Rehabilitacja Porady muzycznedla dorosłych 1
2
Rozwój implantów ślimakowych w ciągu minionych 30 lat umożliwił wielu osobom z głębokim niedosłuchem ponowne rozumienie mowy i to bez większych trudności. Większość osób dorosłych z implantem ślimakowym nie ma problemów ze skutecznym porozumiewaniem się przy rozmowach indywidualnych, w małych grupach, a nawet przez telefon. Najczęściej dorośli informują, że mowa brzmi dla nich czysto i naturalnie, ale dla wielu osób pewna sfera nadal jest problemem: muzyka nie brzmi tak dobrze jak ta, którą zapamiętali z przeszłości. Niniejsza ulotka została opracowana jako pomoc dla użytkowników implantów ślimakowych, aby ponownie mogli słuchać muzyki z przyjemnością. Nie istnieje magiczny wzór ani ścisły zespół reguł, których należy przestrzegać, ale mamy kilka wskazówek i porad pomagających w kontaktach z muzyką. Zacznijmy od rzeczy znanych Czy przychodzi Wam do głowy piosenka, którą dobrze znacie? Piosenka, która jest Wam tak bliska, że jak się skupicie, to słyszycie ją w głowie? Często są to piosenki z czasów młodości, gdy byliśmy w stanie z łatwością zapamiętać słowa i melodie wielu utworów. Następnym krokiem jest odnalezienie nagrania tej właśnie piosenki. Jeśli nie mamy płyty ani kasety z tą melodią, ale mamy dostęp do Internetu, to możemy poszukać jej na YouTube (www.youtube.com). Innym wyjściem jest sprawdzenie w pobliskiej bibliotece, czy dysponuje takim nagraniem. Usiądźmy wygodnie w spokojnym miejscu i przesłuchajmy wybraną melodię kilka razy. I jak brzmi? Czy tak, jak ją pamiętamy? I być może najważniejsze pytanie: Podoba się? Można poeksperymentować z głośnością i sprawdzić, czy ma to jakiś wpływ na jakość dźwięku. Warto pamiętać, że odbiór muzyki prawdopodobnie poprawi się w miarę ćwiczeń. Odrobina wytrwałości na początku może przynieść sporo korzyści w dłuższym okresie. Jeżeli mamy problem ze zrozumieniem słów piosenki, to warto zaopatrzyć się w tekst. Niekiedy okazuje się, że tekst piosenki zapamiętaliśmy nie tak dokładnie, jak nam się wydawało! Teksty piosenek można najczęściej odnaleźć w Internecie. Wystarczy wpisać kilka pierwszych słów w wyszukiwarkę Google (www.google.com) lub jakąkolwiek inną i sprawdzić, czy możliwy jest dostęp do poszukiwanego tekstu. 3
Im prościej tym lepiej Na początek dobrze jest ograniczyć wybór utworów do muzyki z prostą aranżacją i jednym, wyraźnie brzmiącym głosem. Wielu użytkowników implantów ślimakowych wskazuje wczesne piosenki Johnny Casha, np. I Walk the Line oraz Ring of Fire, jako brzmiące bardzo naturalnie i łatwe w odbiorze. Utwory, które już we wczesnym okresie po implantowaniu nadają się do słuchania, charakteryzują się następującymi cechami: ograniczona liczba instrumentów (często tylko gitara i perkusja), wyraźny rytm, barytonowy głos Johnny Casha oraz sposób śpiewania, który bardzo przypomina mówienie. Jeżeli ktoś woli muzykę instrumentalną, to może poszukać znanych utworów na instrument solo lub niewielki zespół instrumentów. YouTube jest i w tym przypadku dobrym miejscem poszukiwań. Wystarczy podać prosty opis, czego chcielibyśmy posłuchać fortepian solo, fortepian i skrzypce, gitara solo itd. - i zobaczyć, co nam YouTube zaproponuje. Czy są jakieś znane nam utwory? Czy znajdziemy rodzaje i style muzyczne, które lubimy, np. bluegrass, string bands, indie rock itp.? Jeżeli tak, trzeba wpisać nazwę i zobaczyć, co uzyskamy. 4
Odtwarzanie ulubionych melodii Można też zobaczyć, co YouTube oferuje z repertuaru naszych ulubionych wykonawców. Może to być dowolny artysta, np. Elvis Presley, Elvis Costello, albo Duffy, na pewno coś się znajdzie. Spośród proponowanych utworów najlepiej wybrać te, które lubimy najbardziej. Niektóre klipy video zawierają słowa piosenek. Może to być pomocne przy słuchaniu i śledzeniu utworu. Odbiór audiowizualny Jedną z olbrzymich zalet nagrań na portalu YouTube jest fakt, że dają one możliwość nie tylko słuchania muzyki, ale i oglądania, jak wykonują ją artyści. Wiemy dobrze jak bardzo ważne jest patrzenie (np. czytanie z ust) dla rozumienia mowy. Podobnie jest z poprawą odbioru muzyki. Możliwość obserwowania ust śpiewającego piosenkarza ułatwia rozumienie tekstu, a to z kolei nieco poprawia sytuację akustyczną słuchacza. Podobnie, obserwowanie rąk pianisty na klawiaturze może być pomocą i wskazówką dla słuchacza, ułatwiając odbiór muzyki. Otoczenie akustyczne Warto sobie zadać pytanie: Kiedy mowa jest najłatwiejsza do zrozumienia? Dla znakomitej większości użytkowników implantów ślimakowych odpowiedź brzmi: W cichym, spokojnym otoczeniu, gdy nie występuje pogłos. Ta sama sytuacja dotyczy muzyki. Największą przyjemność sprawia słuchanie muzyki w pomieszczeniach wolnych od hałasu w tle i dużego pogłosu. 5
Urządzenia odtwarzające Urządzenia odtwarzające wysokiej jakości zapewniają najlepsze wrażenia przy słuchaniu muzyki. Jednakże przed zakupem nowych urządzeń trzeba koniecznie sprawdzić, czym już dysponujemy. Jeżeli jakość dźwięku wydaje się nam niewystarczająca, można poprosić kogoś z przyjaciół lub członków rodziny dysponujących prawidłowym słuchem o wyrażenie opinii. Jak oceniają jakość dźwięku? Jeśli osoba taka stwierdzi, że jakość nie jest dostateczna, to należy wypróbować inne posiadane urządzenia odtwarzające lub pomyśleć o zakupie lepszego sprzętu. Popularne ipody, odtwarzacze MP3 lub przenośne odtwarzacze płyt kompaktowych mogą być dobrym źródłem dźwięku przy słuchaniu muzyki, gdy słuchawki umieścimy nad mikrofonem (-ami) procesora (-ów) dźwięku, albo podłączymy bezpośrednio do wejścia audio. Przy słuchaniu muzyki za pośrednictwem komputera należy pamiętać, że wbudowane głośniki prawie zawsze dostarczają dźwięk słabej jakości. Warto postarać się, aby zewnętrzne głośniki były przyzwoitej jakości. Można też do komputera podłączyć słuchawki lub wykorzystać bezpośrednie do wejścia audio procesora. Również w tym przypadku dobrze jest skorzystać z pomocy członka rodziny lub przyjaciela dla oceny, czy dźwięk jest wystarczająco dobry. Gra na instrumencie Osoby, które grały kiedyś na jakimś instrumencie powinny poeksperymentować i sprawdzić, jak instrument ten brzmi przez implant ślimakowy. Nie trzeba być zawodowym muzykiem, by cieszyć się graniem na instrumencie. Może to dostarczyć wielu informacji pomocnych na drodze ku lepszemu odbiorowi muzyki. Jeżeli nie gramy na żadnym instrumencie, możemy próbować klaskać lub stukać w rytm melodii. Jeśli ktoś w rodzinie lub otoczeniu muzykuje, poprośmy go o zagranie dla nas kilku prostych melodii. Gdy wiemy, jaki utwór jest prezentowany i widzimy wykonawcę, może nam być łatwiej wsłuchać się w melodię. 6
To mi się nie podoba! Nie powinniśmy oczekiwać, że wszystko będzie nam się podobało, szczególnie gdy dopiero zaczynamy regularnie słuchać muzyki. Wszyscy mamy jakieś muzyczne upodobania oraz antypatie i nie byłoby rozsądnie spodziewać się, że wszystko będzie dla nas od razu brzmiało ładnie. Najlepiej wybrać muzykę, której słuchamy z przyjemnością, a potem stopniowo poszerzać krąg zainteresowań muzycznych. Może to potrwać jakiś czas, ale wysiłek się opłaca. Ćwiczyć, ćwiczyć i jeszcze raz ćwiczyć! Ćwiczenie jest kluczem do lepszego odbioru muzyki. Im więcej czasu poświęcimy na ćwiczenie słuchania muzyki, tym lepiej będzie ona brzmiała. Wytrwałość i ćwiczenia otwierają drogę do lepszej umiejętności słuchania. Kilka źródeł muzyki Noise Carriers ( Nośniki dźwięków ) to zestaw CD i DVD prezentujący utwór napisany dla użytkowników implantów ślimakowych (na bazie współczesnych badań) przez szkockiego kompozytora Olivera Searle. Płyty są do nabycia w miejscowym przedstawicielstwie firmy MED-EL. Dr Mark Ross napisał bardzo interesujący cykl artykułów pt. Listening to music with a cochlear implant ( Słuchanie muzyki przy pomocy implantu ślimakowego ), w którym opisuje własne doświadczenia muzyczne jako użytkownik implantu ślimakowego. Części 1-4 dostępne są na stronie internetowej: www.hearinglossweb.com/tech/ci/music/ross.htm 7
MED-EL GmbH Niederlassung Wien office@at.medel.com MED-EL UK Head Office office@medel.co.uk MED-EL China Office office@medel.net.cn MED-EL Deutschland GmbH office@medel.de MED-EL UK London Office office@medel.co.uk MED-EL Thailand office@th.medel.com MED-EL Deutschland GmbH Büro Berlin office-berlin@medel.de MED-EL Deutschland GmbH Office Helsinki office@fi.medel.com MED-EL Unità Locale Italiana ufficio.italia@medel.com VIBRANT MED-EL Hearing Technology France office@fr.medel.com MED-EL Corporation, USA implants@medelus.com MED-EL Latino America S.R.L. medel@ar.medel.com MED-EL Colombia S.A.S. Office-Colombia@medel.com MED-EL Mexico Office-Mexico@medel.com MED-EL Middle East FZE office@ae.medel.com MED-EL Malaysia office@my.medel.com MED-EL Singapore office@sg.medel.com MED-EL Indonesia office@id.medel.com MED-EL Korea office@kr.medel.com MED-EL Vietnam office@vn.medel.com MED-EL BE office@be.medel.com MED-EL India Private Ltd implants@medel.in MED-EL Japan Co., Ltd info@medel.co.jp MED-EL GmbH Sucursal España office@es.medel.com MED-EL GmbH Sucursal em Portugal office@pt.medel.com MED-EL UK Ltd MED-EL Hong Kong Asia Pacific Headquarters office@hk.medel.com MED-EL Philippines HQ office@ph.medel.com MED-EL Liaison Office Australasia office@au.medel.com MED-EL Medical Electronics Fürstenweg 77a 6020 Innsbruck, Austria office@medel.com medel.com 8 24252 2.0