Sylabus POSTĘPOWANIE KARNE SNP wieczorowe (III rok) 2017/2018 WYKŁADOWCA i EGZAMINATOR dr Karolina Kremens, LL.M. pokój 201, bud. A email: karolina.kremens@uwr.edu.pl WYKAZ OBOWIĄZUJĄCYCH AKTÓW PRAWNYCH 1. Konstytucja RP rozdział II i VIII w zakresie dotyczącym problematyki postępowania karnego 2. Europejska Konwencja o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności art. 5, 6 i 13 3. Kodeks postępowania karnego (art. 1-577 k.p.k.) UWAGA!!! obowiązuje stan prawny aktualny na dzień przeprowadzenia egzaminu 4. Ustawa o świadku koronnym 5. Protokół 7 do Europejskiej Konwencji o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności art. 2, 3 i 4 6. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych art. 9 i 14 7. Ustawa o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki LITERATURA POLECANA: J. Skorupka (red.), Proces karny, Warszawa 2016 K. Boratyńska, Ł. Chojniak, W. Jasiński, Postępowanie karne, Warszawa 2016 Proszę uwzględnić w toku nauki, iż znajomość wyłącznie przepisów kodeksu nie jest wystarczająca dla zaliczenia przedmiotu tak na ćwiczeniach jak na egzaminie. Bezwzględnie konieczne jest zapoznanie się z podręcznikami, ew. komentarzami. 1
RAMOWY HARMONOGRAM WYKŁADÓW I semestr 1. Wykład organizacyjny. Wprowadzenie do problematyki polskiego prawa karnego procesowego (4.10) 2. Zasady postępowania karnego (11.10) 3. Stadia postępowania karnego. Tryby ścigania przestępstw (18.10) 4. Postępowanie przygotowawcze I Zagadnienia ogólne. Czynności przed wszczęciem postępowania karnego. Pokrzywdzony i jego pełnomocnik. Pojęcie uczestnika i strony postępowania karnego (25.10) 5. Postępowanie przygotowawcze II Rozpoczęcie postępowania karnego. Śledztwo a dochodzenie (8.11) 6. Postępowanie przygotowawcze III Podejrzany i jego obrońca. Przedstawienie zarzutów. Prawa i obowiązki podejrzanego (22.11) 7. Dowody w procesie karnym I Zagadnienia ogólne (29.11) 8. Dowody w procesie karnym II Gromadzenie dowodów w toku postępowania przygotowawczego (6.12) 9. Dowody w procesie karnym III Gromadzenie dowodów w toku postępowania przygotowawczego c.d. (13.12) 10. Środki przymusu I Systematyka środków przymusu i ich charakter (20.12) 11. Środki przymusu II Zatrzymanie. Inne środki zapobiegawcze (3.01) 12. Środki przymusu III Tymczasowe aresztowanie (10.01) II semestr 13. Postępowanie przygotowawcze IV Formy zakończenia postępowania przygotowawczego. Umorzenie. 14. Postępowanie przygotowawcze V Skierowanie sprawy do sądu 15. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji I Postępowanie przejściowe. 16. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji II Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu przed sądem I instancji. 17. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji III Rozprawa główna 18. Dowody w procesie karnym III Dopuszczalność i ocena dowodów w postępowaniu sądowym. 19. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji IV Rozprawa główna c.d. 20. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji IV Postępowania szczególne 21. Zwyczajne środki zaskarżenia I Zagadnienia ogólne 22. Zwyczajne środki zaskarżenia II Postępowanie apelacyjne 2
23. Zwyczajne środki zaskarżenia III Postępowanie zażaleniowe 24. Nadzwyczajne środki zaskarżenia. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie EGZAMIN: forma ustna (nie przewiduje się możliwości zdawania egzaminu w innej formie niż ustna) Student przystępuje do egzaminu w dniu wskazanym w informacji o organizacji sesji egzaminacyjnej. Poza wyjątkowymi i szczególnie uzasadnionymi sytuacjami (np. indywidualna organizacja studiów) nie ma możliwości przystąpienia do egzaminu w dniu innym niż wyznaczony. Jeżeli student z usprawiedliwionych powodów nie przystąpi do egzaminu w wyznaczonym terminie w sesji na zasadach określonych w Regulaminie studiów może ubiegać się o przywrócenie terminu. Przywrócone terminy egzaminów odbywają się w terminie wskazanym przez egzaminatora w sesji poprawkowej. Egzaminator planuje zorganizowanie egzaminu przedterminowego (maj 2018 r.). Warunkiem przystąpienia do egzaminu przedterminowego jest otrzymanie zaliczenia z ćwiczeń z postępowania karnego (ocena 4,5-5,0). Ostateczny termin egzaminu przedterminowego zostanie uzgodniony na wykładzie. Egzamin przedterminowy jest traktowany jako pierwszy termin dla osób, które do niego przystąpią i przeprowadzany jest na zasadach tutaj opisanych, co oznacza, że także ma formę ustną. Każdy student odpowiada na wylosowany zestaw pytań składający się z jednego pytania z części I oraz jednego pytania z części II z zamieszczonej poniżej listy. Każdy student dysponuje możliwością co najmniej 10-minutowego przygotowania się do udzielenia odpowiedzi na wylosowany zestaw pytań. Warunkiem koniecznym, ale nie zawsze niewystarczającym, do otrzymania oceny pozytywnej jest udzielenie przynajmniej częściowo prawidłowej odpowiedzi na każde z dwóch pytań zawartych w wylosowanym zestawie. Ocena stopnia w jakim odpowiedź ma charakter wystarczający do otrzymania oceny pozytywnej należy do egzaminatora. Egzaminator rezerwuje sobie prawo zadania studentowi dodatkowego pytania, w celu ostatecznego ustalenia wystawianej oceny. Pytanie to może mieć postać nieodpowiadającą pytaniom zamieszczonym poniżej, ale nie wykroczy ono poza zakres materiału zakreślony poniższymi pytaniami. Najczęściej, chociaż nie zawsze, będzie ono dotyczyć części problematyki poruszanej w poniższych pytaniach (np. zamiast pytania o tryby ścigania 3
przestępstwa, egzaminator może spytać o wnioskowy tryb ścigania przestępstw, zamiast pytania o samodzielność jurysdykcyjną sądu karnego i wyjątki od niej, egzaminator może poprosić o podanie dwóch wyjątków od tej zasady, etc.). WARUNKI PRZEPROWADZANIA EGZAMINU: Zarządzenie Dziekana nr 1/2010 Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 29 stycznia 2010 r. w sprawie warunków przeprowadzania egzaminów (zaliczania ćwiczeń) fragment: 1. W czasie egzaminu (zaliczania ćwiczeń) zakazuje się studentom korzystania z cudzej pomocy, posługiwania się niedozwolonymi materiałami pomocniczymi i środkami technicznymi oraz zakłócania przebiegu egzaminu (zaliczania ćwiczeń) w inny sposób. 2. W przypadku stwierdzenia naruszenia zakazów określonych w pkt 1, student nie otrzymuje żadnej oceny i traci prawo do tego terminu egzaminu (zaliczania ćwiczeń), podczas którego doszło do naruszenia wspomnianych zakazów. Konsekwencją naruszenia zarządzenia Dziekana może być także złożenie zawiadomienia do Rektora UWr celem przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec studenta naruszającego zarządzenie. Proszę o poważne potraktowanie swoich obowiązków studenckich i nie podejmowanie działań, które naruszałyby przepisy obowiązujące na uczelni lub nie licujące z godnością studenta. UWAGA! Problematyka poruszana podczas wykładów oraz ćwiczeń NIE pokrywa w całości zagadnień obowiązujących na egzamin. Zakłada się przede wszystkim pracę własną studenta. Podczas wykładów i ćwiczeń zostaną omówione wybrane najważniejsze i najtrudniejsze zagadnienia z zakresu postępowania karnego. 4
PYTANIA EGZAMINACYJNE: I. Część ogólna 1. Cele postępowania karnego 2. Tryby ścigania przestępstw i ich charakterystyczne cechy 3. Wniosek o ściganie złożenie, cofnięcie, ściganie osób wskazanych i niewskazanych we wniosku 4. Zasada prawdy materialnej i jej ograniczenia 5. Zasada skargowości i zasada oficjalności 6. Zasada domniemania niewinności i zasada in dubio pro reo. Konsekwencje obowiązywania zasady domniemania niewinności 7. Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego i wyjątki od niej 8. Prawo do rzetelnego procesu karnego. Źródła, zakres 9. Zasada legalizmu i oportunizmu. Wyjątki od zasady legalizmu. 10. Zasada prawa do obrony. Źródła normatywne, zakres oraz elementy składowe. 11. Zasada swobodnej oceny dowodów a legalna teoria dowodów 12. Zasada informacji, unormowania będące przejawami jej realizacji 13. Zasady kontradyktoryjności oraz i równości broni stron 14. Zasada jawności postępowania karnego aspekt zewnętrzny i wewnętrzny 15. Zasada bezpośredniości w postępowaniu karnym. Wyjątki od tej zasady. 16. Przejawy realizacji postulatu szybkości postępowania w procesie karnym 17. Mediacja rola mediacji w procesie karnym oraz skutki procesowe 18. Przesłanki procesowe definicja, katalog, podział na względne i bezwzględne oraz skutki procesowe ich zaistnienia 19. Pojęcie i rodzaje właściwości sądu. Badanie właściwości przez sąd oraz spory o właściwość 20. Skład sądu oraz sposób jego wyznaczania, skutki naruszenia przepisów o wyznaczaniu składu orzekającego 21. Wyłączenie sędziego z mocy prawa (iudex inhabilis) oraz z mocy postanowienia sądu (iudex suspectus) przesłanki, tryb 22. Prokurator jako organ postępowania karnego 23. Oskarżyciel publiczny 24. Cofnięcie aktu oskarżenia. Odstąpienie od oskarżenia przez oskarżyciela posiłkowego i prywatnego 25. Pokrzywdzony pojęcie, reprezentacja pokrzywdzonego i jego uprawnienia 26. Oskarżyciel posiłkowy uboczny wstąpienie w prawa, odstąpienie od oskarżenia, konsekwencje śmierci 27. Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny podmioty uprawnione do wniesienia skargi subsydiarnej i tryb jej wnoszenia 28. Oskarżyciel prywatny - wstąpienie w prawa, odstąpienie od oskarżenia, konsekwencje śmierci 29. Oskarżony, podejrzany, osoba podejrzana. Obowiązki dowodowe oskarżonego i osoby podejrzanej 30. Oskarżony i jego uprawnienia 31. Pełnomocnik w postępowaniu karnym 32. Obrońca oskarżonego pojęcie i zakresu uprawnień 33. Przedstawiciel społeczny pojęcie, zakres działania oraz uprawnienia 34. Zasady udziału stron i innych podmiotów w posiedzeniach sądu 35. Ogłaszanie i doręczanie orzeczeń oraz zarządzeń 5
36. Wymogi formalne pism procesowych i skutki ich niedopełnienia 37. Terminy w postępowaniu karnym termin zawity, prekluzyjny i instrukcyjny, procedura przywrócenia terminu 38. Zasady doręczenia pism procesowych oraz wezwań i zawiadomień 39. Protokół i inne sposoby utrwalania czynności procesowych 40. Konsekwencje niestawiennictwa w toku czynności procesowych osób wezwanych i uprawnionych od udziału w nich 41. Udostępnianie akt postępowania przygotowawczego i sądowego 42. Wniosek dowodowy podmioty uprawnione do jego złożenia, wymogi formalne i rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku. Zakaz antycypacji dowodu 43. Inicjatywa dowodowa w procesie karnym. Przeprowadzenie dowodu z urzędu. Pojęcie ciężaru dowodu. 44. Zakazy dowodowe oraz dowody nielegalne 45. Świadek jego obowiązki i konsekwencje ich niedopełnienia 46. Świadek odmowa zeznań, odmowa odpowiedzi na pytanie oraz zwolnienie z obowiązku złożenia zeznań 47. Informacje niejawne oraz tajemnice zawodowe w postępowaniu karnym 48. Świadek anonimowy w postępowaniu karnym 49. Tryb przesłuchania świadka 50. Szczególne tryby przesłuchania świadka 51. Regulacje zapewniające ochronę świadka w polskim procesie karnym 52. Biegły powołanie, opinia, możliwość kwestionowania opinii biegłego. Tzw. opinia prywatna 53. Opinia sądowo-psychiatryczna, obserwacja psychiatryczna 54. Oględziny i otwarcie zwłok. Ekshumacja 55. Zatrzymanie rzeczy podstawy prawne, sposób przeprowadzenia, organy uprawnione 56. Przeszukanie podstawy prawne, sposób przeprowadzenia, organy uprawnione 57. Kontrola i utrwalanie rozmów dopuszczalność, tryb stosowania i czas trwania 58. Środki przymusu systematyka i ich charakter, zasada proporcjonalności w stosowaniu środków przymusu 59. Środki przymusu zmierzające do zapewnienia stawiennictwa oskarżonego w toku postępowania 60. Środki przymusu dowodowego 61. Zatrzymanie osoby rodzaje, podmioty uprawnione, podstawy, czas trwania 62. Prawa osoby zatrzymanej i obowiązki organu zatrzymującego 63. Środki zapobiegawcze systematyka, cel i funkcja, warunki zastosowania, podmioty, w stosunku do których stosowanie środków zapobiegawczych jest możliwe 64. Tryby kontroli stosowania środków zapobiegawczych 65. Organy stosujące tymczasowe aresztowanie i czas stosowania tego środka 66. Przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania 67. Tryb stosowania tymczasowego aresztowania. Zaskarżalność postanowień w przedmiocie stosowania tymczasowego aresztowania 68. Nieizolacyjne środki zapobiegawcze systematyka i charakterystyka poszczególnych typów 69. Poręczenie majątkowe przedmiot poręczenia, poręczyciel, przepadek przedmiotu poręczenia 70. Kary porządkowe rodzaje, organ stosujący, osoby, które mogą zostać ukarane 71. Zabezpieczenie majątkowe i tymczasowe zajęcie mienia 6
II. Część szczególna 1. Organy postępowania przygotowawczego. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym 2. Czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym rodzaje, właściwość i skład sądu 3. Śledztwo a dochodzenie podobieństwa i różnice 4. Redukcja formalizmu dochodzenia 5. Obowiązek powiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa 6. Tryb zaskarżania postanowień o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego i jego umorzeniu, uprawnienia podmiotów skarżących 7. Udział stron oraz ich przedstawicieli procesowych w czynnościach postępowania przygotowawczego 8. Uprawnienia podejrzanego i pokrzywdzonego w toku postępowania przygotowawczego 9. Czynności sprawdzające i postępowanie w niezbędnym zakresie 10. Przedstawienie oraz zmiana zarzutów przebieg czynności, uprawnienia podejrzanego 11. Formy zakończenia postępowania przygotowawczego 12. Akt oskarżenia przesłanki wniesienia, kontrola formalna i merytoryczna 13. Zwrot sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego, zlecenie prokuratorowi czynności dowodowych na rozprawie 14. Skierowanie sprawy na posiedzenie przed rozprawą 15. Tryb stosowania środków zabezpieczających w procesie karnym 16. Tryb orzekania w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania karnego 17. Konsensualne formy zakończenia postępowania karnego 18. Skazanie bez rozprawy przesłanki, tryb orzekania 19. Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej przesłanki, tryb orzekania 20. Podstawy i zakres wyłączenia jawności rozprawy głównej, ekwiwalenty jawności na rozprawie głównej toczącej się niejawnie 21. Udział publiczności w rozprawie głównej, możliwość utrwalania jej przebiegu 22. Obecność oskarżonego i pozostałych stron na rozprawie głównej 23. Uprawnienia pokrzywdzonego w toku rozprawy głównej 24. Redukcja postępowania dowodowego na rozprawie głównej 25. Zasada ciągłości rozprawy głównej i wyjątki od niej 26. Wyjątki od zasady bezpośredniości na rozprawie głównej 27. Zmiana kwalifikacji prawnej czynu na rozprawie oraz rozszerzenie oskarżenia 28. Narada i głosowanie nad wyrokiem 29. Rozprawa główna przebieg 30. Przejawy realizacji zasady kontradyktoryjności na rozprawie głównej 31. Prawo do zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji źródła normatywne, podmioty uprawnione, gravamen 32. Środki zaskarżenia podział i rodzaje 33. Wymogi formalne apelacji 34. Względne i bezwzględne przyczyny odwoławcze 35. Tryb orzekania o dopuszczalności apelacji 36. Rozprawa apelacyjna przebieg, możliwość prowadzenia postępowania dowodowego, udział stron w rozprawie 37. Rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego co do meritum sprawy 38. Zakaz reformationis in peius i reguły ne peius 39. Tryb wnoszenia i skutki cofnięcia środka odwoławczego 7
40. Suspensywność i dewolutywność apelacji, zażalenia oraz sprzeciwu 41. Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy 42. Możliwość działania z urzędu przez sąd odwoławczy 43. Zażalenie jako środek odwoławczy i tryb jego wnoszenia 44. Orzekanie o dopuszczalności zażalenia oraz co do meritum zażalenia tryb oraz rodzaje rozstrzygnięć 45. Postępowanie prywatnoskargowe 46. Postępowanie nakazowe przesłanki, przebieg postępowania. Wyrok nakazowy 47. Postępowanie przyspieszone 48. Skarga na wyrok sądu odwoławczego 49. Warunki wniesienia kasacji i podmioty uprawnione do jej wniesienia, wymogi formalne kasacji 50. Orzekanie o dopuszczalności kasacji oraz rozstrzygnięcia sądu kasacyjnego 51. Przebieg postępowania kasacyjnego 52. Wznowienie postępowania podstawy wniesienia, tryb wznowienia postępowania oraz rozstrzygnięcia sądu w przedmiocie wznowienia 53. Zasada i podstawy odpowiedzialności za niesłuszne skazanie. Przedawnienie roszczeń. 54. Zasada i podstawy odpowiedzialności za niesłuszne tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie. Przedawnienie roszczeń. 55. Orzekanie w przedmiocie odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie. 56. Ułaskawienie warunki i tryb orzekania 57. Warunki wydania wyroku łącznego, wyrok łączny a kara łączna 58. Skarga na przewlekłość tryb wnoszenia, podmioty uprawnione, oraz wymogi skargi na przewlekłość postępowania karnego 59. Warunki i tryb dopuszczenia dowodu ze świadka koronnego oraz dalszy przebieg postępowania z jego udziałem 8