Warszawa, luty 2007 rok

SAMORZD WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Program Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy do 2014 r. Warszawa, luty 2007 rok

Na zlecenie Urzdu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego PROGRAM został opracowany przez: Przedsibiorstwo Usługowe POŁUDNIE II sp. z o.o. Zakład Pracy Chronionej Biuro Inynierii rodowiska i Rozwoju Technologii 31-444 Kraków, ul. liczna 34 Zespół autorski: Jadwiga Pauli-Wilga koordynator programu Janusz Mikuła Stanisław Gastoł Wojciech Mikuła Paweł Turzaski Współpraca i opracowanie techniczne: Dominik Gastoł Koordynacja w Urzdzie Marszałkowskim Województwa Mazowieckiego Biuro Polityki Ekologicznej w Departamencie Ochrony rodowiska. 2

SPIS TRECI 1. INFORMACJE OGÓLNE... 6 1.1. PODSTAWA PRAWNA DO OPRACOWANIA... 6 1.2. CEL I ZAKRES PROGRAMU... 6 1.3. KONCEPCJA I STRUKTURA PROGRAMU... 7 1.4. METODYKA PRACY NAD PROGRAMEM... 10 1.5. STRESZCZENIE DOKUMENTU W JZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 12 2. PODSTAWOWE ZAŁOENIA PROGRAMU... 15 2.1. DOKUMENTY PROGRAMOWE KRAJOWE... 15 2.1.1. Polityka ekologiczna pastwa: załoenia, cele i zasady... 15 2.1.2. Strategia Rozwoju Kraju (SRK)... 17 2.1.3. Narodowa Strategia Spójnoci (NSS)... 18 2.1.4. Dyrektywy Unii Europejskiej... 19 2.2. KRAJOWE I WOJEWÓDZKIE LIMITY RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA ZASOBÓW NATURALNYCH I POPRAWY STANU RODOWISKA... 21 2.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE ZE STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO (SRWM)... 22 2.4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO (PZPWM)... 25 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO... 27 3.1. DANE PODSTAWOWE... 27 3.2. STRUKTURA LUDNOCIOWO-OSADNICZA... 28 3.3. STRUKTURA GOSPODARCZA REGIONU... 29 4. SYNTETYCZNA OCENA STANU RODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO... 31 4.1. ZASOBY, UYTKOWANIE I JAKO WÓD... 31 4.1.1. Zasoby wodne... 31 4.1.2. Uytkowanie wód... 34 4.1.3. Jako wód... 39 4.2. ZASOBY PRZYRODNICZE... 44 4.2.1. System obszarów i obiektów prawnie chronionych... 44 4.2.2. Lasy... 50 4.3. POWIERZCHNIA ZIEMI... 54 4.3.1. Gleby, rolnicza przestrze produkcyjna, zanieczyszczenia gleb... 54 4.3.2. Tereny zanieczyszczone przemysłowo... 57 4.3.3. Zasoby surowców naturalnych... 60 4.4. GOSPODARKA ODPADAMI... 63 4.4.1. Odpady komunalne... 63 4.4.2. Odpady z sektora gospodarczego... 67 4.5. ZAGROENIA NATURALNE... 71 4.5.1. Powodzie... 71 4.5.2. Susze... 73 4.5.3. Procesy geodynamiczne... 74 4.6. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE... 75 4.6.1. Ocena jakoci powietrza... 75 4.6.2. Emisja zanieczyszcze... 76 4.6.3. ródła zanieczyszcze... 80 4.6.4. Energia odnawialna... 81 4.7. HAŁAS... 83 4.7.1. Hałas komunikacyjny... 84 4.7.2. Hałas przemysłowo-komunalny... 89 4.7.3. Hałas linii elektromagnetycznych... 90 4.8. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE... 91 4.9. POWANE AWARIE PRZEMYSŁOWE... 97 4.9.1. Zakłady o duym lub zwikszonym ryzyku wystpienia awarii przemysłowej... 97 3

4.9.2. Transport substancji niebezpiecznych... 98 4.10. MONITORING RODOWISKA... 99 4.11. WNIOSKI Z DIAGNOZY ANALIZA SWOT- ASPEKT RODOWISKOWY... 101 5. CEL NADRZDNY, CELE GŁÓWNE I PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO... 104 6. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA NA LATA 2007-2014 : CELE I KIERUNKI OCHRONY RODOWISKA... 107 6.1. ZMNIEJSZENIE ZANIECZYSZCZE RODOWISKA... 107 6.1.1. Kontynuacja działa zwizanych z popraw jakoci wód... 107 6.1.2. Kontynuacja działa zwizanych z ochron powierzchni ziemi... 107 6.1.3. Racjonalna gospodarka odpadami... 108 6.1.4. Kontynuacja działa zwizanych z popraw jakoci powietrza atmosferycznego... 109 6.1.5. Kontynuacja działa zwizanych z ochron przed hałasem... 109 6.1.6. Kontynuacja działa zwizanych z ochron przed promieniowaniem elektromagnetycznym... 109 6.2. ZRÓWNOWAONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ORAZ ROZWÓJ PROEKOLOGICZNYCH FORM DZIAŁALNOCI GOSPODARCZEJ... 110 6.2.1. Racjonalne gospodarowanie wod... 110 6.2.2. Zrównowaone wykorzystanie energii... 111 6.2.3. Zrównowaone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne)... 111 6.2.4. Prowadzenie proekologicznej polityki w dziedzinie transportu... 111 6.3. UTWORZENIE SPÓJNEGO SYSTEMU OBSZARÓW CHRONIONYCH... 112 6.3.1. Ochrona dziedzictwa przyrody, w szczególnoci biorónorodnoci... 112 6.4. ZWIKSZENIE LESISTOCI I OCHRONA LASÓW... 112 6.4.1. Ochrona i powikszenie powierzchni lasów... 112 6.5. POPRAWA STANU BEZPIECZE STWA EKOLOGICZNEGO... 113 6.5.1. Ochrona przed powodzi i susz... 113 6.5.3. Ochrona przeciwpoarowa... 114 6.5.4. Przeciwdziałanie awariom przemysłowym... 114 6.5.5. Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych... 115 6.6. PODNOSZENIE POZIOMU WIEDZY EKOLOGICZNEJ... 116 6.6.1. Ustawiczne kształcenie społeczestwa w zakresie edukacji ekologicznej... 116 6.6.2. Systematyczna poprawa zarzdzania ochron rodowiska... 116 6.6.3. Wzmocnienie roli aspektów ekologicznych w politykach sektorowych... 117 6.6.4. Aktywizacja rynku do działa na rzecz ochrony rodowiska... 117 6.7. HARMONOGRAM DZIAŁA DŁUGOTERMINOWYCH... 118 7. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2007-2010... 120 7.1. ZMNIEJSZENIE ZANIECZYSZCZE RODOWISKA... 120 7.1.1. Poprawa jako wód... 120 7.1.2. Ochrona powierzchni ziemi... 120 7.1.3. Gospodarka odpadami... 121 7.1.4. Poprawa jakoci powietrza atmosferycznego... 123 7.1.5. Hałas... 123 7.1.6. Promieniowanie niejonizujce... 124 7.2. ZRÓWNOWAONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ORAZ ROZWÓJ PROEKOLOGICZNYCH FORM DZIAŁALNOCI W GOSPODARCE... 125 7.2.1. Racjonalne gospodarowanie wod... 125 7.2.2. Wykorzystanie energii... 126 7.2.3. Ekologia w rolnictwie... 126 7.2.4. Proekologiczne inwestycje w dziedzinie transportu... 127 7.2.5. Eksploatacja zasobów kopalin... 127 7.3. UTWORZENIE SPÓJNEGO SYSTEMU OBSZARÓW CHRONIONYCH... 127 7.4. ZWIKSZENIE LESISTOCI I OCHRONA LASÓW... 129 7.5. POPRAWA STANU BEZPIECZE STWA EKOLOGICZNEGO... 129 7.5.1. Ochrona przed powodzi i susz... 129 7.5.3. Ochrona przeciwpoarowa... 131 7.5.4. Przeciwdziałanie awariom przemysłowym... 131 7.5.5. Transport substancji niebezpiecznych... 131 7.6. PODNOSZENIE POZIOMU WIEDZY EKOLOGICZNEJ... 132 4

7.6.1. Edukacja ekologiczna... 132 7.6.2. Zarzdzanie rodowiskowe... 132 7.6.3. Aspekty ekologiczne w politykach sektorowych... 132 7.6.4. Aktywizacja rynku do działa na rzecz ochrony rodowiska... 133 7.7. HARMONOGRAM DZIAŁA KRÓTKOTERMINOWYCH... 134 8. ZARZDZANIE PROGRAMEM I KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU... 140 8.1. WPROWADZENIE... 140 8.2. INSTRUMENTY ZARZDZANIA REALIZACJ PROGRAMU... 140 8.3. MONITORING I OBIEG INFORMACJI... 143 8.4. WSKANIKI SKUTECZNOCI REALIZACJI PROGRAMU... 146 8.5. WYTYCZNE DO AKTUALIZACJI PROGRAMÓW POWIATOWYCH... 148 9. FINANSOWANIE DZIAŁA RODOWISKOWYCH... 150 9.1. POTRZEBY FINANSOWE NA REALIZACJE PROGRAMU NA LATA 2007 2010 I PERSPEKTYWICZNIE DO ROKU 2014... 150 9.2. ANALIZA MOLIWOCI POZYSKANIA RODKÓW NA REALIZACJ PROGRAMU Z RÓNYCH RÓDEŁ FINANSOWANIA... 153 10. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA RODOWISKO PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO... 160 ZAŁCZNIKI... 166 ZAŁCZNIK NR 1... 166 Uwarunkowania prawne dla poszczególnych elementów rodowiska... 166 ZAŁCZNIK NR 2... 169 Wskaniki wdraania programu i wskaniki monitorowania... 169 ZAŁCZNIK NR 3... 177 Prognozowane redukcje emisji zanieczyszcze (SO 2, NO x, pyły) w duych zakładach przemysłowych Mazowsza... 177 ZAŁCZNIK NR 4... 180 Wyjanienia skrótów uytych w opracowaniu... 180 ZAŁCZNIK NR 5... 181 Zadania własne Samorzdu Województwa Mazowieckiego... 181 SPIS TABEL... 183 SPIS RYSUNKÓW... 184 5

1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1. Podstawa prawna do opracowania Zgodnie z ustaw Prawo ochrony rodowiska 1 zarzdy województw zobowizane s do sporzdzania wojewódzkich programów ochrony rodowiska obejmujcych 4 lata z perspektyw na kolejne 4 lata. Pierwszy Program Ochrony rodowiska 2 przygotowany w wyniku realizacji wymogów ustawowych został zatwierdzony uchwał Sejmiku Województwa Mazowieckiego w grudniu 2003 r. i obejmował zadania przewidziane na okres 2004-2007 i kierunki działa do 2011 r. Dokument ten stanowił w minionych latach podstawowy instrument polityki ekologicznej województwa. Po dwóch latach od uchwalenia pierwszego Programu Ochrony rodowiska, zgodnie z wymogami w/w ustawy, przygotowany został Raport 3 z realizacji programu. Raport ten został sporzdzony przez Zarzd Województwa Mazowieckiego i przyjty uchwał Sejmiku Województwa Mazowieckiego w listopadzie 2005 r. Niniejszy Program Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego zwany dalej Programem stanowi drug edycj dokumentu programowego okrelajcego zadania w zakresie ochrony rodowiska na terenie województwa mazowieckiego i jest aktualizacj dokumentu przyjtego w 2003 r. z uwzgldnieniem analizy i wniosków zawartych w w/w Raporcie. 1.2. Cel i zakres programu Głównym i nadrzdnym celem Programu jest wdroenie polityki ekologicznej pastwa na poziomie regionu, której samodzielnym podmiotem jest Samorzd Województwa Mazowieckiego. Przystpienie Polski do struktur Unii Europejskiej w 2004 r. wymusza konieczno poszukiwania rozwiza pozwalajcych na maksymalne wykorzystanie funduszy unijnych, które w znacznym stopniu s kierowane na przedsiwzicia zmierzajce do poprawy stanu rodowiska naturalnego. Z członkostwa w Unii wynikaj zobowizania w zakresie wdraania Dyrektyw Unii Europejskiej. Zasady polityki regionalnej Unii Europejskiej na lata 2007-2013 przenoszone s take na procesy programowania na poziomie krajowym. Z powyszego faktu wynika, e potrzeba aktualizacji dokumentu przyjtego w 2003 r. determinowana jest równie przez procesy planowania na szczeblu krajowym i regionalnym, które stanowi wany układ odniesienia dla programowania rozwoju województwa mazowieckiego. Niniejszy Program powinien by spójny z: 1 Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2006 Nr 129, poz.902) 2 Program Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego W-wa 2003 3 Raport z realizacji Programu Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego za 2004 r. (z uwzgldnieniem 2003 r.) 6

Polityk Ekologiczn Pastwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010 4, a take dokumentem obecnie realizowanym pod nazw: Projekt Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014 5, a take dokumentami planistycznymi na lata 2007-2015, a mianowicie: Strategi Rozwoju Kraju 6, Narodow Strategi Spójnoci 7. Nowe kierunki wytyczaj take uchwalone przez Sejmik Województwa Mazowieckiego: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego 8, Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 9, Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013 10 (w czasie opracowywania Programu w przygotowaniu). Uznano, e cele Programu powinny: wynika z weryfikacji priorytetów i zada zapisanych w 1-szej edycji Programu Ochrony rodowiska, stanowi pochodn celów generalnych i kierunków rozwoju zawartych w aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego (która obejmuje przedział czasowy do 2020 r.), uwzgldnia uwarunkowania Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. Niniejszy dokument został uzupełniony w szczególnoci o programy przewidziane do realizacji przy udziale funduszy unijnych na terenie województwa mazowieckiego i obejmuje lata do roku 2014 jako polityk długoterminow, natomiast w przedziale krótkoterminowym, czteroletnim (2007-2010) jako operacyjny plan działa. 1.3. Koncepcja i struktura programu Nowoczesne planowanie polityki ekologicznej nie moe si odbywa w oderwaniu od polityki gospodarczej i społecznej. Zintegrowane podejcie wymaga długofalowych, strategicznych działa. Z tego włanie powodu niniejszy Program przyjł jako podstaw dokumenty uchwalone przez Sejmik Województwa Mazowieckiego, takie jak Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego (aktualizacja) i Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. Niniejszy Program jest kontynuacj (zweryfikowan i zmodyfikowan) polityki ekologicznej województwa mazowieckiego, która realizowana była w poprzednich latach na podstawie przyjtego w 2003 r. Programu Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego. 4 Polityka Ekologiczna Pastwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010 przyjta przez Sejm RP w maju 2003 r. 5 Projekt Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014 6 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 przyjta przez Rad Ministrów 27 czerwca 2006 r. 7 Narodowa Strategia Spójnoci (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) 2007-2013 przyjta przez Rad Ministrów 2 sierpnia 2006 r. 8 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (uchwalony w 2004 r.) 9 Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja uchwalona w 2006 r.) 10 Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013 7

Przyjto, e dokument ma wyznaczy cele i kierunki działania dla poprawy stanu rodowiska przy załoeniu formuły do elastycznej (otwartej), aby była moliwa (w czasie realizacji) bieca korekta wynikajca ze zmieniajcych si czsto przepisów prawnych, a take dostosowywanie zakresu działa do zmieniajcych si warunków. W ujciu przestrzennym Program dotyczy województwa mazowieckiego w jego granicach administracyjnych, z uwzgldnieniem powiza midzynarodowych, ogólnokrajowych i midzywojewódzkich. Program powinien zaplanowa strategi polityki ekologicznej województwa w kierunku zmiany modelu produkcji i konsumpcji w taki sposób, aby w wikszym stopniu znaczenie odgrywały działania majce na celu ograniczanie materiałochłonnoci i energochłonnoci gospodarki oraz stosowania najlepszych dostpnych technik i dobrych praktyk gospodarowania. Równolegle naley planowa działania tradycyjnie ochronne takie jak: oczyszczanie gazów odlotowych, oczyszczanie cieków, unieszkodliwianie odpadów, itp. Poszczególne rozdziały zawieraj: Rozdział 1. Informacje wyjciowe. Rozdział zawiera informacje dotyczce podstaw prawnych opracowania, celu i zakresu programu oraz metodyki prac nad programem, a take streszczenie w jzyku niespecjalistycznym. Rozdział 2. Podstawowe załoenia Programu. Rozdział zawiera uwarunkowania wynikajce z polityki ekologicznej pastwa oraz polityki regionalnej, a take limity racjonalnego wykorzystania zasobów rodowiska naturalnego. Rozdział 3. Ogólna charakterystyka województwa mazowieckiego. Rozdział zawiera opis dotyczcy połoenia, fizjografii, struktury ludnociowej i gospodarczej. Rozdział 4. Syntetyczna ocena stanu rodowiska województwa mazowieckiego. Rozdział zawiera diagnoz stanu rodowiska z podziałem na poszczególne elementy rodowiska i zakoczony jest wnioskami oraz analiz SWOT. Rozdział 5. Cel nadrzdny, cele główne i priorytety ekologiczne dla województwa mazowieckiego. W rozdziale okrelono cele polityki ekologicznej województwa mazowieckiego na tle polityki ekologicznej pastwa, a take priorytety ekologiczne na podstawie przyjtych kryteriów wyboru. Rozdział 6. Długoterminowa polityka na lata 2007-2014 - cele i kierunki ochrony rodowiska. Rozdział zawiera opis kierunków działa w ramach okrelonych celów głównych dotyczcych zmniejszenia zanieczyszczenia rodowiska, zrównowaonego wykorzystania wody, materiałów i energii, a take zmierzajce do rozwoju proekologicznych form działalnoci gospodarczej, utworzenia spójnego systemu obszarów chronionych, zwikszenia lesistoci i ochrony lasów, poprawy stanu bezpieczestwa ekologicznego, podnoszenia poziomu wiedzy ekologicznej. Rozdział 7. Plan operacyjny na lata 2007-2010 r. Rozdział zawiera działania w zakresie celów głównych analogicznych jak w polityce długoterminowej. Rozdział 8. Zarzdzanie programem i kontrola realizacji Programu. Rozdział okrela zasady monitorowania Programu, organizacj zarzdzania programu, wskaniki skutecznoci realizacji Programu, wytyczne do aktualizacji programów powiatowych. Rozdział 9. Finansowanie działa rodowiskowych. Rozdział okrela szacunkowe zestawienia nakładów finansowych na realizacj Programu ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za realizacj poszczególnych zada programowych oraz przedstawia analiz moliwoci pozyskiwania rodków na realizacj Programu z rónych ródeł finansowania. Rozdział 10. Prognoza oddziaływania na rodowisko Programu Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego. Rozdział okrela ocen zmian rodowiska prognozowanych w wyniku realizacji Programu w ujciu jakociowym i ilociowym. 8

Układ całoci Programu przedstawiono na rysunku nr 1. ROZDZIAŁ 1 INFORMACJE WYJCIOWE ROZDZIAŁ 2 PODSTAWOWE ZAŁOENIA PROGRAMU OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA SYNTETYCZNA OCENA STANU RODOWISKA ROZDZIAŁ 3 ROZDZIAŁ 4 ROZDZIAŁ 5 CEL NADRZDNY I PRIORYTETY ROZDZIAŁ 6 STRATEGIA DŁUGOTERMINOWA 2007-2014 ROZDZIAŁ 7 PLAN OPERACYJNY 2007-2010 ZARZDZANIE PROGRAMEM I KONTROLA REALIZACJI FINANSOWANIE DZIAŁA ROZDZIAŁ 8 ROZDZIAŁ 9 PROGNOZA SKUTKÓW REALIZACJI PROGRAMU NA RODOWISKO ROZDZIAŁ 10 9

Rysunek 1. Schemat Programu Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego Instytucje uczestniczce w opracowaniu Programu Instytucj odpowiedzialn za opracowanie niniejszego Programu jest Zarzd Województwa Mazowieckiego. Uczestnikami procesu przygotowania i realizacji Programu s grupy podmiotów: Samorzd Województwa Mazowieckiego, który uchwala Program oraz pozostałe dokumenty kluczowe dla Programu, a mianowicie Strategi Rozwoju Województwa Mazowieckiego, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego i Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego. Wojewoda (wraz z podległymi słubami), który dysponuje instrumentami prawnymi dotyczcymi reglamentacji korzystania ze rodowiska, takimi jak: pozwolenia, koncesje. Administracja specjalna, która zajmuje si kontrol przestrzegania prawa w zakresie ochrony rodowiska, prowadzi monitoring oraz administruje poszczególnymi komponentami (Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska, Pastwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej, Regionalne Dyrekcje Lasów Pastwowych). Jednostki dysponujce rodkami finansowymi na realizacj Programu (Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Zarzd Województwa Mazowieckiego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, jednostki samorzdu terytorialnego). Organizacje pozarzdowe, które organizuj kampanie edukacyjne i informacyjne, zmierzajce do poprawy stanu wiadomoci ekologicznej społeczestwa. Podmioty gospodarcze działajce na terenie województwa, szczególnie te, które posiadaj znaczny wpływ na stan rodowiska i wymagaj uzyskania pozwole zintegrowanych na korzystanie ze rodowiska. 1.4. Metodyka pracy nad programem Podstaw planowania zaktualizowanej polityki ekologicznej województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z perspektyw do 2014 r. jest: Analiza dostpnych opracowa i dokumentów, a w szczególnoci wstpnych projektów Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz Narodowej Strategii Spójnoci 2007-2013, w nawizaniu do Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010 i tworzonej obecnie aktualizacji do Polityki Ekologicznej Pastwa do 2014 r. Raport z realizacji Programu Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego za rok 2004 (z uwzgldnieniem roku 2003), przyjty w 2005 r. przez Sejmik Województwa Mazowieckiego. Analiza prowadzonych aktualnie działa dla poprawy stanu rodowiska. Jako podstawowe ródła danych charakteryzujcych aktualny stan rodowiska przyjto: Raport o stanie rodowiska województwa mazowieckiego w 2004 r. Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Warszawie. Dane Urzdu Statystycznego w Warszawie - Ochrona rodowiska w województwie mazowieckim (dane za lata 2000-2004). Okrelone w Programie działania s adresowane do wszystkich podmiotów majcych realne, prawno-finansowe moliwoci ich podejmowania. 10

Przyjto, e Program bdzie dokumentem otwartym, czyli przygotowanym z uwzgldnieniem opinii pozyskanych z konsultacji społecznych. W zwizku z powyszym Program powstaje dwuetapowo: pocztkowo jako program wstpny, który poddany bdzie procesowi konsultacji społecznych, a nastpnie w wersji ostatecznej z uwzgldnieniem zgłoszonych uwag i poprawek w cyklu konsultacji, przedstawiony bdzie do przyjcia przez Sejmik Województwa Mazowieckiego. Program został sporzdzony z uwzgldnieniem ustrojowej pozycji samorzdu województwa oraz charakteru i zakresu jego obowizków i uprawnie. Kompetencje samorzdu województwa obejmuj szerok sfer programowania rozwoju regionalnego, przy ograniczonych własnych moliwociach realizacyjnych. jako: Tak ujty Program, analogicznie jak poprzedni z 2003 r., mona bdzie wykorzysta instrument strategicznego zarzdzania województwem w zakresie ochrony rodowiska i zawierania kontraktów wojewódzkich, wytyczne do konstruowania budetu województwa, płaszczyzn koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, a w szczególnoci dla gmin i powiatów. Program został sporzdzony na horyzont roku 2014. Analogiczn lub zblion perspektyw czasow uwzgldniaj w/w dokumenty wyraajce Polityk Ekologiczn Pastwa oraz dokumenty Samorzdu Województwa Mazowieckiego. Horyzont czasowy Programu, właciwy dla programowania strategicznego, został przybliony poprzez okrelenie działa w planie operacyjnym przewidzianych do realizacji w pierwszym etapie, tj. do roku 2010. Zakłada si kontynuacj załoenia, e kształtowanie polityki ekologicznej w województwie mazowieckim bdzie miało charakter procesu cigłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania kroczcego. Jest to te wymóg ustawowy (konieczno opracowywania raportów z realizacji programu co dwa lata i aktualizacji programu co 4 lata), który zakłada weryfikacj perspektywicznych celów i wydłuanie horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach o kolejne cztery lata. Podobnie jak w dokumencie z 2003 r. sposób opracowania niniejszego Programu został podporzdkowany metodologii właciwej dla planowania strategicznego, polegajcej na: Syntetycznej diagnozie stanu rodowiska przyrodniczego w województwie mazowieckim, zawierajcej charakterystyki poszczególnych komponentów rodowiska wraz z ocen stanu; przeprowadzeniu analizy SWOT (w aspekcie rodowiskowym) - mocnych i słabych stron oraz szans i zagroe stanowicych punkt wyjcia do okrelenia celów Programu. Przedstawieniu kreatywnej czci Programu poprzez okrelenie zweryfikowanej długoterminowej polityki na lata 2007-2014 polegajce na wytyczeniu kierunków działa w obrbie przyjtych celów głównych, konkretyzacj (uszczegółowienie) celów głównych w postaci listy działa, czyli planu operacyjnego na lata 2007-2010. Charakterystyce uwarunkowa realizacyjnych Programu w zakresie zarzdzania, ródeł finansowania i zasad monitorowania a take poprzez sporzdzenie prognozy oddziaływania na rodowisko realizacji Programu. Dokumentem pomocniczym przy przygotowaniu niniejszego Programu s take Wytyczne do sporzdzania programów ochrony rodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym opracowane przez Ministerstwo rodowiska w grudniu 2002 r. Dokument ten zawiera 11

ramowe instrukcje dotyczce sposobu i zakresu uwzgldniania polityki ekologicznej pastwa w programach i wskazówki dotyczce ich zawartoci. Według wyej wymienionych wytycznych w programie wojewódzkim powinny by uwzgldnione: zadania własne województwa (przedsiwzicia finansowane w całoci lub czciowo ze rodków budetowych i pozabudetowych bdcych w dyspozycji województwa), zadania koordynowane (pozostałe zadania zwizane z ochron rodowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów, które s finansowane ze rodków przedsibiorstw oraz ze rodków zewntrznych, bdcych w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bd instytucji działajcych na terenie województwa, ale podległych bezporednio organom centralnym, wytyczne do sporzdzania programów powiatowych (równie w odniesieniu do programów naprawczych, zwizanych z wdraaniem dyrektyw Unii Europejskiej). 1.5. Streszczenie dokumentu w jzyku niespecjalistycznym Zgodnie z obowizujc ustaw (Prawo ochrony rodowiska) organ wykonawczy województwa ma obowizek sporzdza w celu realizacji polityki ekologicznej pastwa program ochrony rodowiska, w którym okrela w szczególnoci: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa proekologicznych, rodki niezbdne do osigania celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i rodki finansowe. Program uchwala Sejmik Województwa Mazowieckiego raz na 4 lata, a co 2 lata Zarzd Województwa sporzdza raport z wykonania Programu, który przedstawia Sejmikowi. Niniejszy Program stanowi drug edycj dokumentu okrelajcego kierunki i zadania, które powinny by realizowane w zakresie ochrony rodowiska na terenie województwa mazowieckiego. Przedmiotowy dokument stanowi aktualizacj Programu Ochrony rodowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2004-2011 (który został przyjty uchwał Sejmiku Województwa Mazowieckiego w padzierniku 2003 r.), uwzgldnia take wnioski zawarte w Raporcie z realizacji w/w Programu za rok 2004 (z uwzgldnieniem roku 2003). Raport ten został przyjty uchwał Sejmiku Województwa Mazowieckiego w listopadzie 2005 r. Z członkostwa w Unii Europejskiej wynikaj zobowizania w zakresie wdraania Dyrektyw Unii Europejskiej. Zasady polityki regionalnej Unii Europejskiej na lata 2007-2013 przenoszone s take na procesy programowania na poziomie krajowym. Przystpienie Polski do struktur Unii Europejskiej w 2004 r. wymusza konieczno poszukiwania rozwiza pozwalajcych na maksymalne wykorzystanie funduszy unijnych, które w znacznym stopniu s kierowane na przedsiwzicia zmierzajce do poprawy stanu rodowiska naturalnego. Niniejszy Program umoliwia koordynacj działa zmierzajcych do poprawy stanu rodowiska województwa mazowieckiego z zadaniami, które s planowane i zarzdzane centralnie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego. 12

Program Ochrony rodowiska dla Województwa Mazowieckiego jest spójny z Polityk ekologiczn pastwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010, projektem Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014, dokumentami planistycznymi na lata 2007-2015, a mianowicie: Strategi Rozwoju Kraju Narodow Strategi Spójnoci Aktualne kierunki w zakresie ochrony rodowiska wytyczaj take uchwalone przez Sejmik Województwa Mazowieckiego: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (uchwalony w 2004 r.). Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja uchwalona w 2006 r.) oraz Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013 Z w/w dokumentów wynika, e celem nadrzdnym polityki ekologicznej województwa mazowieckiego jest: Ochrona walorów przyrodniczych i poprawa standardów rodowiska Po analizie kryteriów i przyjtych celów polityki ekologicznej na poziomie kraju i regionu przyjto w niniejszym Programie nastpujce priorytety ekologiczne dla województwa mazowieckiego: Ochrona zasobów wodnych, ochrona przed powodzi i susz, gospodarka wodno- ciekowa. Gospodarowanie odpadami. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Ochrona zasobów przyrody, w szczególnoci rónorodnoci biologicznej. Poza w/w priorytetami wane dla poprawy stanu rodowiska naturalnego jest uwzgldnienie w Programie zada dotyczcych: Ochrony przed hałasem (w szczególnoci drogowym). Ochrony powierzchni ziemi (gleby i zasobów surowców mineralnych). Racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym energii odnawialnej). Ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Ochrony przed skutkami powanych awarii przemysłowych. Wzmacniania systemu zarzdzania ochron rodowiska. Poprawy wiadomoci ekologicznej społeczestwa. Program niniejszy (po przedstawieniu diagnozy stanu rodowiska wg danych WIO i GUS za rok 2004, w miar posiadanych danych uwzgldnia take 2005 r.), analogicznie jak polityka ekologiczna pastwa okrela priorytety oraz cele główne i długoterminowe w perspektywie omiu lat, czyli do roku 2014 oraz rodzaj i harmonogram krótkoterminowych działa proekologicznych na cztery lata 2007-2010 i rodki niezbdne do osignicia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i rodki finansowe. Program zawiera take zasady zarzdzania i monitorowania realizacji. Cele główne Programu obejmuj: Zmniejszenie zanieczyszcze rodowiska (dotyczy wód powierzchniowych i podziemnych, gleb, odpadów, powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania elektromagnetycznego). Zrównowaone wykorzystanie materiałów, wody i energii. 13

Rozwój proekologicznych form działalnoci w gospodarce (w szczególnoci w rolnictwie, transporcie i eksploatacji kopalin). Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych, ochron ekosystemów cennych pod wzgldem przyrodniczym, ochron i rozwój ekosystemów lenych. Popraw bezpieczestwa ekologicznego (w zakresie ochrony przed powodzi, susz, osuwiskami i poarami, a take zmniejszenia ryzyka zwizanego z transportem substancji niebezpiecznych oraz wystpowaniem awarii przemysłowych). Wzrost poziomu wiedzy ekologicznej (w zakresie edukacji ekologicznej w społeczestwie, a take w działalnoci gospodarczej). Oszacowanie kosztów przeprowadzono na podstawie: Analizy wydatków inwestycyjnych i nieinwestycyjnych poniesionych w latach ubiegłych. Potrzeb finansowych zgłaszanych do funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej oraz funduszy UE przez podmioty gospodarcze, samorzdy, organizacje i stowarzyszenia. Powiatowych programów ochrony rodowiska. Analizy wydatków budetu centralnego dla województwa mazowieckiego. Oszacowane koszty realizacji Programu w latach 2007-2010 to prawie 45 mld zł. Najwiksze kwoty finansowe przewidziano dla działa zwizanych z ochron wód ograniczenie iloci cieków, zmniejszenie narastajcego deficytu wody, ochrona przeciwpowodziowa. Due nakłady finansowe zwizane s z koniecznoci ograniczenia niskiej emisji zanieczyszcze oraz zmniejszenia presji rodków transportu na rodowisko naturalne. Wydatki na te wymienione zadania stanowi ponad 85% całoci szacunkowej kwoty na realizacj załoonych w programie celów. W perspektywie czasu do roku 2014 nakłady sigaj kwoty ponad 74 mld zł. Najwiksze koszty to analogicznie jak w przypadku celów krótkoterminowych, ochrona wód i powietrza. Przewidziano te wiksze finansowanie ni w latach ubiegłych ochrony przyrody, ekosystemów lenych i gleb. Oszacowane nakłady na realizacj Programu s wysokie. Nigdy dotd nie planowano tak duych wydatków na ochron rodowiska w historii województwa mazowieckiego, ale te nigdy nie było takiej szansy, (jak obecnie stwarza moliwo korzystania ze rodków Unii Europejskiej) na realizacj zamierzonych celów. Realizacja Programu bdzie monitorowana przez Departament Ochrony rodowiska Urzdu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. System oceny realizacji Programu bdzie oparty na odpowiednio dobranych wskanikach. 14

2. PODSTAWOWE ZAŁOENIA PROGRAMU 2.1. Dokumenty programowe krajowe Program powinien by spójny z ustaleniami i rekomendacjami wynikajcymi z: Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Projektu Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014, Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015, Narodowej Strategii Spójnoci 2007-2013. 2.1.1. Polityka ekologiczna pastwa: załoenia, cele i zasady Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej stwierdza w art.5, e Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron rodowiska kierujc si zasad zrównowaonego rozwoju i ustala take, e ochrona rodowiska jest obowizkiem m. in. władz publicznych, które przez sw polityk powinny zabezpieczy bezpieczestwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Polityka ekologiczna pastwa zmierza do harmonizowania rozwoju kraju poprzez równowaenie celów ochrony rodowiska z celami gospodarczymi i społecznymi. Celem polityki ekologicznej pastwa jest zapewnienie bezpieczestwa ekologicznego, a pod pojciem tym naley rozumie nie tylko czyste powietrze, zdrow wod i bezpieczn dla zdrowia ywno, ale take moliwoci wypoczynku i rekreacji oraz trwałe wystpowanie wszystkich stwierdzanych obecnie dziko yjcych gatunków. Tak rozumiana polityka ekologiczna wpisuje si w funkcjonujc w tej dziedzinie od wielu lat praktyk w Unii Europejskiej, gdzie redniookresowe programy działa funkcjonuj z dobrym skutkiem od wielu lat. Polityka ekologiczna pastwa (której pierwsza edycja jest z 2000 r.) przyjła 3 etapy realizacji celów: 1. Etap realizacji celów krótkookresowych w trakcie ubiegania si o członkostwo w Unii Europejskiej (2000-2002). 2. Etap realizacji celów redniookresowych w pierwszym okresie członkostwa w Unii, w którym załoono realizacje programów dostosowawczych (2003-2010). 3. Etap realizacji celów długookresowych w ramach polityki do 2025 r., która bdzie poddawana w kolejnych latach procesowi aktualizacji. Pomimo pozytywnych efektów uzyskanych w wyniku dotychczasowej polityki ekologicznej pastwa wskaniki zuywania zasobów naturalnych i stanu rodowiska w Polsce s nadal zauwaalnie gorsze, ni w wysoko rozwinitych pastwach Europy zachodniej. Równoczenie Polska posiada due zasoby lasów, zasoby surowcowe oraz bogat rónorodno biologiczn i niezbyt intensywn gospodark roln i len. Powysze warunki stwarzaj szans na dalsz popraw stanu rodowiska, a take znaczne obnienie wskaników energochłonnoci, materiałochłonnoci poprzez wdroenie standardów Unii Europejskiej. Racjonalne wykorzystanie znacznych zasobów rónorodnoci biologicznej warunkuje rozwój turystyki i rolnictwa przyjaznych rodowisku. Zasada zrównowaonego rozwoju powinna by realizowana poprzez wdraanie zasad pomocniczych i uzupełniajcych. 15

S to: Zasada przezorno ci podejmowanie działa ju wtedy, gdy widoczne jest uzasadnione prawdopodobiestwo, e problem wymaga rozwizania, a nie dopiero wówczas, gdy istnieje ju pełne naukowe potwierdzenie. Stosowanie zasad prewencji i przezornoci powinno by ukierunkowane na wysoki i bezpieczny dla zdrowia ludzkiego poziom ochrony rodowiska. Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi w praktyce oznacza uwzgldnianie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasada równego dostpu do rodowiska przyrodniczego traktowana jest ona w kategoriach sprawiedliwoci midzypokoleniowej, midzyregionalnej i midzygrupowej oraz równowaenia szans midzy człowiekiem a przyrod. Zasada regionalizacji rozszerzanie uprawnie dla samorzdu terytorialnego i wojewodów do ustalania zasad korzystania ze rodowiska, koordynacja polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie. Zasada uspołecznienia stwarzanie warunków do udziału obywateli w procesie kształtowania modelu zrównowaonego rozwoju. Zasada zanieczyszczajcy płaci (pełna odpowiedzialno sprawcy za skutki zanieczyszczania i stwarzania zagroenia dla rodowiska. Zasada prewencji przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla rodowiska powinno by podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsiwzicia w oparciu o posiadan wiedz, wdroone procedury ocen oddziaływania na rodowisko oraz monitoring wykonywanych przedsiwzi. Zasada stosowania najlepszych dostpnych technik (BAT), w tym najlepszych uzasadnionych ekonomicznie, dostpnych technologii. Zasada subsydiarno ci przekazywanie czci kompetencji i uprawnie na właciwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby problem mógł by najskuteczniej rozwizany. Zasada skuteczno ci ekologicznej co oznacza w praktyce potrzeb minimalizacji nakładów na jednostk uzyskanego efektu. Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2002-2010 11 uwzgldnia nastpujce priorytety (które wynikaj z przyjtych zobowiza z tytułu ratyfikowanych konwencji midzynarodowych oraz protokołów do tych konwencji): Konieczno likwidacji zwizanych ze stanem rodowiska bezporednich zagroe dla ycia i zdrowia ludzi. Konieczno przeciwdziałania degradacji rodowiska przyrodniczego na terytorium kraju, zwłaszcza na terenach o szczególnych walorach przyrodniczych, w tym przestrzeni rolniczej i lenej. Konieczno w partycypowaniu przez Polsk w przeciwdziałaniu zagroeniom rodowiska o charakterze globalnym. Zgodnie z polityk ekologiczn pastwa działalno gospodarcza tych dziedzin gospodarki, które wykazuj presje na rodowisko w formie bezporedniego lub poredniego korzystania z jego zasobów lub s ródłem zanieczyszczenia (np. przemysł, rolnictwo, lenictwo, gospodarka komunalna, budownictwo) wymaga stosowania rozwiza gwarantujcych zachowanie walorów rodowiska przyrodniczego i moliwo odtwarzania odnawialnych zasobów. Projekt Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014 został przygotowany jako realizacja wymogów ustawy - 11 Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2002-2010 przyjty przez Rad Ministrów w grudniu 2002 r. 16

Prawo ochrony rodowiska. Ustawa ta wprowadziła nowe zasady tworzenia krajowej polityki ekologicznej (w tym obowizek sporzdzania i aktualizowania dokumentu co 4 lata). W/w opracowanie jest wypełnieniem obowizku aktualizacji polityki, czyli odniesienia jej celów i niezbdnych działa do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej i stanu rodowiska. Potrzeba aktualizacji wynikała te z uzyskania przez Polsk członkostwa w Unii Europejskiej. Fakt ten stwarza szans szybkiego rozwizania wielu problemów ochrony rodowiska i poprawy ycia mieszkaców, m.in. przez moliwo korzystania ze rodków finansowych UE, ale oznacza take konieczno spełnienia wymaga wynikajcych z Traktatu Akcesyjnego oraz osigania celów wspólnotowej polityki ekologicznej. Dziki konsekwentnej realizacji zada dotyczcych ochrony rodowiska, w ostatnich 15 latach dokonano znaczcego obnienia wielkoci ładunku zanieczyszcze odprowadzanych do rodowiska. Efektem tych działa była poprawa ycia mieszkaców. Nie udało si jednak rozwiza wszystkich problemów, pojawiły si take nowe zagroenia. Do najwaniejszych nale: konflikt midzy potrzebami ochrony przyrody a rozwojem infrastruktury, zwłaszcza drogowej oraz lokalizacja złó kopalin, presja zabudowy na tereny o wysokich walorach przyrodniczych, zmiany własnoci gruntów, weryfikacja i uporzdkowanie systemu NATURA 2000 i obszarów objtych najwyszymi formami ochrony, z punktu widzenia zgodnoci z normami UE oraz dla skoordynowania działa krajowych, brak instrumentów do skutecznej ochrony przyrody poza terenami chronionymi. Niezbdna jest pełna integracja działa w zakresie ochrony rodowiska, a szczególnie działa w zakresie podstawowych konwencji ekologicznych z sieci NATURA 2000 oraz gospodark wodn. Celami realizacyjnymi Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014 s: 1. Wzmacnianie systemu zarzdzania ochron rodowiska. 2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody. 3. Zrównowaone wykorzystanie materiałów, wody i energii. 4. Dalsza poprawa jakoci rodowiska i bezpieczestwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkaców Polski. 5. Ochrona klimatu. Priorytety 2-5 s zgodne z celami okrelonymi dla całej Wspólnoty. 2.1.2. Strategia Rozwoju Kraju (SRK) 12 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym okrelajcym cele i priorytety w obszarze rozwoju społeczno gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewni. Strategia opracowana jest przy uwzgldnieniu zasady zrównowaonego rozwoju, przy równorzdnym traktowaniu trzech podstawowych filarów: gospodarczego, społecznego i rodowiskowego. Dokument ten uwzgldnia jednoczenie najwaniejsze trendy rozwoju wiatowej gospodarki oraz cele, jakie stawia Unia Europejska w Strategii Lizboskiej. SRK nadaje priorytet tym działaniom w latach 2007-2015. 12 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (przyjta przez Rad Ministrów 27 czerwca 2006 r.) 17

Celem strategii jest podniesienie poziomu i jakoci ycia mieszkaców Polski. Wród piciu priorytetów SRK na miejscu drugim wymienia Popraw infrastruktury podstawowej: technicznej i społecznej, w której precyzuje m.in. potrzeb inwestycji z zakresu ochrony rodowiska w szczególnoci uwzgldniajcych ochron zasobów wodnych, poprawiajcych czysto i jako wody oraz powietrza, zapewniajcych oszczdno energii, zabezpieczajcych przed katastrofami naturalnymi itp. Dokument stanowi podstaw do efektywnego wykorzystania przez Polsk rodków finansowych krajowych, a take z Unii Europejskiej na realizacj celów społecznogospodarczych. SRK stanowi baz odniesienia dla innych strategii i programów rzdowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorzdu terytorialnego, jest te podstawow przesłank dla Narodowej Strategii Spójnoci. 2.1.3. Narodowa Strategia Spójno ci (NSS) 13 Narodowa Strategia Spójnoci 2007-2013 (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) jest strategicznym dokumentem okrelajcym priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdraania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójnoci (FS) na lata 2007-2013. Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjnoci polskiej gospodarki, a take stojcych przed ni szans. Narodowa Strategia Spójnoci bdzie realizowana przy pomocy Programów Operacyjnych (PO) zarzdzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) zarzdzanych przez zarzdy poszczególnych województw. Jednym z szeciu programów operacyjnych jest Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko (PO Ii). Głównym celem tego programu jest podniesienie atrakcyjnoci inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu rodowiska, zdrowia społeczestwa, zachowaniu tosamoci kulturowej i rozwijaniu spójnoci terytorialnej. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko realizowanych bdzie 14 priorytetów. S to: 1. Gospodarka wodno-ciekowa. 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. 3. Bezpieczestwo ekologiczne. 4. Przedsiwzicia dostosowujce przedsibiorstwa do wymogów ochrony rodowiska. 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych. 6. Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T. 7. Transport przyjazny rodowisku. 8. Bezpieczestwo transportu i krajowe sieci transportowe. 9. Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej. 10. Infrastruktura energetyczna przyjazna rodowisku. 11. Bezpieczestwo energetyczne. 12. Kultura i dziedzictwo kulturowe. 13. Bezpieczestwo zdrowotne i poprawa efektywnoci systemu ochrony zdrowia. 14. Pomoc techniczna dla wsparcia procesu zarzdzania Programem oraz upowszechniania wiedzy na temat wsparcia ze rodków Unii Europejskiej. 13 Narodowa Strategia Spójnoci (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) 2007-2013 przyjta przez Rad Ministrów 2 sierpnia 2006 r. 18

15. Pomoc techniczna dla wsparcia zdolnoci instytucjonalnych w instytucjach uczestniczcych we wdraaniu priorytetów współfinansowania z Funduszu Spójnoci. Przedstawiony zakres priorytetów ma charakter wstpny, poniewa NSS nie została jeszcze ostatecznie przyjta. Ostateczny zakres uzaleniony jest od przebiegu konsultacji, a nastpnie od negocjacji z Komisj Europejsk. 2.1.4. Dyrektywy Unii Europejskiej Członkostwo w Unii Europejskiej wymusiło dostosowanie przepisów polskiego prawa ochrony rodowiska do rozwiza Wspólnoty. Przepisy Unijne dotyczce ochrony rodowiska s bardzo rozbudowane i dotycz praktycznie wszystkich dziedzin ycia społeczno-gospodarczego. Aktualnie praktycznie proces dostosowywania do prawa polskiego poprzez wprowadzenie ustaw i rozporzdze jest na ukoczeniu. Proces ten bdzie jednak kontynuowany, poniewa prawo Unii ewoluuje i jest dostosowywane do biecych uwarunkowa i potrzeb. Prawo Unii Europejskiej obejmujce tematyk ochrony rodowiska powstawało przez ostatnie 30 lat i jest bardzo obszernym działem prawa obejmujcym kilkaset aktów prawnych. Podstawow form aktów prawnych w dziedzinie ochrony rodowiska we Wspólnocie s Dyrektywy. Te specyficzne akty prawne zakładaj moliwo elastycznych działa pastw członkowskich pod warunkiem, e w okrelonym czasie pastwa te doprowadz na swym terytoriom do zrealizowania załoonych celów. Eksperci Unii zajmujcy si problematyk ochrony rodowiska okrelili 11 zasad, które powinny by przestrzegane we wszystkich pastwach członkowskich: 1. Lepiej zapobiega ni leczy. 2. Naley uwzgldnia skutki oddziaływania na rodowisko w moliwie najwczeniejszym stadium podejmowania decyzji. 3. Trzeba unika eksploatowania przyrody powodujcego znaczne naruszenie równowagi ekologicznej. 4. Naley podnie poziom wiedzy naukowej, by umoliwi podejmowanie właciwych decyzji. 5. Koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosi sprawca zanieczyszczenia. 6. Działania w jednym pastwie członkowskim nie powinny powodowa pogorszenia stanu rodowiska w innym. 7. Polityka ekologiczna pastw członkowskich w zakresie ochrony rodowiska musi uwzgldnia interesy pastw rozwijajcych si. 8. Pastwa Unii Europejskiej powinny wspiera ochron rodowiska w skali midzynarodowej i globalnej. 9. Ochrona rodowiska jest obowizkiem kadego, zatem konieczna jest edukacja w tym zakresie. 10. rodki ochrony rodowiska powinny by stosowane odpowiednio do rodzaju zanieczyszczenia, potrzebnego działania oraz obszaru geograficznego, który maj chroni. Jest to zasada subsydiarnoci. 11. Krajowe programy dotyczce ochrony rodowiska powinny by koordynowane na podstawie wspólnych długoterminowych programów, a krajowa polityka ekologiczna harmonizowana w ramach Wspólnoty Europejskiej. Zasady powysze zostały take uwzgldnione przy formułowaniu zasad polskiej polityki ekologicznej (które zostały opisane w rozdz. 2.1.1.). 19

Negocjacje z Uni Europejsk w obszarze rodowisko Polska zakoczyła 26 padziernika 2001 r. 25 listopada 2002 r. UE przyjła wspólne stanowisko, w którym potwierdziła wynegocjowane warunki oraz zgodziła si na dodatkowy okres przejciowy w odniesieniu do dyrektywy 2001/80/WE (dotyczy emisji zanieczyszcze do powietrza), co ostatecznie zamknło stanowisko w tym obszarze. Podpisanie Traktatu Akcesyjnego midzy Polsk a Wspólnot nastpiło 16 kwietnia 2003 r., a przystpienie do Unii stało si faktem 1 maja 2004 r. Dostosowanie do przepisów i standardów Unii Europejskiej znalazło odzwierciedlenie w prawie polskim. Rol samorzdów, w tym Samorzdu Województwa Mazowieckiego, jest podejmowanie działa, w tym działa inwestycyjnych majcych na celu wywizanie si z ustale negocjacyjnych. Z uwagi na koszty finansowe realizacji wszystkich działa, wynikajcych z koniecznoci pełnego uwzgldnienia prawa wspólnotowego, Polska wynegocjowała w niektórych obszarach okresy przejciowe, w tym w obszarze rodowisko. Unia zaakceptowała łcznie 10 wniosków Polski o okresy przejciowe w obszarze rodowisko. Szczególne wymagania i zwizane z tym okresy przejciowe dotycz nastpujcych obszarów: Ochrona wód W zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem Polska zobowizała si do 31.12.2005 r. do budowy systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni cieków we wszystkich aglomeracjach o równowanej liczbie mieszkaców (RLM) powyej 2000. Jednake ze wzgldu na wysokie koszty tych inwestycji uzyskała okresy przejciowe w zakresie realizacji dyrektyw: 76/464/EWG dotyczcej odprowadzania do wód powierzchniowych okrelonych substancji powodujcych ich zanieczyszczenia - 5-letni okres przejciowy do 31.12.2007 r. 91/271/WE dotyczcej oczyszczalni cieków komunalnych (łcznie z dyrektywami córkami) - kilka okresów przejciowych w zalenoci od wielkoci aglomeracji. Ponadto istotna jest dyrektywa 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze ródeł rolniczych, która m.in. zobowizuje wszystkie gospodarstwa rolne posiadajce zwierzta do wybudowania do 2008 roku szczelnych zbiorników na gnojowic szczególnie na tzw. obszarach wraliwych. Gospodarka odpadami W tym zakresie najwaniejsza jest dyrektywa 75/442/EWG w sprawie odpadów, która wprowadziła dla samorzdów obowizek przygotowania planów gospodarki odpadami oraz ustanowienia zintegrowanej i wystarczajcej sieci instalacji zajmujcych si unieszkodliwianiem odpadów przy zastosowaniu najlepszej dostpnej technologii. Dyrektywa 99/31/WE w sprawie składowisk odpadów wprowadza m.in. obowizek redukowania iloci składowanych odpadów biodegradowalnych w kolejnych latach, a do 65% w roku 2016 w stosunku do 1995 r. oraz standardy techniczne składowania odpadów. W odniesieniu do tej Dyrektywy Polska uzyskała 3-letni okres przejciowy do 01.07.2012 r. Ponadto okresy przejciowe dotycz: Dyrektywy 94/62/WE dot. opakowa i odpadów opakowaniowych - 5-letni okres przejciowy do 31.12.2007 r. Rozporzdzenia 259/93/EWG w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrbie Unii Europejskiej oraz poza jej obszar - 5-letni okres przejciowy do 31.12.2007 r. 20

Ochrona powietrza Z uwagi na problemy, jakie mog wystpi we wdraaniu nowych norm emisyjnych wynikajcych ze standardów UE, Polska uzyskała okresy przejciowe w odniesieniu dla nastpujcych Dyrektyw: 99/32/WE dotyczcej redukcji zawartoci siarki w paliwach płynnych 4-letni okres przejciowy do 31.12.2006 r. 94/63/WE dotyczcej kontrolowania emisji lotnych zwizków organicznych powstałych wskutek magazynowania benzyny i jej dystrybucji z terminali do stacji obsługi, dyrektywa dotyczy m.in. PKN ORLEN - dwa okresy przejciowe do 31.12.2004 r. oraz do 31.12.2005 r. 2001/80/WE dotyczcej ograniczenia emisji niektórych zanieczyszcze do powietrza z duych obiektów energetycznych spalania paliw - kilka okresów przejciowych dla poszczególnych substancji tj. SO 2, NO x i pyłów dla elektrowni zawodowych, elektrociepłowni przemysłowych, elektrociepłowni i ciepłowni zawodowych oraz ciepłowni komunalnych, które znalazły si na licie załczonej do polskiego stanowiska negocjacyjnego. Te okresy przejciowe dotycz nastpujcych przedsibiorstw z terenu województwa mazowieckiego: odstpstwo od dopuszczalnej emisji dla dwutlenku siarki do 31.12.2015 r.: EL Kozienice, EL Ostrołka, EC Siekierki w Warszawie, EC era w Warszawie, EC PKN Orlen, odstpstwo od dopuszczalnej emisji dla tlenku azotu do 31.12.2015 r.: EL Ostrołka, EC Siekierki w Warszawie, EC Kawczyn w Warszawie, odstpstwo od dopuszczalnej emisji pyłów do 31.12.2017 r.: EC w Ciechanowie. 96/61/WE dotyczcej zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszcze - ustanowiono 3-letni okres przejciowy do 31.12.2010 r. dla 65 zakładów przemysłowych zanieczyszczajcych powietrze i wody powierzchniowe i / lub gruntowe. Te okresy dotycz nastpujcych przedsibiorstw z terenu województwa mazowieckiego: Ciepłownia Wola w Warszawie, Ursus-Media w Warszawie, Keramzyt Przedsibiorstwo Kruszyw Lekkich w Mszczonowie, Metsa Tissue w Konstancinie Jeziorna, Tarchomiskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa w Warszawie, PEC Legionowo w Legionowie, ZEC w Wołominie. Bezpieczestwo jdrowe i ochrona przed promieniowaniem jonizujcym Okres przejciowy wprowadza si w odniesieniu do Dyrektywy 97/43/EURATOM dotyczcej ochrony przed promieniowaniem jonizujcym pochodzcym ze ródeł medycznych - 5-letni okres przejciowy do 31.12.2007 r. 2.2. Krajowe i wojewódzkie limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu rodowiska Waniejsze limity zwizane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów i popraw rodowiska ustalone zostały w Polityce Ekologicznej Pastwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Limity dotycz celów do osignicia najpóniej do 2010 r. i wynikaj ze zobowiza zwizanych ze wstpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. W póniejszym okresie limity te nie były korygowane. W/w limity zakładaj: Zmniejszenie wodochłonnoci produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i warto sprzedan w przemyle). 21