypadku rękopisu podolinieckiego. Jedynie kopista partię organów nazywa tutaj Fondamento, gdzie zapisuje również cyfry basso continuo. Karty tego głosu są również okładką całego rękopisu. Papier głosu Basso i Clarino Secundo zawiera znaki wodne. Na karcie tytułowej rękopisu o sygnaturze 190/A V 20 z Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu 59 znajduje się następująca inskrypcja: BŸECH Leopoldo Missa ex D a voc. 9 \ Canto Alto Tenore Basso Violinis 2bus Clarinis 2bus et Fundamento Ex Rebus P. Dzięgielewski. Poniżej inskrypcji w środku koła okolonego promieniami znajduje się napis IHS. Manuskrypt składa się z 37 kart (w tym okładka) o wymiarach 34,5 x 22 cm. W identycznej obsadzie zamiast organów użyto nazwy Fundamento (podobnie jak u cystersów w Mogile), które występuje wraz z zapisem cyfr bc. W rękopisie sandomierskim brakuje głosu Canto. Papier kart głosów Violino Primo, Violino2do zawiera różnorodne filigrany W swojej kompozycji twórca wykorzystał cały tekst Ordinarium Missae. Podstawowe części cyklu są podzielone na samodzielne odcinki lub ogniwa tworzące partie chóralne 58 Opactwo Cystersów w Mogile, ul. Klasztorna 11; 31-979 Kraków; strona internetowa opactwa: www.mogila.cystersi.pl (dostęp 1.06.2014 r.). Opiekunowi Archiwum, Ojcu Karolowi Taflińskiemu OCist dziękuję za udostępnienie rękopisu. 59 Dawna nazwa: Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu; ul. Żeromskiego 6, 27-600 Sandomierz; strona internetowa: http://bdsandomierz.pl. Pracownikom archiwum dziękuję za udostępnienie kopii rękopisu. 11
i solowe. Ciekawym zjawiskiem jest początek mszy, gdzie część Kyrie eleison jest poprzedzona instrumentalną, 47-taktową Symphónia seu Introduzzio. W partii Organo brakuje cyfr wskazujących na realizację basso continuo. Struktura mszy Missa solemnis ex D Leopolda Pycha przedstawia się następująco: Symphónia seu Introduzzio; Allegro, D, 4/4 KYRIE ELEISON Kyrie; Adagio, D, 4/4 Christe eleison; Andante, d, 4/4 Kyrie; Alla breve, D, Alla breve GLORIA Gloria; Allegro, D, 4/4 Laudamus te; Andante, G, 2/4 Gratias agimus; Adagio, D, 4/4 Domine Deus rex caelestis; Allegretto, A, 3/8 Qui tollis; Adagio, F, 4/4 Qui sedes; Allegro moderato, C, 2/4 Cum Sancto Spiritu; Adagio - Allegro, D, 4/4 CREDO Credo; Allegro, D, 4/4 Et incarnatus est; Adagio, D, 3/4 Et resurrexit; Allegro, D, 4/4 SANCTUS Sanctus; Adagio Allegro, D, 3/4 Hosanna in excelsis; Allegro, D, 2/4 Benedictus; Andante, A, 4/4 AGNUS DEI Agnus Dei; Adagio, D, 4/4 Agnus Dei; Allegretto, h, 2/4 Agnus Dei: Dona nobis ut Kyrie; Adagio - Alla breve, h - D, 4/4 Alla breve Cała kompozycja liczy 1242 takty (wliczając w to powtórzone Hosanna oraz ogniwo Dona nobis pacem podstawione do części Kyrie Alla breve). Najdłuższym elementem mszy jest siedmioczęsciowe Gloria (449 taktów) składające się naprzemiennie z partii Tutti oraz 12
arii głosów solowych: sopranu (Laudamus te, Domine Deus rex caelestis) i basu (Qui sedes). Ponadto arie występują jeszcze w częściach: Christe eleison, Et incarnatus est (sopran), Benedictus (tenor), drugie Agnus Dei (alt). W cyklu mszalnym L. Pycha można zauważyć zróżnicowanie tonalne oraz metryczne. Predylekcją tego kompozytora jest stosowanie odwróconego rytmu punktowanego, tzw. rytmu lombardzkiego. Podział kompozycji na samodzielne odcinki wskazuje wpływ formy kantatowej, a wirtuozowski charakter niektórych fragmentów arii, na styl neapolitański. Wiele ustępów o fakturze homofonicznej cechuje styl wczesnoklasyczny. 13
Fot. 1. Karta tytułowa Missa Solennis [in D] Leopolda Pycha, Państwowe Archiwum w Modrej, sygn. H-110. 14
Fot. 2. Filigrany na karcie tytułowej Missa Solennis [in D] Leopolda Pycha, Państwowe Archiwum w Modrej, sygn. H-110. 15
2.2. TEKST ŁACIŃSKI I TŁUMACZENIE Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus pater omnipotens. Domine Fili unigenite, Iesu Christe, Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris; qui tollis peccata mundi, miserere nobis; qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram; qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam Tu solus Sanctus, Tu solus Dominus, Tu solus Altissimus, Iesu Christe, cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen. Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum. Et ex Patre natum ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum, non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostram salutem descendit de caelis. Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine: et homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis: sub Pontio Pilato passus, et sepultus est. Et resurrexit tertia die, secundum Scripturas. Et ascendit in caelum: KYRIE ELEISON Panie, zmiłuj się nad nami. Chryste, zmiłuj się nad nami. Panie, zmiłuj się nad nami GLORIA CREDO Chwała na wysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli. Chwalimy Cię. Błogosławimy Cię. Wielbimy Cię. Wysławiamy Cię. Dzięki Ci składamy, bo wielka jest chwała Twoja. Panie Boże, Królu nieba, Boże, Ojcze wszechmogący. Panie, Synu Jednorodzony, Jezu Chryste. Panie Boże, Baranku Boży, Synu Ojca. Który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami. Który gładzisz grzechy świata, przyjm błaganie nasze. Który siedzisz po prawicy Ojca, zmiłuj się nad nami. Albowiem tylko Tyś jest święty, Tylko Tyś jest Panem. Tylko Tyś Najwyższy, Jezu Chryste. Z Duchem Świętym w chwale Boga Ojca. Amen. [Celebrans:] Wierzę w jednego Boga, Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi, wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych. I w jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego Jednorodzonego, który z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami. Bóg z Boga, Światłość ze Światłości, Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego. Zrodzony a nie stworzony, współistotny Ojcu, a przez Niego wszystko się stało. On to dla nas ludzi i dla naszego zbawienia zstąpił z nieba. I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem. Ukrzyżowany również za nas, pod Poncjuszem Piłatem został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego, jak oznajmia Pismo. I wstąpił do nieba; 16
sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria, judicare vivos et mortuos: cuius regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum, et vivificantem: qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio, simul adoratur, et conglorificatur: qui locutus est per prophetas. Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et expecto resurrectionem mortuorum. Et vitam venturi saeculi. Amen. Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus, qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi: miserere nobis. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi: miserere nobis. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi: dona nobis pacem. siedzi po prawicy Ojca. I powtórnie przyjdzie w chwale sądzić żywych i umarłych, a Królestwu Jego nie będzie końca. Wierzę w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela, który od Ojca i Syna pochodzi. Który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę; który mówił przez Proroków. Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół. Wyznaję jeden chrzest na odpuszczenie grzechów. I oczekuję wskrzeszenia umarłych. I życia wiecznego w przyszłym świecie. Amen. SANCTUS Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia chwały Twojej. Hosanna na wysokości. Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Hosanna na wysokości. AGNUS DEI Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, obdarz nas pokojem. 17
2.3. KOMENTARZ REWIZYJNY Rękopis proweniencji Podoliniec: SK-MO, sygn. H-110. [k. tyt.:] Missa Solennis a Canto Alto Tenore Basso Violino Primo Violino Secundo Clarino Primo Clarino Secundo con Organo Del Signe Leopoldo Pych W komentarzu na oznaczenie źródła będzie użyta sygnatura: H-110 Rękopis proweniencji Mogiła Kraków: PL-MO, sygn. 876. [k. tyt.:] Missa solemnis ex D# Author: Leopoldo Bÿech a vocibus Canto, Alto, Tenore, Basso Vionis 1mo et Secundo Cornibus Primo et 2do Con Fondamento pro Organo Pro Choro Collegij Mogilensis Sac: ordinis cistersien. descripta in Anno 1768 die 10 Novembris 9vembris W komentarzu na oznaczenie źródła będzie użyta sygnatura: Mc 876 Rękopis z Diecezjalnej Biblioteki w Sandomierzu: PL-SA, sygn. 190/A V 20. [k. tyt.:] BŸECH Leopoldo Missa ex D a voc. 9 \ Canto Alto Tenore Basso Violinis 2bus Clarinis 2bus et Fundamento Ex Rebus P. Dzięgielewski W komentarzu na oznaczenie źródła będzie użyta sygnatura: 190/A Partyturę sporządzano przede wszystkim na podstawie rękopisu z Podolińca. Zachowano oznaczenia wykonawcze, agogiczne, grupowanie nut, łuki wiążące. Znaki chromatyczne zostały zapisane tak, jak w rękopisie, natomiast znaki chromatyczne w nawiasie okrągłym pochodzą od opracowującego partyturę. Wszelkie inne dodatki pochodzące od redakcji zapisano w nawiasie kwadratowym [ ]. Łuki linią przerywaną postawiono w miejscach, gdzie występuje jego brak. W komentarzu rewizyjnym wyróżniono braki oraz błędy kopisty, które zawiera rękopis z Podolińca (sygn. H-421). Pomocą w ustaleniu prawidłowej wersji były pozostałe głosy oraz rękopisy z Sandomierza i z Mogiły. Dla każdej części mszy i ogniwa zastosowano nową numerację taktów. Numeracja rozpoczyna się od pierwszego pełnego taktu (przedtakty nie posiadają numeracji). W częściach da capo partia instrumentalna została przepisana w całości (dla przejrzystości kompozycji), choć signum Finis pozostawiono w tych miejscach, gdzie został oznaczony w rękopisie. W tekstach liturgicznych zastosowano współczesny zapis łaciński i interpunkcję. Powtarzające się wyrażenia oddzielono przecinkami. Skróty nazw głosów i sigla bibliotek (archiwów) zastosowano wg standartów RISM. Obsada: C solo, A solo, T solo, B solo, CATB, vl1, 2, clno1, 2 in D (cor 1, 2 in F), org (bc) 18
SYMFONIA t. 11 3 miara: jest e 2 -a 2, powinno być e 2 -gis 2 t. 14 2 miara: jest g 2, powinno być gis 2 t. 15 1 miara: jest h 2 -cis 2 -dis 2 -d 2, powinno być h 2 -cis 2 -d 2 -d 2 t. 39 3-4 miara: jest ais, powinno być a, tak jak w vl2 violino 2 t. 8 3 miara: jest h 2, powinno być d 3 t. 11 3 miara: jest e 2 -a 2, powinno być e 2 -gis 2 t. 15 1-2 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 21 1 miara: jest g 2, powinno być gis 2 ; 3 miara: jest d 2, powinno być dis 2 t. 22 3 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 24 1 miara: brakuje przednutki e 2, powinno być tak jak w vl1 t. 25 3-4 miara: błąd w zapisie rytmiczno-melodycznym, powinno być tak jak w vl1 t. 26 3 miara: są dwie równe ósemki, powinien być rytm punktowany tak jak w vl1 t. 28 1 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 35 brakuje przednutek, powinno być tak jak w vl1 clarino 1 in D t. 4 3 miara: jest e 2 -d 2, powinno być f 2 -e 2 t. 14 2-3 miara: jest f 2, powinno być fis 2 t. 16 3-4 miara: prawdopodobnie wartości rytmiczne powinny być postawione w odwrotnej kolejności t. 17 2 miara: jest f 2, powinno być fis 2 t. 19 2 miara: jest f 2, powinno być fis 2 clarino 2 in D t. 16 niedokładne powtórzenie taktu t. 39 4 miara: jest c 2, powinno być cis 2 organo t. 14 1-2 miara: jest dis-d-d-d, powinno być dis-dis-dis-dis t. 18 3 miara: jest g, powinno być gis t. 38 4 miara: jest e, powinno być fis KYRIE ELEISON Kyrie; Tutti, Adagio, D-dur, 4/4 Christe eleison; Canto solo, vl1, 2, org, Andante, d-moll, 4/4 Kyrie; Tutti, Alla breve, D-dur, Alla breve Kyrie eleison Alto t. 6 1 miara: jest g1, powinno być gis1 t. 8-9 jest fis 1, powinno być f 1 19
Tenore t. 8 3 miara: jest h 1, powinno być cis 2 t. 6 powinien być jako 7, czyli brak t. 6 w rps, ostatnim taktem powinien być t. 8 jako t.9; rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 9 błędnie i niepotrzebnie zapisany violino 2 t. 4 rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 7 rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 9 1 miara: jest f 1, powinno być fis 1 Christe eleison Canto t. 22 1 miara: jest c 2, powinno być cis 2 ; 3 miara: jest a 1, powinno być gis 1 t. 25 4 miara: przy szesnastce błędnie postawiono kropkę t. 4 3 miara: jest c 2, powinno być cis 2 t. 9 2 miara: zanotowano równe wartości szesnastek, powinien być rytm punktowany, tak jak w t. 2 t. 13 2 miara: jest triola szesnastkowa a 2 -g 2 -f 2, powinno być a 2 -f 2 -e 2 t. 24 2 miara: jest c 2, powinno być cis 2 t. 25-4 miara: przy błędny zapis ósemka z kropką i dwie trzydziestodwójki, powinna być szesnastka i dwie trzydziestodwójki violino 2 t. 4 4 miara: jest c 1, powinno być cis 1 t. 9 2 miara: w rps zapisano odwrócone wartości rytmu punktowanego, powinny być tak jak w vl1; 4 miara: jest c 1, powinno być cis 1 t. 10 2 miara: jest a1-b1, może powinno być b1-b1 t. 14 1-2 miara: jest e1-d1, powinno być f1-e1; 3 miara: w ps zapisano odwrócone wartości rytmu punktowanego t. 15 2 miara: jest c2-d2-e2, powinno być c2-e2-f2 t. 22 1 miara: jest c 2, powinno być cis 2 t. 25 3 miara: błędnie kropka przy szesnastce d 2 organo t. 8 4 miara: jest c, powinno być cis t. 22 2 miara: jest h, powinno być b t. 28 1 miara: jest c, może powinno być cis? t. 32 3 miara: jest d, powinno być e Kyrie eleison Canto t. 59 4 miara: jest d 2, powinno być cis 2 t. 81 3 miara: powinno być d2 20
Alto t. 38 jest gis 1, powinno być g 1 t. 40 2 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 47 1 miara: jest d 1, powinno być e 1 t. 54 2 miara: jest a 1, powinno być h 1 t. 59 1 miara: jest e 1, powinno być fis 1 ; 3 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 68 3 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 90 1 miara: jest gis 1, powinno być g 1 Tenore t. 11 1 miara: jest h, powinno być a t. 56 2 miara: jest h 1, powinno być ais 1 t. 57 1 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 68 jest g, powinno być fis t. 87 1 miara: jest a, powinno być h t. 88 3 miara: jest h, powinno być a t. 90 jest fis 1, powinno być e 1 t. 98 1 miara: jest h, powinno być a Basso t. 40 4 miara: jest g, powinno być gis t. 42, t.44 3 miara: jest g, powinno być gis t. 56 2 miara: jest a, powinno być ais, 4 miara: jest e, powinno być eis t. 107 3 miara: jest A, może powinno być jak w org cis t. 19 1 miara: jest cis 3, powinno być h 2 t. 52-53 brakuje tych taktów w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 52-59 te takty w rękopisie są w partyturze jako t. 54-61 t. 60-61 te takty w rękopisie są zbędne, powinien nastąpić od razu t. 62 i następne, w partyturze przyjmują numerację od t. 62 t. 63, 65, 67 oryginalny zapis w rps H-110 jest błędny: triola ósemkowa i trzy ćwierćnuty; rytm powinien być taki sam jak w głosie C co potwierdza rps Mc 876, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 74 2 miara: jest ais 2, powinno być a 2 t. 103 2 miara: jest gis 2, powinno być g 2 (w T jest g 1 ) t. 106 3 miara: jest cis 1, powinno być h t. 107 1 miara: jest h, powinno być a; 4 miara: jest h, powinno być cis 1 violino 2 t. 19 2 miara: jest gis 2, powinno być g 2 t. 34 1 i 4 miara: jest g 2, powinno być gis 2 t. 46 w rps H-110 brak tego taktu, rekonstrukcja wg rps Mc 876; 3 miara: jest fis 1, powinno być e 1 t. 47 powinna być pauza całotaktowa t. 51 błędne wartości rytmiczne, wg rps Mc 876 t. 57 1 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 60 jest a 1, powinno być h 1 21
t. 61 1-2 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 62, 64, 66 oryginalny zapis w rps H-110 jest błędny: triola ósemkowa i trzy ćwierćnuty; rytm powinien być taki sam jak w głosie C co potwierdza rps Mc 876, rekonstrukcja wg rps Mc 876 (podobnie jak w głosie vl1) t. 62 3 miara: błędnie fis 1, powinno być g 1 t. 81 3 miara: jest e 2, powinno być d 2 clarino 1 t. 24 błąd zapisu, ten takt jest niepotrzebny, po t. 23 powinien nastąpić t. 25 clarino 2 t. 2 3 miara: jest d 2, powinno być e 2 t. 33 brak tego taktu w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 36 w rps zapisano 4 takty pauzy, jest 5 taktów organo t. 50 4 miara: jest g, powinno być gis t. 56 4 miara: e czy eis? t. 58 4 miara: jest eis, powinno być e t. 86 1 miara: jest cis, powinno być d t. 104 4 miara: jest fis, powinno być gis t. 110 4 miara: jest d 1, powinno być c 1 GLORIA Gloria; Tutti, Allegro, D-dur, 4/4 Laudamus te; C solo (w rps Mc 876 T solo, w rps 190/A C solo), vl1, 2, org, Andante, G-dur, 2/4 Gratias agimus; Tutti, Adagio, D-dur, 4/4 Domine Deus rex caelestis; C solo, vl1, 2, org, Allegretto, A-dur, 3/8 Qui tollis; C, A, T, B, vl1, 2, cor 1, 2 in F, org, Adagio, F-dur, 4/4, Qui sedes; B solo, vl1, 2, org, Allegro moderato, C-dur, 2/4 Cum Sancto Spiritu; Tutti, Adagio - Allegro, D, 4/4 Gloria Tenore t. 5 jest g-fis, powinno być a-a Basso t. 8 4 miara: jest g, powinno być gis t. 15-16 błędne podstawienie tekstu clarino 1 t. 9 brak tego taktu w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 15 2 miara: jest d 2, powinno być c 2 ; 4 miara: jest c 2 -f 2, powinno być e 2 -g 2 22
clarino 2 t. 22 2 miara błędny zapis, rekonstrukcja wg rps Mc 876 organo t. 5-6 2 miara: G czy Gis t. 6 2 miara: e czy d, por B Laudamus te Canto t. 65-66 2 miara: są cztery równe szesnastki, powinien być rytm punktowany, lombardzki, tak jak w vl1, 2 t. 20 2 miara: jest d 2, powinno być c 2 t. 71 1 miara: jest a 1, powinno być h 1 violino 2 t. 7 2 miara: jest c2-h1-a1, p. vl1 t. 9 1 miara: jest c 2, powinno być cis 2 t. 27 1 miara: jest c 1, powinno być cis 1 t. 29 1 miara: jest c 2, powinno być cis 2 t. 31 2 miara: jest h 1, powinno być a 1 t. 34 2 miara: jest c 2, powinno być cis 2 t. 42 2 miara: jest c 3, powinno być cis 3 t. 64 takt wg rps Mc 876 organo t. 65-66 2 miara: jest fis, powinno być e Gratias agimus Tenore t. 1 3 miara: błędne dźwięki i wartości rytmiczne, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 4 1 miara: błędne dźwięki i wartości rytmiczne, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 9 4 miara: jest d 1, powinno być cis 1 t. 13 jest fis-g, powinno być a-a t. 16 1 miara: błędne wartości rytmiczne, jest ćwierćnuta z kropką i dwie szesnastki, powinna być ósemka z kropką i dwie trzydziestodwójki Basso t. 8 4 miara: jest g, powinno być gis t. 15-16 błędne podstawienie tekstu clarino 1 t. 9 2 miara: jest h 1, powinno być a 1, błędne wartości rytmiczne, powinny być takie same jak w vl1 clarino 2 t. 2 1 miara: jest d 2, powinno być cis 2 t. 8-9 w rps H-110 brakuje tych taktów, rekonstrukcja na podstawie rps Mc 876 23
Domine Deus rex caelestis Canto t. 45, 47 jest d 2, powinno być dis 2 t. 94 3 miara: jest dis 2, powinno być d 2 t. 27 2 miara: jest g 2, powinno być a 2 t. 28 1 miara: błędnie dźwięki: e 2 -d 2 -cis 2, powinno być f 2 -e 2 t. 40 1 miara: jest dis 2, powinno być e 2 t. 57 1 miara: jest d 2, powinno być dis 2 t. 68 3 miara: jest d 2, powinno być cis 2 violino 2 t. 35-36-37 błędny zapis w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 84-85-87 brak tych taktów w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 91 błędny zapis, rekonstrukcja wg rps Mc 876 organo t. 68 3 miara: jest h, powinno być a Qui tollis Canto t. 3 2-3 miara: jest b 1 -c 2, powinno być c 2 -d 2 t. 5 4 miara: jest h 1, powinno być b 1 t. 6-8 pierwsza linijka tekstu tak jak w rps H-110, druga linijka propozycja autorska podpisania tekstu t. 10 3 miara: jest f 1, powinno być g 1 Tenore t. 6 1 miara: jest b, powinno być c 1 ; 3 miara: jest a, powinno być h t. 8 1 miara: jest b 1, powinno być h 1 t. 7-9 pierwsza linijka tekstu wg rps H-110, druga wg rps Mc 876 t. 18 1 miara: są dwie ósemki, powinna być ćwierćnuta; 3 miara: jest ćwierćnuta, powinny być dwie ósemki t. 16 1 miara: poprzestawiane wartości rytmiczne violino 2 t. 7 1 miara jest b 1, powinno być h 1 t. 11 2 miara: jest b 1, powinno być h 1 t. 14 zapisano rytm punktowany szesnastka z kropką i trzydziestodwójka, powinno być odwrotnie cornu 1 in F t. 3 4 miara: ostatnia nuta jest g 2, powinno być a 2 t. 7 jest f 2, powinno być fis 2 t. 14 3 miara: jest e 2, powinno być f 2 t. 17 takt jest błędnie powtórzony jako t. 18 24
cornu 2 in F t. 17 takt jest błędnie powtórzony jako t. 18 organo t. 18 4 miara: jest h, powinno być b Qui sedes Basso t. 50 1 miara: jest h, powinno być b t. 54 1 miara: jest h, powinno być b t. 55 1 miara: jest f, powinno być fis t. 76-83 tekst podpisano w większej mierze wg rps Mc 876 zachowując pisownie nut z rps H-110 t. 86 2 miara jest h, powinno być b t. 92-93 tekst podpisano wg rps Mc 876 t. 104 2 miara: jest h, powinno być c 1 t. 69 1 miara: jest c 2, powinno być cis 2 violino 2 t. 7 1 miara, druga grupa triol szesnastkowych:jest f 2 -e 2 -d 2, powinno być f 2 -d 2 -c 2 t. 15 rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 50 2 miara: jest f 1, powinno być fis 1 t. 53, 55 jest f 1, powinno być fis 1 t. 60 2 miara: jest c 1 -d 1, powinno być d 1 -c 1 t. 81 1 miara; błędny zapis, powinno być unisono z vl1 organo t. 33 rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 49 w rps H-110 brak tego taktu, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 52 jest c, powinno być cis t. 51 2 miara: jest f, powinno być fis t. 56 jest g-e-g-cis, powinno być g-fis-g-cis Cum Sancto Spiritu Canto t. 2-6 druga linijka z tekstem podpisana wg rps Mc 876 t. 22 2 miara: są dwie szesnastki i ósemka, wartości rytmiczne powinny być zapisane odwrotnie Alto t. 2-6 druga linijka z tekstem podpisana wg koncepcji autorskiej t. 13 1 miara: jest g 1,powinno być gis 1 t. 18 3 miara: jest cis 2, powinno być h 1 Tenore t. 5 brak tego taktu w rps H-110, rekonstrukcja melodii i tekstu wg rps Mc 876 t. 16 1 miara: jest cis 2, powinno być d 2 t. 28 w rps H-110 błędnie zapisana całotaktowa pauza, po t. 27 powinien nastąpić t. 29 25
t. 29 2 miara: jest cis, powinno być c t. 32 2 miara: jest a, powinno być h Basso t. 14 2 miara: po pauzie ósemkowej brakuje ósemki a t. 30 1 miara: jest cis 1 -cis 1, powinno być cis 1 -e 1 t. 29/30-33 tekst podpisano wg rps Mc 876 t. 24 1 miara: jest a, powinno być ais t. 32 4 miara: jest fis 2 -a 2 -g 2 -fis 2, powinno być fis 2 -a 2 -fis 2 -e 2 t. 34 4 miara: jest a 1, powinno być g 1 violino 2 t. 6 3 miara: jest fis 1, powinno być e 1 t. 7 3 miara: jest e 1, powinno być fis 1 t. 17-18 brakuje krzyżyka przed dźwiękiem g t. 25 3 miara: jest gis 1, powinno być ais 1 t. 34 3 miara: jest e 1, powinno być fis 1 clarino 1 t. 12 4 miara: jest g 2, powinno być f 2 t. 13 1-2 miara: jest f 2 -f 2 -f 2, powinno być e 2 -fis 2 -fis 2 t. 14 4 miara: jest g 2, powinno być fis 2 t. 15 4 miara: jest d 2, powinno być e 2 t. 16 błędny zapis całego taktu, rekonstrukcja w oparciu o rps Mc 876 t. 28 2 miara: jest d2-fis2, powinno być c2-f2 clarino 2 t. 12 4 miara: jest e 2, powinno być d 2 t. 15 3 miara: jest d 2, powinno być e 2 t. 34 4 miara: jest g 1, powinno być f 1 organo t. 3 3 miara jest cis 1, powinno być h t. 14, 16, 17 zamiast g, powinno być gis t. 14 2 miara: jest a, powinno być gis t. 23 4 miara: jest d, powinno być e CREDO Credo; Tutti, Allegro, D-dur, 4/4 Et incarnatus est; C solo, vl1, 2, org, Adagio, d-moll, 3/4 Et resurrexit; Tutti, Allegro, D-dur, 4/4 Credo Canto t. 22 4 miara: jest ósemka powinna być ćwierćnuta t. 30 3 miara: jest d 2, powinno być e 2 26
Alto t. 12 1-2 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 15 1, 4 miara: jest g 1, powinno być gis 1 Tenore t. 6 3 miara: jest h 1, powinno być a 1 t. 9 3: miara: jest h 1, powinno być a 1 t. 13 4 miara: jest g, powinno być gis t. 26 4 miara: jest d 1, powinno być cis 1 t. 27 3-4 miara: jest h-d 1 -cis 1 -h, powinno być a-d 1 -h-a t. 28 1 miara: jest g, powinno być a t. 13 3-4 miara: jest e 1 -d 2 -c 2 -h 1, powinno być e 1 -e 2 -d 2 -c 2 t. 15 1 miara: jest d 2 -fis 1 -ais 1, powinno być: d 2 -e 1 -gis 1 t. 26 2 miara, jest czwarta nuta w grupie: jest cis 2 powinna być c 2 violino 2 t. 2 błędny zapis wartości rytmicznych t. 5 1 miara: jest fis 2 -cis 2 -d 2 -a 1, powinno być jest fis 2 -d 2 -cis 2 -a 1 t. 9 3 miara: ostatnia nuta trioli jest h 1, powinno być a 1 t. 11 4 miara: jest h 1, powinno być a 1 t. 19 2 miara: w rps H-110 zapisano rytm punktowany, w partyturze zastosowano równe szesnastki, tak jak w pozostałych głosach t. 26 3 miara: jest g 2, powinno być fis 2 t. 33 błędny zapis niektórych wartości rytmicznych, poprzestawiane dźwięki, rekonstrukcja taktu wg rps Mc 876 clarino 2 t. 7 1 miara: zastosowano takie same wartości rytmiczne jak w clno1 t. 8 1 miara: jest c 2, powinno być d 2 t. 10 2 miara: jest d 2, powinno być c 2 t. 12 3 miara: jest g 1, powinno być d 2 t. 13-18 w rps H-110 brakuje tych taktów, rekonstrukcja na podstawie rps Mc 876 t. 26 1 miara: jest c 2, powinno być d 2 organo t. 14 1 miara: jest g, powinno być gis Et incarnatus est Canto t. 37 nieprawidłowo postawione bemole, powinno być a 2 -es 2 t. 39 2 miara błędnie zapisana, 3 miary brak, rekonstrukcja wg rps Mc 876 violino 2 t. 6 2 miara: jest d 1, powinno być cis 1 t. 7 2 miara: jest f 1, powinno być e 1 t. 10 1 miara: jest cis 2, powinno być d 2, lub d 2 -a 1 t. 20 2 miara, ostatnia ósemka trioli: jest a 1, powinno być b 1 27
t. 26 1 miara: jest e 1, powinno być d 1 t. 34 1 miara: w rps są cztery równe szesnastki, w partyturze zapisano rytm punktowany, tak jak w vl1 t. 38 3 miara: jest c 2, powinno być b 1 t. 44 1 miara: jest c 2, powinno być cis 2 t. 46 1 miara: jest a 1, powinno być g 1 t. 47 2-3 miara: jest c 1, powinno być cis 1 organo t. 10 2 miara: jest d, powinno być A t. 36 cyfry bc wskazują na akord d-moll, w rps Mc 876 jest to akord D-dur Et resurrexit Canto t. 19 brak tego taktu w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 28-30 tekst podpisano wg rps Mc 876 t. 41 2 miara: powinny być dwie ósemki; 3 miara: ósemka z kropką i szesnastka t. 45 4 miara: jest fis 1 -a 1, powinno być a 1 -a 1 Alto t. 47 2 miara: jest b 1, powinno być h 1 t. 49 tekst podpisano wg rps Mc 876 Tenore t. 16 2-4 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 19 brak tego taktu w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 46 2 miara: jest fis 1, powinno być e 1 t. 53 2 miara: jest h 1, raczej powinno być a 1 Basso t. 41 4 miara: jest G, powinno być Gis t. 47 2 miara: jest G, powinno być Gis t. 2 2 miara: jest d 2 -g 2, powinno być d 2 -fis 2 t. 55 2 miara: jest jedna zbędna ósemka d 2 violino 2 t. 9 4 miara: jest f 2, powinno być e 2 t. 33 ostatnia miara: jest h 1 -e 2 -d 2 -cis 2, pwonno być a 1 -e 2 -d 2 -cis 2, tak jak w vl1 t. 35 4 miara: jest h 1, powinno być a 1 lub d 2 t. 41 2 miara: jest fis 2 -dis 2, powinno być g 2 -e 2 t. 47 2 miara: hest h 1, powinno być b 1 t. 52 rekonstrukcja wg rps Mc 876 clarino 1 t. 4 powinien być powtórzony jako t. 5, podobnie jak clno2 t. 14 1 miara: jest c 2, powinno być d 2 t. 19-20 jest f 2, powinno być fis 2 t. 23 4 miara: jest f 2, powinno być fis 2 28
clarino 2 t. 2 3 miara: jest c 2, powinno być d 2 t. 48 4 miara: jest c 2, powinno być d 2 organo t. 17 4 miara: jest g, powinno być gis t. 22-23 jest g, powinno być gis t. 41 2 miara: jest Ais, powinno być A t. 42-43 2 miara: jest A, powinno być Ais t. 47 2 miara: jest G, powinno być Gis? SANCTUS Sanctus; Tutti, Adagio Allegro, D-dur, 4/4 3/4 Hosanna in excelsis; C solo, A solo, Tutti, Allegro, D-dur, 2/4 Benedictus; T solo, vl1, 2, org, Andante, A-dur, 4/4 Hosanna in excelsis ut supra Sanctus Canto t. 1 3 miara: jest e 2, powinno być fis 2 t. 21-24, 46-49 w tych miejscach są podpisane inne słowa tekstu niż w pozostałych głosach; można podłożyć tekst przebiegający równolegle, tak jak w A, T, B Alto t. 1 1 miara: jest h 1, powinno być a 1 Tenore t. 6 3 miara: jest d 1, powinno być cis 1 t. 20 1 miara; jest fis, powinno być e Basso t. 3 1 miara: jest fis, powinno być g t. 4 3-4 miara: jest e 1, wtedy bas skacze powyżej tenora, powinno być e t. 9 1-2 miara: jest A-gis-a, lepiej: a-gis-a t. 22 jest g, powinno być gis t. 18 3-4 miara: jest e 2 -h 1 -fis 1, powinno być e 2 -cis 2 -a 1 t. 43 1 miara: jest cis 3, powinno być c 3 t. 32 3 miara: jest a 2 -fis 1, powinno być a 2 -a 1 t. 40 3 miara: jest fis 1, powinno być a 1 violino 2 t. 1-3 rytm punktowany jest zapisany w rps H-110 w kolejności trzydziestodwójka szesnastka z kropką; rytm poprawiono tak jak w vl1 i w rps Mc 876 t. 43 3-4 miara: jest a 1 -fis 1, powinno być h 1 -gi 1 clarino 1 t. 3 3 miara: jest g 2, powinno być gis 2 29
organo t. 7 jest d-e, powinno być cis-d t. 4 2 miara: jest g, powinno być H Hosanna in excelsis Alto t. 13-19 pierwsza linijka tekstu jest podpisana pod nutami tak, jak w rps H-110 t. 23 2 miara: jest g 1, powinno być gis 1 Tenore t. 22-24 pierwsza linijka tekstu jest podpisana pod nutami tak, jak w rps H-110 t. 26 jest d 1 g 1 - e 1, powinno być e 1 -fis 1 - e 1 t. 37 1 miara: jest e 1, powinno być d 1 t.2, t. 18 1 miara: jest e 4, powinno być d 2 t. 29 1 miara: jest cis 2, powinno być c 2 violino 2 t. 21 jest: cis 2 -h 1 -g 1 -a 1 -a 1, powinno być cis 2 -h 1 -a 1 -h 1 -h 1 t. 39-40 błędny zapis, rekonstrukcja wg rps Mc 876 clarino 2 t. 26 druga ósemka d 2 powinna być jako ćwierćnuta, zbędna jest ósemka e 2 t. 33-34 tych taktów brakuje w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 Benedictus Tenore t. 16 4 miara jest d 2, powinno być dis 2 t. 18 nieprawidłowy (błędny) zapis linii melodycznej: 2 miara jest gis, zamieniono na a; 3-4 miara: linię melodyczną przesunięto o sekundę w dół t. 20 2 miara: jest fis-fis, w rps Mc 876 jest fis-e t. 25 jest d 1, czy może dis 1? t. 27 3 miara: wartości rytmiczne powinny być o połowę krótsze t. 4 3 miara: błędnie kropka przy szesnastce e 2 t. 5 2 miara: brak pauzy ósemkowej violino 2 t. 4 3 miara: błędnie kropka przy szesnastce e 2 t. 8 2 miara: brakuje dźwięków h 1 -gis 1, uzupełniono na podstawie rps Mc 876 t. 24 brakuje ostatniej ósemki e 2 organo t. 28 4 miara: jest H-a, powinno być cis-a 30
AGNUS DEI Agnus Dei 1; Tutti, Adagio, D-dur, 4/4 Agnus Dei 2; A solo, vl1, 2, org, Allegretto, h-moll, 2/4 Agnus Dei 3:- Dona nobis ut Kyrie; CATB, vl1, 2, org Tutti, Adagio - Alla breve, h-moll D-dur, 4/4 Alla breve Agnus Dei 1 Canto t. 13 2 miara: jest pauza ósemkowa, powinna być ćwierćnutowa Alto t. 5 inne podstawienie tekstu niż w pozostałych głosach Tenore t. 9 3 miara: jest ósemka z kropką i dwie trzydziestodwójki, powinna być ósemka i dwie szesnastki, równolegle z głosem C Basso t. 11 3-4 miara: niezgodność z A, z org.; 3 miara: jest e, powinno być fis t. 14 4 miara: jest e, powinno być fis t. 14-16 trudności z podstawieniem tekstu t. 7-8 trudności z rytmem punktowanym; nie wiadomo kiedy jest zapisany nieprawidłowo: trzydziestodwójka-szesnastka z kropką, czy też powinno być odwrotnie; (rekonstrukcja wg trzech rękopisów) t. 7 2-3 miara: rekonstrukcja w oparciu o rps Mc 876 t. 11 2 miara: jest g, powinno być gis t. 12 3-4 miara: rytm punktowany powinien być zapisany odwrotnie t. 15 4 miara: jest fis 2, powinno być f 2 t. 17 2 miara: jest dis 2, powinno być cis 2 t. 18 4 miara: w rps Mc 876 jest tryl violino 2 t. 2-3 rytm punktowany zapisany nieprawidłowo: trzydziestodwójka-szesnastka z kropką, powinno być odwrotnie, tak jak w vl1 t. 3 2 miara: błędnie zapisany rytm organo t. 15 2 miara: jest gis-a (?), powinno być gis-gis, lub gis-gis t. 16 znaki chromatyczne (?), por. z B Agnus Dei 2 Alto t. 19 brakuje miary 4i; rekosntrukcja wg rps Mc 876 t. 30 2 miara: jest cis 2, pwinno być c 2, tak jak w vl1 t. 56 1 miara: jest ósemka, powinna być ćwierćnuta t. 52 znaki chromatyczne? 31
t. 57 1 miara: eis 1 -g 1 t. 59 1 miara: jest a 1 -gis 1, powinno być ais 1 -gis 1 (?) t. 65 2 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 6 2 miara: zapisano sekstolę szesnastkową, lepiej podzielić na dwie triole szesnastkowe t. 11 1 miara: jest szesnastka z kropką i dwie trzydziestodwójki t. 12 1 miara: jest h 1, powinno być ais 1 t. 26 1 miara: jest h 1, powinno być ais 1 t. 53 1 miara: jest d 2, powinno być dis 2 t. 57 1 miara: eis 2 -gis 2 t. 59 1 miara: jest ais 1 -gis 1, powinno być a 1 -gis 1 (?) t. 60 2 miara? violino 2 t. 31 1 miara: jest gis 1 - gis 1, powinno być g 1 -gis 1 t. 39 2 miara: jest fis 2, powinno być g 2 t. 52-53 jest d 2, powinno być dis 2 t. 54 2 miara: jest a 1, powinno być h 1 t. 57 2 miara: jest e 2, powinno być eis 2 t. 58 1-2 miara: jest g 2, powinno być gis 2 t. 59 1 miara: jest h 1, powinno być cis 2 t. 61 1 miara: jest a 1, powinno być h 1 t. 65 2 miara, ostatnia nuta: jest fis 2, powinno być e 2 t. 71 2 miara: jest a 1, powinno być ais 1 organo t. 11 2 miara: jest fis, powinno być e t. 17 w rps brak 2 miary; rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 24 jest a, powinno być ais t. 30 2 miara: jest g, powinno być fis t. 67 1 miara: jest A, powinno być H t. 80 1 miara: jest g, powinno być fis Agnus Dei miserere: bez clno1, 2; Adagio Alto t. 2 1 miara: jest gis 1, powinno być g 1 ; 3 miara: współbrzmienie? t. 5-8 tekst podpisano wg rps Mc 876 t. 8 2 miara: jest fis 1, powinno być e 1 Tenore t. 2 3-4 miara: jest h, powinno być cis 1 Basso t. 7 4 miara: jest fis, powinno być a violino 2 t. 2 3-4 miara: współbrzmienie? jest cis 2, powinno być h 1, albo Tenore jest h t. 7 2 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 8 cały takt błednie zapisany, rekonstrukcja wg rps Mc 876 organo t. 4 1 miara: jest a, powinno być ais 32
Dona nobis ut Kyrie (tekst podpisano w rps 190/A) Komentarz taki sam jak do Kyrie Alla breve. Dodatkowy komentarz dotyczy podstawienia tekstu Dona nobis pacem. Canto t. 69 4 miara: jest d 2, powinno być cis 2 t. 91 3 miara: powinno być d2 Alto t. 48 jest gis 1, powinno być g 1 t. 50 2 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 57 1 miara: jest d 1, powinno być e 1 t. 64 2 miara: jest a 1, powinno być h 1 t. 69 1 miara: jest e 1, powinno być fis 1 ; 3 miara: jest g 1, powinno być gis 1 t. 78 3 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 100 1 miara: jest gis 1, powinno być g 1 Tenore t. 21 1 miara: jest h, powinno być a t. 66 2 miara: jest h 1, powinno być ais 1 t. 67 1 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 78 jest g, powinno być fis t. 97 1 miara: jest a, powinno być h t. 98 3 miara: jest h, powinno być a t. 100 jest fis 1, powinno być e 1 t. 108 1 miara: jest h, powinno być a Basso t. 50 4 miara: jest g, powinno być gis t. 52, t.54 3 miara: jest g, powinno być gis t. 66 2 miara: jest a, powinno być ais, 4 miara: jest e, powinno być eis t. 117 3 miara: jest A, może powinno być jak w org cis t. 29 1 miara: jest cis 3, powinno być h 2 t. 62-63 brakuje tych taktów w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 62-69 te takty w rękopisie są w partyturze jako t. 54-61 t. 70-71 te takty w rękopisie są zbędne, powinien nastąpić od razu t. 62 i następne, w partyturze przyjmują numerację od t. 62 t. 73, 75, 77 oryginalny zapis w rps H-110 jest błędny: triola ósemkowa i trzy ćwierćnuty; rytm powinien być taki sam jak w głosie C co potwierdza rps Mc 876, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 84 2 miara: jest ais 2, powinno być a 2 t. 113 2 miara: jest gis 2, powinno być g 2 (w T jest g 1 ) t. 116 3 miara: jest cis 1, powinno być h t. 117 1 miara: jest h, powinno być a; 4 miara: jest h, powinno być cis 1 violino 2 t. 29 2 miara: jest gis 2, powinno być g 2 t. 44 1 i 4 miara: jest g 2, powinno być gis 2 33
t. 56 w rps H-110 brak tego taktu, rekonstrukcja wg rps Mc 876; 3 miara: jest fis 1, powinno być e 1 t. 57 powinna być pauza całotaktowa t. 61 błędne wartości rytmiczne, wg rps Mc 876 t. 67 1 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 70 jest a 1, powinno być h 1 t. 71 1-2 miara: jest a 1, powinno być ais 1 t. 72, 74, 76 oryginalny zapis w rps H-110 jest błędny: triola ósemkowa i trzy ćwierćnuty; rytm powinien być taki sam jak w głosie C co potwierdza rps Mc 876, rekonstrukcja wg rps Mc 876 (podobnie jak w głosie vl1) t. 72 3 miara: błędnie fis 1, powinno być g 1 t. 91 3 miara: jest e 2, powinno być d 2 clarino 1 t. 34 błąd zapisu, ten takt jest niepotrzebny, po t. 23 powinien nastąpić t. 25 clarino 2 t. 12 3 miara: jest d 2, powinno być e 2 t. 43 brak tego taktu w rps H-110, rekonstrukcja wg rps Mc 876 t. 46 w rps zapisano 4 takty pauzy, jest 5 taktów organo t. 60 4 miara: jest g, powinno być gis t. 66 4 miara: e czy eis? t. 68 4 miara: jest eis, powinno być e t. 86 1 miara: jest cis, powinno być d t. 114 4 miara: jest fis, powinno być gis t. 120 4 miara: jest d 1, powinno być c 1 34
3. LEOPOLD PYCH MISSA EX C Źródła: Štátny archív v Bratislave pobočka Modra: rękopis, sygn. H-112 3.1. OMÓWIENIE ŻRÓDEŁ W tradycję repertuaru kompozycji mszalnych byłego klasztoru i kolegium pijarów w Podolińcu na Spiszu wpisują się dwa cykle twórcy lwowskiego kościoła dominikanów Leopolda Pycha (II poł. XVIII w.). Odpisy tych utworów znajdują się obecnie w Państwowym Archiwum w Modrej k. Bratysławy 60 pod sygnaturą H-110 i H-112. Omawiana i rekonstruowana msza dotyczy kompozycji (sygn. H-112), której karta tytułowa posiada następujący zapis: Primae Classis 9. 42 Missa ex C Canto et Basso Violino Primo Violino Secondo Organo Leopoldo Pych. Ex Camera Waeberiana P:B: SS:PP mpp J. K. Autorstwo L. Pycha potwierdza adnotacja widniejąca w tytule Leopoldo Pych. Nuty należały do pijara Józefa Webera (w zakonie o. Benedictus a Visitatione B.V.M. SchP). Ten zakonnik i kopista, który osobiście przepisał ten utwór (mpp) oznaczał swój zbiór rękopisów za pomocą adnotacji Ex Camera Waeberiana. Muzykolodzy słowaccy w swoim inwentarzu oznaczają datę manuskryptu na 1772 r. W tym czasie o. Bendictus działał w Podolińcu, a jego manuskrypty pochodzą w większości z lat 70-tych XVIII wieku. Manuskrypt składa się z 10 kart o wymiarach 32 x 19,5 cm. Strona tytułowa, która jest złożoną na pół kartą tworzy okładkę całego rękopisu. Na wielu stronach znajduje się okrągła pieczątka archiwum o treści: MESTNY ARCHIV * Svaty Jur * Fond piaristicky 61. Ponadto karta głosu Violino Secundo zawiera słabo widoczny filigran. Inskrypcja na stronie tytułowej jak i zawartość rękopisu określa obsadę kompozycji, na którą składa się używany ówcześnie podstawowy zespół instrumentów tzw. Kirchentrio (skrzypce 1 i 2 oraz organy realizujące partię basso continuo). Zespół wokalny stanowią duety i sola dwóch głosów: Canto (sopran) i Basso. 60 Štátny archív v Bratislave pobočka Modra; ul. Dolná č. 140, 900 01 Modra. Dyrektorowi archiwum Panu Doktorowi Jurajowi Turcsány emu dziękuję za udostępnienie rękopisów, a pracownikom tej instytucji za życzliwość i pomoc w wykonaniu kopii. 61 Miejskie Archiwum * Święty Jur * zbiór pijarski. Przed wybudowaniem budynku archiwum w Modrej archiwalia pochodzące z klasztorów pijarskich przechowywano w Świętym Jurze. 35
W rękopisie znajdują się uwagi wykonawcze, agogiczne i dynamiczne, które zostały uwzględnione w rekonstrukcji partytury. Nuty poszczególnych partii są pisane niedbale, ale czytelnie. Niektóre fragmenty zawierają błędy, które zostały przedstawione i opisane w Komentarzu rewizyjnym. Najpoważniejszą pomyłką jest notacja partii skrzypiec 1 w samodzielnym odcinku części Credo rozpoczynającym się od słów Et incarnatus est do passus et sepultus est. Wszystkie głosy są zapisane w tonacji a-moll. Natomiast Violino Primo jest w tonacji z dwoma bemolami (B-dur, g-moll?) i rozpoczyna się od dźwięku b 1. Całą linię melodyczną przetransponowano i zapisano o interwał sekundy dolnej co, wraz z odpowiednio dobranymi znakami chromatycznymi, dało w rezultacie melodię w tonacji a-moll. W tej kompozycji brakuje wielogłosowego muzycznego opracowania końcowej części tekstu Credo rozpoczynającej się od słów: Et in Spiritum Sanctum. Poprzedzający ją 15-taktowy odcinek Et resurrexit kończy się na słowach cuius regni non erit finis wyraźną kadencją i podwójną kreską taktową we wszystkich głosach. Nie wiadomo czym można wyjaśnić pominięcie tego fragmentu przez kompozytora (a może kopistę?). Ponadto w pierwszej części cyklu Kyrie brakuje opracowania zawołania Christe eleison. W pozostałych elementach wykorzystano cały tekst Ordinarium Missae. Część Gloria rozpoczyna się od słów Et in terra, a Credo od Patrem omnipotentem, co oznacza, że incipity w myśl prawa liturgicznego rozpoczynał celebrans. Kompozytor stosuje w mszy dwukrotnie zabieg wykorzystania istniejącej melodii. Otóż czerpie opracowanie muzyczne do części Hosanna z Cum Sancto Spiritu (Gloria), co zostało zaznaczone w rękopisie w głosie Canto (inskrypcja Osanna poprzedzająca wejście sopranu przed Cum Sancto) oraz Violino Primo (Osanna ut Cum Sancto). Trudność w rekonstrukcji utworu stanowiło ostatnie ogniwo trzeciego wezwania Agnus Dei: dona nobis pacem, które polecono wykonywać do melodii Kyrie od 6 taktu. Na końcu każdego głosu została umieszczona inskrypcja Dona nobis ut Kyrie allegro. W partyturze znajduje się autorska próba podpisania tego tekstu do głosów wokalnych. Części cyklu zostały podzielone na samodzielne odcinki lub ogniwa tworzące partie ensamblowe i solowe. Struktura Missa ex C Leopolda Pycha przedstawia się następująco: KYRIE ELEISON Kyrie; Adagio Allegro, C, 4/4 GLORIA [Gloria:] Et in terra pax; Allegro, C, 2/4 36
Quoniam; Andante, F, 4/4 Cum Sancto Spiritu; Allegro, C, 4/4 CREDO [Credo:] Patrem omnipotentem, Moderato, C, 3/4 Et incarnatus est; Adagio, a, 4/4 Et resurrexit; Allegro, C, 4/4 SANCTUS Sanctus; Adagio Allegro, C, 4/4 Osanna [ut Cum Sancto Spiritu]; Allegro, C, 4/4 Benedictus; Andante, F, 3/4 Osanna [ut Cum Sancto Spiritu]; Allegro, C, 4/4 AGNUS DEI Agnus Dei; Adagio, C-dur, 4/4 Dona nobis [ut Kyrie Allegro]; Allegro, C-dur, 4/4 Inskrypcja na karcie tytułowej Primae Classis wskazuje przeznaczenie Missa ex C do wykonania podczas ważniejszych świąt. Jednak prosta budowa formalna oraz fakturalna tej kompozycji, jak i pominięcie niektórych tekstów Ordinarium missae zdaje się przeczyć temu zapisowi. Można też przyjąć hipotezę, że kompozycja została stworzona na potrzeby skromnego zespołu kościelnego, a pozostałe teksty wykonywano z melodią chorału gregoriańskiego. W cyklu mszalnym L. Pycha można zauważyć niewielkie zróżnicowanie tonalne oraz metryczne. Podział kompozycji na niewielkie samodzielne odcinki wskazuje wpływ formy kantatowej. W solowych fragmentach wokalnych zauważa się inspiracje ariami w stylu neapolitańskim. Wiele ustępów o fakturze homofonicznej cechuje styl wczesnoklasyczny. 37
Fot. 3. Karta tytułowa Missa ex C Leopolda Pycha, Państwowe Archiwum w Modrej, sygn. H-112 38
3.2. TEKST ŁACIŃSKI I TŁUMACZENIE Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison [Celebrans:] Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam, Domine Deus, Rex caelestis, Deus pater omnipotens. Domine Fili unigenite, Iesu Christe, Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris; qui tollis peccata mundi, miserere nobis; qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram; qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam Tu solus Sanctus, Tu solus Dominus, Tu solus Altissimus, Iesu Christe, cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen. [Celebrans:] Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum, et ex Patre natum ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, genitum, non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelis. Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine: et homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato; passus et sepultus est, et resurrexit tertia die secundum Scripturas, KYRIE ELEISON Panie, zmiłuj się nad nami. Chryste, zmiłuj się nad nami. Panie, zmiłuj się nad nami GLORIA CREDO [Celebrans:] Chwała na wysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli. Chwalimy Cię. Błogosławimy Cię. Wielbimy Cię. Wysławiamy Cię. Dzięki Ci składamy, bo wielka jest chwała Twoja. Panie Boże, Królu nieba, Boże, Ojcze wszechmogący. Panie, Synu Jednorodzony, Jezu Chryste. Panie Boże, Baranku Boży, Synu Ojca. Który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami. Który gładzisz grzechy świata, przyjm błaganie nasze. Który siedzisz po prawicy Ojca, zmiłuj się nad nami. Albowiem tylko Tyś jest święty, Tylko Tyś jest Panem. Tylko Tyś Najwyższy, Jezu Chryste. Z Duchem Świętym w chwale Boga Ojca. Amen. [Celebrans:] Wierzę w jednego Boga, Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi, wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych. I w jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego Jednorodzonego, który z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami. Bóg z Boga, Światłość ze Światłości, Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego. Zrodzony a nie stworzony, współistotny Ojcu, a przez Niego wszystko się stało. On to dla nas ludzi i dla naszego zbawienia zstąpił z nieba. I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem. Ukrzyżowany również za nas, pod Poncjuszem Piłatem został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego, jak oznajmia Pismo. 39
et ascendit in caelum, sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria, judicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis. [Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem: qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio, simul adoratur et conglorificatur: qui locutus est per prophetas. Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et expecto resurrectionem mortuorum, et vitam venturi saeculi. Amen.] Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt coeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus, qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem. I wstąpił do nieba; siedzi po prawicy Ojca. I powtórnie przyjdzie w chwale sądzić żywych i umarłych, a Królestwu Jego nie będzie końca. [Wierzę w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela, który od Ojca i Syna pochodzi. Który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę; który mówił przez Proroków. Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół. Wyznaję jeden chrzest na odpuszczenie grzechów. I oczekuję wskrzeszenia umarłych. I życia wiecznego w przyszłym świecie. Amen.] SANCTUS Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia chwały Twojej. Hosanna na wysokości. Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Hosanna na wysokości. AGNUS DEI Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, obdarz nas pokojem. 3.3. KOMENTARZ REWIZYJNY Leopold Pych Missa ex C, SK MO (dawniej SK-J), sygn. H-112 W partyturze zachowano oznaczenia wykonawcze, agogiczne, grupowanie nut, łuki wiążące, kreski oddechowe (czasem są to kreski rozdzielające tekst, dla łatwiejszego przyporządkowania wyrazów danej grupie nut). które znajdują się na kartach rękopisu. Znaki chromatyczne zostały zapisane tak, jak w rękopisie, natomiast znaki chromatyczne w nawiasie okrągłym pochodzą od opracowującego partyturę. Wszelkie inne dodatki pochodzące od redakcji zapisano w nawiasie kwadratowym [ ]. Łuki linią przerywaną postawiono w miejscach, gdzie brakuje tego łuku lub ligatur. Dla każdej części zastosowano nową numerację taktów. Przedtakty nie posiadają numeracji. Numeracja rozpoczyna się od pierwszego pełnego taktu. 40
W tekstach liturgicznych zastosowano współczesny zapis łaciński i interpunkcję. Wyrazy powtarzające się oddzielono przecinkami. Skróty nazw głosów, sigla bibliotek wg standartów RISM KYRIE ELEISON Canto t. 10 jest c 2 powinno być h 1 t. 26 nieczytelne podstawienie tekstu Basso t. 4 możliwe wstawienie jeszcze raz słowa eleison równolegle tak jak w głosie Canto t. 10 niewyraźne podstawienie tekstu t. 4 4 miara: jest h 2, powinno być c 3 t. 26 4 miara: jest e 1, powinno być d 1 organo t. 10 1 miara: nad ósemką d trudno rozpoznawalny znak bc; prawdopodobnie jest to krzyżyk. t. 13 3 miara, oznaczenie bc: nad ósemką d krzyżyk, prawdopodobnie powinien być kasownik t. 20 3 miara, oznaczenie bc: nad ósemką a nieczytelny znak 8 [?], prawdopodobnie powinno być 6 t. 30 4 miara: jest nuta D, powinna być E t. 31 3-4 miara, oznaczenie bc: cyfra 6 stoi nad nutą G, odnosi się do następnej A GLORIA Canto t. 21 1 miara: problem wartości rytmicznych: jest ósemka i dwie szesnastki; lepiej tak jak w Basso: dwie szesnastki i ósemka t. 28 1 miara: problem wartości rytmicznych: jest dwie szesnastki i ósemka; lepiej tak jak w Basso: ósemka i dwie szesnastki t. 51 problem z podpisaniem tekstu t. 53 problem podpisaniem tekstu t. 58 Osanna; w głosie vl1: Osanna ut cum Sancto t. 59/60 problem podstawienia tekstu (p. Basso) t. 61 3 miara: jest h 1, powinno być c 2 t. 63/64 problem z podstawienie tekstu Basso t. 21 1 miara: problem wartości rytmicznych (p. Canto); bardziej pasuje rozwiązanie jak w Basso t. 28 1 miara: problem wartości rytmicznych (p. Canto); bardziej pasuje rozwiązanie jak w Basso t. 59/60 problem podstawienia tekstu (p. Canto) 41
t. 63 problem wartości rytmicznych t. 66 2 miara: jest G, powinno być F t. 13 2 miara: dźwięk g nie pasuje do pozostałych głosów; może na 1 miarę powinny być 2 ósemki: g 1 -g t. 43 ostatnia miara: przy ósemce f 2 brak kropki t. 56 2 miara: ostatnia szesnastka jest f 2, powinno być g 2 violino 2 t. 13 2 miara: dźwięk g nie pasuje do pozostałych głosów; może na 1 miarę powinny być 2 ósemki: g 1 -g (jak w vl1) t. 56 2 miara: ostatnia szesnastka jest f 2, powinno być g 2 organo t. 11 2 miara, oznaczenie bc: nad ósemką d prawdopodobnie krzyżyk t. 18 i 20 oznaczenie bc: krzyżyk stoi na dźwiękiem c, powinien być zapisany nad dźwiękiem e t. 47 niewyraźny tekst: qu.[oniam], chodzi chyba o wskazówkę dla wykonawcy partii bc, że w tym miejscu rozpoczyna się partia Canto solo t. 52 oznaczenie bc: cyfra 6 przekreślona u góry w charakterystyczny sposób. W partyturze oddana jako znak 6 t. 53 3 miara, oznaczenie bc: prawdopodobnie wszystkie cyfry nad nutami to 3. t. 55 4 miara, w rękopisie niewyraźny zapis, powinien być dźwięk a t. 65 2 miara: błędnie ósemka G, powinno być F CREDO Patrem Canto t. 13-14 użyto słowo spoza kanonu Credo Et in unum Dominum nostrum Jesum Christum t. 14-15 problem z podstawienie tekstu (p. Basso) t. 15 3 miara: dźwięk a 1 jest szesnastka, powinna być ósemka t. 25-26 brak słowa w tekście: Deum de Deo, lumen de lumine, [Deum] verum de Deo vero t. 28 1-2 miara: jest g 1 -g 1 -fis 1 -e 1 ; powinno być g 1 -fis 1 -g 1 -e 1 ; 4 miara: jest d 1 - d 1, powinno być d 1 -c 1 t. 28 błąd w słowie, jest: consupstatialem, powinno być: consubstantialem t. 29 1 miara: niepewna nuta a 1 lub g 1 t. 30 1 miara: problem rozłożenia wartości rytmicznych w Canto i w Basso t. 35-41 problem z prawidłowym podpisaniem tekstu t. 42-44 brak pauz całotaktowych Basso t. 14-15 problem z podstawienie tekstu (p. Canto) t. 23 1 miara: jest h, powinno być c 1 t. 25 1 miara: jest h, powinno być c 1 t. 26 słowo Deo podstawiono tak jak w głosie Canto t. 30 1 miara: problem rozłożenia wartości rytmicznych w Canto i w Basso 42
t. 13 2 miara: ćwierćnuta g, nie współbrzmi z bc i z C, B; może na pierwszą miarę powinny być dwie ósemki: g 1 -g; 2-3 miara: pauza t. 32 2 miara: ćwierćnuta g, nie współbrzmi z bc i z C, B; może na pierwszą miarę powinny być dwie ósemki: g 1 -g; 2-3 miara: pauza (p. t. 13) violino 2 (unisono z vl1) t. 13 2 miara: ćwierćnuta g, nie współbrzmi z bc i z C, B; może na pierwszą miarę powinny być dwie ósemki: g 1 -g; 2-3 miara: pauza t. 32 2 miara: ćwierćnuta g, nie współbrzmi z bc i z C, B; może na pierwszą miarę powinny być dwie ósemki: g 1 -g; 2-3 miara: pauza (p. t. 13) organo t. 10 1 miara: nad ósemką d trudno rozpoznawalny znak bc; prawdopodobnie jest to krzyżyk t. 13 3 miara, oznaczenie bc: jest 6/4, powinno być 6/5 t. 27 2 miara, oznaczenie bc: nad krzyżykiem stoi prawdopodobnie cyfra 6 Et incarnatus est Canto t. 48 3 miara: przed g 1 brakuje krzyżyka t. 49 3 miara: jest h 1, powinno być a 1 t. 50 3 miara: przed g 1 brakuje krzyżyka t. 51 3 miara: przed f 1 brakuje krzyżyka t. 53 3 miara: przed g 1 brakuje krzyżyka t. 54 2 miara: przed f 1 brakuje krzyżyka t. 54 wartości rytmiczne powinny być dwa razy większe t. 55-61 za dużo pauz całotaktowych (4) Basso Głos posiada jeden takt więcej niż pozostałe głosy t. 57 1 miara: jest f-d, powinno być fis-dis t. 58 1 miara: jest f, powinno być fis t. 59 1 miara: może lepiej zamiast c, będzie cis t. 61 1 miara: może przed g brakuje krzyżyka W rękopisie zapisano partię w tonacji z dwoma bemolami (B-dur, g-moll?). W opracowaniu linię melodyczną zapisano o sekundę niżej w tonacji a-moll. Od t. 12 partia vl1 nie współbrzmi z org i B zastosowano odpowiednie znaki chromatyczne. t. 45 3 miara: powinien być krzyżyk przed g 1 t. 48 3 miara: powinno być e 1 t. 51 1 miara: przed f 1 brakuje krzyżyka t. 55-56 błędnie postawiony krzyżyk przed nutą g t. 58 3-4 miara: c 2 -c 2 -cis 2 -cis 2 (rekonstrukcja autorska) t. 61 1 miara: może przed g powinien być krzyżyk t. 62 takt dopisany przez autora opracowania 43
violino 2 t. 48 3 miara: jest c 1, powinno być d 1 t. 51 1 miara: przed f 1 brakuje krzyżyka; 3 miara: przed d 1 i c 1 brakuje krzyżyka t. 55-56 błędnie postawiony krzyżyk przed nutą g, brakuje krzyżyków przed nutą d t. 57 1 miara: jest f 1, powinno być fis 1 t. 62 takt dopisany przez autora opracowania organo t. 51 1 miara: przed f 1 brakuje krzyżyka t. 51-52 dość niefortunna harmonia (poprawiono) t. 61 takt kończy się na V stopniu, dominantą? t. 62 takt dopisany przez autora opracowania Et resurrexit W tej części Credo brak opracowania muzycznego tekstu od wersu Et in Spiritum Sanctum do końca. Canto t. 63 4 miara: wartości rytmiczne 2 szesnastki ósemka, lepiej jest tak jak w Basso: ósemka i dwie szesnastki t. 64 3 miara: dwie ósemki, powinny być dwie ćwierćnuty tak jak w Basso, aby dopełnić 4 miarę t. 12 3 miara: niewyraźna wartość rytmiczna, powinna być ćwierćnuta t. 77 jest półnuta z kropką, powinna być sama półnuta, tak jak w pozostałych głosach Basso t. 63 3 miara: jest h, powinno być c 1 organo t. 75 błędnie: jest d, powinno być c SANCTUS Canto t. 3 1 miara: błędnie pierwsza nuta e 2, powinno być f 2 t. 15 problem dopasowania wartości rytmicznych, pierwsza miara: może wartości powinny być powiększone dwa razy: zamiast ósemka-szesnastka-szesnastka powinno być ćwierćnutaósemka-ósemka Basso t. 12 od tego taktu powtarzane są słowa Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth. Może lepiej podstawić dalszą część tekstu Pleni sunt caeli et terra gloria tua, tak jak jest w Canto t. 15 - problem dopasowania wartości rytmicznych (p. Canto) violino 2 t. 13 2 miara: jest f 1, powinno być a 1 organo t. 9 4 miara, oznaczenie bc: cyfra 6 odnosi się albo do dźwięku a lub fis t. 13 4 miara: jest d, powinno być c (podobnie jak w Basso) 44
HOSANNA W tekście rękopisu jest Osanna, zapisano Hosanna. Opracowanie muzyczne w oparciu o Cum Sancto Spiritu z Gloria BENEDICTUS Canto t. 33 1 miara: niewyraźna przednutka t. 35 trudno czytelne oznaczenie, chodzi prawdopodobnie o łuk łączący dwie nuty t. 43 przednutka długa występuje pomiędzy ósemką a trzydziestodwójką w każdej grupie miary, która jest połączona ligaturą (trudno zanotować) t. 23 2 miara, niewyraźny znak graficzny przed nutą, chyba bemol b t. 24 2 miara, niewyraźny znak graficzny nad nutą, chyba tryl organo t. 28 1 i 2 miara, niewyraźne oznaczenie bc: bemole lub cyfra sześć? t. 30 1 miara, oznaczenie bc: bemol lub cyfra sześć? t. 34 2 miara, niewyraźne oznaczenie bc: cyfra 5 lub 6? AGNUS DEI MISERERE NOBIS (Ta część przechodzi bezpośrednio przez Dominantę w Dona nobis, która jest oparta na opracowaniu części Kyrie Allegro) Canto T. 6 3 i 4 miara: jest c 2 powinno być h 1 t. 12 1-3 miara: problem z podstawieniem słów AGNUS DEI DONA NOBIS PACEM (ut KYRIE Allegro) Canto autorska propozycja podstawienia tekstu do linii melodycznej Basso autorska propozycja podstawienia tekstu do linii melodycznej; uwagi jak w KYRIE ELEISON 45
4. LEOPOLD PYCH VESPERAE DE BEATA VIRGINE MARIA Źródła: Štátny archív v Bratislave pobočka Modra: rękopis, sygn. H-421 Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile-Krakowie: rękopis, sygn. Mc 890 Biblioteki Diecezjalna w Sandomierzu: rękopis, sygn. 161/AIV 11 4.1. OMÓWIENIE ŻRÓDEŁ W tradycję repertuarową byłego klasztoru i kolegium pijarów w Podolińcu na Spiszu wpisuje się cykl nieszporny kompozytora lwowskich dominikanów Leopolda Pycha (II poł. XVIII w.). Kopia tego utworu znajduje się obecnie w Państwowym Archiwum w Modrej k. Bratysławy 62 pod sygnaturą H-421. Rękopis nie posiada karty tytułowej. Jednak inskrypcja w górnym rogu pierwszej karty głosu Auth. Leopoldo Pych wskazuje na osobę tego kompozytora. Inna inskrypcja na końcu głosu violino 2 L D S: S:, jest skrótem hasła zapisanego na końcu kart głosów altoviola i organo Laus Deo sit semper. Głosy wokalne (CATB) oraz clarino 1, 2 są zapisane niedbale, a zapis jest niezbyt czytelny z powodu wyblakłego tuszu. Odpis może pochodzić z początku lat siedemdziesiątych XVIII w. Chociaż brak daty oraz informacji o kopiście, można wysnuć wniosek, że nieszpory przepisano w tym samym okresie, z którego pochodzą kopie dwóch mszy L. Pycha znajdujących się w zbiorze podolinieckim (sygn. H-110 i H-112). Rękopis był sporządzony prawdopodobnie przez dwóch kopistów i składa się z 49 kart o formacie 32,5 x 20,5 cm. Na wielu znajduje się okrągła pieczątka archiwum o treści: MIESTNY ARCHIV * Svatý Jur * Fond piaristický 63. Z powodu braku karty tytułowej nie da się jednoznacznie określić obsady kompozycji. Jednak zachowane głosy wskazują na używany ówcześnie zespół instrumentów: Kirchentrio (skrzypce 1 i 2 oraz organy realizujące partię basso continuo), altówka (altoviola), dwa 62 Štátny archív v Bratislave pobočka Modra; ul. Dolná č. 140, 900 01 Modra. Dyrektorowi archiwum Panu Doktorowi Jurajowi Turcsány emu dziękuję za udostępnienie rękopisów, a pracownikom tej instytucji za życzliwość i pomoc w wykonaniu kopii. 63 Miejskie Archiwum * Święty Jur * zbiór pijarski. Przed wybudowaniem budynku archiwum w Modrej archiwalia pochodzące z klasztorów pijarskich przechowywano w Świętym Jurze. 46
instrumenty dęte (clarino 1 i 2). Natomiast zespół wokalny stanowią tutti i sola czterech głosów: Canto (sopran), Alto, Tenore i Basso. Zachowane głosy pozwalają zrekonstruować nieszpory L. Pycha. W rękopisie znajdują się uwagi wykonawcze (Tutti, Solo) agogiczne i dynamiczne, które zostały uwzględnione w edycji partytury 64. Głosy wokalne oraz clarino 1, 2 są umiarkowanie czytelne (wyblakły tusz). Tekst jest w wielu miejscach niedbale podpisany, zawiera skróty lub go brakuje. Niektóre partie zawierają błędy, które zostały przedstawione i opisane w Komentarzu rewizyjnym. Poprawki naniesiono bezpośrednio w partyturze. Głosy Canto i Alto są pomieszane (2, 3, 4, 5 karta z głosu Canto znajduje się w głosie Alto, a z Alto karta 2, 3, 4 jest w Canto). W głosie Canto klucz sopranowy c jest nieprawidłowo postawiony: zamiast na pierwszej linii, jest na drugiej. Warto nadmienić, że w zbiorach popijarskich w Modrej wśród resztek materiału nutowego (pojedyńcze głosy, karty tytułowe) 65, pod sygnaturą H-1038 nr 36 znajduje się karta tytułowa z inskrypcją o następującej treści: VESPERAE Solennes, S,A,T, B, 2 vl, vla, 2 clni, org, Ex Camera Waeberiana R. B. SS. PP. m. p. Auth, Leopoldo PYCH. Jest to albo karta tytułowa do rękopisu nieszporów maryjnych spod sygnatury H-421, albo z innego utworu. Na pewno ta karta tytułowa pochodzi z Podolińca, gdyż tam działał kopista i muzyk pijar o. Benedykt Weber, który podpisywał swoje zbiory m.in. Ex Camera Waeberiana (w zbiorze podolinieckim znajdują się rękopisy z dwiema mszami L. Pycha przepisanymi przez B. Webera sygn. H-110 i H-112). W tym przypadku ilość kompozycji L. Pycha powiększyłaby się o jeszcze jeden utwór. Wielką pomocą w rekonstrukcji i wykonaniu partytury tej kompozycji L. Pycha okazały się wymienione już wyżej dwie kopie nieszporów pochodzące z innych ośrodków. W Archiwum Opactwa Cystersów w Krakowie-Mogile 66 karta tytułowa rękopisu o sygn. Mc 890 informuje o czasie jego sporządzenia (1760 r.) jak i przeznaczeniu (nieszpory o Najświętszej Maryi Pannie): Vesperae B:[eatae] V:[irginis] M:[ariae] a Voc:[ibus] 64 Prawdopodobnie pierwszy skrzypek () w Podolińcu był kapelmistrzem, gdyż na kartach tego głosu jest najwięcej oznaczeń tempa w miejscach wchodzenia głosów wokalnych. Partia vl1 w rps H-421 i 161/A IV 11 jest bardziej zdobiona niż w rps Mc 890. 65 W słowackich inwentarzach zbioru popijarskiego autorstwa Juraja Šimko Juhása oraz Dariny Múdrej jest to tzw. vytrasený materiál. W archiwum w Modrej sygnaturami od H-1033 do H-1037 jest oznaczone pięć pudeł, w których znajduje się ponad 1400 fascykułów zawierających fragmenty głosów bądź pojedynczych stron tytułowych. 66 Opactwo Cystersów w Mogile, ul. Klasztorna 11; 31-979 Kraków; strona internetowa opactwa: www.mogila.cystersi.pl (dostęp 1.06.2014 r.). Opiekunowi Archiwum, Ojcu Karolowi Taflińskiemu OCist dziękuję za udostępnienie rękopisu. 47
Canto, Alto Tenore, Basso Violino Primo Violino Secundo Clarino primo Clarino Secundo Et Organo Ann: 1760. Manuskrypt składa się z 37 kart + okładka o wymiarach 35,5 x 22 cm. Obsada (CATB, vl1, 2, clno1, 2, org = bc) nie zawiera głosu altówki. Nie jest to głos brakujący, gdyż nie zapisano go na karcie tytułowej. W rękopisie występują następujące inskrypcje: Clarino Primo in D 1 karta, na początku głosu u góry: A.S. Clarino Secundo in D 2 karta, na końcu głosu: Ad maiorem Dei Gloriam m A.S. Organo 1 karta, na początku głosu u góry: Anno 1760 Papier karty tytułowej i głosu Tenore zawiera identyczne znaki wodne (filigrany). Na karcie tytułowej rękopisu z nieszporami o sygnaturze 161/A IV 11 z Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu 67 znajduje się następująca inskrypcja: VESPERAE De Beata V.[irgine] MARIA à Vocibus Canto Alto Tenore Basso Violino 1mo Violino 2do Clarino 1mo Clarino 2do et Organo. Manuskrypt składa się z 30 kart o wymiarach 33,5 x 20 cm. Obsada jest identyczna tak, jak w przypadku kopii z klasztoru cystersów (CATB, vl1, 2, clno1, 2 in D, org = bc) Na kartach głosów widnieją następujące inskrypcje: Canto 4 karta, na końcu głosu: Ad M D G B V OO SS PP. Honorem Alto 3 karta, na końcu głosu: Laus Deo Tenore 3 karta, na końcu głosu: Ad M D [?] O M B V M OO SS. Gloriam Basso Vocali 4 karta, na końcu głosu: Laus Deo et Maria. Violino Primo 5 karta, na końcu głosu: Et Haec Omnia Ad M D. BVM. OO SS. Gloriam Violino 2do 4 karta, na końcu głosu: Laus DEO et MARIAE Clarino 2do 1 karta, na końcu głosu: A. M. D. G. B. V. M. Organo 5 karta, na końcu głosu: Ad MDGloriam Na kilkunastu kartach znajdują się filigrany. Porównując trzy odpisy z nieszporami L. Pycha linię melodyczną (szczególnie zastosowanie ozdobników w tych samych miejscach), rytm, a także podpisanie słów można zauważyć, że najbardziej zbliżone wersje utworu zawierają rękopisy z Sandomierza i Podolińca. W manuskrypcie sandomierskim partia basso continuo zawiera bogatsze ocyfrowanie. Najbardziej dokładne podstawienie tekstu w partiach wokalnych posiada rękopis z Mogiły. Zapis ze stron tytułowych kopii nieszporów L. Pycha z Sandomierza 67 Dawna nazwa: Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu; ul. Żeromskiego 6, 27-600 Sandomierz; strona internetowa: http://bdsandomierz.pl. Pracownikom archiwum dziękuję za udostępnienie kopii rękopisu. 48
i z Mogiły poświadcza obsadę utworu. Wynika z tego, że w Podolińcu powiększono zespół o partię altówki. W nieszporach kompozytor wykorzystał wezwanie rozpoczynające nieszpory 68, pięć psalmów oraz kantyk Maryi: Wezwanie Domine ad adjuvandum Ps 110 (109) Dixit Dominus Ps 113 (112) Laudate pueri Ps 122 (121) Laetatus sum Ps 127 (126) Nisi Dominus Ps 147, 12-20 (147 B) Lauda Jerusalem Łk 1, 46-55 kantyk Maryi Magnificat Zestaw psalmów wskazuje, że nieszpory L. Pycha były przeznaczone na święta Najświętszej Maryi Panny 69. Potwierdzają to inskrypcje na kartach tytułowych rękopisu z Sandomierza (Vesperae De Beata V.[irgine] Maria) i cystersów z Mogiły (Vesperae B:[eatae] V:[irginis] M:[ariae]). W tym przypadku wielogłosowe opracowanie cyklu (wezwanie, wszystkie psalmy nieszporne oraz Magnificat) świadczy o przeznaczeniu tej kompozycji na większe uroczystości maryjne 70. Fakt, że zachowały się trzy kopie (nie różnią się zbytnio między sobą) o różnorodnej proweniencji, unaocznia, że mamy do czynienia z powszechnie znanym utworem oraz cenionym lwowskim kompozytorem. Cała kompozycja składa się z 1500 taktów. Psalmy wchodzące w skład tego cyklu nieszpornego są utworami wieloodcinkowymi i wieloczęściowymi 71. Szacunkowy czas trwania utworu ok. 50 minut. Najdłuższym elementem jest siedmioczęściowe Magnificat. Z kilku części składają się następujące psalmy: Dixit Dominus (4 cz.), Laetatus sum (5 cz.), Lauda Jerusalem (5 cz.). Części skrajne wykonywane są przez cały zespół (Tutti), natomiast środkowe są bądź ariami, albo recytatywami najczęściej z towarzyszeniem smyczków i bc. Wieloodcinkowe psalmy Laudate pueri oraz Nisi Dominus składają się występujących naprzemiennie partii orkiestrowych, chóralnych, solowych i posiadają często charakter koncertujący. Jednolite, a zarazem najkrótsze jest wezwanie. 68 Wezwanie rozpoczyna celebrans Liturgii Godzin: Deus, in adiutórium meum inténde, po czym chór podejmuje Dómine, ad adiuvándum me festína. 69 Taki sam komplet psalmów był przeznaczony na nieszpory w dzień wspomnienia świętych dziewic i niewiast. Kompozycja mogła więc mieć zastosowanie w święto patronki sióstr benedyktynek sandomierskich, św. Scholastyki. 70 J. Harper, Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII wieku, Kraków 1997, s. 178. 71 J. Gładysz, Nieszpory wokalno-instrumentalna forma w polskiej muzyce religijnej XVIII wieku na przykładzie twórczości S. F. Lechleitnera, Roczniki Teologiczno Kanoniczne 1987, t. 34, z. 7, 339-345 49
W cyklu nieszpornym L. Pycha można zauważyć zróżnicowanie tonalne (niedalekie pokrewieństwa) oraz metryczne. Podział nieszporów na samodzielne odcinki wskazuje na wpływ formy kantatowej, a wirtuozowski charakter niektórych fragmentów arii, stylu neapolitańskiego. Wiele ustępów o fakturze homofonicznej (choć nie brak i imitacji w interwale kwinty) zawiera elementy stylu galant oraz wczesnoklasycznego. 50
Fot. 4. Karta tytułowa Vesperae B.V.M. [Leopolda Pycha], Archiwum Opactwa Cystersów w Krakowie-Mogile, sygn. Mc 890. 51
Fot. 5. Karta tytułowa Vesperae de Beata.V. Maria [Leopolda Pycha], Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu, sygn. 161/A IV 11. 52
Fot. 6. Karta głosu Violino 1mo [Vesperae in D] Leopolda Pycha, Państwowe Archiwum w Modrej, sygn. H-421. W prawym górnym rogu inskrypcja: Auth. Leopoldo Pych. Na dole pieczątka archiwum w Świętym Jurze: MIESTNY ARCHIV * Svatý Jur * Fond piaristický. 53