ZASTOSOWANIE METODY SIG W OCENIE PRZYDATNOŚCI TERENÓW POROLNYCH DO HODOWLI LASU

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM LXII NR 4 WARSZAWA 2011: 173-181 TOMASZ WANIC, EWA BŁOŃSKA ZASTOSOWANIE METODY SIG W OCENIE PRZYDATNOŚCI TERENÓW POROLNYCH DO HODOWLI LASU APPLICATION OF SIG METHOD IN THE ASSESMENT OF USEFULNESS FOR SILVICULTURE OF FARMS ABANDONED LANDS Katedra Gleboznawstwa Leśnego, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Abstract: The paper is an attempt to evaluate and compare the Trophic Soil Index (SIG) with agriculture classification o f cultivated land in the site evaluation of formerly arable lands planned for afforestation. Potential forest site types were compared as defined by soil classes according to the guidelines o f the Forestation Regulations and SIG. In 18 out o f 20 cases, site analysis of the forest according to the agriculture classes and SIG index are not identical. Defining soil trophism according to SIG reflects much better their forest site-creating feature. The method proposed in Forestation Regulations based on agriculture classification o f arable land is too schematic and with low value for the diagnosis o f forest site types. Słowa kluczowe: typy siedliskowe lasu, siedliskowy indeks glebowy, bonitacja gleb, zalesianie. Key words: types of forest sites, trophic soil index, soil evaluation class, afforestation. WSTĘP Polska jest krajem o stosunkowo niskiej lesistości. Przyczyn takiego stanu jest wiele, a jedną z najistotniejszych jest utrzymujący się przez wieki, aż do niedawna, wybitnie rolniczy charakter gospodarki. Podstawowym celem zalesień jest inicjowanie produkcji leśnej na gruntach dotąd użytkowanych rolniczo, co prowadzi nie tylko do ilościowego zwiększenia powierzchni lasów w Polsce, ale też przyczynia się do wzmocnienia ekologicznej stabilności obszarów leśnych przez zmniejszenie fragmentacji ich kompleksów. Formalną podstawą prac zalesieniowych w Polsce jest Krajowy program zwiększania lesistości, przyjęty przez Radę Ministrów 23 czerwca 1995 roku, przewidujący wzrost lesistości do 30% w 2020 r. i 33% w roku 2050. Celowość zwiększania lesistości uzasadniają: hydrologiczna funkcja lasu przejawiająca się poprawą niekorzystnego bilansu wodnego kraju i łagodzeniem ekstremalnych przepływów wód powierzchniowych, ochrona przed erozją gleb, przeciwdziałanie stepowieniu, przeciwdziałanie skutkom efektu cieplarnianego, zmniejszenie tempa eutrofizacji wód, zachowanie różnorodności biologicz

174 T. Wanic, E. Błońska nej, zaspokajanie potrzeb społecznych w zakresie wypoczynku, poprawa warunków życia na terenach zdegradowanych [Łonkiewicz 1998]. Do oceny potencjalnego typu siedliskowego lasu w zalesieniach gruntów porolnych wykorzystuje się na ogół klasy bonitacyjne, co jest zgodne z Zasadami Hodowli Lasu [2003]. Proste kojarzenie klas bonitacyjnych z typami siedliskowymi lasu może prowadzić do niewłaściwej oceny produkcyjności. Wydaje się więc, że ujawnienie pełnego potencjału gleb w warunkach produkcji leśnej, umożliwia jedynie nowe rozpoznanie glebowo-siedliskowe [Gałązka 2001, 2004]. Dla przejmowanych do zalesień gruntów porolnych, pozostających pod wpływem skażeń przemysłowych zaproponowane zostały odrębne kryteria oceny gleb [Zwoliński 2002]. Celem pracy była weryfikacja możliwości zastosowania bonitacyjnej klasyfikacji gruntów w ocenie przydatności do hodowli lasu użytków rolnych, przeznaczonych do zalesienia. Porównano potencjalne typy siedliskowe lasu ustalone na podstawie klas bonitacyjnych i Siedliskowego Indeksu Glebowego (SIG). MATERIAŁY I METODY Do badań wytypowano 20 powierzchni badawczych przeznaczonych do zalesień, zlokalizowanych w VI Małopolskiej Krainie przyrodniczo-leśnej na terenie Nadleśnictw: Włoszczowa, Chmielnik i Kielce oraz w V Śląskiej Krainie na terenie Nadleśnictw: Brzeg i Prudnik. Gleby zostały zaklasyfikowane do klas bonitacyjnych od IIIB do VI, i dotychczas były użytkowane jako grunty orne i użytki zielone. Na każdej powierzchni badawczej wykonano szczegółowy opis profilu glebowego, z każdego poziomu genetycznego pobrano próbki do analiz podstawowych właściwości gleb. W próbkach tych oznaczono: skład granulometryczny metodą areometryczną Bouyoucosa-Casagrande a w modyfikacji Prószyńskiego i określono grupy granulometryczne wg PTG-2008 i PTG-1976; ph gleby metodąpotencjometrycznąw H20 i IM KC1; kwasowość hydrolityczną metodą Kappena; zawartość azotu ogólnego i zawartość węgla z wykorzystaniem aparatu LECO, z wyliczeniem stosunku C/N; zawartość kationów zasadowych w 1 M octanie amonu z obliczeniem stopnia nasycenia gleb kationami o charakterze zasadowym. Do oznaczenia aktywności enzymatycznej gleb z poziomów A pobrano próbki o naturalnym uwilgotnieniu, które stanowiły próbkę zbiorczą z gleby odkrywki oraz z 4 punktów wokół odkrywki. Aktywność dehydrogenaz oznaczono metodą Lenharda według procedury Casidy i in., wyrażając ich aktywność w miligramach trójfenyloformazanu (TFF) na 100 g gleby w ciągu 24 godzin. Aktywność ureazy oznaczono metodą Tabatabai i Bremnera [Alef, Nannipieri 1995], wyrażając ją w LigN-NH4 na 1 g gleby w ciągu 2 godzin. Na wytypowanych powierzchniach, zgodnie z Klasyfikacją Gleb Leśnych Polski [2000] zaklasyfikowano poszczególne gleby do siedmiu typów gleb: rdzawych, opadowoglejowych, gruntowoglej owych, brunatnych, płowych, rędzin i murszowych. Gleby wytworzyły się z piasków rzecznych tarasów plejstoceńskich, piasków zwałowych, lessów, glin zwałowych i piasków wodnolodowcowych (tab. 2). Omawiane gleby nie należą do silnie szkieletowych i nie są zlokalizowane na silnie nachylonych stokach, co mogłoby utrudniać produkcję rolną. Dla poszczególnych powierzchni został ustalony typ siedliskowy lasu zgodnie z Zasadami Hodowli Lasu [2003]. Wykorzystując wyniki analiz laboratoryjnych, został ponadto wyliczony Siedliskowy Indeks Glebowy SIG [Brożek i in., 2011].

Zastosowanie metody SIG w ocenie przydatności terenów porolnych 175 WYNIKI I DYSKUSJA Na podstawie klas bonitacyjnych gleb ustalono potencjalny typ siedliskowy lasu, w którym: VI klasie bonitacyjnej odpowiada siedlisko boru (B), V klasie - bór mieszany (BM), IV klasie - las mieszany (LM) i III klasie bonitacji przyporządkowano potencjalne siedlisko lasu (L). Wśród powierzchni wytypowanych do badań dominowała V i VI klasa bonitacji (tab. 2). Potencjalny typ siedliskowy lasu dla tych powierzchni to bór i bór mieszany. Wykorzystując właściwości fizykochemiczne badanych gleb (tab. 1) wyliczono Siedliskowy Indeks Glebowy, który mieścił się w zakresie od 24 do 39. Uzyskane wartości indeksu SIG odpowiadają lasom mieszanym i lasom. Typy siedliskowe lasu ustalone na podstawie klas bonitacyjnych nie są więc zgodne z diagnozami ustalonymi na podstawie siedliskowego indeksu glebowego SIG. Właściwości fizykochemiczne gleb kwalifikują je do odmiany mezo- i eutroficznej. Gleby charakteryzują się wysokim wy syceniem kationami zasadowymi, wysokim ph. Wąski stosunek C/N świadczy o sprawnym rozkładzie materii organicznej. Według bonitacji gleby na powierzchni Nor Z ll potencjalnym typem siedliskowym lasu jest bór (B), a według indeksu SIG - las (L). Glebę na tej powierzchni zdiagnozowano jako płową właściwą z wysokim wy syceniem kompleksu kationami zasadowymi, z ph powyżej 5,0 w H20. Właściwości gleby wskazują na żyzne siedlisko o dużym potencjale produkcyjnym, diagnoza według klasy bonitacyjnej jest zaniżona. Podobna sytuacja dotyczy powierzchni Nor Z1 i Nor Z3, gdzie według bonitacji określono typ siedliskowy jako bór, a według indeksu SIG jest to siedlisko lasu mieszanego. Gleby w obu przypadkach zostały określone jako rdzawe właściwe. Na powierzchniach Nor Z9, Nor Z10 i Nor Z20 występują gleby brunatne, które są typowe dla siedlisk lasowych. Eutroficzny charakter tych gleb potwierdza wysokie wysycenie kompleksu kationami zasadowymi, duży procentowy udział frakcji pyłu i iłu, wąski stosunek C/N świadczy o sprawnym rozkładzie materii organicznej. Podobnie, jak w przypadku wcześniej opisanych powierzchni, diagnozy według bonitacji gleb i indeksu SIG nie są zgodne. Według bonitacji potencjalnym siedliskiem jest bór (B), a według SIG - siedlisko lasu (L). Aktywność dehydrogenaz i ureazy była zróżnicowana w obrębie badanych powierzchni, co świadczy o zróżnicowanej aktywności biologicznej, która jest wypadkową licznych procesów chemicznych i biologicznych zachodzących w glebie. Aktywność enzymatyczna wyraźnie różnicuje typy i podtypy gleb. Najwyższą aktywność wykazały gleby brunatne i gleba płowa, najniższą gleba rdzawa właściwa i opadowoglejowa właściwa (tab. 1). Według wielu autorów [Dick 1997; Trasar-Cepeda i in. 1998] aktywność enzymatyczna może być używana do badania procesów biochemicznych w glebie i oceny jakości gleby. Przy ocenie właściwości gruntów poddanych długotrwałemu użytkowaniu rolniczemu, wielu autorów zwraca uwagę na ich specyfikę, wymieniając m.in.: brak charakterystycznego dla gleb leśnych kompleksu fauny glebowej, kolonizującej zalesiane tereny dopiero po 20-45 latach; brak warunków dla rozwoju mikroflory grzybowej niezbędnej dla funkcjonowania lasu, niższą kwasowość gleb porolnych oraz węższy stosunek węgla do azotu (C/N < 12), częstą obecność wykształconej wskutek mechanicznej uprawy warstwy płużnej o zwiększonej gęstości objętościowej (D > 1,9 g/cm3), która może wywoływać odpowierzchniowe oglejenie, sporą zawartość związków pokarmowych dla roślin, jako pozostałość po systematycznym nawożeniu [Tuszyński 1990, Szujecki 1990, Marcinek, Komisarek 2004].

TABELA 1. W łaściwości bio-fizyko-chemiczne badanych gleb TABLE 1. Biochemical and physicochemical properties o f soils Numer profilu Number o f plots Głębokość Depth cm Poziom Horizon Grupa granubmetryczna Texture classes PTG 2008 ph h 2o ph KC1 Y S T V% C N C/N Aktywność enzymatyczna Enzyme activity PTG 1976 cmol(+)xkgfl % ureazy urease NorZl 0-35 A ps PSg 7,2 6,9 1,7 6 7,7 78 0,86 0,07 12 4,55 1,98 35-70 Bv Pi Pl 5,5 4,2 1,6 0,8 2,4 33 70-110 Coxgg Pi Pl 5,4 4,1 1,9 1,6 3,6 46 110-130 Cgg pl Pl 6,8 5,4 0,4 1 1,4 74 <130 HCgg SP gl 8,2 7,4 0,3 11,3 11,7 97 NorZ2 0-20 A Pg Pgl 7,3 6,7 1,9 7,8 9,6 81 1,51 0,14 11 6,41 15,24 20-50 Gor Pl Pl 6,3 4,9 0,7 0,7 1,4 52 <50 CGr Pl Pl 5,9 4,6 0,4 0,5 0,9 59 NorZ3 0-25 A ps PSg 6 4,8 4,2 1,8 6 30 1,21 0,1 13 3,54 3,91 25-60 Bv pl PSg 5,5 4,4 1,9 0,5 2,4 20 60-150 BC Pl Pl 5,4 4,5 0,9 0,1 1 6 <150 C Pl Pl 5,2 4,4 1,1 0,1 1,2 7 dehydrogenaz dehydrogenase 176 I Wanic, E. Błońska NorZ4 0-35 A Pg Pgl 6,5 5,9 3,1 4,6 7,6 60 1,74 0,14 12 15,5 7,88 35-75 Bbr Pg PSg 5,2 4,1 1,5 0,4 1,9 21 75-150 Ccagg pyg Pi 8 7,2 0,4 23,1 23,5 98 <150 CcaG pyg pz 8,4 7,4 0,3 10 10,3 97 NorZ5 0-20 A gi gl 5,8 5,1 4,9 10 14,9 67 1,76 0,15 12 4,53 6,96 20-40 BCca gi gc 6,6 6,3 2,1 32,8 34,9 94 40-100 Cca gi gc 7,8 7,1 0,5 32,5 33 99 <100 Cca gi gś 8 7,4 0,4 26,6 27,1 98 NorZ6 0-28 A pg Pgl 5,4 4 5,1 1,7 6,8 25 1,27 0,09 15 7,43 19,03 28-40 GrC gp gl 4,8 4 3,8 1,7 5,4 30 40-100 GoxC gpi gś 4,7 3,7 8,7 5,6 14,3 39

cd. tabeli 1 - table 1 continued NorZ7 0-20 A Pg pgi 5,3 4,2 6 1,1 7,1 16 1,47 0,11 14 3,59 5,95 20-50 B Pg pgi 5,3 4,3 1,7 0,7 2,3 28 50-100 IIGC gp gi 5,3 3,9 2 2,9 5 59 <100 IIGC gl gi 5,2 3,7 2,8 7 9,8 72 NorZ8 0-28 Ap pyg gśp 6,4 4,6 2 5,6 7,6 74 0,95 0,1 10 3,55 16,31 28-70 Bg gz gśp 6,4 5,3 2,1 7,7 9,7 79 70-120 BC pyg pi 6,2 4,3 2,3 8,6 10,9 79 120-150 C pyi pi 6,1 4,3 2 8,4 10,4 81 NorZ9 0-11 A pyg gśp 6,4 5,4 2,6 6,1 8,6 70 1,03 0,1 10 6,37 18,48 11-55 ABbr pyg gśp 6,3 5,1 1,8 4,6 6,4 72 55-120 Bbr pyi ip 6,7 4,9 1,7 9,4 11,1 85 120-150 BC pyg gśp 6,3 4,7 1,8 8,7 10,4 83 NorZlO 10-hit A pyg pi 4,9 3,9 13,3 5,3 18,5 28 4,57 0,35 13 8,9 68,8 20-paź BbrA pyg gśp 4,9 3,8 8,4 2,3 10,7 21 20-42 BbrC pyg gśp 5,3 4,2 4,4 3,6 8 45 42-85 CB gp gś 5,4 3,8 4,4 9,5 13,9 68 85-110 C gi gś 5,9 3,9 3 11,1 14,1 79 N orzll 0-9 A pyg gsp 6,4 5,7 6,8 13,4 20,1 66 4,92 0,38 13 8,18 52,88 9-22 AE pyg gsp 5,9 4,4 5,7 6,2 11,9 52 22-45 Eet pyg ip 5,9 4,1 3,3 5,2 8,5 61 45-70 Bt pyi gc 4,8 3,6 7,3 8,4 15,7 54 70-105 CB gi gl 5 3,5 5,3 6,9 12,2 57 105-130 C gi gsp 5,3 3,8 4 9,9 14 71 NorZ12 0-34 A gp gl 5,8 4,5 4,3 2,8 7,1 39 1,12 0,09 13 3,58 4,09 34-60 Bgr gp gfc 6,3 4,8 1,2 1,8 3,1 60 60-85 Bgro pg Pgm 5,8 4,4 1,3 1,4 2,7 53 85-130 Bgor gp gl 5 3,8 2,8 4,3 7 61 130-150 C gp pgmp 4,9 3,8 2,4 4,4 6,9 65 Zastosowanie metody SIG w ocenie przydatności terenów porolnych... 177

cd. tabeli 1 - table 1 continued NorZ13 0-22 Ap gp gl 5 4 3,8 1,4 5,2 27 0,7 0,07 10 3,42 2,66 22-60 Bv Pg Pgl 5,6 4,1 1,8 1,9 3,7 52 60-100 CB Pl Pl 5,4 4,4 0,8 0,6 1,4 46 100-140 C Pl Pl 5,8 4,4 0,6 0,4 1 36 140-170 C Pl Pl 6,5 5,7 0,5 0,5 1 52 NorZM 0-26 Ap gp gs 5,8 4,6 4,2 4,8 9,1 53 1,13 0,11 11 3,58 4,19 26-81 Ggor gz gc 5,4 4 2,9 7,6 10,5 72 81-140 Ggro gl gs 5,1 3,9 2,7 7,6 10,2 74 NorZ15 0-23 Ap pyi Pi 6,5 5,5 2 7,3 9,3 78 0,81 0,09 9 3,13 6,01 23-50 Bbr pyg gsp 6,2 4,7 1,8 12,7 14,5 87 50-105 BC gz gc 5,4 3,9 2,5 4,4 6,9 63 105-150 C gz pz 4,6 3,4 6,2 5,7 12 48 NorZló 0-20 A n.o. ao. 5,4 4,7 30,7 32,6 63,3 51 25,46 1,65 15 11,7 15,33 20-85 CA pi Pl 5,7 5,3 1,2 1,4 2,6 53 85-120 C p> Pl 6,4 5,4 0,8 1 1,8 54 NorZ17 0-22 M ao. ao. 5,3 4,6 24,4 15,8 40,1 39 11,02 0,7 16 6,08 92,9 22-70 CAgg Pl Pl 6,2 5,2 1,5 1,4 3 48 70-120 Cgg Pl Pl 6,2 5,2 0,8 0,8 1,6 50 NorZ18 0-25 Ap Pg PSg 5,7 4,7 3 1,5 4,5 33 0,73 0,05 14 5,03 5,34 25-50 Gg gp pgm 5,1 4,1 1,9 1,4 3,3 43 50-120 IIGg gpi gs 4,8 3,6 4,9 9 13,9 65 <120 IlCGg gl gl 5,2 3,7 3,1 7,2 10,3 70 NorZ19 0-45 Amup ps PSg 6,9 6,6 2,5 12 14,5 83 2,18 0,17 13 4,69 102,79 45-80 Arnu Pl Pl 7,5 6,9 0,8 2,7 3,6 76 80-120 BC Pl Pl 7,5 6,9 0,6 1,3 2 68 <120 CGr Pl Pl 7,4 6,7 0,5 0,6 1,1 56 178 T. Wanic, E. Błońska

cd. tabeli 1- table 1 continued NorZ20 0-20 Ap Pg Pgfc> 6,3 5,3 2,4 4,6 7 66 0,69 0,08 9 5,5 10,8 20-50 ABbr gp pglp 6,5 5,3 1,3 4,3 5,5 77 50-70 Bbr gpi glp 6,7 4,9 1,5 15,5 17 91 70-120 BC Pg pz 6,8 5,1 1 7,7 8,7 89 <120 C Pg pz 6,8 5,3 0,9 7 7,9 89 Aktywność ureazy - urease activity ngn-nh^/lg*1^ 1, aktywność dehydrogenaz - dehydrogenase activity mg TFF/100g 1/24h 1, S - sum a zasadowych kationów wymiennych, T - całkowita pojemność sorpcyjna, V - stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi, Y - kwasowość hydrolityczna. S - sum o f exchangeable bases, T - hydrolytic sorption capacity, V - base saturation, Y - hydrolytic acidity. Grupa granulometryczna: pg - piasek gliniasty, gpi - glina piaszczysto-ilasta, gp - glina piaszczysta, gz - glina zwykła, gl - glina lekka, pi - piasek luźny, pyi - pył ilasty, ps - piasek słabogliniasty, pyg - pył gliniasty, gi - glina ilasta; psg - piasek słabogliniasty, pl - piasek luźny, gl - glina lekka, pgl - piasek gliniasty lekki, pi - pył ilasty, pz - pył zwykły, gc - glina ciężka, gś - glina średnia, gśp - glina średnia pylasta, ip - ił pylasty, glp - glina lekka pylasta, pgm - piasek gliniasty mocny, pgmp - piasek gliniasty mocny pylasty, pglp - piasek gliniasty lekki pylasty. Textural classes: pg - loamy sand, gpi - sandy clay loam, gp - sandy loam, gz - loam, gl - sandy loam, pl - sand, pyi - silt loam, ps - sand, pyg silt loam, gi - clay loam; psg - loamy sand, pl - sand, gl - sandy loam, pgl - loamy sand, pi - silt loam, pz - silt, gc - clay loam, gś - sandy clay loam, gśp - loam, ip - silt loam, glp - sandy loam, pgm - loamy sand, pgmp - loam, pglp - loamy sand. Uzyskane wyniki badań sugerująkonieczność wykonania właściwego glebowego rozpoznania zalesianego obiektu. Brak roślin wskaźnikowych, charakterystycznych dla powierzchni leśnych, dodatkowo zwiększa rangę rozpoznania glebowego [Rutkowski 2001]. Zmierza ono do ustalenia potencjalnych możliwości produkcyjnych i określenia możliwie urozmaiconego składu gatunkowego upraw leśnych [Zasady 2003]. Sama klasyfikacja gruntów rolnych i porównanie jej z typologią leśną nie daje gwarancji doboru optymalnego składu gatunkowego [Puchniarski 2000]. Według Gałązki [1998] czynniki decydujące o przyjęciu określonej klasy bonitacyjnej nie mają często wpływu na produkcyjność gleb przeznaczonych do zalesienia, dlatego klasyfikacja bonitacyjna rolniczej wartości gleb nie może być podstawą wyróżniania jednostek typologicznych stosowanych w leśnictwie, a musi być uzupełniona pracami gleboznawczymi, zmierzającymi do określenia typu i podtypu gleb oraz niektórych właściwości fizykochemicznych. Maksymalne wykorzystanie potencjału produkcyjnego gleb obszarów przejętych przez Lasy Państwowe do zalesienia, umożliwia wyróżnienie mikrosiedlisk, których zlokalizowanie, jak podkreśla Maciaszek [1997b], możliwe jest tylko w przypadku większego zagęszczenia punktów badawczych, niż zaleca to Instrukcja Urządzania Lasu. Powyższe spostrzeżenia potwierdząjąuzyskane wyniki. Zestawienia klas bonitacji rolniczej gruntów z ich potencjalną leśną wartością siedliskotwórczą mogą w razie braku leśno-gleboznawczej oceny przyczyniać się do dużych błędów gospodarczych. Zapobiec temu mogłoby sięgnięcie do map glebowo-bonitacyjnych (w skali 1:5000 wykonywanych w całej Polsce w ramach klasyfikacji gruntów, zakończonej w 1968 r.). Oryginalne mapy klasyfikacyjne posiadająwiększąwartość informacyjną, niż przekazywane standardowo nadleśnictwom zestawienia klas bonitacyjnych gruntów z Agencji Nieruchomości Rolnych [Maciaszek 1997a]. Dobrym rozwiązaniem jest również wykorzystanie map gle- Zastosowanie metody SIG w ocenie przydatności terenów porolnych. 179

180 I Wanic, E. Błońska TABELA 2. Bonitacja gleb, siedliskowy indeks glebowy SIG TABLE 2. Soil evaluation trophic class, soil evaluation trophic index SIG Numer powierzchni Number of plots Klasa Typ siedliskowy lasu bonitacji gleb wg bonitacji gleb Soil evaluation Type of forest site class according to soil evaluation class Siedliskowy indeks glebowy SIG Soil site index SIG Typ siedliskowy lasu wg SIG Type of forest site according to soil site index Typ gleby Type of soil NorZl VI B 30 LM RDw Qfp NorZ2 rvb LM 130 LM Gp Qfp NorZ3 VI B ;24 LM RDw Qfp NorZ4 IVa LM 136 L BRwy Qfp NorZ5 IVa LM 37 L Rw Qp NorZ6 IV LM 31 LM Gp Qp NorZ7 V BM 33 LM Gp Qp NorZ8 IVa LM 36 L BRw Ql Rodzaj gleby Kind of soil NorZ9 jv BM 137 L BRw Ql NorZIO V BM 137 L BRwy Ql/Cpc8 NorZll v i B 39 L Pw Ql/CpcB NorZ12 Illb L 33 LM/L OGSw Qg NorZ13 V BM 29 LM RDw QP NorZ14 IVa LM 36 L OGw Qg NorZ15 IVa LM 36 L BRw Ql NorZ16 V BM 31 LM MRm Q%> NorZ17 V BM 24 LM MRm Qfgp NorZ18 V BM 31 LM OGw Qfp NorZ19 V BM 29 LM MRms Qfp NorZ20 V BM 34 L BRw Qp B - bór, BM - bór mieszany, LM - las mieszany, L - las; B - coniferous forest site, BM - mixed coniferous forest site, LM - mixed broadleaf forest site, L - broadleaf forest site. RDw - rdzawa właściwa Brunic Arenosol, Gp - gruntowo-glejowa próchniczna M ollic G leysol, BRwy - brunatna wyługowana H aplic Cam bisol, Rw - rędzina właściwa Rendzic Regosol, BRw - brunatna właściwa Haplic Cambisol (Eutric), Pw - płowa właściwa Haplic Luvisol, OGSw - stagnoglejowa właściwa Haplic Stagnosol, OGw - opadowoglejowa właściwa Haplic stagnosol, MRm-mineralno-murszowa Umbric G leysol, MRms - murszasta H aplic G leysol. Qfp - piaski wodnolodowcowe, Qp - piaski zwałowe, Q1 - lessy, Ql/Cpcił - less na piaskowcach i łupkach, Qg - gliny zwałowe, Qfgp - piaski wodnolodowcowe. bowo-rolniczych, które zawierają informacje o uziamieniu gleby w całym profilu i tzw. kompleks przydatności rolniczej, który odróżnia gleby według żyzności i wilgotności. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 1. Zestawienia klas bonitacyjnych gruntów rolnych, będące przed zalesieniem bazową informacją dla nadleśnictw, nie dają gwarancji doboru optymalnego składu gatunkowego przyszłych drzewostanów.

Zastosowanie metody SIG w ocenie przydatności terenów porolnych 181 2. Określenie pełnego potencjału produkcyjnego, przeznaczonych do zalesień gleb porolnych, możliwe jest wyłącznie w oparciu o rozpoznanie gleboznawcze, uwzględniające właściwości gleb istotne dla gospodarki leśnej. 3. Siedliskowy Indeks Glebowy (SIG) wyliczony na podstawie właściwości fizykochemicznych jest przydatnym narzędziem w ocenie trofizmu gleb przeznaczonych do zalesień i do doboru składu gatunkowego. PODZIĘKOWANIA Niniejsza praca powstała dzięki wsparciu udzielonemu przez Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego - nr projektu PNRF- 68-A1/1/07. Autor dziękuje Polsko-Norweskiemu Funduszowi Badań Naukowych i Uniwersytetowi Rolniczemu za sfinansowanie badań, oraz administracyjną obsługę projektu. LITERATURA ALEF K., N A N N IPIERI P. 1995: Enzym e activities. [In:] A lef K., N annipieri P. (Eds.) M ethods in applied Soil M icrobiology and Biochemistry, Academic Press, London, New York, San Francisco: 311-366. B R O ŻEK S., ZW YDAK M., LASOTA J., R Ó ŻA Ń SK I W. 2011: Z ałożenia m etodyczne badań zw iązków pomiędzy glebą a zespołami roślinnymi w lasach. Rocz. Glebozn. 62, 4: 16-38. DICK R.P. 1997: Soil enzyme activities as integrative indicators of soil health. [In:] Pankhurst C.E., Boube B.M., G upta V.V.S.R. (Eds.) Biological Indicators o f Soil Health, Oxford, Oxford University Press: 121-156. G AŁĄZKA S. 1998: Produkcyjność gleb pow ierzchni porolnych przejętych przez Lasy Państw ow e. [W:] Siedlisko leśne podstaw ą wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. M ateriały konferencyjne, Radom. GAŁĄZKA S. 2001: O cena żyzności gleb powierzchni porolnych. Roczniki AR Poznań, Leśn.: 39, 65-71. GAŁĄZKA S. 2004: Możliwości oceny żyzności gleb porolnych przeznaczonych do zalesienia na przykładzie N adleśnictw a Niedźwiady. Prace K om isji N auk Rolniczych i K om isji N auk Leśnych PTPN: 96, 97-101. K lasyfikacja gleb leśnych Polski. 2000. Praca zbiorowa. CILP. W arszawa, ŁONKIEW ICZ B. 1998: Krajowy program zw iększenia lesistości i zadrzewień. [W:] M ateriały i Dokum enty K ongresu Leśników Polskich 24-26.04.1997. t. II referaty, c z.l, sekcja tem atyczna I-III, s. 301-310. M A CIASZEK W. 1997a: W ykorzystanie map glebowo-rolniczych w program ie zwiększenia lesistości Polski. Sylw an: 5, 61-66. M A CIASZEK W. 1997b: Zasoby glebow e lasów polskich. [W:] Stan i rozwój zasobów leśnych. M ateriały Kongresu Leśników Polskich. Sekcja II RDLP w Lublinie. M A RCIN EK J., KOM ISA REK J. 2004: A ntropogeniczne przekształcenia gleb Pojezierza Poznańskiego na skutek intensyw nego użytkow ania rolniczego. AR Poznań. PUCHNIARSKI T.H. 2000: Krajowy program zwiększania lesistości. Poradnik od A do Z. Zalesienia porolne. PW RiL, W arszawa. RUTKOW SKI P. 2001: Problemy doboru składu gatunkowego do zalesień gruntów porolnych. Roczniki AR Poznań, Leśn.: 39, 231-235. SZUJECKI A. 1990: Ekologiczne aspekty odtw arzania ekosystemów leśnych na gruntach porolnych. Sylw an: 3, 2 3-4 0. TRASAR-CEPEDA C., LEIRO 'S M.C., GIL-SOTRES F., SEOANE S. 1998: Towards a biochem ical quality index for soils: an expression relating several biological and biochem ical properties. Biology and Fertility o f Soils'. 26, 100-106. TUSZYŃSKI M. 1990: W łaściwości gleb porolnych a gospodarka leśna. Sylw an: 3, 41-49. ZW OLIŃSKI J. 2002: Zalesianie terenów skażonych przez przemysł. I. Ocena jakości gleb. Sylwan: 10, 77-89. ZASADY HODOW LI LASU 2003: DGLP Warszawa. dr inż. Ewa Błońska Katedra Gleboznawstwa Leśnego Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Al. 29 Listopada 46, 31-425 Kraków e-mail: eblonska@ar.krakow.pl (012) 662 50 31