Wszelkie prawa zastrze one. adna czêœæ tej ksi¹ ki nie mo e byæ powielana ani rozpowszechniana za pomoc¹ urz¹dzeñ elektronicznych, kopiuj¹cych, nagrywaj¹cych i innych bez pisemnej zgody wydawcy. Wydawca: WYDAWNICTWO WSZECHNICA PODATKOWA 30-318 Kraków, ul. Ba³uckiego 31 tel: 012-410-16-85, tel./faks: 012-410-16-86 e-mail: wydawnictwo@tax.pl www.wszechnicapodatkowa.pl ISBN: 978-83-60756-11-9 Projekt ok³adki: Jakub Lorek Sk³ad i ³amanie: SW Tekst Druk: Drukarnia Marka Kraków 2007
SPIS TREŒCI Wstêp... 205 Rozdzia³ I Definicja samozatrudnienia... 206 Rozdzia³ II Przepisy reguluj¹ce samozatrudnienie... 207 Rozdzia³ III Pierwsze kroki przedsiêbiorcy samozatrudnionego... 209 1. Okreœlenie dzia³alnoœci gospodarczej i przedsiêbiorcy... 209 1.1. Pojêcie i cechy dzia³alnoœci gospodarczej... 210 1.2. Definicja przedsiêbiorcy... 211 1.3. Formy prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej... 212 1.3.1. Dzia³alnoœæ jednoosobowa samozatrudnienie... 212 1.3.2. Spó³ka cywilna... 213 1.3.3. Spó³ki handlowe... 214 2. Wymogi formalnoprawne rozpoczêcia dzia³alnoœci gospodarczej w formie samozatrudnienia... 215 2.1. Kolejnoœæ czynnoœci rejestracyjnych... 215 2.1.1. Wpis do ewidencji dzia³alnoœci gospodarczej... 216 2.1.2. Zg³oszenie REGON w urzêdzie statystycznym... 217 2.1.3. Za³o enie konta bankowego w banku i wyrobienie pieczêci... 218 2.1.4. Rejestracja w urzêdzie skarbowym... 220 2.1.5. Rejestracja w ZUS... 222 2.1.6. Inne wymogi np. koncesje, zezwolenia... 222 2.1.7. Tabelaryczne ujêcie procedur zwi¹zanych z rozpoczêciem dzia³alnoœci gospodarczej w formie samozatrudnienia (rodzaj czynnoœci, instytucja docelowa, formularze, termin z³o enia, op³aty)... 224 2.2. Wybór formy opodatkowania... 226 2.2.1. Karta podatkowa... 226 2.2.2. Rycza³t ewidencjonowany... 227 2.2.3. Zasady ogólne skala progresywna... 228 2.2.4. Zasady ogólne podatek liniowy... 228 3. Likwidacja dzia³alnoœci gospodarczej w formie samozatrudnienia... 230 4. Wzory druków i formularzy... 231
Rozdzia³ IV Prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej w formie samozatrudnienia... 251 1. Stan obowi¹zuj¹cy w podatku od osób fizycznych dotycz¹cy samozatrudnienia... 51 1.1. Nowa definicja dzia³alnoœci gospodarczej i jej znaczenie... 251 1.1.1. Skutki zmian w podatku dochodowym... 252 1.1.2. Skutki zmian w VAT... 254 1.1.3. Skutki zmian w ZUS... 254 2. Stanowisko Ministra Finansów... 256 3. Trzy warunki aby nadal pozostaæ samozatrudnionym... 258 3.1. Odpowiedzialnoœæ... 258 3.2. Samodzielnoœæ... 259 3.3. Ryzyko gospodarcze... 260 4. Plusy i minusy samozatrudnienia... 262 Rozdzia³ V Gdy samozatrudniony zostaje uznany za pracownika... 266 1. Konsekwencje dla samozatrudnionego... 266 2. Konsekwencje dla zleceniodawcy... 268 2.1. Kontrola fiskusa... 268 2.2. Kontrola Pañstwowej Inspekcji Pracy... 269 Rozdzia³ VI Inne formy zatrudnienia... 271 1. Pojêcie zatrudnienia... 271 2. Zatrudnienie w oparciu o kodeks pracy... 272 2.1. Umowa na okres próbny... 273 2.2. Umowa na czas nieokreœlony... 273 2.3. Umowa na czas okreœlony... 274 2.4. Umowa na czas zastêpstwa... 276 2.5. Umowa na czas wykonywania okreœlonej pracy... 277 3. Zatrudnienie w oparciu o kodeks cywilny... 278 3.1. Umowa o dzie³o... 278 3.2. Umowa zlecenia... 279 3.3. Kontrakt mened erski... 281 3.4. Umowa agencyjna... 282 4. Tabelaryczne zestawienie ró nych form zatrudnienia najwa - niejsze postanowienia i ró nice... 283
Wstêp WSTÊP Obecnie wiele z nas czy wielu z nas pracuje w charakterze pracownika w firmie nale ¹cej do kogoœ innego, czyli w przedsiêbiorstwie pañstwowym lub prywatnym. Czêsto jest to podmiot zatrudniaj¹cy setki lub nawet tysi¹ce pracowników. Aby zmniejszyæ koszty pracy, firmy te proponuj¹ swoim dotychczasowym pracownikom przejœcie na tak zwane samozatrudnienie. Niejednokrotnie my sami zastanawiamy siê, jak by to by³o pracowaæ na w³asny rachunek, czyli mówi¹c inaczej prowadziæ w³asn¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹. W³asna firma mo e byæ doskona³¹ mo liwoœci¹ zatrudnienia i przynieœæ niez³e zyski, jest jedn¹ z dróg prowadz¹cych do poprawy bytu, do zarobkowania na godziwym poziomie, do sukcesu zawodowego lub finansowego, oczywiœcie pod warunkiem, e znajdziemy dobry pomys³ na biznes. Wbrew pozorom nie jest to takie trudne. W ksi¹ ce postaram siê przybli yæ formê zatrudnienia, jak¹ jest samozatrudnienie, jest to nic innego jak praca na w³asny rachunek. Chcia³abym przede wszystkim pokazaæ czytelnikom tê formê zatrudnienia, zwracaj¹c szczególn¹ uwagê na wymogi formalne i prawne samozatrudnienia. Jakie nale y podj¹æ kroki, aby za³o yæ w³asn¹ firmê, gdzie dope³niæ formalnoœci oraz jaki wybraæ sposób opodatkowania, aby nie pope³niæ b³êdu i nie naraziæ siê na sankcje karno-skarbowe. Jak równie zwróciæ uwagê na zmiany prawa obowi¹zuj¹ce od 1 stycznia 2007 r. nieobojêtne na prowadzenie w³asnego biznesu. Ksi¹ ka sk³ada siê z szeœciu rozdzia³ów, w których po kolei przedstawiam wszystkie aspekty zwi¹zane z samozatrudnieniem. Pierwsze dwa rozdzia³y stanowi¹ wyjaœnienie podstawowych pojêæ zwi¹zanych z samozatrudnieniem oraz przedstawiaj¹ przepisy reguluj¹ce tê formê pracy. Trzeci rozdzia³ przybli a pokrótce inne formy prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, z których samozatrudniony mo e skorzystaæ, rejestracjê przedsiêbiorców, procedury formalno-prawne, wybór wachlarza form opodatkowania jednoosobowej dzia³alnoœci gospodarczej, oraz procedurê likwidacji takiej dzia³alnoœci. Czwarty rozdzia³ poœwiêcony jest sensu stricte prowadzeniu dzia- ³alnoœci w formie samozatrudnienia, warunkom, mo liwoœciom wykonywania niektórych dzia³alnoœci w tej formie. W pi¹tym rozdziale stara³am siê pokazaæ Czytelnikom jak broniæ siê przed kontrolami, natomiast szósty stanowi o tym, jakie inne formy zatrudnienia mo emy wynegocjowaæ z przysz³ym pracodawc¹ b¹dÿ klientem. W ksi¹ ce zawar³am równie du ¹ liczbê interesuj¹cych przyk³adów praktycznych. 5
Definicja samozatrudnienia Rozdzia³ I DEFINICJA SAMOZATRUDNIENIA Polskie prawo nie zawiera definicji samozatrudnienia, dlatego w praktyce wystêpuje wiele w¹tpliwoœci. Samozatrudnienie to inaczej jednoosobowa dzia³alnoœæ gospodarcza, jednoosobowa firma, czy przedsiêbiorstwo. Osoba fizyczna decyduj¹c siê na samozatrudnienie, decyduje siê na wykonywanie dzia³alnoœci gospodarczej na w³asny rachunek i w³asne ryzyko, bez zatrudniania innych osób. Samozatrudnienie to równie œwiadczenie us³ug na rzecz zatrudniaj¹cego przez samodzielny podmiot prowadz¹cy dzia³alnoœæ gospodarcz¹. Mo na to równie rozumieæ jako zast¹pienie wczeœniejszego stosunku pracy dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹, w efekcie czego wczeœniejszy pracodawca staje siê partnerem gospodarczym by³ego pracownika. Forma ta jest now¹ form¹ zatrudnienia, jest coraz czêœciej wykorzystywana przez pracodawców, którzy w celu obni enia kosztów zatrudnienia zachêcaj¹ pracowników do za³o enia w³asnej firmy i œwiadczenia us³ug na rzecz by³ego pracodawcy. Poszukuj¹c nowych pracowników, pracodawcy coraz czêœciej wybieraj¹ osoby, które gotowe s¹ podj¹æ w³aœnie tak¹ formê wspó³pracy. Oba podmioty staj¹ siê przedsiêbiorcami, osi¹gaj¹cymi przychody z dzia³alnoœci gospodarczej. Podj¹æ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ wolno ka demu na równych prawach, z zachowaniem warunków okreœlonych w przepisach. W konsekwencji decyzjê o samozatrudnieniu mog¹ podejmowaæ trzy grupy osób: osoby, które chc¹ stworzyæ od podstaw przedsiêbiorstwo, rozwijaæ je, przekszta³caæ oraz mieæ z w³asnej firmy satysfakcjê zawodow¹ i osobist¹, osoby, które wykonuj¹ swoj¹ dzia³alnoœæ jako wolny zawód, na rzecz wielu zleceniodawców, chc¹ pracowaæ samodzielnie, sami chc¹ organizowaæ sobie czas i tempo pracy, lubi¹ byæ niezale ni, ostatnia grupa osób, to pracownicy, którzy zostaj¹ nak³onieni przez pracodawcê do za³o enia w³asnej dzia³alnoœci, albo te sami podejmuj¹ takie kroki, gdy spodziewaj¹ siê wiêkszych korzyœci ekonomicznych. Czy samozatrudnienie okreœlaæ w ten czy w inny sposób, to zawsze aby skorzystaæ z tej formy zatrudnienia nale y podj¹æ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, wybraæ formê tej dzia³alnoœci, nastêpnie sposób opodatkowania i zacz¹æ dzia³aæ. Ale w pierwszej kolejnoœci nale a³oby zapoznaæ siê z przepisami prawnymi zwi¹zanymi z samozatrudnieniem, o których opowiem w nastêpnym rozdziale. 6
Przepisy reguluj¹ce samozatrudnienie Rozdzia³ II PRZEPISY REGULUJ CE SAMOZATRUDNIENIE Tak jak wczeœniej zosta³o powiedziane brak jest przepisów bezpoœrednio okreœlaj¹cych, co rozumiemy przez samozatrudnienie, ale jest du a liczba przepisów poœrednio zwi¹zanych i wp³ywaj¹cych na pracê na w³asny rachunek. Do takich przepisów nale ¹ przede wszystkim: 11. Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (Dz. U. nr 173, poz. 1807 z póÿn. zm.). 12. Ustawa z 2 lipca 2004 r. Przepisy wprowadzaj¹ce ustawê o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (Dz. U. nr 173, poz. 1808 z póÿn. zm.). 13. Ustawa z 23 kwietnia 1696 r. Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 z póÿn. zm.). 14. Statystyczna klasyfikacja dzia³alnoœci gospodarczej Unii Europejskiej NACE, wprowadzonej rozporz¹dzeniami Rady Nr 3037/90 z dnia 9 paÿdziernika 1990 r. (OJ Nr L 293 z 24.10.1990 r.), z póÿniejszymi zmianami wprowadzonymi rozporz¹dzeniem Komisji Europejskiej Nr 761/93 z dnia 24 marca 1993 r. (OJ Nr L 83 z 03.04.1993 r.) oraz Nr 29/2002 z dnia 19 grudnia 2001 r. (OJ Nr L 6 z 10.01.2002 r.) 15. Ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. nr 88, poz. 439 z póÿn. zm.). 16. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 137, poz. 926 z póÿn. zm.). 17. Ustawa z dnia 13 paÿdziernika 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i p³atników (t. j. Dz. U. z 2004 r. nr 269, poz. 2681 z póÿn. zm.). 18. Ustawa z dnia 13 paÿdziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeñ spo³ecznych (Dz. U. nr 137, poz. 887 z póÿn. zm.). 19. Ustawa z 20 listopada 1998 r. o zrycza³towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi¹ganych przez osoby fizyczne (Dz. U. nr 144, poz. 930; z póÿn. zm.). 10. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (skrót PIT) (j. t. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; z póÿn. zm.). 7
Przepisy reguluj¹ce samozatrudnienie 11. Rozporz¹dzenie Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej ksiêgi przychodów i rozchodów ( Dz. U. nr 152, poz. 1475 z póÿn. zm.). 12. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów u us³ug ( Dz. U. nr 54, poz. 535 z poÿn. zm.). 8