Wpływ Programu na lata 2007-2013 na zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich Realizacja Programu na lata 2007-2013, zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz przyszłość WPR
PLAN WYKŁADU Wprowadzenie Rozdysponowanie pomocy Rezultaty Wpływ na zmiany Na zakończenie 2
WPROWADZENIE Program na lata 2007-2013, jest finansowany w ramach II filara Wspólnej Polityki Rolnej. Jest największym programem pomocowym dla sektora rolno-spożywczego w historii Polski. Budżet Programu wynosi ponad 17,4 mld euro. Tworzą go unijne środki z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz (13,4 mld euro) i współfinansowanie z budżetu krajowego (około 4 mld euro). 3
WPROWADZENIE Pomoc finansowa z PROW 2007-13 udzielana: rolnikom, przedsiębiorcom i lokalnym samorządom oraz właścicielom lasów przeznaczana jest na budowę nowoczesnego, konkurencyjnego sektora rolno-spożywczego i leśnictwa, prowadzenie działalności rolniczej zgodnej z ochroną środowiska naturalnego, na rozwój kultury i zachowanie tradycji na wsi oraz działania na rzecz podniesienia jakości życia mieszkańców wsi i ich aktywizacji gospodarczej. 4
WPROWADZENIE Główne cele, których realizację ułatwia pomoc finansowa udzielana z PROW 2007-2013 to: przyspieszanie modernizacji gospodarstw rolnych; podwyższanie konkurencyjności przetwórstwa spożywczego i jakości żywności; ożywienie przemian w rolnictwie i rynku ziemi przez przyznawanie rent strukturalnych oraz premii ułatwiających star zawodowy młodym rolnikom i finansowanie scalania gruntów; zachęcanie rolników do gospodarowania w sposób przyjazny środowisku oraz do zachowania rodzimych ras i cennych przyrodniczo siedlisk roślin; 5
WPROWADZENIE wspieranie dopłatami ONW działalności rolniczej na terenach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania; polepszanie lesistości kraju przez udzielanie pomocy finansowej na zalesianie gruntów o małej przydatności rolniczej; pobudzanie przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pacy na terenach wiejskich; odnowa wsi, rozbudzanie aktywności jej mieszkańców i budowa kapitału społecznego na wsi; podwyższanie kwalifikacji rolników i właścicieli lasów oraz ułatwianie im dostępu do płatnych usług doradczych; polepszanie jakości życia na terenach wiejskich. 6
WPROWADZENIE Osiąganiu wymienionych, na poprzednich slajdach, celów służy 23 działania zgrupowane w 4 osiach PROW. Realizacja projektów wspieranych w ramach tych działań powoduje osiąganie celów i prowadzi do ważnych zmian, które są w interesie rolników i innych mieszkańców wsi. Aby odpowiedzieć na pytanie jakie są na dziś te zmiany, przedstawię szereg informacji liczbowych i będę je ilustrował przykładami. Informacje pochodzą z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a także są wynikiem opracowań i analiz środowisk naukowych. 7
ROZDYSPONOWANIE POMOCY Na następnym slajdzie orientacyjne dane obrazujące rozdysponowanie pomocy na poszczególne osie PROW 2007-2013. W kolejności następny slajd przedstawia rozdysponowanie pomocy na poszczególne województwa i wskaźnik procentowy w stosunku do całej kwoty pomocy. Interesująco przedstawia się analiza relacji kwot wsparcia z PROW w kontekście jednorocznego PKB brutto w poszczególnych województwach daje się zaobserwować prawidłowość, że im słabsze gospodarczo województwo tym wskaźnik procentowy jest większy. I jeszcze jedna analiza na kolejnym slajdzie wysokość wsparcia w przeliczeniu na hektar użytków rolnych. 8
ROZDYSPONOWANIE POMOCY 9
ROZDYSPONOWANIE POMOCY Udział województw w PROW ogółem Dolnośląskie 5.2% Kujawsko - Pomorskie 5.8% Lubelskie 9.7% Lubuskie 2.9% Łódzkie 7.2% Małopolskie 5.5% Mazowieckie 13.9% Opolskie 2.5% Podkarpackie 5.3% Podlaskie 6.6% Pomorskie 4.4% Śląskie 3.0% Świętokrzyskie 4.6% Warmińsko - Mazurskie 5.7% Wielkopolskie 10.9% Zachodniopomorskie 5.0% Razem 100.0% 10
ROZDYSPONOWANIE POMOCY Udział PROW w woj. PKB (%) Dolnośląskie 3.3% Kujawsko - Pomorskie 6.6% Lubelskie 13.0% Lubuskie 6.6% Łódzkie 6.0% Małopolskie 3.8% Mazowieckie 3.3% Opolskie 5.7% Podkarpackie 7.3% Podlaskie 14.9% Pomorskie 4.2% Śląskie 1.2% Świętokrzyskie 9.0% Warmińsko - Mazurskie 10.7% Wielkopolskie 6.0% Zachodniopomorskie 6.6% Razem 5.2% 11
ROZDYSPONOWANIE POMOCY Najwięcej środków PROW na ha zyskują: 1. Mazowieckie, 2. Wielkopolskie, 3. Świętokrzyskie 4. Małopolskie 12
ROZDYSPONOWANIE POMOCY Skala oddziaływania PROW na województwa zależy oczywiście od wielkości funduszy pozyskanych przez województwa, ale nie tylko w ujęciu nominalnym, bo też relatywnie do zamożności województw. Wiadomo, że 100 mln dla relatywnie mniej zamożnych województw znaczy więcej niż dla bardziej zamożnych. Ważne jest też, które działania dominują, bowiem działania różnią się charakterem ekonomicznym. Działania o charakterze inwestycji zwykle bardziej pobudzają gospodarkę niż działania o charakterze nieukierunkowanego wsparcia. 13
ROZDYSPONOWANIE POMOCY Ważne jest też na co beneficjenci wydatkują środki PROW, czy na dobra trwałe czy bieżącą konsumpcję. Mając wiedzę na ten temat zastosowano model odwzorowujący strukturę ekonomiczna województw i oceniono jak PROW stymuluje ich rozwój. Posługując się modelem trzeba było poczynić kilka założeń dotyczących wielkości środków gdyż program się jeszcze nie skończył a należało oszacować wpływ całego programu. 14
ROZDYSPONOWANIE POMOCY Wychodząc z założenia, że znany jest całkowity budżet PROW 2007-2013, koperty regionalne, wydatki na poszczególne działania w poprzednim okresie programowania (latach 2004-2009), założone budżety dla każdego działania, itp. oszacowano strukturę regionalną wydatków w ramach PROW 2007-2013. Następnie znając charakter ekonomiczny poszczególnych działań oszacowano ich wpływ na gospodarkę Polski co zostało pokazane w niniejszej prezentacji. 15
REZULTATY W skali kraju rezultaty wdrażania PROW 2007-2013 prezentują się imponująco: To ponad 86 tysięcy zrealizowanych projektów inwestycyjnych na kwotę około 24 miliardy złotych: w tym około 55 tysięcy projektów inwestycyjnych, na kwotę około 8 miliardów zł, zrealizowanych w gospodarstwach rolnych, i około 3 tysiące projektów inwestycyjnych na kwotę ponad 200 milionów zł, przywracających potencjał gospodarstw rolnych, a także około 1,4 tysiąca projektów inwestycyjnych na kwotę ponad 3 miliardy zł, zrealizowanych przez 1,3 tys. przedsiębiorstw przetwórstwa i dystrybucji produktów rolnych. 16
REZULTATY To również inwestycje na obszarach wiejskich ale poza gospodarstwami rolnymi: miedzy innymi: 3 tysiące inwestycji komunalnych na kwotę 6,5 miliarda zł, i ponad 9 tysięcy zrealizowanych projektów w zakresie odnowy wsi i zachowania dziedzictwa kulturowego. Należy również odnotować fakt, że w 264 gminach buduje się nowe targowiska w ramach inicjatywy Mój Rynek (Działanie: Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej). 17
REZULTATY Dzięki wsparciu w ramach PROW 2007-2013: 23,5 tysiąca młodych rolników rozpoczęło działalność na powierzchni ok. 350 tysięcy ha gruntów rolnych, i około 23 tysiące przedsiębiorców rozpoczęło na wsi pozarolniczą działalność gospodarczą a także, 780 grup producentów rolnych rozpoczęło wspólną działalność. Ze wsparcia w kwocie około 3 miliardy zł, korzysta 366 obszarów objętych wdrażaniem lokalnych strategii rozwoju przez lokalne grupy działania w ramach podejścia LEADER. 18
WPŁYW NA ZMIANY Jakie zmiany w skali kraju możliwe są do zidentyfikowania w wyniku analizy przepływów wsparcia finansowego w ramach PROW 2007-2013? Wzrost PKB kraju o około 1% Wzrost konsumpcji realnej gospodarstw domowych o 1.3% Wzrost wydatków publicznych o 2.1% Wzrost cen ziemi i płac a mniejszy koszt kapitału (subsydia inwestycyjne) Mniejsze zapotrzebowanie na zatrudnienie w rolnictwie a większe w sektorze przemysłu i usług Wzrost dochodów gospodarstw wiejskich 19
WPŁYW NA ZMIANY Według naukowych modelowych analiz wielkość zidentyfikowanych zmian przedstawia się następująco: realny PKB w kraju wzrost o 0,93% realna konsumpcja prywatna wzrost o 1,8% realna wartość inwestycji wzrost o 1,3% realna konsumpcja publiczna wzrost o 2,1% 20
WPŁYW NA ZMIANY Według naukowych modelowych analiz wielkość zidentyfikowanych zmian przedstawia się następująco (c.d.): wzrost cen ziemi o 3,1% oraz płac realnych o 2,3% natomiast obniżenie o 0,6% renty kapitału poprzez subsydia inwestycyjne spadek zatrudnienie w sektorzerolnym o 0,7% przy jednoczesnym wzroście zatrudnienia w sektorze przemysłowym o 2,4% a sektorze usług o 0,5% wzrost dochodów gospodarstw wiejskich o 2,9% 21
WPŁYW NA ZMIANY Jak wynika z zestawienia na poprzednim slajdzie generalnie wpływ PROW na rozwój gospodarki jest pozytywny choć nie bardzo duży. PROW tylko w nieznacznym stopniu przyczynia się do wzrostu cen ziemi, bowiem obserwowany wysoki wzrost cen ziemi głównie wynika z dopłat bezpośrednich. Dzięki PROW nieco tańszy jest kapitał oraz nieco większy nacisk na wzrost płac w gospodarce, rosną też dochody gospodarstw wiejskich. 22
WPŁYW NA ZMIANY Na skutek modernizacji i działań umożliwiających odchodzenie od rolnictwa (np. renty strukturalne) zatrudnienie w sektorze rolnym nieco maleje. Rośnie natomiast produkcja i zatrudnienie w sektorze przemysłowym, szczególnie w przetwórstwie, w sektorze budowlanym (dzięki działaniom inwestycyjnym), oraz w sektorze energetycznym silnie powiązanym z sektorem budowlanym. Nieznacznie też rośnie zatrudnienie w usługach. 23
WPŁYW NA ZMIANY Skutki PROW 2007-2013 dla całego kraju. 10,00 5,00 0,00-5,00 rolnictwo przemysł usługi produkcja zatrudnienie Wzrost produkcji rolnej (głównie zwierzęcej) wzrost produkcji przemysłowej (głównie przetwórstwo rolne, energia oraz budownictwo) oraz niewielki wzrost usług (głównie publicznych) Spadek zapotrzebowania na pracę w rolnictwie dzięki działaniom filara II 24
WPŁYW NA ZMIANY Wpływ PROW 2007-2013 na zmiany w PKB województw (%). 6 5 4 3 2 1 0 Dolnośląskie Kujawsko - Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Zmiany PKB w % Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - Wielkopolskie Zachodniopomo 25
Wzrost PKB na skutek 3 dużych działań PROW 2007-2013 według województw 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00-0,20 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie 113_renty strukturalne 121_modernizacja 211_212_ONW Zachodniopomorskie 26
WPŁYW NA ZMIANY Warto spojrzeć na dekompozycje wzrostu gospodarczego w zależności od działań. Na poprzednim slajdzie przedstawiono 3 duże działania PROW i ich skutki dla wzrostu gospodarczego województw. Widać, że w większości województw to właśnie działanie modernizacja a więc działanie o charakterze inwestycyjnym ciągnie wzrost gospodarczy w tych województwach. 27
WPŁYW NA ZMIANY Tylko w nielicznych przypadkach dominującym działaniem dla wzrostu gospodarczego jest ONW np. w podlaskim, warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim czy lubuskim, a to ze względu na duże środki przeznaczone na to działanie w tych województwach. Z kolei Renty strukturalne mają generalnie mniejszy udział w generowaniu wzrostu gospodarczego gdyż mają charakter większego wsparcia dochodów a nie produkcji. 28
NA ZAKOŃCZENIE Nie ulega wątpliwości, że PROW 2007-2013 przyczynił się do wzrostu gospodarczego Polski. Najwięcej skorzystały województwa relatywnie biedniejsze, tj. lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie. PROW przyczynia się do wzrostu produkcji rolnej ale jednocześnie kreuje bodźce do zmniejszenia zatrudnienia rolniczego i rozwoju pozarolniczych miejsc pracy. 29
NA ZAKOŃCZENIE Dzięki wydatkowanym funduszom z PROW 2007-2013 skorzystały również poza rolnicze sektory, takie jak: przetwórczy, budowlany, transportowy, energetyczny i sektory usługowe. Generalnie najefektywniej działają środki PROW pozyskiwane w formie subsydiów inwestycyjnych, w drugiej kolejności płatności do ha, a w najmniejszym stopniu te, w formie wsparcia dochodów. 30
DZIĘKUJĘ ZA UWGĘ! 31