Grzegorz Myśliwiec + 28 przypadków ALMAMER wydawnictwo
RECENZENCI dr hab. Tomasz Dołęgowski dr Grzegorz Sołtysiak REDAKCJA I KOREKTA Jolanta Sierakowska PROJEKT OKŁADKI Tomasz Fabiański SKŁAD I ŁAMANIE Tomasz Fabiański ZDJĘCIA Grzegorz Myśliwiec Copyright by ALMAMER Szkoła Wyższa, Warszawa 2013 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy. Na okładce alegoria etyki pochodząca z pracy Cesarego Ripy Ikonologia Reprodukcja za zgodą: TEA Tascabili degli Editori Associati S.p.A., Milano ALMAMER Szkoła Wyższa 01-201 Warszawa, ul. Wolska 43 www.almamer.pl ISBN 978-83-62644-16-2 DRUK I OPRAWA Zakład Wydawniczy DrukTur Sp. z o.o. 01-201 Warszawa, ul. Wolska 43 www.druktur.pl e-mail: wydawnictwo@druktur.pl ZAMÓWIENIA tel. 22 321 85 03 e-mail: wydawnictwo@druktur.pl
Spis treści Wstęp......................... 7 1. Metodologia etyki gospodarczej i zawodowej.......... 9 1.1. Miejsce norm moralnych wśród innych norm regulujących zachowania człowieka..................... 9 1.2. Język etyki, czyli jak rozmawiać o etyce........... 10 1.3. Biznes moralny, niemoralny czy może amoralny?....... 12 1.4. Intencja a wynik działania............... 17 1.5. Gospodarka w drodze do świata duchowości........ 19 2. Relacja firma organy władzy............... 23 2.1. Bezstronność i równe szanse podmiotów.......... 23 2.1.1. Zamówienia publiczne jako przykład poszukiwania ładu moralnego w gospodarce................ 23 2.1.2. Konkurs, przetarg i inne sposoby wyrównywania szans podmiotów w biznesie................. 25 2.2. Bezstronność arbitrów jako fundament sprawiedliwego biznesu.. 31 2.3. Etyka kontroli.................... 33 2.3.1. Zasady kontroli................. 34 2.4. Uczciwy i transparentny lobbing jako wyraz etycznej promocji interesów grupowych..................... 34 2.4.1. Problem z lobbingiem w Polsce........... 35 2.5. Korupcja jako patologia relacji biznes państwo........ 38 2.5.1. Fenomen Skandynawii.............. 40 2.5.2. Rodzaje korupcji................ 41 2.5.3. Walka z korupcją determinacja i nadzieje....... 45 2.5.4. Aspekt personalny korupcyjni janczarzy....... 46 3. Relacja pracownik firma................. 49 3.1. Syndrom superdyspozycyjności oraz narzucony pracoholizm nowa jakość pracy czy współczesne niewolnictwo?......... 49 3.2. Etycznie przed zatrudnieniem.............. 51 3
4 3.3. Etycznie w procesie rekrutacji.............. 52 3.4. Etyczne problemy adaptacji zawodowej........... 53 3.5. Lojalność władz firmy wobec akcjonariuszy......... 57 3.5.1. Dobre praktyki rad nadzorczych........... 57 3.5.2. Dobre praktyki zarządów............. 58 4. Relacja pracownik przełożony............... 61 4.1. Odpowiedzialny szef zjawisko mobbingu.......... 61 4.2. Molestowanie seksualne................ 62 5. Relacja firma klient.................. 65 5.1. Etyka w marketingu................. 66 5.2. Wprowadzanie klienta w błąd.............. 66 5.3. Wywieranie niedopuszczalnej presji na klienta........ 71 5.4. Etyczna reklama................... 72 5.4.1. Przejawy manipulowania klientem w reklamie...... 72 5.4.2. Przejawy naruszania dobrych obyczajów w reklamie.... 75 5.4.3. Przejawy reklamy konfrontacyjnej.......... 76 5.5. Ciało człowieka w reklamie............... 77 5.5.1. Przesłanki promocji produktów z wykorzystaniem erotyki.. 78 5.5.2. Poziomy akceptacji erotyki w reklamie......... 78 5.6. Reklama a dzieci................... 87 5.7. Promocja i reklama produktów leczniczych......... 89 5.8. Etyka mediów odpowiedzialna informacja......... 91 6. Relacja firma otoczenie................. 95 6.1. Koncepcje odpowiedzialności dostawcy........... 95 6.2. Etyczny profesjonalizm................ 98 6.2.1. Zasady rzetelności zawodowej............ 98 6.2.2. Unikanie konfliktu interesów............ 101 6.2.3. Korzyści własne pracownika a korzyści firmy....... 102 6.3. Dialog społeczny jako najwyższa forma odpowiedzialności społecznej firm....................... 103 6.4. Dylematy etyczne przedsiębiorców............ 105 6.4.1. Przedsiębiorcy wobec środowiska naturalnego...... 105 6.4.2. Model etycznego działania decyzji strategicznych w biznesie Collinsa................... 109 6.4.3. Globalizacja aspekty etyczne............ 113 6.5. Ruchy ekologiczne i konsumenckie a etyka gospodarowania.... 116
7. Relacje między partnerami etyka konfliktu i negocjacji...... 119 7.1. Konflikt jako czynnik warunkujący skłonność stron do podejmowania działań nieetycznych................. 119 7.2. Prawda i kłamstwo w negocjacjach............ 120 7.3. Uczciwa rywalizacja twórców.............. 123 7.3.1. Zasady autorstwa publikacji naukowych........ 124 7.3.2. Plagiat kradzież własności intelektualnej....... 125 7.3.3. Ściąganie choroba edukacji............ 127 8. Relacja mistrz uczeń.................. 129 8.1. Moralny autorytet i wychowawca............. 129 8.2. Kompetentny przewodnik po świecie wiedzy......... 131 8.3. Sprawiedliwy oceniający i opiniodawca........... 132 Zakończenie....................... 135 Bibliografia....................... 137 Spis przypadków..................... 143 Spis wykresów i fotografii.................. 144
Wstęp Drogi Czytelniku! Mam przyjemność zaprosić do lektury i refleksji na temat etyki zawodowej i gospodarczej. Dziś już nikt nie ma wątpliwości, że tworzenie bogactwa jest moralnie akceptowane. Nie uważamy już, że źródłem wszelkiego zła jest bogactwo, a raczej to, że bogactwo wyjątkowo skutecznie może służyć dobru. Etyka może wnieść do biznesu nutę łagodności i ciepła, nie pozbawiając go przy tym sprawności i efektywności. W relacjach zawodowych powinno się zaprzestać używania języka wojny i nienawiści, takich słów, jak wróg, przeciwnik, walka, a zastąpić go językiem koncyliacyjnym, wtedy otrzymamy słowa współzawodnictwo, partner, doskonalenie. Zdaję sobie sprawę, że kapitalizm, którego doświadczamy nad Wisłą, ciągle jeszcze nie wszedł w fazę zaawansowaną. Interesy w Polsce to jakby wyścig pierwszych osadników do najlepszych parceli na Dzikim Zachodzie, dlatego nadal obserwujemy w naszym kraju zjawisko niecierpliwości sukcesu cechę tę podkreślają zwłaszcza zagraniczni przedsiębiorcy. W ich macierzystych krajach już wszystko podzielono i zagospodarowano, a u nas działania te są nadal w toku. Wiele zawodów, w których mamy do czynienia z wielkimi wartościami ludzkimi, takimi jak zdrowie czy wolność, dawno już wypracowało własne kodeksy etyczne (etyka lekarska, etyka sędziowska), ale pozostałe, nowsze dziedziny zawodowe mają ambicje dotrzymać im kroku i tworzą własne kodeksy etyczne. Również w gospodarce istnieją obszary tzw. podwyższonej wiarygodności, choćby bankowość, ubezpieczenia emerytalne, giełda, w których instytucjom i ich pracownikom powierza się pieniądze, oszczędności zbierane w celu m.in. zapewnienia godnej starości. Wybory etyczne są przecież zawsze praktyczne i lokalne. Wszystko zależy od wzorca etycznego, który przyłożymy do danej sytuacji. Książka ta adresowana jest przede wszystkim do studentów kierunków ekonomicznych. Szczególnie z myślą o Was Studenci zamieszczono w niej przypadki do samodzielnego rozwiązywania. Każdy z nich zawiera wskazówkę, która powinna naprowadzić na właściwą i wartościową odpowiedź. Układ książki odpowiada podstawowym kanałom komunikacji w firmie i biznesie. Wywód rozpoczyna rozdział metodologiczny wprowadzający podstawowe pojęcia etyczne i umiejscawiający etykę zawodową w świecie wartości. 7
Rozdział drugi opisuje relacje między firmą a organami władzy, skupia się m.in. na cechach arbitrów i dobrych standardach kontroli oraz omawia główne patologie występujące w tym środowisku, przede wszystkim korupcję. W rozdziale trzecim przedstawiono relację pracownik firma. Analizowane są w nim fazy pozyskania pracownika dla firmy oraz relacje władz z firmą jako całością. Rozdział czwarty to rozwinięcie tematyki funkcjonowania człowieka w organizacji, z akcentem położonym na relacje z przełożonym. Rozpatrywana jest w nim kwestia nieetycznego wykorzystania zależności służbowej, czyli mobbing. Rozdział piąty opisuje relacje firmy z klientem, skupiając się na etycznej promocji i reklamie. W rozdziale szóstym poddano analizie relacje firmy z szeroko rozumianym otoczeniem, w tym koncepcje odpowiedzialności dostawcy, uniwersalne postrzeganie rzetelności pracy oraz dialog ze społeczeństwem. Rozdział siódmy to pogłębienie tematyki dotyczącej relacji partnerów w biznesie, w tym etyki negocjacji wszechobecnej we współczesnej gospodarce. W ostatnim ósmym rozdziale opisane zostały etyczne aspekty relacji mistrz i uczeń. Obecnie nie tylko w szkole prowadzone są wielostronne i wielowymiarowe procesy edukacyjne, którymi zajmują się wprawdzie profesjonaliści w swojej branży, ale nie zawsze z przygotowaniem pedagogicznopsychologicznym, co zaburza relację mistrz uczeń. Z życzeniami głębokich refleksji moralnych, Grzegorz Myśliwiec
Polecamy również Tytuł: Plagiat. Zarys problemu Autor: Grzegorz Sołtysiak ISBN: 978-83-60197-84-4 Rok wydania: 2009 Oprawa: miękka Format: 170 x 240 Liczba stron: 106 Książka porusza jeden z ważniejszych problemów, jakie wpływają na kształt i rozwój współczesnego społeczeństwa informacyjnego. W obecnych czasach, kiedy codziennie konfrontujemy się z ogromnym przepływem informacji związanym z funkcjonowaniem współczesnych mediów, kwestia plagiatu powraca w skomplikowanej i niejednoznacznej formie, zwłaszcza że plagiat nie jest dziś zjawiskiem jednoznacznym, jest zarówno trudno go udowodnić, jak i wykryć. Obecnie zamazują się jego granice i trzeba być zdolnym do dokonania właściwej jego kwalifi kacji. Tytuł: Dylematy etyczne gospodarki rynkowej w Polsce Autor: Zdzisław Bombera, Grzegorz Sołtysiak (red.) ISBN: 978-83-60197-44-8 Rok wydania: 2007 Oprawa: miękka Format: 170 x 240 Liczba stron: 116 Hasło dozwolone wszystko, co nie zabronione w dłuższej perspektywie okazało się zabójcze. Szara przestrzeń pomiędzy tym, co legalne z punktu widzenia prawa, a tym, co dozwolone, jest wyjątkowo obszerna. Coraz głośniej mówi się o patologiach i nieetycznych zachowaniach. Korupcja, mobbing czy szklany sufi t zadomowiły się w publicznym i w prywatnym dyskursie. Książka składa się z dwóch części. W pierwszej znajduje się omówienie ankiety, przeprowadzonej w 2006 r. wśród studentów uczęszczających na zajęcia z etyki gospodarczej i zawodowej, a w drugiej ciekawsze prace pisane na tychże zajęciach. www.wydawnictwo.almamer.pl zamówienia: wydawnictow@almamer.pl
O autorze Dr Grzegorz Myśliwiec jest znanym ekspertem z dziedziny etyki, szanowanym zarówno w kręgach naukowych, jak i biznesowych. Jest też wybitnym nauczycielem akademickim cenionym przez studentów za niekonwencjonalny sposób prowadzenia wykładów. Ur. 1955, absolwent Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, doktor nauk ekonomicznych, wieloletni wykładowca Szkoły Głównej Handlowej i współpracownik naukowy ALMAMER Szkoły Wyższej. Wykładowca etyki gospodarczej, kultury biznesu i negocjacji. Wraz z J.J. Kuligowskim współautor jednego z pierwszych kodeksów ekonomicznych opracowanych w Polsce kodeksu etyki zawodu ekonomisty w ramach Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego (1983). Autor i współautor prac naukowych i popularnonaukowych, takich jak Elementy etyki gospodarowania (1996), Techniki i triki negocjacyjne (1999), Współczesna etykieta pracy (współautor L. Jabłonowska) (2006), Zarys etyki gospodarczej i zawodowej (2007).