Włączenie finansowe w Polsce Lipiec 2014
Badanie stopnia włączenia w system finansowy Pierwsze badanie, w którym kompleksowo ocenione zostaną warunki dostępu i wynikające z nich korzystanie z produktów i usług finansowych Projekt finansowany jest przez MetLife Foundation dotyczy włączenia finansowego osób fizycznych i MŚP W badaniu wykorzystywane są dane ze źródeł lokalnych i międzynarodowych, szczególnie podczas analiz porównawczych projekt finansowany przez
Metodologia MFC do oceny stopnia włączenia w system finansowy Wskaźnik Wykorzystania Usług Finansowych (WUF) to podstawowa miara włączenia finansowego, pokazująca całkowite włączenie i wykluczenie, jak również włączenie/wykluczenie z poszczególnych grup usług. Bilans Dostępności Usług Finansowych (BDUF) bierze pod uwagę warunki dostępu do usług finansowych z trzech perspektyw: - strona podażowa - strona popytowa - strona regulacyjna
REZULTATY
Wskaźnik Wykorzystania Usług Finansowych WUF
Wskaźnik Wykorzystania Usług Finansowych (WUF) 60% 50% Odsetek osób wykluczonych finansowo (% dorosłych nie korzystających z żadnych usług finansowych) 43% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 15% 1% 1% 2% 2% 2% 2% 2% 3% 4% 6% 8% 9% 9% 10% 11% 12% 12% 13% 19% 22% 23% Dania Finlandia Szwecja Holandia Słowenia Austria Belgia Francja Niemcy Luksemburg Estonia Wlk. Brytania Hiszpania Słowacja Cyprus Czechy Irlandia Litwa Łotwa Portugalia Malta Grecja Włochy POLSKA Węgry Rumunia Bułgaria Źródło: Eurostat Special Eurobarometer 2011 - Polska jest na czwartym miejscu w Unii Europejskiej pod względem liczby osób wykluczonych finansowo. - Co piąty dorosły Polak nie korzysta z żadnych usług finansowych.
Wskaźnik Wykorzystania Usług Finansowych (WUF) Bardzo szczegółowo zbadane korzystanie z kont osobistych i płatności bezgotówkowych w szeregu badań: - T. Koźliński Zwyczaje płatnicze Polaków NBP Departament Systemu Płatniczego, maj 2013 - Badanie świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków Quality Watch dla NBP, grudzień 2012 Dodatkowo: - Diagnoza Społeczna 2013 - PBS Loyalty Benchmark 2012 - Global Findex (Gallup Opinion Poll dla Banku Światowego) 2011 - Eurostat Special Eurobarometer 2011 Dogłębnie zbadane poszczególne tematy - oszczędności i inwestycje - Postawy Polaków wobec oszczędzania TNS dla Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy 2013 - Podejście Polaków do inwestowania TNS Niektóre dane dostępne również w postaci statystyk raportowanych przez instytucje finansowe - liczba ubezpieczonych - konta emerytalne IKE/IKZE
WUF konta i płatności Posiadanie konta bankowego (% dorosłych) Odsetek dorosłych posiadających konto w województwach w porównaniu do średniej 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 73% 69% 73% 77% 77% 68% 70% 75% strefa Euro EU 27 TNS 2014 DS 2013 NBP (a) 2012 PBS 2012 NBP (b) 2012 Eurostat 2011 Global Findex 2011 Money Track 2011 Źródło: Diagnoza Społeczna 2013 Czynniki wykluczenia: wiek poniżej 24 i powyżej 55 lat wykształcenie podstawowe wieś świadomość niewiedzy
WUF konta i płatności Posiadanie karty debetowej (% dorosłych) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 58% 18% 73% 66% 37% 68% stref a Euro EU 27 TNS 2014 DS 2013 NBP (a) 2012 NBP (b) 2012 Global Findex 2011 Money Track 2011 Internetowy dostęp do konta: ok. 40% Polaków korzysta z dostępu do konta przez internet i/lub dokonuje przelewów internetowych Płatności mobilne: 6% korzysta z dostępu do konta przez telefon komórkowy
WUF oszczędności i inwestycje Posiadanie produktów oszczędnościowych Odsetek dorosłych posiadających konto oszcz. (% dorosłych) w województwach w porównaniu do średniej 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 9% TNS 2014 19% DS 2013 20% NBP (a) 2012 7% FK 2013 6% TNS 2014 16% NBP (a) 2012 8% FK 2013 4% KNF 2013 2% 2% NBP (a) 2012 FK 2013 EU 27 4% TNS 2012 1% 1% NBP (a) 2012 NBP (a) 2012 konto oszczędnościow e lokata terminow a IKE/IKZE fundusz inw estycyjny akcjeobligacje Źródło: Diagnoza Społeczna 2013 - Duże różnice w wynikach z poszczególnych badań - Nie więcej niż 1/5 Polaków posiada konto oszczędnościowe
WUF - kredyty Posiadanie kredytu (% os. indywidualnych i gosp. domowych) indyw. gosp. dom. PBS 2012 DS 2013 CBOS 2013 CBOS 2014 strefa Euro 2011 BIK 2014 os. indyw. FK 2014 32% 37% 42% 45% 44% 48% 50% - ok. 45% gospodarstw domowych i 50% osób indywidualnych spłaca jakiś kredyt - poziom ukredytownienia poniżej średniej dla Unii Europejskiej - niewielkie zróżnicowanie geograficzne Odsetek dorosłych z aktywnym kredytem (% dorosłych) Odsetek gosp. dom. spłacających kredyt wg. województw w porównaniu do średniej krajowej 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 25% 23% 24% 17% 18% 19% 12% 10% 3% 5% 3% 3% 6% 6% 10% 13% 13% 7% 11% 14% 8% 7% BIK 2014 IW/RP 2014 TNS 2014 IW/RP 2014 NBP (a) 2012 Eurostat 2011 BIK 2014 IW/RP 2014 TNS 2014 NBP (a) 2012 Global Findex 2011 Money Track 2011 Eurostat 2011 BIK 2014 IW/RP 2014 TNS 2014 strefa Euro EU 27 Diagnoza 2013 indiv. NBP (a) 2012 Koźliński 2012 MoneyTrack 2011 Global Findex 2011 Eurostat 2011 Kredyt konsumpcyjny Kredyt hipoteczny Karta kredytow a Źródło: Diagnoza Społeczna 2013
WUF - ubezpieczenia Odsetek dorosłych posiadających ubezpieczenie (% dorosłych) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% KNF 2012 61% 62% NBP (a) 2012 53% Money Track 2011 47% Eurobaromer=ter 2011 40% 40% 37% 33% 35% 33% 25% 25% 23% 15% 15% 18% 17% 11% 11% 3% życie życie i dożycie III filar mieszkanie/dom NNW OC (auto) autocasco OC Duże różnice pomiędzy danymi z różnych źródeł. Wg. badania NBP: Główni użytkownicy ubezpieczeń: mieszkańcy regionu północnego Czynniki sprzyjające: przekonanie o wysokiej wiedzy finansowo-ekonomicznej, świadomość korzyści, zaufanie do instytucji ubezpieczeniowych
Podsumowanie 1/5 Polaków jest wykluczona finansowo ponad 70% dorosłych posiada konto w banku lub SKOKu wysoki odsetek (40%) korzysta z konta przez internet niski odsetek (6%) korzysta z konta przez telefon komórkowy tylko 20% posiada konto oszczędnościowe lub lokatę terminową 30-40% gospodarstw domowych spłaca kredyt ok. 1/3 dorosłych posiada ubezpieczenie na życie duże różnice w wynikach różnych badań z wyjątkiem ubezpieczeń, wskaźniki korzystania z usług finansowych są poniżej średniej europejskiej
Bilans Dostępności Usług Finansowych (BDUF) Strona popytowa
BDUF Infrastruktura finansowa Dane na temat infrastruktury instytucji finansowych dostępne ze źródeł międzynarodowych i lokalnych: Źródła lokalne: NBP Rozwój systemu finansowego w Polsce,2012 (dane roczne) GUS - Monitoring Banków, 2012 (dane roczne) KNF Informacja o sytuacji banków spółdzielczych i zrzeszających w 2013 r. (dane kwartalne) KNF Raport o sytuacji banków, 2013 (dane kwartalne) PZFP Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce, 2012 (dane roczne) Źródła międzynarodowe: MFW IMF Financial Access Survey 2012 EBC Structural Indicators 2012
BDUF Infrastruktura finansowa Różnorodność instytucji finansowych Następujące typy instytucji dostarczają usług finansowych dla ludności: Banki komercyjne Banki spółdzielcze Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe Firmy ubezpieczeniowe Fundusze inwestycyjne OFE Podmioty maklerskie Fundusze pożyczkowe Firmy pożyczkowe (parabanki) Kantory, lombardy Poczty
120 100 80 60 40 20-97 BDUF Infrastruktura finansowa Banki: 41 banków komercyjnych i 571 banków spółdzielczych ma łącznie ok. 15 tys. oddziałów: oddziały własne, filie, oddziały partnerskie Średnio - 47 oddziałów na 100 tys. dorosłych Liczba oddziałów na 100 tys. dorosłych 85 83 64 61 61 średnia EU = 37 42 39 38 38 37 35 34 33 31 28 27 25 24 24 22 22 20 17 16 16 14 14 Cypr Hiszpania Luksemburg Włochy Portugalia Bułgaria Belgia Francja Słowenia Malta Grecja Chorwacja Dania POLSKA Rumunia Litwa Słowacja Irlandia Wlk. Brytania Czechy Łotwa Szwecja Holandia Estonia Węgry Austria Niemcy Finlandia Źródło: IMF Financial Access Survey 2012
BDUF Infrastruktura finansowa Bankomaty: 19 tys. bankomatów w Polsce, czyli 57 na 100 tys. dorosłych Liczba bankomatów na 100 tys. dorosłych 200 185 180 160 140 120 100 80 60 40 138 124 119 115 112 109 101 101 97 93 93 87 83 średnia EU = 83 71 67 64 61 61 59 57 56 55 55 48 45 43 35 20 - Portugalia Hiszpania Wlk. Brytania Niemcy Austria Chorwacja Francja Słowenia Luksemburg Włochy Belgia Bułgaria Irlandia Estonia Grecja Łotwa Cypr Malta Rumunia Dania POLSKA Węgry Holandia Słowacja Litwa Czechy Szwecja Finlandia Źródło: IMF FAS 2012
BDUF Infrastruktura finansowa Terminale POS Ponad 290 tys. terminali POS, czyli ok. 900 na 100 tys. mieszkańców o wiele mniej niż w większości krajów Unii Europejskiej 5,000 4,500 4,000 4,3104,243 Liczba terminali POS na 100 tys. dorosłych 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 3,4153,3693,3583,334 3,165 2,9012,8872,885 2,792 2,69 2,688 2,405 2,188 1,952 średnia EU = 2,276 1,6241,557 1,4711,289 1,200 1,125 1,091 1,013910 877 1,000 697 500 0 Irlandia Finlandia Francja Malta Hiszpania Grecja Wlk. Brytania Portugalia Dania Włochy Cypr Szwecja Luksemburg Estonia Słowenia Holandia Litwa Austria Belgia Łotwa Czechy Węgry Bułgaria Niemcy POLSKA Słowacja Rumunia Źródła: Europejski Bank Centralny 2012
160 140 120 100 80 60 40 20 - BDUF Infrastruktura finansowa Poczty 7,800 oddziałów poczt w Polsce, czyli 23.8 na 100 tys. dorosłych mieszkańców 150 Liczba oddziałów, filii i agencji pocztowych na 100 tys. dorosłych 118 108 81 średnia EU = 39 49 38 38 36 35 34 33 32 32 32 32 27 26 26 25 23 23 18 18 17 17 16 15 Czechy Cypr Luksemburg Szwecja Bułgaria Irlandia Rumunia Węgry Słowacja Estonia Łotwa Portugalia Litwa Francja Słowenia Włochy Austria POLSKA Hiszpania Finlandia Wlk. Brytania Niemcy Dania Malta Grecja Holandia Belgia Źródło: Eurostat 2010
SKOKi BDUF Infrastruktura finansowa 2,076 oddziałów spółdzielczych kas w Polsce, czyli 6.3 na 100 tys. dorosłych mieszkańców Liczba kas spółdzielczych na 100 tys. dorosłych 16.0 14.0 13.6 12.0 10.0 8.8 8.0 6.0 4.0 2.0-2.3 1.8 1.6 1.4 0.7 średnia EU = 3.4 0.2 0.1 Irlandia Rumunia Litwa Estonia Łotwa Węgry Wielka Brytania Polska Czechy
BDUF Infrastruktura finansowa Firmy ubezpieczeniowe: Niska penetracja rynku pod względem liczby instytucji na ostatnim miejscu w EU 34 tys. agentów ubezpieczeniowych, czyli 105 agentów na 100 tys. dorosłych 25.0 20.0 20.1 Liczba firm ubezpieczeniowych na 100 tys. dorosłych 15.0 10.0 7.5 5.0 3.6 średnia EU = 2.2 2.5 2.4 2.2 1.9 1.8 1.6 1.4 1.1 1.0 0.9 0.9 0.8 0.8 0.7 0.6 0.6 0.6 0.6 0.4 0.4 0.2 0.2 - Luksemburg Irlandia Cypr Malta Dania Szwecja Francja Holandia Estonia Belgia Słowenia Bułgaria Portugalia Finlandia Austria Chorwacja Grecja Węgry Łotwa Niemcy Czechy Litwa Słowacja Rumunia POLSKA Źródła: IMF FAS 2012
BDUF Infrastruktura finansowa Pozostałe typy instytucji Agencje finansowe 22,500 oddziałów Kantory wymiany walut Fundusze inwestycyjne, private equity Fundusze pożyczkowe Firmy pośrednictwa kredytowego Parabanki Lombardy 1,729 oddziałów 52 instytucje 87 instytucji 400 instytucji 47 instytucji (stacjonarnych i internetowych)?????
BDUF Infrastruktura finansowa Liczba oddziałów banków i pośredników finansowych w województwach w porównaniu do średniej krajowej Liczba oddziałów SKOK w województwach w porównaniu do średniej krajowej Źródła: www.bazy.hoga.pl za NBP www.skok.pl Liczba oddziałów, filii i i agencji pocztowych Liczba bankomatów w województwach w województwach w porównaniu do średniej krajowej w porównaniu do średniej krajowej Źródła: www.poczta-polska.pl www.karty.pl
BDUF Produkty finansowe brak badań podsumowujących ofertę instytucji finansowych
BDUF podsumowanie Na 100 tys. dorosłych przypada: 47 oddziałów banków 9 oddziałów SKOK 5 4.97 5.00 57 bankomatów 4 4.18 900 terminali POS 3 3.21 2.31 24 105 poczty agentów ubezpieczeniowych 2 1.63 1.22 1 Oddziały banków Bankomaty Terminale POS Kantory Poczty SKOKi Niebankowe firmy kredytowe Firmy ubezpieczeniowe rachunek ROR depozyty kredyty ubezpieczenia Infrastruktura Dostępność produktów W porównaniu do średniej dla krajów strefy euro oddziały banków przeważają nad innymi punktami dostępu/transakcji bankowych.
Bilans Dostępności Usług Finansowych (BDUF) Strona podażowa
BDUF Jakość dostępu - brak szczegółowych badań na temat poszczególnych aspektów dostępności produktów finansowych - z badania dla ZBP wynika, że najsłabiej oceniana jest opłacalność korzystania z usług banków, ale obserwowana jest poprawa dostępności, jakości i dopasowania oferty Słabe strony banków działających w Polsce (% dorosłych) Indeks netto percepcji zmian w ysokie koszty usług w ysokie oprocentow anie kredytów niskie oprocentow anie lokat ukryte koszty 8% 9% 5% 6% 16% 19% 23% 23% 50% 45% 40% 35% 30% 32% 37% 32% 2013 2014 33% 28% niedostosow ana oferta 3% 2013 25% niejasna informacja za dużo banków kolejki niezrozumiałe umow y nastaw ienie na zysk 3% 3% 3% 3% 3% 3% 4% 3% 6% 2014 20% 15% 10% 5% 0% Ceny usług 9% Dostępność usług 19% Jakość obsługi 14% Dopasow anie do potrzeb 0% 5% 10% 15% 20% 25% Indeks netto przedstawia różnicę pomiędzy liczbą respondentów zauważających wzrost skali zjawiska a liczbą respondentów Źródło: Wizerunek polskiego sektora bankowego TNS dla ZBP, 2014 obserwujących spadek. Indeks przyjmuje wartości od -100% do +100%
Zaufanie Jakie były badania dotyczące zaufania? Termin Nazwa badania Wskażniki 2014 2013 2012 Wizerunek polskiego sektora bankowego TNS dla ZBP Diagnoza Społeczna Badanie świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków Quality Watch dla NBP Zaufanie do: Banku, z którego korzysta, NBP, banków w Polsce, w Europie, na świecie, władz (rząd, parlament, lokalne), sądów, funduszy inwest., SKOKów, parabanków, firm ubezpieczeniowych, BFG, US, ZBP, KNF, ZUS GPW, OFE, KIR Zaufanie do: -NBP, banków, towarzystw ubezpieczeniowych, GPW, OFE, prezydenta, rządu, policji, sejmu, parlamentu europejskiego Zaufanie do: NBP, banków, towarzystw ubezpieczeniowych, KNF, GPW, niebankowych instytucji oferujących kredyty i lokaty 2012 08/2012 2010 Gallup Opinion Poll Zaufanie do banków Komunikat z badań CBOS Life in Transition II EBOR Zaufanie do instytucji finansowych lub banków Zaufanie do banków Zaufanie do banków i systemu finansowego
Zaufanie Duże rozbieżności w wynikach: - 38-69% dorosłych w Polsce ma zaufanie do banków - banki są w czołówce pod względem zaufania - wysokie zaufanie do NBP 80% 70% 69% LiT 2010 DS 2013 NBP 2012 TNS 2014 60% 50% 40% 30% 20% 10% 41% 38% 50% 0% NBP Banki Sądy Zakłady ubezpieczeń Giełda Rząd SKOK OFE Instytucje niebankowe
Zaufanie WG. badania TNS dla Związku Banków Polskich: - zaufanie do banków wzrosło w 2014, podobnie jak do większości instytucji - zaufanie jest najważniejszym czynnikiem przy wyborze banku 100% 90% 80% 70% 60% 50% 2013 2014 60% 57% 50% 48% 40% 30% 20% 10% 0% Bank z którego korzysta NBP Kościół Media Banki w Polsce Władze lokalne Sądy Zakłady ubezpieczeń BFG Urzędy skarbowe Doradcy finansowi (bank) Banki w Europie ZBP KNF ZUS Giełda Banki na świecie OFE Doradcy finansowi (nie-bank) Fundusze inwestycyjne Krajowa Izba Rozliczeniowa SKOK Rząd Sejm Parabanki Zaufanie do instytucji (% dorosłych) Źródło: Wizerunek polskiego sektora bankowego TNS dla ZBP, 2014
Zaufanie Wg. badania NBP: - najniższe zaufanie do banków zaobserwowano wśród osób 65+, emerytów, bezrobotnych, nisko wykształconych oraz o niskiej ocenie własnych warunków materialnych - wysokie zaufanie wśród osób korzystających z usług banków, szczególnie jeśli z kilku banków Insty tucje niebankowe 35% 55% 10% GPW 46% 32% 22% Narodowe Fundusze Inwesty cy jne 51% 29% 20% KNF 54% 23% 23% Towarzy stwa ubezpieczeniowe 59% 32% 9% Banki 69% 22% 9% NBP 72% 16% 11% Zauf anie Brak zauf ania Trudno powiedzieć Źródła: Badanie świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków Quality Watch dla NBP, 2012
Zaufanie Wg. Diagnozy Społecznej: - znaczny spadek zaufania pomiędzy 2007-2013 - w porównaniu z innymi instytucjami rynku finansowego banki nadal najwyżej cenione - w województwach najwyższe zaufanie do banków w warmińsko-mazurskim 70% 60% 50% Zaufanie do instytucji (% dorosłych) Zaufanie do banków komercyjnych w województwach w porównaniu do średniej krajowej 64% 61% 53% 51% 49% 2007 2013 40% 30% 20% 38% 37% 35% 31% 28% 27% 27% 19% 16% 10% 0% Policja NBP Sądy Prezydent Banki komercyjne PE ZUS Zakł. ubezp. życiowych Rząd Zakł. ubezp. majątkowych Sejm OFE Giełda Źródło: Diagnoza Społeczna 2013
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 72% Zaufanie Wg. Instytutu Gallupa: - w porównaniu z innymi krajami zaufanie do banków w Polsce jest znacznie powyżej średniej w Unii Europejskiej Zaufanie do instytucji finansowych lub banków (% dorosłych) 68% 66% 56% 55% 53% 50% 50% 47% 46% 43% średnia EU28 = 39% 38% 37% 37% 37% 36% 34% 33% 32% 32% 30% 29% 27% 27% 20% 18% 16% 13% Źródło: Gallup Opinion Poll 2012 Malta Finlandia Luksemburg Dania Estonia Szwecja Czechy POLSKA Austria Słowacja Holandia Niemcy Chorwacja Cyprus Portugalia Słowenia Bułgaria Belgia Francja Łotwa Rumunia Litwa Węgry Wlk. Brytania Włochy Hiszpania Irlandia Grecja
Consumer confidence W porównaniu z innymi krajami konsumentów w Polsce cechuje pesymizm głębszy niż średnia dla całej UE Consumer Confidence Index 20 10 12 11 7 0-10 -4-5 -6-7 -9-10 -11-11 -12-20 -12-15 -18 średnia EU28 = -20% -18-30 -26-26 -26-26 -40-32 -33-35 -38-39 -50-49 -60-52 -70-80 Źródło: Gallup Opinion Poll 2012-69 Szwecja Dania Finlandia Niemcy Estonia Austria Luksemburg Malta Wlk. Brytania Litwa Irlandia Łotwa Hiszpania Belgia Czechy Holandia Włochy Słowacja Francja POLSKA Węgry Słowenia Rumunia Chorwacja Bułgaria Portugalia Cypr Grecja
Postawy wobec oszczędzania Według badania Fundacji Kronenberga z 2013 roku 61% osób uważało, że warto oszczędzać Według badania CBOS z 2012 roku 67% uważało, że obecnie warto oszczędzać pieniądze na przyszłość W badaniu CBOs z 2013 roku 63% nie zgodziło się ze stwierdzeniem, że oszczędzanie nie ma sensu Faktyczne oszczędzanie: Liczba osób oszczędzających Liczba osób posiadających oszczędności 44% 40% 40% Postawy Polaków wobec oszczędzania Fundacja Kronenberga 2013 Polacy o swoich długach i oszczędnościach, CBOS, marzec 2014 Diagnoza Społeczna 2013
Postawy wobec oszczędzania W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej odsetek oszczędzających był w 2011 poniżej średniej Odsetek osób oszczędzających (% dorosłych) 90% 80% 70% 60% 50% 83% 78% 73%73% 71% 69% 67% 65% 62% 58% 57% 56% średnia EU28 = 48% 52% 49% 49% 46% 44%44% 40% 30% 20% 10% 34% 33% 31% 28% 27% 26% 22% 20% 18% 11% 0% Szwecja Austria Holandia Dania Luksemburg Finlandia Niemcy Irlandia Francja Belgia Wlk. Brytania Słowenia Malta Słowacja Czechy Hiszpania Estonia Cypr Portugalia Litwa POLSKA Grecja Węgry Włochy Chorwacja Łotwa Rumunia Bułgaria Źródło: Global Findex 2011
Postawy wobec pożyczania Według badania CBOS z 2012 roku tylko 14% uważało, że obecnie opłaca się brać kredyty i pożyczki W badaniu Fundacji Kronenberga z I połowy 2014 roku 14% planowało wziąć kredyt w ciągu najbliższych 12 miesięcy
Postawy wobec pożyczania W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej odsetek osób spłacających kredyt lub pożyczkę (także zaciągniętą od rodziny lub znajomych) był w 2011 zbliżony do średniej europejskiej Odsetek osób pożyczających (% dorosłych) 60% 50% 48% 42% 40% 30% 38% 38% 36% 36% 35% 34% 32% 31% 30% 29% 29% 29% 29% 27% 27% 26% 25% 25% 25% średnia UE = 28% 20% 10% 20% 19% 19% 18% 18% 15% 11% 0% Finland Sweden Croatia Cyprus Estonia Lithuania Slovakia Slovenia Bulgaria Denmark Greece Czech Rep Ireland Latvia UK Romania Spain Poland Germany France Luxembourg Netherlands Malta Hungary Belgium Austria Portugal Italy Odsetek osób, które w ciągu ostatniego roku zaciągnęło kredyt/pożyczkę w instytucji finansowej lub u osób prywatnych. Źródło: Global Findex 2011
Stan wiedzy ekonomiczno-finansowej Poziom wiedzy ekonomiczno finansowej Polaków badany jest od kilku lat na zlecenie NBP, KNF, UOKiK, Akcjonariatu Obywatelskiego, Fundacji Kronenberga i banków ING, Raiffeisen Polbank. Termin 2014 2012 2011 Nazwa badania Stan wiedzy ekonomicznej Polaków Badanie świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków Measuring Financial Literacy Instytucja Instytut Wolności i Raiffeisen Polbank Quality Watch dla NBP KNF według metodologii OECD/INFE 2010 Barometr Finansowy ING ING Bank 2009 Stan wiedzy finansowej Polaków DB Maison dla Fundacji Kronenberga
Stan wiedzy ekonomiczno-finansowej Co wiemy o poziomie wiedzy? Poziom wiedzy podstawowe umiejętności matematyczne wiedza makroekonomiczna wiedza codzienna/praktyczna znajomość produktów finansowych czynniki związane z niską wiedzą relacja poziom wiedzy - korzystanie z usług finansowych Postawy wobec wiedzy Dostarczanie wiedzy subiektywna ocena poziomu wiedzy stosunek do wiedzy ekonomicznej źródła wiedzy oczekiwania w stosunku do edukacji ekonomicznej
Stan wiedzy ekonomiczno-finansowej Wnioski: - wyniki z poszczególnych badań są trudno porównywalne - raczej średni poziom wiedzy - cechy charakterystyczne osób z niską wiedzą: wiek 55+, wykształcenie podstawowe, bardzo niskie dochody, zamieszkanie w regionie wschodnim - widoczny wpływ uczestnictwa w lekcjach, szkoleniach, kursach z finansów i ekonomii na poziom wiedzy Badanie świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków zrealizowane przez Quality Watch dla NBP 2012 Barometr Finansowy ING 2010 OECD/INFE Measuring Financial Literacy 2011 Stan wiedzy finansowej Polaków zrealizowane przez DB Maison dla Fundacji Kronenberga, 2009 Średnia liczba poprawnie 50% 54% 65% 41% udzielonych odpowiedzi Odsetek badanych z 37% badanych 27% badanych 49% badanych 18% badanych bardzo dobrą wiedzą odpowiedziało poprawnie odpowiedziało poprawnie odpowiedziało poprawnie odpowiedziało poprawnie na większość (60%) pytań na większość (69%) na większość (75%) pytań na większość (65%) pytań pytań Odsetek badanych ze słabą wiedzą 18% badanych odpowiedziało poprawnie 10% badanych odpowiedziało poprawnie 9% badanych odpowiedziało poprawnie 21% badanych odpowiedziało poprawnie na mniej niż 30% pytań na mniej niż 31% pytań na mniej niż 25% pytań na mniej niż 20% pytań Porównania Poza 1-szą połową: Poza 1-szą połową: Polska międzynarodowe Polska na 7 miejscu na 9 miejscu wśród 14 wśród 11 krajów krajów
Stan wiedzy ekonomiczno-finansowej Co jeszcze warto wiedzieć? STRONA POPYTOWA Szczegółowe badanie relacji wiedza korzystanie z usług finansowych: związki przyczynowo-skutkowe jak wiedza wpływa pozytywnie na jakie zachowania finansowe
Stan wiedzy ekonomiczno-finansowej Co jeszcze warto wiedzieć? STRONA PODAŻOWA jakie są kanały dystrybucji wiedzy ekonomiczno-finansowej jaka jest skala działań edukacyjnych w szkołach gdzie edukacja finansowa jest częścią programu, a gdzie jest dostarczana w ramach zajęć dodatkowych jaka jest skala działań edukacyjnych na wyższych uczelniach jaka jest skala działań edukacyjnych dla dorosłych jakie organizacje dostarczają szkoleń jakie moduły szkoleniowe/programy zajęć istnieją i przez kogo są tworzone jaka część banków dostarcza edukację finansową swoim klientom i w jakiej formie
Zachowania finansowe Zachowania finansowe Polaków są trochę gorsze w porównaniu z innymi krajami. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 81% 78% 70% 54% Polska średnia (14 krajów ) 46% 51% 79% 32% 2% Monitorowanie spraw finansowych Terminowe regulowanie rachunków Przemyślane zakupy Prowadzenie budżetu domowego Posiadanie długoterminowych celi finansowych Aktywne oszczędzanie lub inwestowanie Nie pożycza na lukę budżetową Wybór produktów finansowych po zebraniu informacji Wybór produktów finansowych poprzeanalizowaniu ofert lub niezależnych opinii Zarządzanie pieniędzmi Planow anie Oszczędzanie Pożyczanie Wybór produktów Źródło: OECD/INFE 2011
Zachowania finansowe W porównaniu z innymi krajami więcej Polaków prowadzi budżet domowy Znacznie rzadziej Polacy robią przemyślane zakupy i porównują produkty finansowe. 100% OECD/INFE NBP 90% 81% 82% 80% 70% 60% 50% inne kraje 78% 77% 80% 78% 79% 70% 71% 65% 57% 54% 58% 49% 51% 46% 40% 30% 32% 20% 10% 0% 2% Monitorowanie spraw finansowych Terminowe regulowanie rachunków Przemyślane zakupy Monitorowanie wydatków Prowadzenie budżetu domowego Posiadanie długoterminowych celi finansowych Aktywne oszczędzanie lub inwestowanie Szukanie tańszych produktów Rularne oszczędzanie Oszczędzanie dodatkowych zarobków Nie pożycza na lukę budżetową Wybór produktów finansowych po zebraniu informacji Wybór produktów finansowych poprzeanalizowaniu ofert lub Zarządzanie pieniędzmi Planow anie Oszczędzanie Pożyczanie Wybór produktów Źródło: OECD/INFE 2012, NBP 2012
Postawy finansowe Postawy Polaków wobec pieniędzy są znacznie gorsze niż w innych krajach Polacy lubią wydawać pieniądze i cieszyć się dniem dzisiejszym 100% 80% 60% 40% 62% 70% OECD/INFE NBP średnia (14 krajów ) 45% 59% 33% 43% 20% 0% Pieniądze są po to, aby je wydawać Wydawaniw jest bardziej satysfakcjonujące Żyję dniem dzisiejszym Źródło: NBP Badanie świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków 2012, OECD/INFE 2012
Bilans Dostępności Usług Finansowych (BDUF) Strona regulacyjna
Inkluzywna polityka dostępu brak badań
WNIOSKI
Ocena dostępności danych Poziom wykorzystania usług finansowych został dość dogłębnie przebadany w ostatnich latach, głównie w temacie kont bankowych i płatności bezgotówkowych. Korzystanie z produktów oszczędnościowych i ubezpieczeniowych najsłabiej zbadane, choć same zachowania oszczędnościowe są corocznie badane Dużo danych na temat infrastruktury finansowej, ale brak szczegółowych danych regionalnych. Dużo informacji na temat poziomu edukacji finansowej, zachowań, postaw konsumenckich, ale brak jednoznacznych wyników co do ich wpływu na włączenie finansowe
Microfinance Centre ul. Noakowskiego 10/38 00-666 Warsaw, Poland www.metlife.org Tel/fax.+48 22 622 34 65 microfinance@mfc.org.pl www.mfc.org.pl Dziękujemy!