Dzieje górnictwa element europejskiego dziedzictwa kultury, pod red. P.P. =DJR*G*RQD i M. 0DG]LDU]D :URFáDZ górnictwo rud metali, cyna, kobalt, Góry Izerskie, Gierczyn, Przecznica, mapy górnicze Roland BANDUCH* 0$3<.23$/58'0(7$/,:5(-21,( GÓR IZERSKICH W ZBIORACH ARCHIWUM 3$67:2:(*2:.ATOWICACH : DUW\NXOH RPyZLRQR PDS\ JyUQLF]H GRW\F]FH NRSDO UXG PHWDOL QLH*HOD]Q\FK ]ORNDOL]RZDQ\FK Z Ue- MRQLH *yu,]huvnlfk Z RNROLFDFK *LHUF]\QD L 3U]HF]QLF\ ]JURPDG]RQH SU]H] :\*V]\ 8U]G *yuqlf]\ ZH :URFáDZLX Oberbergamt zu Breslau SU]HFKRZ\ZDQH REHFQLH Z $UFKLZXP 3DVWZRZ\P Z.DWRZLFDFK 2SUyF] NUyWNLHJR U\VX KLVWRU\F]QHJR XU]GX L MHJR ]ELRUyZ VFKDUDNWHU\]RZDQR URG]DMH L WUHü ]DFKRZDQ\FK PDS &HOHP DUW\NXáX MHVW XáDWZLHQLH SRWHQFMDOQ\P X*\WNRZQLNRP GRVWSX GR W\FK PDS 1. Rys historyczny górnictwa rud cyny i kobaltu w rejonie Gierczyna i Przecznicy 1.1. UyGáD L OLWHUDWXUD 3RGVWDZRZH (UyGáD KLVWRU\F]QH GRW\F]FH JyUQLFWZD UXG\ F\Q\ Z *LHUF]\QLH L NREDOWX Z 3U]HF]QLF\ ]QDMGXM VL Z $UFKLZXP 6FKDIIJRWVFKyZ L DNWDFK :\*V]HJR 8U]GX *yuqi- F]HJR ZH :URFáDZLX 2EHUEHUJDPW ]X %UHVODX ± GDOHM 2%% SU]HFKRZ\ZDQ\FK Z $UFKi- ZXP 3DVWZRZ\P ZH :URFáDZLX =ELRU\ NDUWRJUDILF]QH 2%% Z W\P PDS\ EGFH SU]HGPLRWHP QLQLHMV]HJR RSUDFRZDQLD ZFKRG] Z VNáDG ]DVREX $UFKLZXP 3DVWZRZHJR w Katowicach. *yuqlfwzr Z UHMRQLH *LHUF]\QD L 3U]HF]QLF\ ]RVWDáR RSLVDQH Z ZLHOX RSXEOLNRZDQ\FK pracach naukowych, m.in. przez Steinbecka [7], Festenberga-Pakisha [3], Fechnera [2],.ZDQHJR >@ ']LHNRVNLHJR >@.ZHVWLH ]ZL]DQH ] RUJDQL]DFM SUDF JyUQLF]\FK L DGPi- QLVWUDFM JyUQLF] D W\P VDP\P SRGVWDZDPL IRUPDOQ\PL VSRU]G]DQLD GRNXPHQWyZ QDGD i map górniczych przedstawili w swoich opracowaniach naukowych m.in. Jaros [5] i Greiner [4]. * $UFKLZXP 3DVWZRZH Z.DWRZLFDFK.DWRZLFH XO -y]hirzvnd
24 Roland BANDUCH 1.2. Górnictwo rud cyny w Gierczynie 1DMVWDUV]H Z]PLDQNL R Z\GRE\ZDQLX F\Q\ Z UHMRQLH *LHUF]\QD SRFKRG] z XVI ZDZZLF ] RNUHVX SU]\QDOH*QRFL OVND GR PRnarchii habsburskiej. Na ich SRGVWDZLH PR*QD GRPQLHP\ZDü *H URERW\ HNVSORDWDF\MQH Z Z\FKRGQLDFK *\á MDNR SLHUZVL SRGMOL Z U JyUQLF\ SRFKRG]F\ ] F]HVNLHJR -DFK\PRZD >@ (IHNW\ W\FK SLHUZV]\FK SUDF HNVSORDWDF\MQ\FK QLH V ]QDQH QDWRPLDVW PXVLDá\ E\ü QD W\OH ]DFK- FDMFH *H yzf]hvqh ZáDG]H JyUQLF]H ] :URFáDZLD ]OHFLá\ Z U SRGMFLH SUDF SUo- ELHUF]\FK UXG\ ] *LHUF]\QD 6ZyM NDSLWDá Z HNVSORDWDFM UXG\ Z *LHUF]\QLH ]DLQZe- VWRZDá Z W\P RNUHVLH KUDELD -DQ 6FKDIIJRWVFK =H VSUDZR]GDQLD VSHFMDOQHM NRPLVML JyUQLF]HM EDGDMFHM Z U ZLHONRü QDOH*QRFL ] W\WXáX Z\GRE\ZDQLD UXG\ L SUo- GXNFML F\Q\ Z\QLND *H SURGXNRZDQR ZyZF]DV Z *LHUF]\QLH RN W WHJR PHWDOX URF]QLH : Sy(QLHMV]\FK RNUHVDFK QLH XGDáR VL MX* ] JLHUF]\VNLFK NRSDO X]\VNDü WDNLHM Z\GDMQRFL : ;9,, Z URERW\ JyUQLF]H Z PQLHMV]\P ]DNUHVLH SURZDG]RQR GR U 3R ZRMQLH WU]\G]LHVWROHWQLHM Z]QRZLRQR SUDFH JyUQLF]H QD SU]HFLJ WX ODW Sy(QLHM MHGQDN QDVWSLáD SU]HUZD D* GR RNX NLHG\ SRQRZQLH NRSDOQLH UXG F\Q\ XUXFKRPLá ]DU]G GyEU 6FKDIIJRWVFKyZ MHGQDN EH] ]DGRZDODMF\FK HIHNWyZ 3R ]DM- FLX OVND SU]H] 3UXV\ 6FKDIIJRWVFK Z\FRIDá VL ] G]LDáDOQRFL JyUQLF]HM Z U JáyZQLH ] SRZRGX Z\JyURZDQ\FK *GD ILQDQVRZ\FK ]H VWURQ\ SUXVNLFK ZáDG] ILVNDl- Q\FK ÏZF]HVQH ZáDG]H JyUQLF]H Z\GDá\ NRQFHVMH QD Z\GRE\ZDQLH F\Q\ GOD JZarectwa utworzonego przez miejscowych gwarków oraz dla gwarectwa zorganizowane- JR SU]H] LQG\ZLGXDOQHJR SU]HGVLELRUF )HLVWD NWyU\ PyJá GRGDWNRZR Z\GRE\ZDü UXG PLHG]L Z SRáR*RQHM QLHGDOHNR *LHUF]\QD.UREQLF\ RUD] UXG VUHEUD Z 6RELHV]o- ZLH : U SU]\ ZVSDUFLX ZáDG] :\*V]HJR 8U]GX *yuqlf]hjr SRZVWDáR Z *LHr- F]\QLH JZDUHFWZR NWyUH UR]SRF]áR HNVSORDWDFM ]ár*d Ä0RUJHQURHWKH 8G]LDáRZF\ WHJR JZDUHFWZD E\OL W\ONR ZáDFLFLHODPL NXNVyZ L F]HUSDOL ] WHJR W\WXáX RF]\ZLFLH QDOH*QH LP ]\VNL QDWRPLDVW SUDFDPL JyUQLF]\PL ]DZLDG\ZDá XU]G JyUQLF]\ *Za- UHFWZR G]LDáDáR GR U = WHJR RNUHVX SRFKRG] QDMVWDUV]H ]DFKRZDQH PDS\ NRSDO z rejonu Gierczyna. W XIX w. prace wydobywcze prowadzono tylko w Krobicy w sztolni Leopold, ]DNRF]RQR MH MHGQDN MX* Z U 'R ]áy* UXG F\Q\ Z RNROi- FDFK *LHUF]\QD SRZUyFRQR WX* SU]HG,, ZRMQ ZLDWRZ DOH SRSU]HVWDQR QD SUDFDFK przygotowawczych. Po wojnie wznowiono poszukiwania i badania w tym rejonie, MHGQDN ]ár*d RND]Dá\ VL ]E\W XERJLH DE\ PR*QD E\áR SRGMü SUDFH Z\GRE\wcze. 1.3. Górnictwo rud kobaltu w Przecznicy.REDOW JáyZQ\ VNáDGQLN IDUE\ NREDOWRZHM E\á X*\ZDQ\ GR EDUZLHQLD V]NáD L FHUa- PLNL MX* Z VWDUR*\WQRFL : (XURSLH URGNRZHM IDUE NREDOWRZ Z RSDUFLX R ORNDOQH VXURZFH SURGXNRZDQR MX* Z ;9, Z JáyZQLH Z 6DNVRQLL Z Schneebergu i Annaber- JX RUD] Z &]HFKDFK Z -DFK\PRZLH.REDOW Z SRVWDFL PHWDOLF]QHM ]RVWDá Z\RGUb- QLRQ\ GRSLHUR SRG NRQLHF ;9,,, Z 1D OVNX NRQNUHWQLH Z RNROLFDFK 3U]HF]QLF\
Mapy NRSDO rud metali w rejonie Gór Izerskich w zbiorach AP w Katowicach 25 UXG\ WHJR PHWDOX RGNU\WR Z ODWDFK V]HüG]LHVLW\FK ;9,,, VWXOHFLD : U ]QDQ\ ] ZF]HQLHMV]HM G]LDáDOQRFL JyUQLF]HM ]ZL]DQHM ] Z\GRE\ZDQLHP UXG F\Q\ Z *LHUF]y- QLH KUDELD 6FKDIIJRWVFK XUXFKRPLá Z 3U]HF]QLF\ NRSDOQL NREDOWX Ä6W 0DULD$QQD ] W\P *H :\*V]\ 8U]G *yuqlf]\ GRSLHUR Z U Z\GDá PX SU]\ZLOHM QD Z\GRE\Za- QLH UXG\ NREDOWRZHM >@ : W\P VDP\P URNX 6FKDIIJRWVFK XUXFKRPLá NRSDOQL ÄCa- URO Z SREOL*X GDZQHM NRSDOQL F\Q\ ÄReicher 7URVW :NUyWFH ]RVWDáR WH* XUXFKRPLone przez miejscowe gwarectwo wydobycie rudy kobaltowej w dawnych kopalniach cyny Drei Brüder i Morgenstern. Ich eksploatacji zaprzestano w 1780 r. Równie NUyWNR G]LDáDá\ NRSDOQLH Z RNROLF\ ZLHUDGRZD L.URELF\ ÄJohannes i Leopold (w ODWDFK 1DMZLNV]D L QDMZD*QLHMV]D NRSDOQLD Ä6W 0DULD $QQD G]LDáDáD GR URNX QDWRPLDVW KXWD SURGXNXMFD IDUE NREDOWRZ G]LDáDáD Z RSDUFLX R ZF]e- QLHM ]JURPDG]RQ UXG GR U 0DS\NRSDOUXGF\Q\LNREDOWX 2.1. Proweniencja map 2PDZLDQH PDS\ ZFKRG] Z VNáDG ]ELRUX NDUWRJUDILF]QHJR SU]HMWHJR SU]H] $r- FKLZXP 3DVWZRZH Z.DWRZLFDFK Z U ] :\*V]HJR 8U]GX *yuqlf]hjr Z.a- WRZLFDFK : VNáDG OLF]FHJR RN W\VLF\ DUNXV]\ PDS ]ELRUX ZFKRG] ]DUyZQR WH SRFKRG]FH ]H ]ELRUyZ :\*V]HJR 8U]GX *yuqlf]hjr ZH :URFáDZLX Oberbergamt zu Breslau) MDN L PDS\ ]JURPDG]RQH SU]HG ZRMQ SU]H] SROVNLH XU]G\ JyUQLF]H w.dwrzlfdfk L :DUV]DZLH RUD] PDS\ SRFKRG]FH VSU]HG, ZRMQ\ ZLDWRZHM ]JURPa- G]RQH XSU]HGQLR SU]H] 6WDURVWZR *yuqlf]h Z.UDNRZLH D WDN*H PDS\ ZF]HQLHM VNRPSOHWRZDQH SU]H] URV\MVNL =DU]G =DFKRGQLHJR 2NUJX *yuqlf]hjr Z 'EURZLH *yuqlf]hm JáyZQLH GRW\F]FH JyUQLFWZD UXG *HOD]D JDOPDQX L ZJOD NDPLHQQHJR z WHUHQyZ ZFKRG]F\FK Z VNáDG ]DERUX URV\MVNLHJR 0DS\ NRSDO UXG PHWDOL ] RNROLF *LHUF]\QD L 3U]HF]QLF\ ]RVWDá\ ]JURPDG]RQH SU]HG U SU]H] :\*V]\ 8U]G *yuqlf]\ ZH :URFáDZLX 8U]G WHQ SRZVWDá w 1769 U 3RF]WNRZR PLDá VLHG]LE Z =árw\p 6WRNX D RG U ZH :URFáDZLX -HJR XWZRU]HQLH ZL]DáR VL ] Z\GDQLHP F]HUZFD U SU]H] NUyOD SUXVNLHJR SUDZD JyUQLF]HJR GOD OVND L +UDEVWZD.áRG]NLHJR Revidierte Bergordnung für das souvereine Herzogthum Schlesien und für Grafschaft Glatz). W 1778 r. utworzono podlegle :\*V]HPX 8U]GRZL WU]\ 'HSXWDFMH *yuqlf]h Z *LHUF]\QLH :DáEU]\FKX L =árw\p 6WRNX D SR URNX F]ZDUW Z 7DUQRZVNLFK *yudfk : U 'HSXWDFMH SU]HPLa- QRZDQR QD 8U]G\ *yuqlf]h Bergamts 3R U ]OLNZLGRZDQR *yuqrovnl 8U]G *yuqlf]\ Z 7DUQRZVNLFK *yudfk D PDS\ WDP ]JURPDG]RQH SU]HND]DQR GR :\*V]HJR UrzGX *yuqlf]hjr ZH :URFáDZLX :LNV]Rü RPDZLDQ\FK PDS ]RVWDáD XMWD Z NDWDORJX Z\GDQ\P Z U SRG Qa- ]Z Verzeichnis der Bergwerks Betriebskarten des Königlichen Oberbergamts zu Bre-
26 Roland BANDUCH slau : NDWDORJX ]DVWRVRZDQR SRG]LDá JHRJUDILF]QRDGPLQLVWUDF\MQ\ ZHGáXJ SURZLn- FML SDVWZD SUXVNLHJR *yuq\ OVN 'ROQ\ OVN 3R]QD 3UXV\ =DFKRGQLH 3UXV\ :VFKRGQLH : UDPDFK REV]DUyZ *yuqhjr L 'ROQHJR OVND QDMSLHUZ XMWR PDS\ SU]HJOGRZH JyUQLFWZD ZJOD NDPLHQQHJR L PDS\ SU]HJOGRZH JyUQLFWZD UXG PHWDOL D QDVWSQLH PDS\ HZLGHQF\MQH JUXQWyZ RGV]NRGRZDZF]H ERF]QLF NROHMRZ\FK No- SDO ZRGRFLJyZ D Z GDOV]HM NROHMQRFL PDS\ SRMHG\QF]\FK NRSDO ZJOD NDPLHn- QHJR UREyW JyUQLF]\FK L SRV]XNLZDZF]\FK GOD *yuqhjr OVND GRGDWNRZR ] SRG]LaáHP QD NRSDOQLH SU\ZDWQH L NRSDOQLH SDVWZRZH PDS\ SRMHG\QF]\FK NRSDO UXG PHWDOL GOD *yuqhjr OVND WDN*H ] SRG]LDáHP QD SU\ZDWQH L SDVWZRZH PDS\ NRSDO ZJOD EUXQDWQHJR SURILOH JHRJQRVW\F]QH ] NRSDO ZJOD NDPLHQQHJR NRSDO UXG Pe- WDOL L RGZLHUWyZ VRODQHN : REUELH SRV]F]HJyOQ\FK JUXS DVRUW\PHQWRZ\FK PDS\ NRSDO XV\VWHPDW\]RZDQR Z NROHMQRFL DOIDEHW\F]QHM QD]Z ZáDVQ\FK 0DS\ RSUDFo- ZDQH SR U QLH ]RVWDá\ GRWG XMWH Z *DGQHM RSXEOLNRZDQHM HZLGHQFML 2.2. Charakterystyka zachowanych map : ]ELRUDFK :\*V]HJR 8U]GX *yuqlf]hjr ]QDMGXMH VL PDS JyUQLF]\FK NRSDO rud cyny i kobaltu zlokalizowanych w rejonach Gierczyna (kopalnie cyny: Hundsrück, Johannes, Reichetrost, kopanie kobaltu: Carl Schacht oraz sztolnia Le- RSROG L 3U]HF]QLF\ NRSDOQLD NREDOWX Ä6W 0DULD $QQD 7\ONR SLü PDS PD FKa- UDNWHU SU]HJOGRZ\ SU]\ F]\P MHGQD ] QLFK SR]EDZLRQD MHVW Z ]DVDG]LH HOHPHQWyZ WRSRJUDILF]Q\FK QD F]WHUHFK SR]RVWDá\FK WRSRJUDILD MHVW V]F]HJyáRZR QDQLHVLRQD z XZDJL QD FKDUDNWHU W\FK PDS ± SU]HGVWDZLDM RQH ZV]HONLH FLHNL L ]ELRUQLNL ZRGQH Z ]ZL]NX ] SURMHNWRZDQ\P L UHDOL]RZDQ\P V\VWHPHP RGZDGQLDQLD NRSDO 3RQDGWR QDQLHVLRQR QD QLFK SRáR*HQLH ZV]HONLFK RELHNWyZ JyUQLF]\FK V]\ELNL SRV]XNLZDZF]H szyby odkrywcze, wydobywcze, sztolnie, stare XVI-wieczne wyrobiska (tzw. pingi) RUD] RELHNW\ SU]HWZyUVWZD UXG WáXF]NDUQLH KXW\ IDUELDUQLH 1DMVWDUV]D ] W\FK PDS E\áD RSUDFRZDQD Z U SU]H] PLHUQLF]\FK 6FKLHIHUD L )ULW]HJR Z VNDOL RN ] W\P *H ]DFKRZDá VL W\ONR MHM RGU\V ] U SR] QU Z ]DPLHV]F]RQ\P SRQL*HM NDWDORJX 3U]HGVWDZLD RQD UR]PLHV]F]HQLH EH] SRGNáDGX WRSRJUDILF]QHJR PLQ VWa- U\FK QLHF]\QQ\FK MX* ZyZF]DV V]\EyZ L V]\ELNyZ SRV]XNLZDZF]\FK VWDUH Z\UREi- VND E\áHM NRSDOQL UXG VUHEUD ÄDie Drei %U GHU KXW L IDUELDUQL NRáR 3U]HF]QLF\ 2d- PLHQQ\ FKDUDNWHU SU]HGVWDZLD LQQD PDSD SU]HJOGRZD RNROLF 3U]HF]QLF\ VSRU]G]RQD w skali ok. 1:2700 przez mierniczego górniczego Dunemanna (poz. nr 11). Oprócz V]F]HJyáRZR XND]DQHM ]DEXGRZ\ ZVL 3U]HF]QLFD L UR]PLHV]F]HQLD JUXQWyZ FKáRSVNLFK SU]HGVWDZLD ÄV\WXDFM ZRGQ QD W\P WHUHQLH Z W\P SU]HELHJ NDQDáX GRSURZDG]DM- FHJR ZRG ]H VWDZX GR NRSDOQL NREDOWX Ä6W 0DULD$QQD Z FHOX QDSG]DQLD NRáD XU]G]HQLD Z\FLJRZHJR L RGZDGQLDMFHJR &LHNDZRVWN MHVW ]DPLHV]F]HQLH QD DUNu- V]X PDS\ EDUG]R V]F]HJyáRZR Z\U\VRZDQHJR NRmpasu. 1LHFR RGPLHQQ\ FKDUDNWHU SRVLDGD VSRU]G]RQD Z U SU]H] 'XQHPDQQD PDSD sytuacyjna okolic Gierczyna i Kotliny (rys. 1), w skali ok. 1:5200. W katalogu OBB
Mapy NRSDO rud metali w rejonie Gór Izerskich w zbiorach AP w Katowicach 27 PDSD ]RVWDáD ]NODV\ILNRZDQD Z JUXSLH W]Z ÄWasserleitungskarten. Przedstawia wszelkie cieki i zbiorniki wodne (stawy) oraz obiekty górnicze: stare kopalnie rud PLHG]L Z *LHUF]\QLH QLHF]\QQH MX* ZyZF]DV Z\URELVND NRSDO UXG F\Q\ ÄReichetrost i +XQGVU FN V]WROQLH L WáXF]NDUQL Z NWyUHM UR]GUDEQLDQR UXG 5\V )UDJPHQW PDS\ SU]HJOGRZHM ÄSituationsplan von der Gegend bei Giehren..., SU]HGVWDZLDMF\ SRáR*HQLH szybików poszukiwawczych i szybu wydobywczego kopalni rudy kobaltu &DUO V]WROQL Nopalni cyny +XQGVU FN OLQL Z\W\F]HQLD URZX RGZDGQLDMFHJR Fig. 1 A part of the general map Situationsplan von der Gegend bei Giehren... displaying the location of mining objects. 3R]D Z\*HM RPyZLRQ\PL SR]RVWDáH PDM FKDUDNWHU PDS HNVSORDWDF\MQ\FK 3U]Hd- VWDZLDM RQH Z IRUPLH U]XWyZ SR]LRP\FK Grund Riss) i przekrojów pionowych (Seiger Riss, Profile Z\URELVND JyUQLF]H±ZZLNV]RFL SU]\SDGNyZ W\ONR V]\E\ L V]WRlnie, rzadziej chodniki i pola eksploatacyjne, co wynika ze sposobów prowadzenie UREyW JyUQLF]\FK Z ;9,,, L Z SLHUZV]HM SRáRZLH ;,; Z 5]XW SR]LRP\ MDN L SURILOH zamieszczano zazwyczaj na jednym arkuszu i tylko w przypadku rozbudowanych ko- SDO SURILOH U\VRZDQR QD RGUEQ\FK NDUWDFK 'R NRFD ;,; Z VWRVRZDQR Uy*Q RULHQWDFM PDS QD RPDZLDQ\FK PDSDFK MHVW WR SU]HZD*QLH RULHQWDFMD SRáXGQLRZR ]DFKRGQLD L SyáQRFQR]DFKRGQLD 0DS\ ]RVWDá\ VSRU]G]RQH SU]\ ]DVWRVRZDQLX SUu- VNLFK JyUQLF]\FK MHGQRVWHN PLDU W]Q FDOD ádwurzhjr /DFKWHU]ROO ± FP L ádwud
28 Roland BANDUCH J " 36 #% ' $ $ d $ %, * $' * $ / $ lnych obiektów oraz rodzaje i funkcje wyrobisk. $ $ $ $ Gierczyna dwie spo $ $ ' $ %. $ $ -13- % $ Dunemanna przekrój przebiegu sztolni od szybu wydobywczego kopalni Hundsrück do wylotu sztolni, na odcinku 500 ' -6A6 % $ % *#%? / Rys. 2. Rzut poziomy i profile szybu wydobywczego i wyrobisk kopalni rudy kobaltu Sancta Maria $QQD ] GRá F]RQ\P U\VXQNLHP NRáRZURWX Z\FL JRZHJR QDS G]DQHJR SRGVL ELHUQLH ZRG Fig. 2. A horizontal sketch and a profile of the shaft of the cobalt ore mine Sancta Maria Anna
Mapy NRSDO rud metali w rejonie Gór Izerskich w zbiorach AP w Katowicach 29 SRZLHU]FKQL V]\EX Z\QRVLáD ádwu\ F]\OL RN P =D]QDF]RQR WX UyZQLH* ORNDOL]a- FM WU]HFK V]\EyZ ZLHWOLNRZ\FK %DUG]LHM V]F]HJyáRZ\ SU]HNUyM V]\EX Z\GRE\ZF]ego tej kopalni przedstawiono na planie w formie rzutu poziomego i profilu, opracowanym w 1785 r. przez mierniczego 6FKPLGWD SR] QU 8ND]DQR WX V]F]HJyáRZR Z\URELVND FKRGQLNL L SU]HNRS\ RUD] PLHMVFH Z\VWSRZDQLD UXG\ F\Q\ 5yZQLH Go- NáDGQ V\WXDFMH Z UHMRQLH WHJR V]\EX SU]HGVWDZLD SODQ ] ± U ]DFKRZDQ\ Z IRUPLH NRSLL ] U SR] QU &LHNDZ V\WXDFM Z\URELVN Z RNROLFDFK Krobicy SU]HGVWDZLD VSRU]G]RQ\ Z U SU]H] Hartmanna rzut i profile sztolni Rungego (Rungensche Stolln L V]WROQL /HRSROGD SR] QU 2SUyF] V]F]HJyáyZ ]ZL]DQ\FK ] RGEXGRZ JyUQLF] XND]DQR WX UyZQLH* ORNDOL]DFMH V]\EX VWDUHM NRSDOQL UXG\ F\Q\ -RKDQQHV RUD] SR]RVWDáH SR MHM G]LDáDOQRFL KDáG\ L roznosy. =DFKRZDQH G]LHZLü PDS JyUQLFWZD UXG NREDOWX GRW\F]\ Z ]DVDG]LH W\ONR MHGQHM NRSDOQL ]ORNDOL]RZDQHM NRáR 3U]HF]QLF\ ± Ä6DQFWD 0DULD$QQD 1DMVWDUV] L ]DUD]HP QDMFLHNDZV] ] QLFK MHVW RSUDFRZDQD Z ODWDFK ± SU]H] Schiefera mapa przed- VWDZLDMFD Z IRUPLH U]XWX L SURILOL XV\WXRZDQLH F]WHUHFK V]\EyZ L V]WROQL ] Z\U\Vowanymi schematycznie budynkami nadszybi i drabin w szybach (poz. nr 9). SzczegóáRZ\ U\VXQHN EXG\QNX V]\EX Z\GRE\ZF]HJR L NRáRZUyW XU]G]HQLD Z\FLJRZHJR QDSG]DQHJR NRáHP ZRGQ\P SRGVLELHUQ\P XND]DQR UyZQLH* PLQ QD SODQLH ] URNX U\V SR] QU 0DS\ WHM NRSDOQL Z\NRQDQR Z ODWDFK ± D ZLF SRFKRG] QLHPDO ] FDáHJR RNUHVX HNVSORDWDFML 2.3. Katalog map 3U]HJOGRZH 1. Plan von den Gegenden um Ullersdorf, Krobsdorff, Regensberg, Giehren, Querbach, Kunzendorf, Blumendorff, Hindorf und Caemitz; odrys z 1825 r. z RU\JLQDáX opracowanego w 1776 r.przez Schiefera i Fritze'go; SYGN. AP KAT WUG KART OBB II 753 Gierczyn 2. Situationsplan von der Gegend bei Giehren in Absicht der für das alte Zinn *HEDHXGH DP +XQGU FNHQ DQ]XOHHJHQGHQ :DVVHUOHLWXQJHQ XQG 7HLFKH RSUDFRZDá Dunemann, 1783 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 785. 3. Situationsplan von der Gegend des Hundsrückens bey Giehren, woraus die zur Aufnahme des dasigen alten Zinn Gebaeudes vorgeschlagene und abgewogene :DVVHUIlOOH ]X HUVFKHQ VLQG RSUDFRZDá 'XQHPDQQ U V\JQ $3.DW :8* NDUW OBB II 786.
30 Roland BANDUCH 4. Situations - Plan über das Gebirge, welches sich auf der Grund-Herrschaft des Herrn Grafen von Schafgotsch ohnweit Giehren befindet, worrin der Hund-Rueckner-Zug, alte Johannes Zug, Reichetrost und Carls-Schacht bemercket worden; opracowal: Schmidt, 1785 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1175. 5. Profil-Zeichnung, worauf die Sohlen der im Giehrner Revier befindlichen Stolln und nahmentlich bekannten Schächte gegen einandervorgestellt sind und viel der Hellwigbach, von der Sohle des Leopold-Stolln bis da, wo si sich mit dem Queis vereint, einbringt; opracowal: Eisler, 1811 r.; AP Kat WUG kart OBB II 1176. 6. Seiger-Riss von dem nach dem Hundsruecken zu treibenden 33 Lachter tiefen Stollen.; opracowal: Dunemann, 1781 r.; AP Kat WUG kart OBB II 1179. *UXQG XQG 3URILO5LVV YRQ GHP +XQGV5XHFNQHU*UXEHQ%DX RSUDFRZDá Schmidt, 1785 r,; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1180. 7. Handzeichnung von dem Zinnbergwerk der alte Hundsrücken bei Giehren; 1865 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1181. 8. Grund und Profil-Riss des Leopold-Stoln zu Krobsdorff, die von dem Fiscus in den Jahren 1810 bis 1814 aufsgefuehrten Versuchsarbeiten zur Gewinnung von Zinnerzen GDUVWHOOHQG RSUDFRZDá +DUWPDQQ U V\JQ $3.DW :8* NDUW 2%%,, Przecznica 9. Grund- und Profil-Riss, auf welchem der gegenwaertige Kobold-Bergbau mit seinen habenden tiefen Stollen ind Tage- Roesche zu Qerbach, St. Maria-Anna genannt, vorgestellet ist; opracowal: Shiefer, 1775 r., 1778 r. ; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1185. 10. Grund- und Profil-Riss von dem Neuen Schachte der Kobold-Ceche St. Maria- $QQD ]X 4XHUEDFK RSUDFRZDá 'HQHPDQQ U V\JQ $3.DW :8* NDUW 2%%,, 1186. 11. Situationsplan von der Gegend bei Querbach in Hinsischt der für die t.maria Anna abgewogenen Wasserfae, opracowal: Dunemann, 1783 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 801. *UXQG XQG 3URILO5LVV YRQ GHU 6FWD0DULD $QQD ]X 4XHUEDFK SUDFRZDá 5HWWEHUJ 1794 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1187.
Mapy NRSDO rud metali w rejonie Gór Izerskich w zbiorach AP w Katowicach 31 13. Hand Zeichnng von der Kobold-Grube St. Maria Ana bey Querbach; RSUDFRZDá5HQVFK U V\JQ $3.DW :8* NDUW 2%%,, 14. Situations-Grund-Riss von dem saemmtlichen Gruben-Bau der St. Maria Anna zu 4XHUEDFK RSUDRZDá /DHQJH U V\JQ $3.DW :8* NDUW 2%%,, 3URILO5LVV YRQ GHP *UXEHQEDX GHU 6W 0DULD $QQD RSUDFRZDá 1HXEDXHU 'RHUHO U X]XSHáQLHQLD U V\JQ $3.DW :8* NDUW 2%%,, 16. Grundriss des Stolln-Feldorts gegen den Schurf-Schacht auf der St. Maria Anna- *UXEH ]X 4XHUEDFK U X]XSHáQLHQLD U V\JQ $3.DW :8* NDUW 2%% II 1191. 17. Grund- und Profil-Riss von St. Maria-Anna - Grube zu Querbach, 1812-1839 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1192. 18. Flacher Riss von der St. Maria Anna zu Querbach, 1826-1832 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1193. 19. Profil nach dem Fallen des St. Maria Anna Kunst- und Treibe-Schachts, 1826 r.; sygn. AP Kat WUG kart OBB II 1194. Literatura [1] '=,(.26., 7 :\GRE\ZDQLH L PHWDOXUJLD NUXV]FyZ QD 'ROQ\P OVNX RG ;,,, GR SRáowy XX wieku, :URFáDZ :DUV]DZD.UDNyZ *GDVN =DNáDG 1DURGRZ\,PLHQLD 2VVROLskich Wydawnictwo PAN, 1972. [2] FECHNER H., Geschichte des schlesischen Berg- und Hüttenwesens...,1741 1806, [w:] Zeitschrift für das Berg-, Hütten- und Salinenwesen, Berlin, t. 48:1900 1902 (1903). [3] FESTENBERG-PAKISCH H., Der metallische Bergbau Niederschlesiens, Wien, 1881. [4] GREINER P, 0DS\ JyUQLF]H ] REV]DUX 6XGHWyZ Z\NRQDQH GR NRFD ;9,,, Z Annales Silesiae, 1990, volume XX, 91-100. [5] JAROS J., 2UJDQL]DFMD U]GRZHM DGPLQLVWUDFML JyUQLF]HM QD OVNX Z ODWDFK ±" [w:] Archeion, Warszawa, t. 26. [6].:$1<= Kopalnictwo i przeróbka rud cynowych w Gierczynie w latach 1736 1756, : =HV]\W\ 1DXNRZH 8QLZHUV\WHWX :URFáDZVNLHJR +LVWRULD 9 V ± [7] STEINBECK E., Geschichte des schlesischen Bergbaues, W,±,, :URFáDZ [8] Verzeichnis der Karten und Zeichnungen des Koeniglichen Oberbergamts zu Breslau, Breslau, 1906. [9] Verzeichnis der Bergwerks-Betriebskarten des Koeniglichen Oberbergamts zu Breslau, Breslau, 1908.
32 Roland BANDUCH The maps of metal ore mines in the Izerskie Mountains in the holdings of the State Archives in Katowice The preceding article depicts mining maps that deal with mines of non-ferrous metal ore located in the Izerskie Mountains in the area of Gierczyn and Przecznica. Collected by the Higher Mining Office in Wroclaw (Oberbergamt zu Breslau), the maps are presently stored in the State Archives in Katowice. Beside a short survey of the Oberbergamt and its holdings, the article characterizes several maps their types and content. The publication aims at asisting potential researchers in selecting and accessing mining maps in the State Archives in Katowice.