KSZTAŁTOWANIE STRUKTURY ZACHOWAŃ DZIECI I MŁODZIEŻY W CZASIE WOLNYM Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu. Dr Wojciech Oczko 1. Pożądane wzorce zachowań dzieci i młodzieży w czasie wolnym. Czas wolny jest pewną wartością dostępną dla dzieci i młodzieży, co zobowiązuje nas do inspirowania, preferowania, upowszechniania i utrwalania najkorzystniejszych form spędzania czasu wolnego. Wobec epidemii chorób cywilizacyjnych, powinniśmy uznać aktywność fizyczną jako najskuteczniejszego środka wspomagania zdrowia. Lista zalet ćwiczeń fizycznych jest ogromna. Podkreślić należy, że procesowi wzmacniania sił fizycznych z reguły towarzyszy wzmacnianie sił psychicznych. Fizyczna pewność siebie łatwo przenosi się na pewność siebie w ogóle wzmacnia i podwyższa kondycję antystresową, czyni człowieka pogodniejszym i życzliwszym dla innych. Należy inicjować i wspierać wszystkie te formy wypoczynku dzieci i młodzieży, które wiążą się z czynnym sposobem spędzania wolnego czasu i wpływają pozytywnie na rozwój fizyczny, duchowy, intelektualny i społeczny. 2. Aktywność ruchowa maleje z wiekiem. Jak wychować dzieci i młodzież dla zdrowia? Jak zaszczepiać w młodym pokoleniu aktywność ruchową, tak aby stała się ona naturalnym nieodzownym elementem w późniejszym życiu? Czy człowiek z natury jest leniuchem, czy też odwrotnie bardzo chętnie bierze udział we wszelkich formach uprawiania sportu?
Kiedy obserwujemy maluchy z przedszkola lub młodszych klas, które wyjdą z nauczycielką na plac zabaw dostrzeżemy, że są one niesamowicie ruchliwe. Ciągle wdrapywałyby się na coś, wchodziły po drabinkach, zjeżdżały, bujały się na różnego rodzaju huśtawkach, kręciły na karuzeli i chętnie ją pchały. Tak bardzo zaangażowane są ruchem, że trudno je od zabawy oderwać. Mają naturalna potrzebę ruchu. Czy te dzieci trzeba zachęcać, czy wręcz zmuszać do aktywności? Oczywiście, że nie. Organizowałem wycieczki i biwaki rowerowe z dziećmi szóstych i siódmych klas. Często po kilku godzinach jazdy (zdarzało się, że przejeżdżaliśmy jednorazowo nawet 80 km) dzieciaki były tak skonane, że nie miały ochoty na jakikolwiek ruch. W krótkim jednak czasie odzyskiwały siły i inicjowały oraz chętnie brały udział w grach i zabawach. Przebywanie w grupie rówieśniczej bardzo sprzyjało aktywności ruchowej. Gdzie więc z upływem lat ginie ruchliwość młodego człowieka, a w jej miejsce pojawia się ograniczenie aktywności ruchowej? Odpowiedzi na te pytania należy szukać w oddziaływaniu szeroko pojętego środowiska społecznego (rodziny, szkoły, grup rówieśniczych). Młody człowiek bardzo chętnie poddaje się wpływom form, które uważa za atrakcyjne często pod wpływem sugestii środowiska. Okazuje się, że często o wiele bardziej atrakcyjne od zajęć ruchowych są niektóre produkty cywilizacyjne, np. komputer. Trudno więc oczekiwać, aby bez specjalnej inspiracji rozbudzić w dzieciach potrzebę dużej aktywności fizycznej w codziennym życiu. 3. Znaczenie Kościoła Katolickiego w wychowaniu dla zdrowia w czasie wolnym. Dbałość o zdrowie jest przedmiotem troski Kościoła katolickiego: Zdrowie nie jest darem niebios danym raz na zawsze. Nad jego zachowaniem i pomnażaniem należy pracować nieustannie, wykorzystując wszystkie wiodące do tego celu drogi i możliwości, od szeroko pojętego wychowania zdrowotnego po właściwie pojęty sport i turystykę (1).
Aktywność Kościoła na polu upowszechniania kultury fizycznej wyraża się miedzy innymi poprzez stowarzyszenia o zasięgu ogólnopolskim: Katolickie Stowarzyszenie Sportowe RP, Stowarzyszenie Parafiada i Salezjańska Organizacja Sportowa. Wielkimi sukcesami na arenie kształtowania młodych osobowości przez uczestnictwo w sporcie może pochwalić się salezjańskie Centrum Sportowe AMICO z siedzibą w Lublinie (2). W zajęciach sportowych uczestniczy tam mnóstwo dzieci i młodzieży w różnych dyscyplinach, osiągając wysoki poziom. SCS AMICO już w sezonie 1992/93 zgłosiło drużyny trampkarzy starszych i trampkarzy młodszych do rozgrywek prowadzonych przez Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Legnicy. Salezjański sport obejmuje swym zasięgiem tysiące dzieci i młodzieży w całym kraju i dynamicznie się rozwija. Podstawą jego sukcesu jest atrakcyjny program wychowawczo sportowy. 4. Rola centrum i samorządów na rzecz wychowania dla zdrowia. W strategii promocji zdrowia rola centrum jest ogromna: stanowi prawo, ustala kierunki rozwoju państwa, przewodzi narodowi, stoi na straży państwowych pieniędzy. A cóż to takiego te państwowe pieniądze? To my wszyscy obywatele tworzymy różne struktury, w tym i państwo, które mają być dla nas, dla ułatwienia naszego życia i to my wszyscy na utrzymanie tych struktur płacimy. Państwo musi w imię dobrze pojętych interesów oddawać kompetencje i środki do dyspozycji samorządów i organizacji pozarządowych, które są skutecznym realizatorem różnych programów społecznych. Tymczasem wielu przedstawicieli władzy zachowuje się tak jak prywatni właściciele majątku narodowego, którzy dzielą wg zasady Ja daję i często dają na to, co nie tyle służy sprawie, ile służy głównie image administracji i jej urzędników. Taka postawę dawcy często można spotkać we władzach samorządowych. Również władze te na dole priorytety swojej działalności upatrują w sferze inwestycji materialnych. Na upowszechnianie kultury fizycznej często brakuje pieniędzy. Gminnym ośrodkom kultury i sportu ustala się budżet na przeżycie, tj. właściwie na utrzymanie substancji materialnej, natomiast działalność
statutowa ograniczona zostaje do niezbędnego minimum. W większości polskich gmin szkoły otrzymują środki na prowadzenie zajęć w podstawowym wymiarze. Najwyższy czas, aby przedstawiciele władzy wszystkich szczebli zrozumieli swoją odpowiedzialność za kształtowanie wzorców zachowań dzieci i młodzieży w czasie wolnym. Tworzenie warunków dla pozytywnego rozwoju dzieci i młodzieży a także chronienie jej przed patologiami społecznymi to inwestycje w przyszłe pokolenia. 5. Aktywność ruchowa maleje z wiekiem. Jak wychować dzieci i młodzież dla zdrowia? Jak zaszczepiać w młodym pokoleniu aktywność ruchową, tak aby stała się ona naturalnym nieodzownym elementem w późniejszym życiu? Czy człowiek z natury jest leniuchem, czy też odwrotnie bardzo chętnie bierze udział we wszelkich formach uprawiania sportu? Kiedy obserwujemy maluchy z przedszkola lub młodszych klas, które wyjdą z nauczycielką na plac zabaw dostrzeżemy, że są one niesamowicie ruchliwe. Ciągle wdrapywałyby się na coś, wchodziły po drabinkach, zjeżdżały, bujały się na różnego rodzaju huśtawkach, kręciły na karuzeli i chętnie ją pchały. Tak bardzo zaangażowane są ruchem, że trudno je od zabawy oderwać. Mają naturalna potrzebę ruchu. Czy te dzieci trzeba zachęcać, czy wręcz zmuszać do aktywności? Oczywiście, że nie. Organizowałem wycieczki i biwaki rowerowe z dziećmi szóstych i siódmych klas. Często po kilku godzinach jazdy (zdarzało się, że przejeżdżaliśmy jednorazowo nawet 80 km) dzieciaki były tak skonane, że nie miały ochoty na jakikolwiek ruch. W krótkim jednak czasie odzyskiwały siły i inicjowały oraz chętnie brały udział w grach i zabawach. Przebywanie w grupie rówieśniczej bardzo sprzyjało aktywności ruchowej. Gdzie więc z upływem lat ginie ruchliwość młodego człowieka, a w jej miejsce pojawia się ograniczenie aktywności ruchowej? Odpowiedzi na te pytania należy szukać w oddziaływaniu szeroko pojętego środowiska społecznego (rodziny, szkoły, grup rówieśniczych). Młody człowiek bardzo chętnie poddaje się wpływom form, które uważa za atrakcyjne często pod wpływem
sugestii środowiska. Okazuje się, że często o wiele bardziej atrakcyjne od zajęć ruchowych są niektóre produkty cywilizacyjne, np. komputer. Trudno więc oczekiwać, aby bez specjalnej inspiracji rozbudzić w dzieciach potrzebę dużej aktywności fizycznej w codziennym życiu. 6. Znaczenie Kościoła Katolickiego w wychowaniu dla zdrowia w czasie wolnym. Dbałość o zdrowie jest przedmiotem troski Kościoła katolickiego: Zdrowie nie jest darem niebios danym raz na zawsze. Nad jego zachowaniem i pomnażaniem należy pracować nieustannie, wykorzystując wszystkie wiodące do tego celu drogi i możliwości, od szeroko pojętego wychowania zdrowotnego po właściwie pojęty sport i turystykę (1). Aktywność Kościoła na polu upowszechniania kultury fizycznej wyraża się miedzy innymi poprzez stowarzyszenia o zasięgu ogólnopolskim: Katolickie Stowarzyszenie Sportowe RP, Stowarzyszenie Parafiada i Salezjańska Organizacja Sportowa. Wielkimi sukcesami na arenie kształtowania młodych osobowości przez uczestnictwo w sporcie może pochwalić się salezjańskie Centrum Sportowe AMICO z siedzibą w Lublinie (2). W zajęciach sportowych uczestniczy tam mnóstwo dzieci i młodzieży w różnych dyscyplinach, osiągając wysoki poziom. SCS AMICO już w sezonie 1992/93 zgłosiło drużyny trampkarzy starszych i trampkarzy młodszych do rozgrywek prowadzonych przez Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Legnicy. Salezjański sport obejmuje swym zasięgiem tysiące dzieci i młodzieży w całym kraju i dynamicznie się rozwija. Podstawą jego sukcesu jest atrakcyjny program wychowawczo sportowy. 7. Rola centrum i samorządów na rzecz wychowania dla zdrowia. W strategii promocji zdrowia rola centrum jest ogromna: stanowi prawo, ustala kierunki rozwoju państwa, przewodzi narodowi, stoi na straży państwowych pieniędzy. A
cóż to takiego te państwowe pieniądze? To my wszyscy obywatele tworzymy różne struktury, w tym i państwo, które mają być dla nas, dla ułatwienia naszego życia i to my wszyscy na utrzymanie tych struktur płacimy. Państwo musi w imię dobrze pojętych interesów oddawać kompetencje i środki do dyspozycji samorządów i organizacji pozarządowych, które są skutecznym realizatorem różnych programów społecznych. Tymczasem wielu przedstawicieli władzy zachowuje się tak jak prywatni właściciele majątku narodowego, którzy dzielą wg zasady Ja daję i często dają na to, co nie tyle służy sprawie, ile służy głównie image administracji i jej urzędników. Taka postawę dawcy często można spotkać we władzach samorządowych. Również władze te na dole priorytety swojej działalności upatrują w sferze inwestycji materialnych. Na upowszechnianie kultury fizycznej często brakuje pieniędzy. Gminnym ośrodkom kultury i sportu ustala się budżet na przeżycie, tj. właściwie na utrzymanie substancji materialnej, natomiast działalność statutowa ograniczona zostaje do niezbędnego minimum. W większości polskich gmin szkoły otrzymują środki na prowadzenie zajęć w podstawowym wymiarze. Najwyższy czas, aby przedstawiciele władzy wszystkich szczebli zrozumieli swoją odpowiedzialność za kształtowanie wzorców zachowań dzieci i młodzieży w czasie wolnym. Tworzenie warunków dla pozytywnego rozwoju dzieci i młodzieży a także chronienie jej przed patologiami społecznymi to inwestycje w przyszłe pokolenia. Bibliografia 1. List Pasterski Episkopatu Polski: O zagrożeniach zdrowia i sportu. 2. Hawrysz Fr.: Salezjańskie Centrum Sportowe AMICO. Lider 3/93.