z d r o w i u b e z O ta j e m n i c Środowisko a gospodarka hormonalna u kobiet część 1 i 2 redaktor naukowy
Środowisko a gospodarka hormonalna u kobiet Environment and hormone (im)balance in women część 1 Przyczyny zmienności w stężeniach hormonów płciowych Reasons for variation in the concentration of sex hormones część 2 Zaburzenia w metabolizmie estrogenów i ich konsekwencje Dysfunctions in estrogens metabolism and their consequences
Środowisko a gospodarka hormonalna u kobiet Environment and hormone (im)balance in women część 1 Przyczyny zmienności w stężeniach hormonów płciowych Reasons for variation in the concentration of sex hormones część 2 Zaburzenia w metabolizmie estrogenów i ich konsekwencje Dysfunctions in estrogens metabolism and their consequences Kraków 2011 redaktor naukowy
Rada Wydawnicza Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego: Klemens Budzowski,, Zbigniew Maciąg, Jacek M. Majchrowski Recenzje: prof. dr hab. Maria Słomczyńska, prof. dr hab. Andrzej Klein Redaktor serii: Korekta: Zespół Okładka: Joanna Sroka Copyright by Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Kraków 2011 ISBN 978-83-7571-195-0 Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani magazynowana w sposób umożliwiający ponowne wykorzystanie, ani też rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie za pomocą środków elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, bez uprzedniej pisemnej zgody właściciela praw autorskich Na zlecenie: Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego www.ka.edu.pl Wydawca: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. Oficyna Wydawnicza AFM Kraków 2011 Sprzedaż prowadzi: Księgarnia u Frycza Kampus Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego ul. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego 1 30-705 Kraków tel./faks: (12) 252 45 93 e-mail: ksiegarnia@kte.pl DTP: Joanna Sroka Druk i oprawa: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o. o. Monografia powstała w ramach grantu MNiSW Nr N N404 055 136
Spis treści Spis treści/contents Część 1/Part 1 Przyczyny zmienności w stężeniach hormonów płciowych Reasons for variation in the concentration of sex hormones Przedmowa do części 1/Preface part 1...17 Wykaz skrótów/list of abbreviations...23 Grażyna Jasieńska Ekologiczne i ewolucyjne przyczyny zmienności w stężeniach hormonów płciowych Ecological and evolutionary determinants of variation in the levels of sex hormones... 27 Marek Mędraś, Eliza Kubicka, Paweł Jóźków Wysiłek fizyczny a hormony płciowe u kobiet Physical activity and sex hormones in women...41 Barbara Józefik Anoreksja i bulimia psychiczna: uwarunkowania i rozpowszechnienie Anorexia and bulimia nervosa: factors and prevalence...49 Leszek Pawłowski Zaburzenia hormonalne u kobiet w anoreksji Hormonal disorders in women suffering from anorexia...63 Bogusław Pawłowski Atrakcyjność i preferencje kobiet w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego Attractiveness and women's preferences in dependence of the phase of menstrual cycle...79 Anna Ziomkiewicz-Wichary Stres psychospołeczny jako czynnik kształtujący zmienność w stężeniach steroidowych hormonów cyklu menstruacyjnego Psychosocial stress as a factor affecting variation in steroid hormone levels during the menstrual cycle...93 5
Spis treści Ilona Nenko, Grażyna Jasieńska Koszty reprodukcji a stan zdrowia i długość życia kobiet Costs of reproduction in relation to health status and life expectancy in women...105 Anna Merklinger-Gruchała, Grażyna Jasieńska Żywienie a stężenia hormonów płciowych (estrogenów i progesteronu) u kobiet w wieku rozrodczym: implikacje dla ryzyka raka piersi Nutrition impact on the concentrations of sex hormones (estrogens and progesterone) in women of reproductive age: implications for breast cancer risk...119 Część 2/Part 2 Zaburzenia w metabolizmie estrogenów i ich konsekwencje Dysfunctions in estrogens metabolism and their consequences Przedmowa do części 2/Preface part 2...137 Wykaz skrótów/list of abbreviations...143 Małgorzata Kalemba-Drożdż, Udział polimorfizmu genetycznego w biosyntezie estrogenów. Ryzyko nowotworów hormonozależnych Genetic polymorphism in biosynthesis of estrogens. The risk of hormone-dependent neoplasms...149 Małgorzata Kalemba-Drożdż, Stanisław Matusik, Tomasz Milewicz, Udział metabolitów pośrednich w metabolizmie estrogenów w uszkodzeniach oksydacyjnych DNA kobiet w ciąży analizowany metodą ścieżek Intermediate metabolites of estrogen metabolism in oxidative DNA damage in pregnant women studied by paths...163 Jerzy Jaśkiewicz, Jagoda Drąg, Dorota Lizak Heterogenność puli kwasów tłuszczowych w organizmie człowieka ze szczególnym uwzględnieniem metabolizmu tych związków w okresie ciąży Heterogeneity of fatty acids in human body with particular emphasis on metabolism of these compounds in pregnancy...181 6
Spis treści Ewa L. Gregoraszczuk Ksenoestrogeny środowiskowe a zaburzenia płodności i inne skutki zdrowotne Environmental xenoestrogens vs. impaired fertility and other health effects...199 Anna Merklinger-Gruchała, Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na kondycję płodu The impact of air pollution on the condition of the fetus...213 Rozmowa receptorów ER AhR i epigenetyczna pamięć. Mechanizm adaptacyjny czy wzrost toksyczności środowiskowych zanieczyszczeń? ER AhR receptor cross-talk and epigenetic memory. Adaptive mechanism vs. the increase in toxicity of environmental pollutants...227 Kazimierz Karolewski Profilaktyka i leczenie najczęstszych hormonozależnych nowotworów złośliwych u kobiet Prevention and treatment of hormone-dependent cancers common in women...245 Noty o autorach/about the authors...259 7