BANK I KREDT rpƒ 2003 Makrokonoma 25 roy modl dznflacj Wojcch acho Clm nnjzgo zkcu j prznacja orycznych podaw mchanzmu dznflacj. rzdawamy proy modl dznflacj, mzczàcy w g ównym nurc konom opary na radycyjnym poglàdz, zywnoêc p ac cn n pozwalajà na zybk zmnjzn opy nflacj. owajà kozy w poac przjêcowgo wzrou opy bzroboca wahaƒ mpa wzrou produkcj. Ioà prznowango modlu j zam zaada wymnnoêc nflacj bzroboca. Wynka z nj, porzbn j okrow powolnn mpa wzrou produkcj, aby na rwa obn yç op nflacj, gdy cny p ac n dooowujà naychma do zmnjzonj poda y pnàdza. W arykul kupamy uwag przd wzykm na pokazanu ynyczngo obrazu ych zal noêc. K adzmy g ówn nack na wykponowan jakoêcowych zal noêc, kór k adajà na o zaady wymnnoêc opy nflacj bzroboca oraz na o, jak dz k j zaadz mo na znalêç na Êc c dznflacj, czyl ymayczngo obn ana opy nflacj do jj doclowgo pozomu. Zal noêç m dzy opà nflacj a opà bzroboca Âc ka zmany cn W Êlad za g ównym nurm konom przyjmujmy, cny à lpk, czyl à ualon w danym okr. Zmnajà w + pod wp ywm luk Okuna z okru oczkwango pozomu cn w okr +. gdz: * poncjalna produkcja, fakyczna produkcja, + oczkwany pozom cn. Za ó my, w gopodarc j przd borw o dnycznym udzal w àcznj produkcj. Aby wyznaczyç pozom cn -go przd borwa ( ) w okr, korzyamy z warunku, w równowadz jgo kozy kraƒcow MC à równ uargow kraƒcowmu MR : Uarg kraƒcowy mo na wyprowadzç z równana uargu: R = Q dr = Qd + dq dr dq Qd = + dq + MC = = MC + = + * *, MR = MC = + = MC η + onwa równoêç MC MR zachodz w danym okr dalz przkza cna odnozà do zmnnych dla okru, o dla uprozczna zapu pomjamy w dalzych przkza cnach ubkryp. ()
26 Makrokonoma BANK I KREDT rpƒ 2003 gdz: cnowa laycznoêç popyu, η = η narzu zyku na kozy kraƒcow + Za ó my, ka d przd borwo ma dnycznà funkcj produkcj, kóra charakryzuj a ym przychodam z pracy ma poaç Q = N, gdz N o zaób zarudnonj y roboczj w -ym przd borw. Nch w b dz przc nà awkà p ac w gopodarc. Kozy majà wówcza poaç C = wn. Zak adamy, p ac à zywn w danym okr. Koz kraƒcowy równa zam: MC dc dq w dn = = dq onwa dq dn, àd MC = = w. Wówcza równan cn dla -go przd borwa ma poaç: rzc ny pozom cn w gopodarc j Êrdnà z cn : = wη = = = = Oaczn uzykujmy podawow równan przc ngo pozomu cn w ca j gopodarc: = wη wη rzyj lêmy, cny w danym okr à lpk. Zmnajà dopro w na pnym okr +. Za ó my, narzu zyku η j a y. Wówcza opa nflacj w + zal y od dynamk przc nych p ac: + w + π = = (4) w Na p ac nomnaln wp ywajà g ówn dw zmnn makrokonomczn: oczkwana nflacja yuacja na rynku pracy. G ównà rokà pracownków j dban o o, aby p ac raln n zoa y obn on przz nflacj. Jdnak w momnc ualana p ac n j znana nadchodzàca nflacja. Ngocjujàc awk p ac na dany okr, pracowncy przd borcy muzà wobc go opraç na prognozowanj op nflacj (π ). Wynk ngocjacj zal y od yuacj na rynku pracy 2. Sopa bzroboca powy j opy nauralnj (u N ) worzy prj na padk p ac. rzd borwa mogà awj przy n zych kozach rkruowaç nowych pracownków w ramach normalnj roacj kadr. Ta wzgl dna obfoêç ofr z rony ch nych do pracy o aba prj na wzro p ac, gdy zmnjza przargowà pracownków. onado jêl pracodawcy oujà polyk p acy fkywnoêcowj, o mogà jà prowadzç przy n zym pozom p ac nadal wywraç korzyny wp yw na produkywnoêç pracownków. Gdy opa bzroboca j pon j opy 2 or. R. Layard, S. Nckll, R. Jackman: Th Unmploymn Cr. Oxford Unvry r, 994. (3) (2) nauralnj, mamy do czynna z wzrom prj na p ac. Wówcza pracowncy majà w kz mo lwoêc znalzna arakcyjnj pracy, a pracodawcy majà coraz wy z kozy rkruacj nowych pracownków na mjc zwolnonych. Taka yuacja przyja wzroow y przargowj pracownków w ngocjacjach p acowych ym amym awk p ac ronà. rzyjmujmy, yuacja na rynku pracy w okr rzuuj na ngocjacj p acow w okr. Wówcza p ac nomnaln w okr mo my wyrazç w poac: w = w + π w α u u w N α > 0 (5) Z powy zgo równana p ac mo na bzpoêrdno wyznaczyç dynamk p ac: w w odawajàc (6) do (4) uzykujmy oaczn wzór na Êc k dynamk cn: Oczkwana nflacyjn π = π α u u + = π α u u ( N ) ozoaj ualn, czmu równa oczkwana opa nflacj. Oprzyjmy na hpoz nrcj nflacyjnj, czyl nflacja z mnongo okru okrêla oczkwana nflacyjn na nadchodzàcy okr. Oczkwana majà wówcza adapacyjny charakr w mar dobrym przybl nm oczkwanj nflacj mo byç przyj c, równa ona nflacj z poprzdngo okru: π = π ( N ) o podawnu (8) do (7) uzykujmy zmodyfkowanà poaç Êc k nflacj: π π = α u un (9) Równan (9) wyra a wa nà zal noêç: opa nflacj ablzuj, jêl opa bzroboca j równa nauralnj op 3. N ma wówcza prj an na wzro, an na padk opy nflacj. ac ronà wówcza wd ug nrcyjnj opy równj, z okru na okr, nflacj oczkwanj. Mo na powdzç, nflacja j, bo jj oczkujmy. Z kol oczkujmy jj, bo by a w przz oêc. Taka powlajàca nrcyjn nflacja, jêl j na umarkowanym pozom, n j zkodlwa dla gopodark 4. 3 Sopa bzroboca, przy kórj opa nflacj ablzuj, nazywana j zazwyczaj NAIRU (Non-Acclrang Inflaon Ra of Unmploymn). 4 ozom, od kórgo nflacja aj zkodlwa dla wzrou gopodark, j przdmom lcznych badaƒ mprycznych orycznych porów. Wynk ych dockaƒ n doprowadz jdnak do jdnoznaczngo rozrzygn ca. Wd ug nkórych wynków, nflacja nznaczn przkraczajàca 0% mo byç nkorzyna dla gopodark. Wd ug nnych ualƒ nflacja dopro powy j 20-30% mo mç dorzgaln ngaywn kuk dla gopodark. (6) (7) (8)
BANK I KREDT rpƒ 2003 Makrokonoma 27 Wp yw produkcj na op bzroboca W danym okr zagrgowany zaób y roboczj L równa um bzrobonych U zarudnonych N. àczna produkcja równa = Q = N. Wzór n = mo na przkza cç do poac: (0) gdz: u opa bzroboca równa L. Na podaw (0) mo na wyznaczyç mpo wzrou produkcj: () N Oznaczmy przz n op zarudnna n. L onwa n+ u = u = n, o: (2) o podawnu (2) do () uzykujmy oacznà poaç wzoru na mpo wzrou produkcj: (3) Tmpo wzrou produkcj j równ mpu wzrou zaobu y roboczj mpu zmany wkaênka zarudnna. Za ó my, zaób y roboczj roên gzognczn w mp l. JÊl n produkcja równ roên w mp l, o, co n = 0 oznacza, opa bzroboca ablzuj na a ym pozom. JÊl opa wzrou produkcj g > l, o opa bzroboca pada. W przcwnym przypadku dla g > l, opa bzroboca roên. T zal noêç m dzy opà wzrou produkcj a zmanà opy bzroboca mo na przdawç podawajàc do (3) równoêç (4) Sop wzrou produkcj równà l, przy kórj opa bzroboca ablzuj na a ym pozom, nazwmy nuralnà opà wzrou. Nal y zaznaczyç, ablzacja opy bzroboca n mu naàpç na pozom opy nauralnj. J o jdn z mo lwych przypadków. Zajdz on wówcza, gdy bzroboc ukza owa o na pozom nauralnym, a mpo wzrou produkcj uablzowa o na pozom l. Zagrgowany popy g L n = L + n u u = n g l rzyjmjmy, zagrgowany popy ma poaç: M = λ λ > 0 M poda pnàdza = N = L( u) = L u L u u n u = n U (5) opy j proporcjonalny do ralnj poda y pnàdza. J o uprozczon przdawn radycyjnj zal noêc wp ywu pozomu cn na zagrgowany popy. rzy danj nomnalnj poda y pnàdza wzro cn obn a ralnà poda pnàdza, co równolgl objawa wzrom ralnj opy procnowj. To z kol obn a g ówn popy nwycyjny kpor no 5. W przypadku padku cn mamy odwron rakcj: padk opy procnowj wzro popyu. onwa zmany opy bzroboca uzal nlêmy od zmany mpa wzrou produkcj, wygodn b dz przdawç zagrgowany popy w uj cu dynamcznym: d d dm M d = λ 2 d d d d g dm = d M d d = g π m (5) Sopa wzrou produkcj j równa ró ncy m dzy opà wzrou poda y pnàdza a opy nflacj. Wzór (5) pokazuj zam ró n mo lw kombnacj mpa wzrou produkcj opy nflacj dla dango mpa wzrou nomnalnj poda y pnàdza. W dalzych rozwa anach zak adamy, njà warunk pwnoêc, co oznacza, w adz monarn znajà po o n krzywj LM. Dz k mu rujàc mpm poda y pnàdza wp ywajà na pozom ralnych óp procnowych ym amym na mpo wzrou zagrgowango popyu. Mchanzm dooowaƒ na Êc c dznflacj Równana (9), (4) (5) worzà komplny, choca bardzo uprozczony, makrokonomczny modl d ugookrowych dooowaƒ produkcj, bzroboca nflacj. Dooowana oprajà przy ym na króko- Êrdnookrowych zywnoêcach p ac cn, powodujàcych opóênna w dopaowanu produkcj bzroboca do nowgo anu równowag. W danym okr nj odzdzczona yuacja na rynku pracy z przz o- Êc oraz oczkwana nflacyjn wynkajàc z nrcj. Sopa nflacj wyznaczana j zgodn z równanm (9). rzy danym mp nomnalnj poda y pnàdza do ualonj opy nflacj dooowuj zagrgowany popy, wyznaczajàc mpo wzrou produkcj zgodn z równanm (5). Now mpo wzrou produkcj wp ywa na zmany zarudnna wd ug równana (4). Tworzy w ym momnc an rynku, kóry j zalà km uruchomna koljnych rakcj dooowawczych. Ca y proc uaj, gdy opa bzroboca 5 Aby ralna opa procnowa wywra a ujmny wp yw na kpor no, mumy za o yç, mamy do czynna z p ynnym kurm waluowym.
28 Makrokonoma BANK I KREDT rpƒ 2003 Tabla Âc ka dznflacj w càgu dwóch la (w %) Okr 0 2 3 4 5 6 7 8 π 5,0 5,0 8,5 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 u 7,5 4,0 4,0 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 g 3,0-4,0 3,0 0,0 3,0 3,0 3,0 3,0 3,0 g m 8,0,0,5 2,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 j na pozom nauralnym a mpo wzrou produkcj równa mpo nuralnmu. ozom opy nflacj j naoma wynkm dooowaƒ produkcj bzroboca. Za ó my, w adz monarn dochodzà do wnoku, ukza owany horyczn pozom nflacj j npo àdany dla gopodark. Mogà wówcza wykorzyaç wy j opany mchanzm do uablzowana nflacj na n zym pozom. rzyjmjmy, w punkc wyjêca opa nflacj wyno 5% przy nauralnj op bzroboca 7,5% nuralnym mp wzrou produkcj 3%. Bank cnralny zamrza obn yç nflacj do 2%. Nal y odpowdzç na jzcz jdno wa n pyan: w jak d ugm okr ma naàpç zbc rzynau punków procnowych w op nflacj. Za ó my, à rozwa an dwa warany: 2 laa 6 la. W prwzym waranc wymagan j zmnjzn nflacj o 6,5 punku procnowgo, w drugm naoma o 2,2 punku procnowgo. Zmnjzn opy nflacj wymaga jdnak, aby opa bzroboca by a powy j opy nauralnj. Nowy pozom opy bzroboca wyznaczamy z równana (9). Sopa bzroboca mu wzronàç do 4%, aby uzykaç zmnjzn opy nflacj o 6,5 punku procnowgo (abla ) 6. Wywo an wzrou bzroboca wymaga z kol obn na mpa wzrou produkcj do 4%. W adz monarn muzà zam powodowaç rcj, aby oàgnàç zamrzony cl nflacyjny. Mogà o zrobç dooowujàc mpo wzrou poda y pnàdza w roku = do opy nflacj równj 5% (odzdzczonj z przz oêc) po àdango mpa produkcj 4%. Tmpo poda y pnàdza pada do %. Dz k mu w = oàga wzro opy bzroboca zoaj wywo ana prja na padk nflacj w = 2 do pozomu 8,5%. W roku = 3 porzbujmy koljngo obn na nflacj o 6,5 punku procnowgo. Sopa bzroboca w = 2 mu zam urzymaç na pozom 4%. Aby o uzykaç, mpo wzrou produkcj mu powrócç do pozomu nuralngo 3%. rzy nflacj 8,5% w = 2 wymaga o mpa poda y pnàdza,5%. W = 3 zoaj oàgn y zamrzony cl 2% opy nflacj. Uablzowan gopodark przy ym pozom nflacj wymaga powrou do nauralnj opy bzroboca 7,5%, aby n worzyç prj na zman p ac ym amym na zman nflacj. Obn n opy bzroboca mo na oàgnàç podwy zajàc mpo wzrou produkcj w = 3 powy j opy nuralnj a do pozomu 0%. W = 4 powracamy do nuralngo mpa wzrou produkcj, aby urzymaç op bzroboca na pozom nauralnym. Gopodarka dza a raz przy n zym pozom nflacj, a produkcja bzroboc ponown dopaowa y do b ak, uajà wzlk prj z rony rynku pracy na zman opy bzroboca. Dla Êc k dznflacj rozcàgn j na zêç la odpowdn oblczna zawra abla 2. Obn n opy nflacj w obydwu waranach wywo uj dablzacj opy wzrou produkcj. Obn n nflacj wywo uj koz w poac padku opy wzrou produkcj. Im zybcj chcmy oàgnàç obn k nflacj, ym lnjz muzà byç wzroy opy bzroboca lnjz wahana opy wzrou produkcj. Zaprznowany proy modl dznflacj opra na wlu uprazczajàcych za o nach po o, aby podkrêlç znaczn kluczowych lmnów wywo ujàcych wymnnoêç m dzy nflacjà a produkcjà. Uchyln nkórych z ych za o ƒ n zmn oby oy wymnnoêc, choca zmn oby obraz loêcowych dooowaƒ na Êc c dznflacj. Trudno np. oczkwaç, podmoy przz ca y okr dznflacj b dà formu owa y oczkwana nflacyjn na pozom nflacj z poprzdngo okru. owodowa oby o przc càg przzacowywan opy nflacj. Najprawdopodobnj zmn yby poób formu owana oczkwaƒ, aby zmnjzyç b àd przwdywaƒ. Dz k mu opa nfla- 6 Oblczna zoa y zrobon przy wykorzyanu kompurowgo modlu do ymulacj Êc k dznflacj. or. W. acho: Dznflacja. hp://www2.gh.waw.pl/gh/kadry/kr/kr/ma_dyd_doc/rc/makro_wzro_pacho/dznflacja.xl Tabla 2 Âc ka dznflacj w càgu p cu la (w %) Okr 0 2 3 4 5 6 7 8 π 5,0 5,0 2,8 0,7 8,5 6,3 4,2 2,0 2,0 u 7,5 9,7 9,7 9,7 9,7 9,7 9,7 7,5 7,5 g 3,0 0,7 3,0 3,0 3,0 3,0 3,0 5,3 3,0 g m 8,0 5,7 5,8 3,7,5 9,3 7,2 7,3 5,0
BANK I KREDT rpƒ 2003 Makrokonoma 29 cj zybcj zbl y aby do wlkoêc planowanj, co w konkwncj obn y oby koz dznflacj w poac ubyków w produkcj. odobn gdyby uchylç za o n o a oêc narzuu przyjàç, przd borcy cz - Êcowo borà na b koz wzgl dnj obn k cn, godzàc na rlaywny padk zyków, o ponown doj- Êc do doclowgo pozomu opy nflacj odby oby zybcj. Równ uchyln za o na o braku npwnoêc co do po o na krzywj LM n zmna oy zaady wymnnoêc. Brak pwnoêc co do po o na LM k on by w adz monarn do rowana krókormnowà opà procnowà, a n poda à pnàdza. Dz k mu mnmalzowano by odchylna àcznj produkcj od wlkoêc przwdywanj. oda pnàdza dooowywa aby do ak ualongo pozomu óp procnowych. Zal noêç m dzy opà procnowà a poda à pnàdza pozoa aby jdnak nadal ujmna równan zagrgowango popyu nadal by obowàzywa o, a nrcja nflacj zapwna aby, zamana óp nomnalnych powodowa aby zman óp ralnych. Nadal dza a aby zam zaada wymnnoêc nflacja produkcja.