Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu Rolnictwo świata Zakres podstawowy. Grupa A Nr zad. Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia Maks. liczba punktów 1. Zależność: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego kraju maleje udział rolnictwa w tworzeniu PKB. Wyjaśnienie zależności: Wraz ze wzrostem poziomu gospodarczego kraju rośnie udział innych działów gospodarki w tworzeniu PKB, ponieważ wytwarzają one produkty o wyższych cenach i w większym stopniu uczestniczą w wymianie towarowej na świecie. Za sformułowanie zależności... 1 p. Za podanie w wyjaśnieniu przynajmniej 1 argumentu... 1 p. A B C. + + + + Za 1 poprawnie wypełnioną kolumnę... 1 p. +. Przykładowe argumenty: dopłaty dla rolnictwa, preferencyjne kredyty, tworzenie zaplecza dla rozwoju rolnictwa, np.: punktów skupu i zakładów przetwórczych, budowa dróg, elektryfikacja, polityka celna. argumentów... 1 p. argumentów... p. 4. Przykładowe różnice i wyjaśnienia: Różnica Kanada ma dużo mniejszy udział użytków rolnych niż Ukraina. Wyjaśnienie Ukraina ma duży udział żyznych gleb, ciepły klimat oraz dogodne ukształtowanie powierzchni o przewadze nizin i wyżyn; w Kanadzie użytki rolne mogą występować jedynie na południu, bo w pozostałej części kraju jest zbyt niska temperatura powietrza dla rozwoju rolnictwa i mało żyzne gleby. Różnica Ukraina ma mniej lasów niż Kanada. Wyjaśnienie Ukraina położona jest w klimacie umiarkowanym ciepłym kontynentalnym, dla którego typową formacją roślinną są stepy, natomiast w Kanadzie dużą powierzchnię zajmują lasy iglaste (tajga). Różnica Kanada ma dużo więcej komunikacyjnych i osadniczych terenów oraz nieużytków. Wyjaśnienie W Kanadzie dużą powierzchnię zajmują niezagospodarowane obszary położone w zimnym klimacie oraz góry na zachodzie kraju. Za podanie różnic... 1 p. Za wyjaśnienie: 1 różnicy... 1 p. różnic... p. 5. a), b) Za poprawny wybór typów... 1 p. 1 61
6. Przykładowe podobieństwa: duże nakłady kapitału, wysoki poziom mechanizacji, wysoki poziom kultury rolnej, specjalizacja produkcji rolnej, wysoki poziom towarowości. Przykładowe różnice: wyższe plony w rolnictwie intensywnym, większe nawożenie chemiczne w rolnictwie intensywnym, większe powierzchnie gospodarstw rolnych w rolnictwie ekstensywnym. podobieństw... 1 p. różnic... 1 p. 1 podobieństwa i 1 różnicy... 1 p. 7 Przykładowe konsekwencje: zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji roślinnych (lasów, sawann), jałowienie gleb, wzmożona erozja gleb, ginięcie zwierząt podczas pożarów i kurczenie się ich siedlisk. Za wymienienie: 1 konsekwencji... 1 p. konsekwencji... p. 8. a) ; b) ; c) 4; d) 1 Za przyporządkowania... 1 p. Za 4 przyporządkowania... p. 9. Ocean Indyjski ma najmniejszą powierzchnię, nad tym oceanem położone są kraje słabo rozwinięte gospodarczo, większa część wód tego oceanu ma wysoką temperaturę i charakteryzuje się mniejszą zasobnością łowisk. Za podanie 1 przyczyny... 1 p. 10. b), c), e) Za wybór: zdań prawidłowych... 1 p. zdań prawidłowych... p. 11. duża efektywność rolnictwa (wysokie plony i zbiory), niewielki przyrost naturalny, intensywne nawożenie zwiększające plony, modyfikacje gatunków upraw i zwierząt hodowlanych sprzyjające zwiększaniu produktywności rolnictwa, duże nakłady kapitału pozwalają na zwalczanie szkodników i przeciwdziałanie skutkom anomalii pogodowych. przyczyn... 1 p. przyczyn... p. 1. Wyjaśnienie: Głód jawny polega na niedoborze kalorii i białka w spożywanym przez człowieka pożywieniu. Jest to głód ilościowy. Natomiast głód utajony to przyswajanie kalorii w pożywieniu w ilości wystarczającej, ale występuje niedobór białka, soli mineralnych i witamin. Jest to głód jakościowy. Obszary głodu utajonego: Azja Południowo-Wschodnia, Ameryka Południowa. Za wyjaśnienie różnicy... 1 p. Za wymienienie obszarów (mogą to być również przykłady krajów)... 1 p. 1. przeludnienie, niewielkie nakłady kapitału na rozwój rolnictwa, wojny i konflikty plemienne, brak stabilnych rządów, które mogłyby prowadzić długofalową politykę rolną, duży udział nieużytków, niski poziom wykształcenia rolników. przyczyn... 1 p. 4 przyczyn... p. 6
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu Rolnictwo świata Zakres podstawowy. Grupa B Nr zad. Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia Maks. liczba punktów 1. Zależność: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego kraju maleje poziom zatrudnienia w rolnictwie. Wyjaśnienie zależności: Wraz ze wzrostem poziomu gospodarczego kraju rośnie efektywność rolnictwa z powodu chemizacji i wysokiego poziomu kultury rolnej oraz wyższego poziomu mechanizacji. Za sformułowanie zależności... 1 p. Za podanie w wyjaśnieniu przynajmniej 1 argumentu... 1 p. A B C. + + + + Za 1 poprawnie wypełnioną kolumnę... 1 p. +. Przykładowe argumenty: większe inwestycje na modyfikacje warunków przyrodniczych dla potrzeb rolnictwa, rozwój badań nad udoskonaleniem technik, modyfikacją gatunków upraw i zwierząt hodowlanych, wytwarzanie środków produkcji dla rolnictwa przez przemysł, większe zasoby kapitału na wspieranie rozwoju rolnictwa (kredyty, dopłaty, ceny gwarantowane). argumentów... 1 p. argumentów... p. 4. Przykładowe różnice i wyjaśnienia: Różnica Japonia ma dużo mniejszy udział użytków rolnych niż Australia. Wyjaśnienie Japonia jest krajem o przewadze obszarów górskich, a w Australii dominują wyżyny i niziny. Różnica Australia ma mniej lasów niż Japonia. Wyjaśnienie Australia położona jest w klimacie zwrotnikowym suchym; lasy mogą występować jedynie na wschodnim wybrzeżu, natomiast w Japonii lasy porastają obszary górskie, które dominują w tym kraju. Różnica Australia ma dużo więcej łąk i pastwisk, a mało gruntów ornych. Wyjaśnienie w suchym klimacie Australii dużą powierzchnię zajmują półpustynie i suche sawanny, które wykorzystywane są jako łąki i pastwiska, natomiast mało żyzne gleby uniemożliwiają zagospodarowanie obszarów pod grunty orne. W Japonii niewielkie powierzchnie użytków rolnych występujące na nizinach nadmorskich i w dolinach górskich wykorzystywane są jako grunty orne. Za podanie różnic... 1 p. Za wyjaśnienie: 1 różnicy... 1 p. różnic... p. 5. b), d) Za poprawny wybór typów... 1 p. 1 6
6. Przykładowe podobieństwa: małe nakłady kapitału, niewielka mechanizacja, duże zasoby pracy, niewielka towarowość rolnictwa. Przykładowe różnice: wyższe plony w rolnictwie intensywnym, wyższy poziom kultury rolnej w rolnictwie intensywnym. podobieństw... 1 p. różnic... 1 p. 1 podobieństwa i 1 różnicy... 1 p. 7 Przykładowe konsekwencje: zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji roślinnych (lasów, sawann), jałowienie gleb, wzmożona erozja gleb, pustynnienie obszarów, obniżanie się zwierciadła wód podziemnych. Za wymienienie: 1 konsekwencji... 1 p. konsekwencji... p. 8. a) 1; b) ; c) 4; d) Za przyporządkowania... 1 p. Za 4 przyporządkowania... p. 9. Ocean Spokojny ma największą powierzchnię, nad tym oceanem położone są kraje wysoko rozwinięte gospodarczo i o dużej liczbie ludności, najzasobniejsze łowiska znajdują się w wodach o niższej temperaturze, w szerokościach umiarkowanych, w których położona jest duża część tego oceanu (na półkuli północnej i południowej). Za podanie 1 przyczyny... 1 p. 10. b), c), e) Za wybór: zdań prawidłowych... 1 p. zdań prawidłowych... p. 11. niska efektywność rolnictwa (niewielki plony i zbiory), duży przyrost naturalny, niedobór środków intensyfikacji rolnictwa (niska mechanizacja i poziom nawożenia), klęski żywiołowe zmniejszające plony (susze, powodzie, inwazje szkodników), niewielka powierzchnia użytków rolnych. przyczyn... 1 p. przyczyn... p. 1. Wyjaśnienie: Głód jawny polega na niedoborze kalorii i białka w spożywanym przez człowieka pożywieniu. Jest to głód ilościowy. Natomiast głód utajony to przyswajanie kalorii w pożywieniu w ilości wystarczającej, ale występuje niedobór białka, soli mineralnych i witamin. Jest to głód jakościowy. Obszary głodu jawnego: Afryka Środkowa, Ameryka Środkowa, wyspy Oceanii. Za wyjaśnienie różnicy... 1 p. Za wymienienie obszarów (mogą to być również przykłady krajów)... 1 p. 1. pomoc materialna, edukacja społeczeństwa, zwiększanie powierzchni użytków rolnych poprzez rozbudowę systemów irygacyjnych i osuszanie bagien, zahamowanie rozwoju rolnictwa plantacyjnego, rozwój rybołówstwa, zwiększenie nakładów na inwestycje w rolnictwie. przyczyn... 1 p. 4 przyczyn... p. 64
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu Rolnictwo świata Zakres rozszerzony. Grupa A Nr zad. Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia Maks. liczba punktów 1. b), d) Za wybór prawidłowych zdań.. 1 p. 1. Przykładowe odpowiedzi: Obszar A: sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to kotlina otoczona wyżynami, niekorzystny, zbyt suchy zwrotnikowy klimat, mało żyzne gleby półpustyń (najczęściej szaroziemy i buroziemy). Obszar B: równinne ukształtowanie powierzchni, kontynentalny klimat o przewadze opadów letnich, w czasie nasilenia wegetacji, duży udział żyznych czarnoziemnych gleb prerii. Za omówienie czynników 1 obszaru... 1 p. (uczeń powinien odnieść się do przynajmniej dwóch cech środowiska przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.). Obszar B Uzasadnienie: znajduje się w kraju wysoko rozwiniętym o dużych zasobach kapitału, ma żyźniejsze gleby, występuje wilgotniejszy klimat. Za poprawny wybór obszaru... 1 p. argumentów... 1 p. argumentów... p. 4. A. Kolejno od góry: Francja, Stany Zjednoczone, Ukraina. B. zróżnicowany poziom rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżnicowane typy gospodarki rolnej, różny udział powierzchni użytków rolnych. Za poprawne wykonanie polecenia: A... 1 p. B... p. 5. b), c) Za poprawny wybór cech... 1 p. 1 6. Przykładowe korzyści: duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży, sezonowe zatrudnienie dla rolników indywidualnych, rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych. Przykładowe zagrożenia: zmniejszanie się powierzchni występowania naturalnych formacji roślinnych, upadek małych, indywidualnych gospodarstw rolnych, monokultura stosowana na plantacjach prowadzi do wyjałowienia gleb. Za wymienienie: korzyści... 1 p. zagrożeń... 1 p. 1 korzyści i 1 zagrożenia... 1 p. 7. Ocena: Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego charakteryzuje się kraj A. Uzasadnienie: rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB, ponieważ ceny płodów rolnych są niskie, niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ w tym kraju jest wysoka mechanizacja. Za sformułowanie oceny... 1 p. Za podanie 1 argumentu... 1 p. 8. Indie dt/1 ha Argentyna 40 dt/1 ha Wielka Brytania 7 dt/1 ha (+/ 1 dt) Za dokonanie: obliczeń... 1 p. obliczeń... p. 65
9. zróżnicowanie żyzności gleb, występowanie różnych typów gospodarki rolnej, zróżnicowany poziom intensyfikacji rolnictwa (nawożenie, mechanizacja), zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów, różna wielkość powierzchni użytków rolnych. Za podanie 1 przyczyny... 1 p. 10. Wymagania klimatyczne: klimat gorący i wilgotny, Wymagania glebowe: gleby o średniej żyzności (np.: czerwonoziemy, żółtoziemy, czerwone i żółte gleby ferralitowe), zasobne w wodę. Uprawa: trzcina cukrowa Za scharakteryzowanie: wymagań klimatycznych... 1 p. wymagań glebowych... 1 p. Za podanie nazwy rośliny... 1 p. 11. osłabienie organizmu człowieka w wyniku niedożywienia, brak dostępu do środków higieny, niewielki dostęp do czystej wody, słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali), trudności w upowszechnianiu szczepień ochronnych, przeludnienie. przyczyn... 1 p. 4 przyczyn... p. 1. Przykładowe czynniki: długa linia brzegowa, dostęp do morza, występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb, duża liczba ludności. Za podanie 1 czynnika... 1 p. Region Zachodnioeuropejski Region Południowoazjatycki intensywne intensywne 1. wysoki pszenica, buraki cukrowe, słonecznik niski ryż, trzcina cukrowa, soja, bawełna, herbata Za 1 poprawnie wypełniony wiersz... 1 p. 5 hodowla bydła i trzody chlewnej hodowla bydła wysoki niski 14. Przykładowe korzyści dla środowiska przyrodniczego: nie ubywa powierzchni lasów, nie wzrasta zagrożenie powodziowe, zachowane zostają siedliska zwierząt, poprawia się stan zdrowotny lasów, Przykładowe korzyści dla gospodarki kraju: wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu, nie ubywa zasobów runa leśnego pozyskiwanego w lasach, na terenach leśnych może rozwijać się rekreacja i turystyka. Za wymienienie korzyści: dla środowiska przyrodniczego 1 p. dla gospodarki... 1 p. z różnych podpunktów... 1 p. 66
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu Rolnictwo świata Zakres rozszerzony. Grupa B Nr zad. Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia Maks. liczba punktów 1. c), d) Za wybór prawidłowych zdań.. 1 p. 1. Przykładowe odpowiedzi: Obszar A: sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to obszar nizinny, niekorzystny, zbyt wilgotny, wybitnie równikowy klimat, intensywne opady powodują jałowienie gleb, mało żyzne czerwone i żółte gleby ferralitowe. Obszar B: nizinne ukształtowanie powierzchni, monsunowa odmiana klimatu, w półroczu letnim występuje duża ilość opadów, duży udział żyznych gleb aluwialnych i wytworzonych na lessach. Za omówienie czynników 1 obszaru... 1 p. (uczeń powinien odnieść się do przynajmniej dwóch cech środowiska przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.). Obszar B Uzasadnienie: duże zasoby pracy, wyższy poziom kultury rolnej, ma żyźniejsze gleby, występuje korzystny klimat monsunowy, w którym równocześnie występują wysokie temperatury i duże opady. Za poprawny wybór obszaru... 1 p. argumentów... 1 p. argumentów... p. 4. A. Kolejno od góry: Niemcy, Rosja, Kanada. B. zróżnicowany poziom rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżnicowane typy gospodarki rolnej, różny udział powierzchni użytków rolnych. Za poprawne wykonanie polecenia: A... 1 p. B... p. 5. a), b) Za poprawny wybór cech... 1 p. 1 6. Przykładowe korzyści: duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży, rozwój przemysłu wytwarzającego środki produkcji dla rolnictwa (maszyny, nawozy mineralne, środki ochrony roślin), rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych. Przykładowe zagrożenia: degradacja gleb, nadprodukcja płodów rolnych, co może prowadzić do spadku ich cen i zmniejszenia zysków rolników, spadek zatrudnienia w rolnictwie i możliwy wzrost bezrobocia. Za wymienienie: korzyści... 1 p. zagrożeń... 1 p. 1 korzyści i 1 zagrożenia... 1 p. 7. Ocena: Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego charakteryzuje się kraj A. Uzasadnienie: rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB, ponieważ ceny płodów rolnych są niskie, niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ w tym kraju jest wysoka mechanizacja. Za sformułowanie oceny... 1 p. Za podanie 1 argumentu... 1 p. 67
8. Nigeria 10,5 dt/1 ha Australia 0, dt/1 ha Niemcy 67 dt/1 ha (+/ 1 dt) Za dokonanie: obliczeń... 1 p. obliczeń... p. 9. zróżnicowanie żyzności gleb, występowanie różnych typów gospodarki rolnej, zróżnicowany poziom intensyfikacji rolnictwa (nawożenie, mechanizacja), zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów, różna wielkość powierzchni użytków rolnych. Za podanie 1 przyczyny... 1 p. 10. Wymagania klimatyczne: klimat umiarkowany ciepły (morski, przejściowy i kontynentalny) i podzwrotnikowy. Wymagania glebowe: gleby o dużej żyzności (np.: czarnoziemy, brunatne, cynamonowe). Uprawa: burak cukrowy Za scharakteryzowanie: wymagań klimatycznych... 1 p. wymagań glebowych... 1 p. Za podanie nazwy rośliny... 1 p. 11. słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali), niski poziom wykształcenia i brak wiedzy na temat dróg przenoszenia się wirusa, brak dostępu do środków antykoncepcyjnych, przeludnienie, obyczaje i obrzędy. przyczyn... 1 p. 4 przyczyn... p. 1. Przykładowe czynniki: długa linia brzegowa, dostęp do morza, występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb, duża liczba ludności. Za podanie 1 czynnika... 1 p. Region Północnoamerykański Region Północnoafrykańsko- -zachodnioazjatycki ekstensywne ekstensywne 1. wysoki pszenica, kukurydza, soja, buraki cukrowe niski pszenica, bawełna, proso i sorgo, rośliny strączkowe, ryż Za 1 poprawnie wypełniony wiersz... 1 p. 5 hodowla bydła i trzody chlewnej hodowla owiec wysoki niski 14. Przykładowe skutki dla środowiska przyrodniczego: ubywa powierzchni lasów, wzrasta zagrożenie powodziowe, zniszczone zostają siedliska zwierząt, zmniejsza się zawartość tlenu w powietrzu, Przykładowe skutki dla gospodarki kraju: wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu, wzrost dochodów z eksportu drewna, obszary wylesione przekształcane są na użytki rolne, tereny osadnicze i przemysłowe. Za wymienienie skutków: dla środowiska przyrodniczego 1 p. dla gospodarki... 1 p. z różnych podpunktów... 1 p. 68