Spis treści. Rozdział 1. Wstęp i informacje o badaniu Okres lokowania środków na rynku Stopa zwrotu z inwestycji

Spis treści Rozdział 1. Wstęp i informacje o badaniu 4 6.5. Okres lokowania środków na rynku 20 Rozdział 2. Charakterystyka respondentów 6.6. Stopa zwrotu z inwestycji 21 2.1. Płeć respondentów 5 Rozdział 7. Psychologia inwestowania 2.2. Struktura wieku 2.3. Struktura wykształcenia 2.4. Sytuacja rodzinna 5 5 6 7.1. Uśrednianie ceny zakupionego instrumentu 7.2. Zamykanie stratnych pozycji 24 24 2.5. Miejsce zamieszkania 2.6. Status zawodowy 6 7 Rozdział 8. Rynki alternatywne: NewConnect i Catalyst 8.1. Lokowanie środków na rynku NewConnect 25 Rozdział 3. Inwestowanie 3.1. Najczęstszy sposób inwestowania w instrumenty finansowe 10 8.2. Lokowanie środków na rynku Catalyst 25 3.2. Okres inwestowania na giełdzie 10 Rozdział 9. Walne Zgromadzenie 26 3.3. Czas poświęcany na inwestycje 3.4. Główna motywacja do inwestowania na giełdzie 11 11 Rozdział 10. Sytuacja na polskim rynku kapitałowym 27 3.5. Przesłanki decyzji inwestycyjnych 12 Rozdział 11. Rachunek maklerski 28 3.6. Analiza instrumentu finansowego 12 Rozdział 12. Pozostałe pytania do inwestorów Rozdział 4. Doświadczenie 4.1. Ocena umiejętności inwestowania 4.2. Zainteresowanie zagadnieniami edukacyjnymi 14 14 12.1. Pytania Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego 12.2 Pytania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie 30 31 Rozdział 5. Źródła informacji 5.1. Ważność źródeł informacji na temat rynku kapitałowego 16 5.2. Najczęściej wykorzystywane źródła informacji 16 Rozdział 6. Portfel 6.1. Wartość portfela 19 6.2. Dopłaty do portfela 19 6.3. Instrumenty posiadane w portfelu 19 6.4. Liczba spółek w portfelu 20 3

Rozdział 1 Wstęp i informacje o badaniu Za nami dwunasta edycja Ogólnopolskiego Badania Inwestorów (OBI) przeprowadzanego co roku przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (SII). Ideą badania jest poznanie profilu i preferencji statystycznego polskiego inwestora indywidualnego, co jest istotne, gdyż wciąż generuje on znaczący 13-proc. odsetek obrotów na warszawskim parkiecie (wg danych GPW za I półrocze 2014 r.). OBI stanowi nieocenione źródło uwag, oczekiwań i sugestii dotyczących rynku kapitałowego. Wyniki badania są również pomocne SII przy realizacji celów statutowych, takich jak prowadzenie działań edukacyjno-analitycznych oraz ochrona praw akcjonariuszy mniejszościowych. W tegorocznej edycji badania, po kontroli jakości, wzięto pod uwagę 7023 ankiety wypełnione przez inwestorów z całej Polski (15,6% respondentów było członkami SII). Oznacza to ponownie bardzo wysoką wiarygodność i reprezentatywność uzyskanych wyników. Ponadto SII kontynuowało współpracę merytoryczną z instytutem PBS, który jest gwarantem profesjonalizmu i poprawności metodologicznej badania. Ostatnie lata pokazują stopniową zmianę podstawowej charakterystyki inwestorów. Jest to spowodowane brakiem dużych ofert publicznych oraz spektakularnej hossy na GPW w Warszawie, a co za tym idzie, brakiem napływu nowych inwestorów. W konsekwencji statystyczny polski inwestor starzeje się, zbliżając się tym samym powoli do profilu swojego odpowiednika z rynków rozwiniętych osoby dojrzałej, doświadczonej, o ponad 20 letnim stażu na rynku, inwestującej długoterminowo, w spółki dywidendowe. Obecnie wciąż jest jeszcze jednak młodym mężczyzną w wieku ok. 38 lat, mieszkającym w dużym mieście, posiadającym wyższe wykształcenie, dobrą pracę i oszczędności, które chce pomnażać na giełdzie godząc się z ryzykiem, a inwestycje traktuje jako dodatkowe źródło przychodu. Przeciętny polski inwestor inwestuje od 7 lat a wartość jego portfela wynosi ok. 30 tys. zł. Poniższy raport zawiera najważniejsze dane, zestawienia i tendencje z bardzo szerokiego katalogu zależności. Życzymy przyjemnej lektury! Łukasz Porębski Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych przeprowadziło dwunaste Ogólnopolskie Badanie Inwestorów. PBS ponownie został partnerem merytorycznym badania. Nasze zadania były związane z weryfikacją ankiety, nadzorem nad przebiegiem badania i z przygotowaniem analiz statystycznych. Główny cel to stworzenie profilu inwestorów indywidualnych w Polsce, poznanie ich potrzeb i preferencji przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Badanie ma charakter otwarty zatem udział brali nie tylko sympatycy SII (członkowie, odbiorcy newslettera), ale także klienci największych domów maklerskich, które nieraz informowały o badaniu np. poprzez mailing. Tegoroczne badanie zostało ponownie zrealizowane w oparciu o ankietę internetową do samodzielnego wypełnienia. W bieżącej edycji zebraliśmy aż 7023 ankiety. Zwiększona efektywność wynika ze skrócenia kwestionariusza i szerokiej akcji informacyjnej. Kluczowe wskaźniki zostały zachowane w takiej samej formie, co w połączeniu ze stałością metodologii pozwala na porównywanie tych wyników do lat ubiegłych. Inwestorzy indywidualni to przede wszystkim mężczyźni z dużych miast, legitymujący się wyższym wykształceniem. Inwestują opierając się na własnych analizach lub wyczuciu, a jeśli sięgają po inne źródła, są to informacje ze spółek, rekomendacje domów maklerskich. Inwestycji dokonują głównie w celu zróżnicowania przychodów. Za słabości polskiego rynku kapitałowego dalej uznawane są podatki od zysków kapitałowych, mała płynność, podatność na wahania rynków zagranicznych i wysokie koszty transakcyjne. Mamy nadzieję, że w kolejnych latach również będziemy współpracować przy tym projekcie, który jest niezmiernie ważny z punktu widzenia inwestorów jak i całej Giełdy. 4

Rozdział 2 Charakterystyka respondentów 2.1. Płeć respondentów Po raz kolejny mężczyźni stanowią zdecydowaną większość badanych inwestorów (82,6%). Jednak już od pięciu lat odsetek kobiet systematycznie wzrasta począwszy od 2010 r. wynosił 10,8%, 11,5%, 12%, 14,9% i 17,4% obecnie. Udział kobiet wśród inwestorów wzrasta wraz z wiekiem i jest najwyższy w przedziale 46-55 lat, gdzie sięga aż 21,6%. Ponadto odsetek kobiet jest większy w dużych miastach, a także w grupie osób z wyższym wykształceniem co piąty respondent z wykształceniem wyższym ekonomicznym (finansowym) to kobieta. zwiększył się z 26,9% do 28,1%, a powyżej 46 lat z 23,7% do 27,8%. Wciąż utrzymuje się zależność, ilustrująca wzrost wartości portfela inwestycyjnego wraz ze wzrostem wieku inwestora. Wśród osób z mniejszymi portfelami - o wartości poniżej 10 tys. zł - aż 67,7% ma poniżej 35 lat. Odwrotnie jest natomiast w przypadku zasobniejszych respondentów wśród badanych osób z portfelami o wartości powyżej 0,5 mln zł to osoby w wieku powyżej 36 lat stanowią 79%. 36-45 lat 28,1% W porównaniu do zeszłorocznego badania zwiększył się udział kobiet zarządzających portfelem o wysokiej wartości. Odsetek kobiet rośnie również w grupie rencistów i emerytów (21,4%) oraz zatrudnionych na umowę o pracę/ zlecenie (19,3%). Ponadto co trzynasty zawodowy inwestor giełdowy to kobieta. 26-35 lat 33,3% do 25 lat 10,8% 46-55 lat 15,3% 56 lat i więcej 12,5% mężczyzna 82,6% Rys. 2.2. Rozkład wieku respondentów kobieta 17,4% 2.3. Struktura wykształcenia Rys. 2.1. Płeć respondentów 2.2. Struktura wieku W porównaniu z poprzednimi latami zaobserwowano nieznaczny wzrost przeciętnego wieku inwestorów. Zmienił się on o rok, z 38 na 39 lat. Największa liczba inwestorów należy do grupy wiekowej 26-35 lat (33,3%). Udział inwestorów poniżej 35 lat zmniejszył się do łącznie 44,1%. Od 2010 roku przeciętny wiek inwestora rośnie. Obecnie odsetek osób w przedziale wiekowym 36-45 lat Wśród ankietowanych 73% osób posiada wyższe wykształcenie, w tym nieco ponad 28% może pochwalić się wyższym wykształceniem ekonomicznym. Dane w porównaniu z dwoma ostatnimi latami kształtują się na podobnym poziomie. Potwierdza to fakt, że inwestowanie wymaga określonej wiedzy na temat rynku. Osoby z wyższym wykształceniem ekonomicznym wciąż stanowią znaczny odsetek wśród inwestorów posiadających wysokiej wartości portfel. Aż 79,8% portfeli o wartości powyżej pół miliona złotych należy do osób z wyższym wykształceniem, z czego średnio co trzeci inwestor ukończył kierunek ekonomiczny bądź finansowy. 5

wyższe (w tym licencjat) 45,0% podstawowe 0,4% Rys. 2.3. Wykształcenie respondentów 2.4. Sytuacja rodzinna Podobnie jak w poprzednich latach, największa liczba inwestorów mieszka ze współmałżonkiem bądź partnerem. Odsetek ten wzrósł w porównaniu do zeszłego roku z 59,2% do 61,1%. Natomiast osoby mieszkające same stanowią jedynie 16,9%. Warto przyjrzeć się zależności sytuacji rodzinnej i oszczędności inwestora. Mianowicie osoby mieszkające z rodzicami (głównie osoby młode) charakteryzują się portfelami o niskiej wartości. Wraz ze wzrostem wartości portfela inwestycyjnego wzrasta natomiast liczba osób mieszkających z małżonkiem lub partnerem. W przypadku inwestorów zarządzających portfelem od 100 do 500 tys. zł jest to siedem na dziesięć osób. Wśród jeszcze bogatszych inwestorów, odsetek ten spada do 65,6% jednak wciąż jest bardzo wysoki. mieszkam ze współmałżonkiem/ partnerem zawodowe 1,4% niepełne wyższe 10,6% wyższe ekonomiczne (finansowe) 28,1% średnie 14,6% 61,1% 2.5. Miejsce zamieszkania Ponad 41% inwestorów mieszka w największych miastach Polski. Liczba tych osób zmalała o 4% w porównaniu do zeszłego roku. Już niespełna co piąta osoba, spośród ankietowanych, jako miejsce zamieszkania wskazuje stolicę. Pod względem województw, najwięcej inwestorów skoncentrowanych jest w województwie mazowieckim (24,3%), śląskim (10,1%) oraz dolnośląskim (9,7%). Natomiast najmniej jest wciąż w świętokrzyskim (1,4%). Ponadto, porównując do lat ubiegłych, wzrosła liczba inwestorów zamieszkujących województwa: opolskie i lubuskie. Można zauważyć również, że blisko 10% inwestorów, których głównym źródłem utrzymania są inwestycje, to mieszkańcy woj. małopolskiego i dolnośląskiego, a aż 23,1% mazowieckiego. Ponadto niemal 1/3 respondentów z najbardziej zasobnymi portfelami pochodzi właśnie z Warszawy. miasto >500 tys. mieszkańców 23,6% Warszawa 17,6% miasto 100-500 tys. mieszkańców 24,7% wieś 9,8% Rys. 2.5a. Miejsce zamieszkania respondentów miasto <100 tys. mieszkańców 24,3% mieszkam z moimi dziećmi/ dzieckiem 24,5% mieszkam sam(a) 16,9% mieszkam z moimi rodzicami/ rodzicem 11,8% mieszkam ze znajomymi 3,0% inne 0,9% Rys. 2.4. Sytuacja rodzinna respondenta Rys. 2.5b. Miejsce zamieszkania - województwo 6

2.6. Status zawodowy Inwestorzy biorący udział w badaniu najczęściej są zatrudnieni na umowę o pracę lub umowę zlecenie (64,7%). Odsetek osób o takim statusie zawodowym rośnie systematycznie od 2008 roku, kiedy to wynosił 44,6%. Znacząco, bo o ponad 5% wzrósł także odsetek osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Co dziesiąty inwestor jest natomiast studentem bądź uczniem. W przypadku osób określających się mianem zawodowych inwestorów giełdowych oraz osób prowadzących własną działalność gospodarczą, ich odsetek wzrasta wprost proporcjonalnie do wzrostu wartości portfela inwestycyjnego. Najwięcej takich osób jest w grupie właścicieli portfeli wartych ponad pół miliona złotych i wynosi 12,7%. Inwestorzy prowadzący własną firmę stanowią 12,6% osób posiadających portfel do 10 tys. zł, natomiast 41,8% dysponuje portfelem 500 tys. zł. zawodowy inwestor giełdowy 2,5% bezrobotny 3,1% student/uczeń 5,8% rencista/emeryt 6,1% prowadzenie własnej działalności gospodarczej 17,8% umowa o pracę/zlecenie 64,7% Rys. 2.6. Status zawodowy respondentów 7

Misją Komisji Nadzoru Finansowego jest dbałość o stabilne funkcjonowanie i bezpieczny rozwój rynku finansowego. Skupiamy się na bezpieczeństwie instytucji finansowych. identyfikujemy ryzyka w instytucjach finansowych prowadzimy inspekcje i kontrole wydajemy rekomendacje i zalecenia prowadzimy dialog z interesariuszami jesteśmy aktywni na forach międzynarodowych publikujemy raporty i opracowania informujemy i edukujemy ostrzegamy przed ryzykami wspomagamy procesy legislacyjne www.knf.gov.pl Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym, nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych, instytucjami pieniądza elektronicznego oraz sektorem kas spółdzielczych.

JEDNO Z PIERWSZYCH 4 REPOZYTORIÓW TRANSAKCJI W UE 20 LAT KDPW KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH JEDNO Z PIERWSZYCH 4 REPOZYTORIÓW TRANSAKCJI W UE JEDNA Z 14 W SKALI GLOBALNEJ AGENCJI NADAJĄCYCH NUMERY LEI Od 20 lat kształtujemy polski rynek finansowy www.kdpw.pl www.kdpwccp.pl

Rozdział 3 Inwestowanie 3.1. Najczęstszy sposób inwestowania w instrumenty finansowe 90,8% 91,4% 93,9% 94,2% 94,1% 96,6% Zdecydowana większość, bo aż 9/10 respondentów inwestuje środki samodzielnie, za pomocą własnego rachunku inwestycyjnego. Wciąż niewiele osób decyduje się na oddanie pieniędzy w zarządzanie przez profesjonalne instytucje, w tym roku odsetek deklarujących inwestowanie poprzez fundusze inwestycyjne nieco zmalał i wynosi 35,0%. Po raz drugi zapytaliśmy o samodzielne inwestowanie również poza rynkiem kapitałowym, do czego przyznało się 17,9% badanych w tym roku. 46,3% 35,4% 37,0% 35,1% 34,7% 26,2% 24,6% 24,4% 15,8% 16,1% 14,7% 15,5% 11,8% 2,0% 1,5% 1,7% 1,9% 2,9% do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł samodzielnie (własny rachunek inwestycyjny) samodzielnie poza rynkiem kapitałowym poprzez fundusze inwestycyjne (w tym produkty ubezpieczeniowe) poprzez oddanie pieniędzy w zarządzanie (usługi asset management) Rys. 3.1b. Najczęstsze sposoby inwestowania w instrumenty finansowe a wartość portfela samodzielnie (własny rachunek inwestycyjny) 92,5% 3.2. Okres inwestowania na giełdzie poprzez fundusze inwestycyjne samodzielnie poza rynkiem kapitałowym poprzez oddanie pieniędzy w zarządzanie (asset management) Rys. 3.1a. Najczęstsze sposoby inwestowania w instrumenty finansowe 2,5% 17,9% 35,0% Wraz z wartością portfela inwestycyjnego zwiększa się odsetek osób inwestujących na różne sposoby. Więcej osób inwestuje poza rynkiem kapitałowym czy za pośrednictwem funduszy, przez co ogranicza ryzyko. Wśród respondentów o oszczędnościach przekraczających 0,5 mln zł 11,8% korzysta z usług asset management, a 24,4% inwestuje samodzielnie poza rynkiem kapitałowym. Bardziej skłonni do ryzyka są mężczyźni i częściej inwestują samodzielnie (94,3%). Ponadto mężczyźni częściej wybierają pośrednie sposoby inwestowania (TFI 35,1%), kiedy jeszcze przed rokiem charakteryzowało to kobiety. Stale maleje liczba badanych inwestorów z krótkim stażem. Już mniej niż połowa badanych inwestorów to osoby z krótkim, maksymalnie pięcioletnim stażem w inwestowaniu. Jest to najniższa wartość od 2008 r. W porównaniu chociażby z wynikami badania OBI z 2013 roku, liczba początkujących inwestorów zmalała o prawie 5%. Zwiększył się za to udział osób w pozostałych grupach, co jest tendencją utrzymującą się od 2011 r. Obecnie przeciętny okres inwestowania na rynku nie zmienił się w porównaniu do poprzedniego badania i jest to 8 lat. 62,8% 66,3% 67,9% 61,3% 49,0% 44,2% 16,5% 17,2% 15,1% 22,3% 30,6% 27,6% 14,5% 10,6% 8,5% 11,2% 7,9% 10,8% 6,2% 7,0% 4,6% Rys. 3.2a. Okres inwestowania na giełdzie w latach 2009-2014 7,8% 12,6% 1,6% 1,8% 0% 0,0% 0,01% 5 lat i krócej 6-10 lat 11-15 lat 16 lat i dłużej odmowa odpowiedzi 2009 2010 2011 2012 2013 2014 13,9% 0% Widać także, że osoby inwestujące najdłużej, mają najczęściej portfele o bardzo wysokiej wartości. Wśród osób inwestujących przez maksymalnie 5 lat, co siódma ma portfel o wartości powyżej 0,5mln zł, natomiast wśród osób 10

ze stażem przekraczającym 16 lat taki portfel ma co trzecia osoba. Potwierdza to fakt, że większe doświadczenie na rynku przekłada się na większe sukcesy, jednak trzeba być cierpliwym, aby uzyskać duży wzrost wartości portfela. 72,7% 28,1% 25,5% 21,9% 32,8% 33,0% 32,5% 29,1% 26,5% 25,9% 25,2% 24,5% 22,5% 20,8% 18,5% 18,8% 17,1% 17,2% 16,3% 16,2% 35,1% 29,8% 20,2% 14,0% 10,4% 11,8% 55,2% 42,5% 7,6% 6,0% 5,3% 4,4% 3,1% 30,8% 35,8% 30,5% 37,7% 36,4% 30,5% 32,1% do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł 18,3% 4,1% 4,9% 7,2% 6,8% 9,6% 12,1% 16,6% 15,2% 18,4% 20,6% 24,6% 15,6% 21,8% wiele godzin dziennie do 1 godziny dziennie kilka godzin w tygodniu kilka godzin w miesiącu bardzo mało Rys. 3.3b. Czas poświęcany na inwestycje a wartość portfela do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł 5 lat i krócej 6-10 lat 11-15 lat 16 lat i więcej Rys. 3.2b. Okres inwestowania na giełdzie a wartość portfela 3.3. Czas poświęcany na inwestycje Blisko połowa inwestorów codziennie poświęca czas na inwestycje. Niemal co piąty robi to przez kilka godzin dziennie. Nie brakuje także osób, które otwarcie deklarują, iż nie spędzają wiele czasu aby inwestować. Jest to aż 24,2% badanych, czyli niemal co czwarta osoba. 3.4. Główna motywacja do inwestowania na giełdzie Dla większości badanych, inwestycje giełdowe są sposobem na dywersyfikację przychodów i stanowią dodatkowe źródło dochodu (62,1%). Blisko jedna czwarta chce w ten sposób chronić środki przed inflacją. Z kolei 10,4% inwestorów utrzymuje się głównie z inwestowania na giełdzie. Można zauważyć, iż mężczyźni poświęcają na inwestycje dużo więcej czasu niż kobiety. Proporcjonalnie do wzrostu wartości portfela wzrasta czas poświęcony na zarządzanie nim. Osób, które poświęcają wiele godzin na inwestycje, mających portfel o niskiej wartości jest tylko 14%. Kiedy wartość portfela wzrasta powyżej 0,5 mln, odsetek takich osób wynosi już 35,1%. zarobkowa 10,4% inne 0,6% edukacja 1,8% rozrywka oszczędzanie 0,6% 1,5% dywersyfikacja przychodów 62,1% ochrona wartości kapitału przed inflacją 23,0% kilka godzin w miesiącu 19,4% bardzo mało 6,9% wiele godzin dziennie 19,2% Rys. 3.4a. Główna motywacja do inwestowania na giełdzie kilka godzin w tygodniu 24,2% do 1 godziny dziennie 30,2% Wydaje się naturalne, że w miarę osiągania coraz lepszych stóp zwrotu i powiększania się wartości portfela, odsetek osób, które utrzymują się z inwestowania wzrasta. W przypadku najbardziej wartościowych portfeli, co piąta osoba podaje zyski z giełdy jako główne źródło dochodu. Rys. 3.3a. Czas poświęcany na inwestycje 11

Podobna zależność, choć w mniejszym stopniu, występuje w przypadku stażu na rynku. własnymi analizami własnym wyczuciem 54,2% 66,4% 60,1% 61,5% 63,0% 63,9% 63,4% 63,0% informacjami ze spółek 44,3% rekomendacjami domów maklerskich 36,2% informacjami publikowanymi w mediach 31,2% 25,5% 25,1% 25,2% 22,6% 21,4% 20,5% 14,5% 11,8% 10,7% 8,6% 8,2% 8,0% 4,7% 0,0% 0,8% 1,5% 1,1% 0,8% 1,8% 1,9% 1,7% 1,3% 1,1% 1,1% 0,6% 0,3% 1,1% 0,4% 0,0% 1,1% 0,4% 0,6% 0,4% 0,2% 0,0% 0,1% do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł zarobkowa dywersyfikacja przychodów ochrona inflacją oszczędzanie rozrywka edukacja inne przed podpowiedziami na blogach, 11,4% forach internetowych podpowiedziami znajomych 6,8% inne (w tym mechaniczne 5,2% systemy transakcyjne) Rys. 3.5. Przesłanki decyzji inwestycyjnych Rys. 3.4b. Główna motywacja do inwestowania na giełdzie a wartość portfela 3.5. Przesłanki decyzji inwestycyjnych Badani inwestorzy od wielu lat przy podejmowaniu decyzji kierują się przede wszystkim własnymi analizami (66,4%) oraz własnym wyczuciem (54,2%). Potwierdza to dążenie do samodzielności i poszukiwania indywidualnej strategii, która przyniesie sukces na rynku kapitałowym. Poszukując strategii idealnej, częściowo korzystają także z informacji przekazywanych przez spółki, informacji w mediach i rekomendacji. Inwestorzy rzadko kierują się podpowiedziami na blogach lub forach internetowych (11,4%) czy podpowiedziami znajomych (6,8%). 3.6. Analiza instrumentu finansowego Jak co roku największa grupa inwestorów (42,9%) przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych łączy analizę fundamentalną z analizą techniczną. Zwiększyła się dysproporcja pomiędzy zwolennikami technicznego (20,3%) i fundamentalnego podejścia (17,6%). W tym roku to znowu analiza techniczna, nie wymagająca tak dużych nakładów czasu, była tą stosowaną częściej. Do analizy technicznej przekonały się również kobiety, które jeszcze w poprzednim badaniu wolały stosować fundamentalne podejście. Na zbliżonym poziomie utrzymuje się liczba osób nie posiadających umiejętności analizowania instrumentów finansowych. Ponadto, to kobiety częściej przyznają się do braków w tej dziedzinie. Wpływ poszczególnych przesłanek na decyzje danego inwestora zależy od wartości środków, którymi dysponuje. Wraz ze wzrostem oszczędności rośnie wpływ rekomendacji biura maklerskiego i własnych analiz, a spada wpływ własnego wyczucia i podpowiedzi. W przypadku respondentów z portfelami o wartości powyżej 0,5 mln zł, 72,9% korzysta z własnych analiz, a 51,9% polega na własnej intuicji. analiza techniczna 20,3% analiza fundamentalna 17,6% obie metody łącznie 42,9% nie potrafię analizować instrumentów 18,0% inne 1,3% Rys. 3.6a. Najczęściej stosowana analiza instrumentu finansowego 12

Inwestorzy, którzy zaznaczali odpowiedź inne, wymieniali najczęściej: dane makroekonomiczne, historię wypłaty dywidend i własną intuicję. 37,5% 40,3% 43,1% 47,2% 44,9% 45,4% Podobnie jak w poprzednich latach, widać zależność pomiędzy wybraną metodą analizy inwestycji, a wartością portfela. Wraz ze wzrostem tej wartości, wzrasta udział analizy fundamentalnej oraz stosowania obu metod łącznie. Wśród inwestorów, posiadających największe oszczędności, znacznie wzrósł odsetek stosujących wyłącznie analizę techniczną z 12,7% do 19,8%. Tym samym zmalała ilość fundamentalistów oraz inwestorów stosujących obie metody łącznie. Cały czas największą grupę zwolenników technicznego podejścia, polegającego na prognozowaniu przyszłych kursów na podstawie cen historycznych, stanowią właściciele portfeli o najmniejszej wartości (24,4%). 24,8% 24,4% 22,1% 21,9% 20,4% 19,9% 20,0% 19,8% 19,8% 18,6% 17,6% 16,8% 17,1% 17,3% 16,5% 15,2% 13,9% 7,6% 2,3% 0,8% 1,1% 0,9% 1,4% 1,4% do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł analiza fundamentalna analiza techniczna obie łącznie nie potrafię analizować instrumentów inne metody Rys. 3.6b. Najczęściej stosowana analiza instrumentu finansowego a wartość portfela dr Iwona Sroka Prezes Zarządu KDPW i KDPW_CCP Od ponad dwóch lat obserwujemy stabilizację liczby rachunków papierów wartościowych na poziomie ok. 1,5 mln. Nie oznacza to bynajmniej, że na rynku panuje zastój. Wnikliwa analiza comiesięcznych danych pokazuje, że pomiędzy uczestnikami KDPW zachodzą zmiany w liczbie prowadzonych przez nich rachunków. Z jednej strony pokazuje to, że na rynek wchodzą nowi inwestorzy, a już obecni go opuszczają, z drugiej zaś że cześć inwestorów zmienia swoje biuro maklerskie. Konkurencja na rynku zaostrzyła się, a brokerzy kuszą nowych klientów atrakcyjnymi promocjami i nowymi cennikami wszystko to z korzyścią dla inwestorów. Z roku na rok wzbogaca się także oferta produktów inwestycyjnych. Spółki Grupy KDPW prowadzą rozliczenia i gwarantują bezpieczeństwo transakcji na wszystkich rynkach Giełdy Papierów Wartościowych. Warto zatem zwrócić uwagę, że warszawska giełda to nie tylko główny parkiet i NewConnect. Bardziej wytrawni inwestorzy mogą skorzystać z szerokiej palety instrumentów pochodnych oferowanych przez GPW od kontraktów indeksowych po opcje na akcje. Osoby zainteresowane rynkiem towarowym mają do wyboru liczne produkty strukturyzowane, a poszukujący bezpieczniejszego rozwiązania mogą inwestować swoje oszczędności w obligacjach: korporacyjnych i komunalnych, dostępnych na rynku Catalyst. Korzystając z okazji chciałabym przypomnieć wszystkim inwestorom, że od 6 października zmienił się cykl rozrachunkowy z dotychczasowego T+3 na T+2. Zmiana ta wpływa na realizację praw inwestorów wynikających z posiadania akcji i innych instrumentów, jak np. wypłata dywidendy, wypłata odsetek i wykup obligacji, prawo poboru, wykup lub umorzenie certyfikatów inwestycyjnych, wygaśnięcia certyfikatów strukturyzowanych. Przede wszystkim jednak zmiana cyklu rozrachunkowego na T+2 pozwala na skrócenie okresu finalizacji zawieranych transakcji z 3 do 2 dni roboczych. 13

Rozdział 4 Doświadczenie 4.1. Ocena umiejętności inwestowania 53,6% 56,3% 56,3% 53,8% 49,5% Ponad połowa inwestorów ocenia swoje umiejętności inwestowania jako średnie, a co czwarta osoba określa je jako dobre bądź bardzo dobre. Na przestrzeni lat zmniejsza się liczba osób deklarujących słabe umiejętności lub ich brak. W 2010 r. było to 30,4% osób, w 2011 r. 29%, w 2012 r. 28,7%, w 2013 r. 22,9%, a w 2014 r. 21%. Inwestorzy posiadają coraz większą wiedzę. Również wraz z wiekiem, nabierają doświadczenia i ich kompetencje wzrastają. Respondenci, którzy inwestują od dłuższego czasu, oceniają swoje umiejętności wyżej niż pozostałe osoby. W tegorocznej edycji badania bardziej pewne siebie wydają się być kobiety niż mężczyźni. Większy odsetek kobiet deklaruje, że posiada dobre bądź bardzo dobre umiejętności inwestowania. Również w porównaniu do zeszłorocznych wyników znacznie spadł odsetek kobiet deklarujących co najwyżej słabe umiejętności inwestowania z 27,3% do 21,4%. dobre 22,6% średnie 52,8% słabe 19,9% brak umiejętności 1,1% 12,8% 30,6% 2,0% 1,0% 1,5% 17,3% 23,7% 1,1% 23,4% 2,2% 17,5% Rys. 4.1b. Ocena umiejętności inwestowania a wartość portfela 4.2. Zainteresowanie zagadnieniami edukacyjnymi Inwestorzy w coraz większym stopniu doceniają znaczenie edukacji i zaczynają uznawać ją jako swego rodzaju inwestycję w przyszły sukces. Prawie połowa badanych wskazuje analizę techniczną jako zagadnienie, które najbardziej ich interesuje. Na drugiej pozycji utrzymuje się drugi rok z rzędu psychologia inwestowania (43,9%). Niewiele mniejszy odsetek inwestorów jest zainteresowana poszerzaniem wiedzy z analizy fundamentalnej (43,4%). Finanse behawioralne, analiza zachowań inwestorów, wskaźniki inwestycyjne oparte o sentymenty są popularne szczególnie w Stanach Zjednoczonych. Jak widać również w Polsce ciekawią coraz większe grono osób. 3,8% 27,7% 14,4% 5,4% 31,0% 13,6% 34,0% 20,2% 37,0% 8,4% 0,6% 0,4% 0,5% 0,4% do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł bardzo dobre dobre średnie słabe brak umiejętności bardzo dobre 3,5% analiza techniczna 48,5% Rys. 4.1a. Ocena umiejętności inwestowania psychologia inwestowania analiza fundamentalna 43,9% 43,4% Umiejętności inwestowania na rynku kapitałowym przekładają się na osiągane przez inwestorów wyniki. Wraz ze wzrostem wartości portfela, wzrasta odsetek osób określających swoje umiejętności jako dobre lub bardzo dobre. Najwyższy jest on w grupie obracającej kapitałem powyżej 500 tys. zł i wynosi 54,2%. Wśród respondentów, którzy posiadają oszczędności poniżej 10 tys. zł, 32,6% ocenia swoje umiejętności jako słabe lub deklaruje ich zupełny brak. czytanie sprawozdań finansowych inwestowanie na rynku FOREX inwestowanie na rynkach zagranicznych instrumenty finansowe podstawy inwestowania prawo spółek i rynku kapitałowego inwestowanie w obligacje (Catalyst) inwestowanie na rynku alternatywnym akcji inne 0,6% 7,9% 6,8% 10,3% 9,2% 16,2% 14,9% Rys. 4.2. Popularność poszczególnych zagadnień edukacyjnych Z racji ogromnej subiektywności doboru metod i strategii inwestycyjnych czy też różnorodności rynków 19,9% 33,0% 14

i instrumentów, praktycznie każde zagadnienie posiada swoich zwolenników. Wszystkie te zagadnienia poruszane są na konferencjach, szkoleniach i innych projektach edukacyjno-analitycznych Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych (m.in. Konferencje WallStreet i Profesjonalny Inwestor, Akademia Tworzenia Kapitału, Portfel SII, ATrakcyjne Spółki czy Raporty analityczne). Polecamy również narzędzia i bazy wiedzy nowych serwisów: inwestomierz.pl i atskaner.pl. 15

Rozdział 5 Źródła informacji 5.1. Ważność źródeł informacji na temat rynku kapitałowego Jednym z najważniejszych elementów przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych jest dostęp do informacji, na podstawie których te decyzje można podjąć. Inwestorzy najczęściej korzystają z kilku źródeł, co umożliwia ich porównywanie oraz stały dostęp do najbardziej aktualnych danych. Uporządkowanie źródeł informacji na temat rynku kapitałowego przez badanych inwestorów według kryterium ich ważności (od 5-najważniejsze do 1-najmniej ważne, w nawiasie przeciętne uszeregowanie) przedstawia się następująco: źródło informacji. 40% respondentów korzysta z nich poprzez serwisy domu maklerskiego, i aż 38,2% poprzez serwisy internetowe takie jak bankier.pl czy onet.pl. Popularnymi źródłami tych informacji są również strony internetowe spółek i portal gpwinfostrefa.pl. Należy również podkreślić fakt, iż duża grupa inwestorów korzysta z wielu tego typu raportów, w zależności od składu swojego portfela czy obserwowanych spółek. Ponadto ponad połowa inwestorów zaznaczyła, że śledzi takie informacje wyłącznie dla posiadanych lub obserwowanych spółek. serwis domu maklerskiego 40,0% 1. raporty bieżące i okresowe spółek (3,99), 2. serwisy internetowe (3,76), 3. strony www spółek (3,34), 4. raporty i komentarze analityków/blogi (3,33), 5. gazety (3,00) 6. programy telewizyjne (2,93), 7. fora dyskusyjne (2,36), 8. rozgłośnie radiowe (2,15). inne portale internetowe (takie jak bankier.pl/onet.pl) strony internetowe spółek (w tym newsletter i rss) gpwinfosfera.pl serwis PAP inne nie korzysta z tego źródła informacji 1,5% 15,2% 19,2% 25,5% 27,7% 38,2% W porównaniu do zeszłorocznego badania niewiele się zmieniło jeśli chodzi o ważność poszczególnych źródeł informacji. Niezmiennie najważniejsze dla inwestorów są raporty bieżące i okresowe spółek, a także serwisy internetowe. Odpowiednio 75% i 64,7% ankietowanych ocenia te źródła informacji na bardzo ważne bądź najważniejsze. W tym roku gazety okazały się ważniejszym źródłem informacji niż programy telewizyjne. Już od kilku lat najmniej ważnym źródłem informacji zdaniem badanych są rozgłośnie radiowe, 65% inwestorów ocenia je jako nieważne bądź mało ważne. 5.2. Najczęściej wykorzystywane źródła informacji 5.2.1. Raporty bieżące i okresowe spółek Raporty bieżące i okresowe spółek są uznawane przez inwestorów za najważniejsze i najbardziej wiarygodne Rys. 5.2.1. Źródła informacji raporty bieżące i okresowe spółek 5.2.2. Serwisy internetowe Serwisy internetowe są drugim co do ważności źródłem informacji na temat rynku kapitałowego. Przez badanych inwestorów korzystających z Internetu każdego dnia, najczęściej wymienianym serwisem jest bankier.pl. Na drugim miejscu podobnie jak w zeszłym roku znajduje sie money.pl, jednak odsetek wskazań tego serwisu spadł w porównaniu z zeszłym rokiem o 5%, a w porównaniu z 2012 rokiem o ponad 10%. Kolejne wyróżniające się serwisy to parkiet.com oraz stooq.pl. Uczestnicy badania wskazywali także na serwisy, które nie były wypunktowane, a z których regularnie korzystają. Wśród nich znalazły się m.in. analizy.pl, investio.pl, biznes.pap.pl, strefainwestorow.pl, macronext.pl, biznesradar.pl, fundamentalna.net czy attrader.pl, a także nowe serwisy SII: inwestomierz.pl oraz atskaner.pl. 16

bankier.pl 55,7% money.pl parkiet.com 37,5% 40,7% dostępne na portalach internetowych (np. bankier.pl, parkiet.com czy stooq.pl) 63,1% stooq.pl 36,6% pb.pl gpw.pl 24,4% 24,1% mojego domu maklerskiego 56,1% serwis domu maklerskiego 23,9% stockwatch.pl onet.pl (giełda) 18,8% 21,7% blogi 17,8% gpwinfostrefa.pl 14,3% sii.org.pl interia.pl (giełda) 10,6% 10,3% innego domu maklerskiego 15,8% inne 9,6% wyborcza.biz (gazeta.pl) 9,2% wp.pl (giełda) 8,5% komentarze konkretnych analityków 5,7% forsal.pl 8,1% serwisy zagraniczne 6,1% newconnect.pl 3,3% nie korzystam z tego źródła informacji 10,2% gpwcatalyst.pl 2,7% nie korzystam z tego źródła informacji 2,8% Rys. 5.2.2. Źródła informacji - serwisy internetowe Rys. 5.2.4. Źródła informacji - raporty i komentarze analityków / blogi 5.2.3. Strony www spółek Z korporacyjnych stron internetowych spółek giełdowych aktywnie korzysta prawie 68% badanych inwestorów, którzy uważają je za bardzo wiarygodne źródło informacji. Ponad połowa z nich odwiedza strony spółek, które ma w portfelu, bądź których nabyciem jest zainteresowana. Wśród konkretnych nazw pojawiają się najczęściej strony spółek wchodzących w skład indeksu WIG20. 5.2.4. Raporty i komentarze analityków / blogi 5.2.5. Gazety Już trzeci rok z rzędu najpopularniejszą gazetą wśród osób korzystających z tego źródła informacji jest Puls Biznesu. Wykorzystuje go 42,5% inwestorów. Na drugim miejscu plasuje się GG Parkiet (39,0%). Podobny odsetek czytelników mają Gazeta Wyborcza (17,7%), Rzeczpospolita (16,2%) oraz Forbes (16,0%). Grupa inwestorów korzystająca z czasopisma Akcjonariusz, który jest wysyłany bezpłatnie dla członków Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych wyniosła w tegorocznym badaniu 7,9%. Treści publikowane przez analityków są na czwartym miejscu w hierarchii ważności źródeł informacji na temat rynku kapitałowego. Korzysta z nich niemal dziewięciu na dziesięciu inwestorów. Najczęściej posługują się tymi publikowanymi na popularnych serwisach ekonomicznych takich jak np. bankier.pl, parkiet.com czy stooq.pl. Ponad połowa inwestorów wykorzystuje także analizy swojego domu maklerskiego. Puls Biznesu GG Parkiet Gazeta Wyborcza (Wyborcza.biz) Rzeczpospolita Forbes Dziennik Gazeta Prawna (DGP) Akcjonariusz inne 1,7% 7,9% 11,9% 16,2% 16,0% 17,7% 39,0% 42,5% nie korzysta z tego źródła informacji 24,1% Rys. 5.2.5. Źródła informacji - gazety 17

5.2.6. Programy telewizyjne bankier.pl 40,6% Niezmiennie od kilku lat, najpopularniejszym programem telewizyjnym jest TVN24 Biznes i Świat (dawne TVN CNBC). Ogląda go ponad 53,9% ankietowanych. Niemal co czwarta osoba wskazuje na inną stację grupy TVN, czyli TVN24. Za nimi znajdują się inne następujące stacje: Polsat Biznes (20,8%), TVP Info (12,7%) i Bloomberg (10,8%). O 6% wzrósł odsetek badanych, którzy nie wykorzystują telewizji, jako źródła informacji inwestycyjnych (28,1%). parkiet.com money.pl stockwatch.pl onet.pl(giełda) sii.org.pl forex.nawigator.biz goldenline.pl mystock.pl inne 6,5% 3,7% 3,6% 2,5% 2,5% 12,2% 17,7% 19,9% 28,0% nie korzysta z tego źródła informacji 33,8% TVN24 Biznes i Świat 53,9% TVN24 22,6% Rys. 5.2.7. Źródła informacji - fora dyskusyjne Polsat Biznes 20,8% TVP Info 12,7% 5.2.8. Rozgłośnie radiowe Bloomberg 10,8% 7,5% Polsat News 1,6% inne nie korzystam z danego 28,1% źródła informacji Rys. 5.2.6. Źródła informacji programy telewizyjne Przeważająca większość inwestorów (65%) uważa rozgłośnie radiowe za nieważne lub mało ważne źródło informacji. Osoby korzystające z radia w poszukiwaniu informacji o rynku kapitałowym (36,1%) najczęściej słuchają TOK FM (11,4%), następie Programu 3 Polskiego Radia (10,7%) oraz RMF FM (9,7%). 5.2.7. Fora dyskusyjne TOK FM PR3 (Program 3 Polskiego Radia) 11,4% 10,7% Fora dyskusyjne są uznawane za jedne z najmniej istotnych źródeł informacji na temat rynku kapitałowego, głównie ze względu na to, że wiarygodność informacji tam publikowanych nie jest na wysokim poziomie. Mimo to, 66,2% respondentów deklaruje korzystanie z tego źródła głównie ze względu na możliwość znalezienia tam opinii oraz porad pozostałych inwestorów, a także wymiany poglądów. Najczęściej odwiedzanym jest forum bankier.pl (40,6%). Co czwarta osoba odwiedzająca fora internetowe to użytkownik forum na stronie parkiet.com, a 19,9% korzysta z forum na money.pl. Nieznaczna część osób deklaruje także korzystanie z serwisów społecznościowych. 6,5% respondentów deklaruje, że korzysta z forum Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych. RMF FM 9,7% Radio Zet 7,5% PIN 6,2% PR1 (Program 1 Polskiego 5,1% Radia) inne 0,5% nie korzysta z tego źródła informacji Rys. 5.2.8. Źródła informacji - rozgłośnie radiowe 63,9% 18

Rozdział 6 Portfel 6.1. Wartość portfela Wśród badanych największą grupę (44,9%) stanowią właściciele portfela inwestycyjnego o wartości nie przekraczającej 30 tys. zł, a 16,6% inwestorów ma oszczędności do 50 tys. zł. W porównaniu z latami 2010-2011 wzrósł odsetek portfeli o wartościach przekraczających 50 tys. zł kosztem mniejszych portfeli. Może to być wynikiem marazmu na rynku akcji i rezygnacji z inwestowania części osób, które zaczęły swoją przygodę podczas dużych prywatyzacji spółek Skarbu Państwa. Jeszcze do 2013 roku to mężczyźni częściej posiadali portfele o wyższej wartości. W 2014 roku tendencja się wyrównała, a portfele o wartości pomiędzy 30 tys. zł a 100 tys. zł posiada większy odsetek kobiet niż mężczyzn. Dziwić nie powinien także fakt, że wartość portfela rośnie wraz ze stażem inwestorów blisko 53% respondentów do 25 lat posiada do 10 tys. zł oszczędności, a co jedenasty mający ponad 55 lat posiada powyżej 0,5 mln zł. Wraz ze wzrostem wartości portfela wzrasta liczba osób wypłacających środki. Inwestorzy posiadający mniejsze oszczędności rozpoczynają bowiem dopiero budowę swojego portfela, wykorzystując do tego dopłaty. Co ciekawe, najbogatsi inwestorzy nie zaprzestają wpłat. Odsetek osób dopłacających nadwyżki finansowe do portfela w grupie posiadającej co najmniej pół miliona złotych oszczędności wynosi 53,1%, z czego 16,8% osób dopłaca do portfela regularnie co miesiąc. kilka razy w roku 41,1% nie dopłacam 21,0% co miesiąc 18,4% odmowa odpowiedzi 15,0% wypłacam środki 4,6% 10-30 tys. zł 22,6% 30-50 tys. zł 16,6% 50-100 tys. zł 18,8% Rys. 6.2. Przeznaczanie nadwyżek finansowych na dopłaty do portfela do 10 tys. zł 22,3% 100-500 tys. zł 15,5% 6.3. Instrumenty posiadane w portfelu Rys. 6.1. Wartość portfela powyżej 500 tys. zł 4,1% Aż 84,5% badanych inwestorów w przeciągu ostatnich 12 miesięcy lokowało swoje środki w akcje spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. W dalszej kolejności najczęściej w portfelach respondentów znajdowały się depozyty bankowe (gotówka i lokaty terminowe 30,3%) oraz jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (29,5%). 6.2. Dopłaty do portfela akcje GPW depozyty bankowe (lokaty i gotówka) jednostki funduszy inwestycyjnych (TFI) akcje NewConnect 16,0% 30,3% 29,5% 84,5% FOREX 12,6% Blisko 60% inwestorów przeznacza nadwyżki finansowe na dopłaty do portfela inwestycyjnego. Zdecydowana większość 41,1% - dokonuje takich dopłat kilka razy w roku, a 18,4% co miesiąc. Co piąty badany inwestuje wyłącznie określoną pulę oszczędności i nie dokonuje dopłat, a 4,6% inwestorów wypłaca środki z portfela. 15% ankietowanych odmówiło odpowiedzi na to pytanie. instrumenty pochodne (opcje, kontrakty) waluty obce obligacje (w tym Catalyst) polisy inwestycyjne TU nieruchomości akcje spółek zagranicznych dzieła sztuki, wina, numizmatyka itp. surowce i towary tytułu uczestnictwa funduszu typu ETF kruszce certyfikaty inwestycyjne instrumenty strukturyzowane produkty strukturyzowane i warranty rynek niepubliczny inne 12,2% 11,7% 11,4% 8,5% 7,9% 6,2% 5,0% 4,3% 4,1% 4,1% 3,8% 3,3% 1,7% 1,5% 0,9% Rys. 6.3. Odsetek inwestorów posiadających w portfelu dany instrument finansowy w ostatnich 12 miesiącach 19

Warto dodać, iż znacząca grupa osób nie dywersyfikuje składu swojego portfela pod względem kategorii aktywów, posiadając wyłącznie akcje GPW (27,7%), jednostki TFI (2,0%), bądź waluty (FOREX 1,9%), narażając się tym samym na podwyższone ryzyko. Utrzymuje się tendencja, iż największy odsetek kapitału lokowany jest w akcje giełdowe. Już co drugi inwestor posiadający ten instrument finansowy w portfelu, inwestuje w niego ponad 80% kapitału. W dalszej kolejności są depozyty bankowe i jednostki TFI, których udział w portfelu wynosi średnio 13,1% i 10,4%. W przypadku pozostałych aktywów przeważająca część inwestorów lokuje w nie jedynie do 26,5% swoich oszczędności. 6.4. Liczba spółek w portfelu W tegorocznym badaniu utrzymała się tendencja zwiększania dywersyfikacji portfela inwestycyjnego wśród inwestorów. Odsetek osób posiadających w portfelu akcje maksymalnie trzech spółek wynosił 46,8% w 2010 r., 49,8% w 2011 r. i 51,6% w 2012 r. W 2013 roku spadł do 42,6%, a w 2014 roku wyniósł 41,1%. Inwestorzy coraz bardziej cenią sobie możliwość obniżenia ryzyka inwestycyjnego poprzez dywersyfikację portfela i coraz częściej mają w portfelu akcje co najmniej siedmiu spółek. 2-3 spółki 36,4% 4-7 spółek 41,6% 8 i więcej spółek 17,3% 1 spółka 4,7% Rys. 6.4a. Liczba spółek wchodzących w skład portfela sobie pozwolić na wysokie ryzyko portfela, co objawia się dużymi wahaniami jego wartości. Wśród respondentów, których środki przekraczają 0,5 mln zł, 42,9% lokuje swoje oszczędności w akcje co najmniej 7 spółek, a 37,5% w akcje 8 i więcej spółek. W porównaniu do poprzedniego badania widać tu znaczącą różnicę, kiedy to jeszcze przed rokiem połowa respondentów o największej wartości portfela lokowało je najczęściej w akcje 8 i więcej spółek. 10,0% 56,1% Rys. 6.4b. Liczba spółek wchodzących w skład portfela a wartość portfela 29,4% 4,5% 5,2% 44,2% 41,6% 9,0% 1,9% 34,9% 47,9% 15,3% 6.5. Okres lokowania środków na rynku Poszczególne instrumenty finansowe charakteryzują się różnym horyzontem inwestycyjnym. Akcje GPW najczęściej stanowią inwestycję na okres do roku (prawie 40%) lub powyżej roku (32,8%). Najdłuższym horyzontem inwestycyjnym charakteryzują się natomiast obligacje oraz jednostki TFI, w które inwestuje powyżej roku kolejno 81,2% i 75,1% inwestorów. W przypadku rynku walutowego FOREX, 8 na 10 respondentów inwestuje krótkoterminowo, nie przekraczając tygodnia. Średnio co druga osoba inwestująca na rynku walutowym stosuje daytrading. Często zdarza się, że horyzont inwestycyjny zmienia się w zależności od sytuacji rynkowej i innych czynników, mimo pierwotnych założeń co do czasu jego trwania. 3,7% 27,8% 20,2% 2,4% 2,1% do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł 47,1% 21,5% 1 spółka 2-3 spółki 4-7 spółek 8 i więcej spółek 44,5% 32,8% 17,5% 42,9% 37,5% Stopień dywersyfikacji zależy w dużym stopniu od stanu oszczędności, którymi dysponuje inwestor. Zasobni inwestorzy - zazwyczaj bardziej doświadczeni - nie mogą 20

do miesiąca 18,0% do tygodnia 4,7% powyżej roku 32,8% stosuję daytrading 4,9% do roku 39,6% 10,3% odmówiło podania rentowności portfela osiągniętej w ubiegłym roku. Jest to o 8% mniej niż przed rokiem. Wśród badanych znajdowały się również osoby, które nie zrealizowały zysków ani strat oraz takie, które zaczęły inwestować w 2014 r. Ponad połowa respondentów mogła pochwalić się zyskami za 2013 r., natomiast niemal 17% z nich dotknęła strata. Liczba osób przyznających się do straty jest ponad dwa razy większa niż w zeszłym roku. 64,1% 66,0% 57,3% 54,6% 52,9% Rys. 6.5a. Okres lokowania środków w akcje 48,8% 38,4% 34,9% 43,4% 44,6% 31,5% Wysokość oszczędności ma znaczący wpływ na okres lokowania środków na rynku akcyjnym. Wśród badanych inwestorów wraz ze wzrostem wartości portfela wydłuża się przeciętny horyzont inwestycyjny. Aż 40,5% respondentów, którzy posiadają oszczędności rzędu 0,5 mln zł i więcej, lokuje środki w akcje na okresy dłuższe niż rok, kiedy w przypadku badanych dysponujących oszczędnościami poniżej 10 tys. zł czyni to zaledwie 27,7% z nich. Podobna zależność występuje wraz z rosnącym stażem, a tym samym doświadczeniem na rynku. 26,0% 24,1% 21,3% 19,7% 16,2% 16,7% 11,8% 9,3% 6,9% 6,4% 2,1% 0,4% 0,6% 1,8% 0,0% 0,2% 0,0% dodatnia ujemna zerowa odmowa odpowiedzi, nierealizowanie zysków/strat lub inwestowanie od następnego roku 2008 2009 2012* 2013* 2007 2010* 2011* Rys. 6.6a. Stopa zwrotu uzyskana z inwestycji kapitałowych w latach 2008-2013 * od roku 2011 (stopa zwrotu za rok 2010) zmianie uległa metodologia tego zagadnienia możliwe jest wpisanie stopy zwrotu lub zaznaczenie odpowiedzi - odmowa odpowiedzi, nierealizowanie zysków/strat lub inwestowanie od następnego roku. 3,9% 20,6% 6,8% 44,1% 40,9% 40,5% 39,2% 39,8% 38,3% 36,4% 33,6% 33,2% 32,0% 30,4% 27,7% 19,1% 18,1% 18,0% 17,2% 13,4% 8,8% 4,6% 5,2% 4,3% 4,2% 4,2% 4,8% 3,9% 3,4% 3,1% W minionym roku nie wszystkie najważniejsze indeksy giełdowe osiągnęły dodatnią stopę zwrotu. Nie przeszkodziło to jednak inwestorom w osiągnięciu zysku. Liczba osób, które zrealizowały zyski powyżej 20% wynosi 10,5% i jest bliska zeszłorocznym wynikom badania. Największa strata, przekraczająca 20% kapitału, dotknęła 3,8% ankietowanych. do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł stosuję daytrading do tygodnia do miesiąca do roku powyżej roku Rys. 6.5b. Wartość portfela a okres inwestycji w akcje zysk 10-20% 22,7% zysk >20% 10,5% niezrealizowanie zysków/ strat w 2013 roku 6,8% inwestowanie od 2014 roku 2,7% 6.6. Stopa zwrotu z inwestycji zysk <10% 24,1% inne 26,0% nie wiem/trudno powiedzieć 6,2% Pytania o dochody czy wyniki finansowe często bywają drażliwe dla badanych. Nie powinien więc dziwić wysoki odsetek respondentów, którzy odmówili odpowiedzi na pytanie dotyczące stopy zwrotu z inwestycji w 2013 roku. odmowa odpowiedzi 10,3% strata <10% 9,1% strata >20% 3,8% strata 10-20% 3,8% Rys. 6.6b. Rozkład stóp zwrotu uzyskanych z inwestycji kapitałowych w 2013 roku 21

Deutsche Bank db Makler Przetestuj rachunek maklerski on-line z superniską prowizją Sprawdź wspólną ofertę Biura Maklerskiego Deutsche Bank oraz DB Securities i inwestuj z najlepszymi! Tylko 0,19% prowizji od obrotu akcjami przez internet 1 0 zł za prowadzenie rachunku I miejsce w rankingu rachunków maklerskich 2 Wejdź na www.dbmakler.pl i obierz kurs na giełdę! 801 118 118 Opłata wg obowiązujących stawek operatora www.deutschebank.pl 1 Dotyczy transakcji zawartych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Przy zachowaniu prowizji minimalnej 1,90 zł. 2 Pierwsze miejsce w rankingach rachunków maklerskich opracowanych przez: Comperia.pl, Bankier.pl, Puls Biznesu i Gazetę Finansową. Niniejsze informacje nie stanowią oferty w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego ani nie mają charakteru porady inwestycyjnej lub rekomendacji. Informacje o ryzyku związanym z produktami inwestycyjnymi opisane są w Broszurze MiFID dostępnej w Oddziałach Banku oraz na stronie internetowej Biura Maklerskiego Deutsche Bank Polska S.A. Decyzja o inwestowaniu na giełdzie powinna zostać podjęta samodzielnie przez Klienta z uwzględnieniem potencjalnych korzyści, ale również ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki rynku kapitałowego oraz ryzyka związanego z inwestycjami giełdowymi. Bezpośrednie inwestowanie na giełdzie, jak i inne formy inwestowania na rynkach kapitałowych, wiążą się z ryzykiem poniesienia utraty części lub całości zainwestowanego kapitału. Nadzór nad działalnością Biura Maklerskiego Deutsche Bank Polska S.A. sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Pełna informacja nt. kosztów dostępna jest w tabeli opłat i prowizji na stronie www.dbmakler.pl. Usługa świadczona jest we współpracy z DB Securities S.A., podmiotem z Grupy Deutsche Bank. Deutsche Bank Polska S.A. działa jako agent DB Securities S.A. Deutsche Bank Polska S.A., al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa R/BM_2014.10.10

Rozdział 7 Psychologia inwestowania 7.1. Uśrednianie ceny zakupionego instrumentu Co drugi inwestor deklaruje, iż nie uśrednia ceny nabytego instrumentu. Spora grupa osób zwiększa swoje zaangażowanie w dany instrument po początkowym zakupie, zarówno w przypadku, gdy cena jest wyższa (18,2%), jak i niższa (36,1%). Niestety od kilku lat niepokoi fakt, iż inwestorzy częściej uśredniają cenę zakupionego instrumentu kiedy tracą. Badani, którzy zamykają stratne pozycje, określali jaki jest dla nich najwyższy akceptowalny poziom straty z pojedynczej inwestycji. Co trzeci inwestor wskazuje na przedział 5% - 10%. Dla niemal 30% badanych jest to natomiast 3% do 5%. Tylko niewiele ponad 5% osób akceptuje stratę powyżej 15% wartości. 3%-5% 29,8% 5%-10% 33,0% Wyraźnie widać, że wraz ze wzrostem wartości portfela, wzrasta także odsetek osób uśredniających cenę nabytego instrumentu. Okazuje się, że zasobniejsi inwestorzy częściej uśredniają cenę nabytego instrumentu. Wśród osób dysponujących portfelem powyżej 0,5 mln zł, 42,4% osób uśrednia cenę instrumentu, gdy traci, a 28,2% gdy zarabia. do 3% 17,8% powyżej 15% 5,2% 10%-15% 14,2% 7.2. Zamykanie stratnych pozycji Rys. 7.2b. Przeciętny poziom strat, po jakim dokonywane jest zamknięcie pozycji (jako % pozycji) Prawie połowa badanych (49%) popełnia jeden z najbardziej znanych błędów poznawczych tj. nie zamyka stratnych pozycji i czeka na odbicie się trendu i odrobienie strat. Tylko co czwarty inwestor twierdzi, że zamyka takie pozycje możliwie szybko m.in przy wykorzystaniu zlecenia stoploss. Takie podejście najczęściej mają osoby zamożne, ostrożniejsze i mające większe doświadczenie na rynku. trudno powiedzieć 24% z reguły nie zamykam stranych pozycji, tylko czekam na odbicie się i wzrost inwestycji 49% z reguły staram się możliwie szybko zamknąć stratną pozycję 27% Rys. 7.2a. Zamykanie stratnych pozycji 24

Rozdział 8 Rynki alternatywne: NewConnect i Catalyst 8.1. Lokowanie środków na rynku NewConnect Rynek alternatywny NewConnect powstał 30-ego sierpnia 2007 w celu stworzenia miejsca obrotu akcjami dla młodych, innowacyjnych spółek o wysokim potencjale wzrostu. Wśród badanych inwestorów 16% zadeklarowało posiadanie akcji spółek z NewConnet w swoim portfelu w 2013 roku. Udział tych aktywów w portfelach inwestorów stanowi średnio 3,3%. Najczęstszymi powodami nielokowania środków na małym parkiecie są: słaba znajomość rynku spowodowana małą liczbą szkoleń i analiz (43,8%), brak zainteresowania tym rynkiem (40,7%), oraz zbyt niska płynność NewConnect (28,0%). Wśród innych powodów wymienione zostały także problemy z wyceną, brak pokrycia analitycznego czy niska przejrzystość raportów. Najczęstszymi powodami nielokowania środków na rynku Catalyst są brak zainteresowania tym rynkiem (47,9%), słaba znajomość rynku spowodowana małą liczbą szkoleń i analiz (41,7%) oraz brak znajomości charakterystyki notowanych tam instrumentów (18,7%). Wśród innych powodów wymienione były także zbyt wysokie ryzyko niewypłacalności emitenta czy zbyt niska płynność rynku. brak zainteresowania tym rynkiem słabo znam ten rynek (mało szkoleń i analiz rynku) nie znam charakterystyki notowanych tam instrumentów nie inwestuję w instrumenty dłużne (w tym obligacje) zbyt wysokie ryzyko niewypłacalności emitenta rynek Catalyst ma zbyt niską płynność trudny dostęp do porównań warunków obligacji i ich notowań inne powody 0,6% 4,2% 8,9% 8,9% 11,5% 18,7% 41,7% 47,9% słabo znam ten rynek (mało szkoleń i analiz) brak zainteresowania tym rynkiem 40,7% 43,8% Rys. 8.2. Powody nieinwestowania środków na rynku Catalyst rynek NewConnect ma zbyt niską płynność ryzyko inwestycji jest zbyt wysokie 25,4% 28,0% mało przejrzyste spółki (mało raportów, niska zawartość) trudności z wyceną fundamentalną i analizą techniczną brak pokrycia analitycznego 4,7% 12,3% 18,6% nie inwestuję w akcje profil spółek nie odpowiada założeniom rynku (mało innowacyjne spółki) inne 0,2% 2,7% 4,4% Rys. 8.1. Zamiar lokowania środków na rynku NewConnect 8.2. Lokowanie środków na rynku Catalyst Rynek alternatywny Catalyst powstał w 2009 roku w celu stworzenia miejsca pozyskiwania kapitału dłużnego (głównie dla spółek i jednostek samorządu terytorialnego) oraz platformy obrotu m.in. dla obligacji korporacyjnych i komunalnych. 11,4% inwestorów zadeklarowało posiadanie obligacji w swoim portfelu w 2013 roku. Średni udział tych instrumentów w portfelu wynosi 3,1%. 25

Rozdział 9 Walne Zgromadzenia Niestety od wielu lat tendencja pozostaje ta sama. Zdecydowana większość inwestorów nie uczestniczy w Walnych Zgromadzeniach, przez co nie wykorzystuje swojego podstawowego prawa, czyli prawa do głosu i tym samym decydowania o losach spółki. W 2014 r. uczestnictwo w WZA zadeklarowało zaledwie 3% badanych inwestorów. Jest to najmniejszy odsetek w historii badania od 2008 roku. 98,8% 99,0% 98,3% 97,5% 1,2% 1,0% 1,7% 2,5% 5,4% 94,6% 14,5% 85,5% do 10 tys. zł 10-30 tys. zł 30-50 tys. zł 50-100 tys. zł 100-500 tys. zł powyżej 500 tys. zł tak nie nie 97,0% Rys. 9b. Uczestnictwo w Walnych Zgromadzeniach a wartość portfela tak 3,0% Rys. 9a. Uczestnictwo w Walnych Zgromadzeniach Jednak im wyższa wartość portfela, tym większy odsetek respondentów uczestniczących w Walnych Zgromadzeniach. Wśród inwestorów posiadających oszczędności przekraczające 0,5 mln zł, na WZ uczęszcza 14,5% z nich. Wynika to przede wszystkim z większego zaangażowania kapitałowego w daną spółkę, a co za tym idzie - chęci posiadania pełnej informacji o swojej inwestycji oraz wpływu na strategiczne decyzje. Ponadto odsetek inwestorów uczęszczających na WZ jest wyższy w przypadku osób z dłuższym stażem na rynku (7,2% dla osób inwestujących od ponad 15 lat). Walne Zgromadzenie to jedna z niewielu okazji do bezpośredniego spotkania z władzami spółki w celu zadania pytania czy też poznania kompetencji ludzi odpowiedzialnych za zarządzanie przedsiębiorstwem. Respondenci, jako główny powód, dla którego nie uczestniczą w WZA podają brak czasu na osobiste uczestnictwo (45,4%) oraz brak wpływu na jego przebieg i podejmowane decyzje (30,2%). Inwestorzy często zwyczajnie nie są zainteresowani udziałem (21,8%), nie znają zasad uczestnictwa (22,5%) bądź nie chcą narażać się na koszty związane np. z dojazdem (15,8%). 13,5% osób brałoby udział w WZA, gdyby udział w nim został umożliwiony przez Internet. Należy w tym miejscu podkreślić, iż częścią statutowej działalności Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych jest ochrona praw akcjonariuszy mniejszościowych, między innymi poprzez reprezentację na Walnych Zgromadzeniach. Inwestorzy mogą przekazywać pełnomocnictwa do reprezentacji posiadanych akcji na rzecz SII, dzięki czemu poprzez tworzenie porozumień akcjonariuszy interes mniejszości może być lepiej chroniony. Często bowiem łączny wpływ inwestorów indywidualnych na losy spółki, pojedynczo posiadających niewielkie pakiety akcji, staje się znaczący. 26

Rozdział 10 Sytuacja na polskim rynku kapitałowym Za największą słabość polskiego rynku kapitałowego inwestorzy uznają podatek od zysków kapitałowych (44,4%). W porównaniu do zeszłorocznych wyników na znaczeniu zyskała mała płynność, wskazywało ją aż 35,2% badanych. Duży odsetek osób wskazywał także na zbyt dużą podatność na wahania rynków zagranicznych, wysokie koszty transakcyjne, niski poziom edukacji finansowej oraz przestępstwa na rynku kapitałowym (w tym manipulacje kursem). Pod odpowiedzią inne kryły się taki odpowiedzi jak: manipulacyjna rola mediów (zamiast informacyjnej), brak wzrostów w porównaniu z innymi giełdami, mała liczba dojrzałych, prywatnych firm, niejasna polityka dywidendowa, zbyt mały rynek. podatek od zysków kapitałowych mała płynność 35,2% zbyt duża podatność na 31,7% wahania rynków zagranicznych wysokie koszty transakcyjne 29,9% niski poziom edukacji 27,3% finansowej przestępstwa na rynku 18,7% kapitałowym (w tym brak poszanowania praw 18,3% akcjonariuszy mniejszościowych niska jakość komunikacji spółek 14,3% z inwestorami złe uwarunkowania prawne 8,6% niska jakość działania instytucji 5,2% rynku kapitałowego inne 0,2% kwestie polityczne, decyzje 0,0% politycze ws. OFE Rys. 10. Największe słabości polskiego rynku kapitałowego 44,4% Postrzeganie słabych stron zmienia się wraz ze wzrostem wartości portfela. Widać to chociażby na przykładzie małej płynności rynku. Tą słabość wskazuje 29,8% badanych o wartości portfela do 10 tys. zł, podczas gdy wśród najbogatszych aż 45,8%. Paweł Tamborski, Prezes Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie Ostatni rok na polskim rynku kapitałowym cechował się podwyższoną niepewnością, związaną między innymi z zapisami do OFE, dlatego tym bardziej cieszy nas, że zdecydowana większość inwestorów uwzględnionych w Ogólnopolskim Badaniu Inwestorów Indywidualnych 2014 inwestuje w akcje polskich spółek notowanych na GPW, a średni udział tych akcji w portfelach inwestycyjnych to ponad 50%. Kierując Warszawską Giełdą oczekiwania inwestorów stawiamy na pierwszym miejscu, a kluczowe decyzje, np. w sprawie indeksu WIG30, podejmujemy na podstawie szerokich konsultacji z uczestnikami rynku. Każdego roku starannie analizujemy opinie inwestorów na temat rynków GPW wyrażone w Badaniu, czego wyraz jest m.in. trwająca w ostatnich miesiącach reforma platform NewConnect i Catalyst. Podejmujemy aktywne działania na rzecz poszerzenia oferty GPW pozyskując nowych krajowych i zagranicznych emitentów akcji i obligacji, a także poszerzając paletę dostępnych instrumentów strukturyzowanych. Stawiamy także na rozwój rynku instrumentów pochodnych w ostatnim roku wprowadzone zostały kontrakty terminowe na obligacje skarbowe i stawkę WIBOR oraz opcje miesięczne na WIG20. Mnożnik kontraktów na WIG20 został podwojony, dzięki czemu efektywny koszt zajęcia pozycji na tym instrumencie obniżył się o połowę. Kolejnym etapem rozwoju rynku terminowego na GPW będzie uruchomienie specjalnego systemu transakcyjnego dedykowanego instrumentom pochodnym, UTP-D. W ankiecie pytaliśmy również o indeksy giełdowe, determinanty aktywności na derywatach, modele działania brokerów forexowych oraz stosunek do strategii algorytmicznych i handlu wysokich częstotliwości. Mamy nadzieję, że w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu rynkowym odpowiedzi na te i pozostałe pytania pozwolą nam w jeszcze lepszy sposób sprostać w przyszłości oczekiwaniom inwestorów indywidualnych. 27

Rozdział 11 Rachunek maklerski Co jest najważniejsze w ofercie domu maklerskiego? Na co głównie zwracać uwagę przy jego wyborze lub zmianie? Od wielu lat w opinii inwestorów najważniejszymi elementami oferty domu maklerskiego są: jakość platformy internetowej, poziom opłat i prowizji oraz poziom obsługi klienta. Na takie uszeregowanie wpływ miał przede wszystkim coraz większy udział zleceń składanych przez Internet, przez co bezawaryjność platformy internetowej oraz jej funkcjonalność są obecnie sprawą kluczową. Następnie w związku z coraz większą liczbą transakcji o coraz większej wartości, znaczący wpływ na wybór domu maklerskiego ma wysokości opłat i prowizji. Natomiast istotność jakości obsługi klienta, która wyraża się głównie w poziomie kompetencji pracowników danego domu maklerskiego, jest kwestią oczywistą, pomimo tego, że kontakt osobisty klienta z przedstawicielami domu maklerskiego jest coraz rzadszy. Uporządkowanie elementów oferty domu maklerskiego przez badanych inwestorów według kryterium ich ważności (od 5-najważniejsze do 1-najmniej ważne, w nawiasie przeciętne uszeregowanie) przedstawia się następująco: 1. jakość platformy internetowej (4,24), 2. poziom opłat i prowizji (4,16), 3. poziom obsługi klienta (3,95), 4. rekomendacje i analizy (3,49), 5. połączenie rachunku z ROR-em (3,43), 6. usługi dodatkowe edukacja, informacje, notowania, kredyty, dostęp do rynków zagranicznych (3,32), 7. ilość ofert publicznych (3,21), 8. inne np. konto IKE, API, dostęp mobilny (3,12), 9. bliskość POK (2,77). Jeśli wzięlibyśmy pod uwagę jedynie najwyższe oceny przyznane przez inwestorów, czyli oceny bardzo ważne i najważniejsze, to okazuje się, że aż dla 87,8% inwestorów najważniejszą częścią oferty domów maklerskich jest jakość platformy internetowej, a dla 82,8% poziom prowizji i opłat. Taka prawidłowość jest niezmienna od lat. Inną tendencją jaką można zauważyć w ostatnich latach jest stopniowa utrata znaczenia takich elementów jak: bliskość POK (ze względu na wzrost znaczenia Internetu w procesie inwestowania) czy rekomendacje i analizy (chociaż w ciągu ostatnich dwóch lat ich znaczenie dla inwestorów istotnie wzrosło, być może inwestorzy zaczęli dostrzegać i doceniać ich walory merytoryczne). Z drugiej strony dla inwestorów coraz ważniejsze stają się pozostałe cechy, m.in. usługi dodatkowe takie jak edukacja czy dostęp do informacji i notowań, a także inne niestandardowe elementy oferty, np. konto IKE, API czy dostęp mobilny. Na taką zmianę preferencji ma niewątpliwie wpływ rozwój technologiczny i związane z nim udogodnienia, ale również większa samodzielność inwestorów indywidualnych w Polsce. Znaczenie ilości ofert publicznych w ofercie domów maklerskich, z racji posuchy na rynku IPO istotnie spadło na przestrzeni ostatnich lat, choć wciąż jest to ważny element oferty DM. W badaniu inwestorów 2014 ponownie zapytaliśmy się respondentów jakie są ich zdaniem najważniejsze cechy dobrego rachunku maklerskiego oraz co im najbardziej przeszkadza. W odpowiedzi na pierwsze pytanie zdecydowanie najczęściej padała odpowiedź niskie prowizje (73,1%!), w dalszej kolejności dostęp do notowań w czasie rzeczywistym, łatwość w obsłudze platformy transakcyjnej, akceptowalna wysokość opłaty za prowadzenie rachunku oraz rozbudowane funkcje platformy transakcyjnej (np. do analizy technicznej) odpowiednio 58,2%, 52,1%, 36,4% i 27,8%. Analiza preferencji inwestorów w zestawieniach krzyżowych z innymi pytaniami pozwoliła na wyciągnięcie następujących wniosków: im młodsza osoba tym ważniejsze są niskie prowizje, natomiast wraz ze wzrostem wieku i stażu na GPW coraz bardziej liczy się łatwość w obsłudze platformy i mniej dodatkowych funkcji oraz możliwość składania zleceń przez telefon, im bardziej doświadczony inwestor, o dłuższym stażu na GPW tym ważniejsza jest dla niego oferta inwestowania w instrumenty pochodne i kontakt z maklerem, w zależności od głównej motywacji do inwestowania również zmieniają się preferencje: dla osób utrzymujących się z giełdy ważne są dodatkowe funkcjonalności, prowizje i notowania online, a dla osób wykorzystujących rynek jako możliwość finansowego zabezpieczenia na przyszłość liczy się łatwość obsługi i opłaty. Uporządkowanie niemierzalnych elementów oferty domu maklerskiego jakości platformy internetowej, poziomu obsługi klienta oraz usług dodatkowych przez badanych 28

inwestorów według kryterium satysfakcji z nich (od 5 pełna satysfakcja do 1 brak satysfakcji, w nawiasie przeciętny poziom satysfakcji) przedstawia się następująco: Ogólnie rzecz biorąc inwestorzy są najmniej usatysfakcjonowani ofertą edukacyjną, jakością analiz i rekomendacji oraz dostępem do informacji i notowań. 1. bezawaryjność i szybkość platformy internetowej (4,17), 2. funkcjonalność platformy informatycznej (4,07), 3. profesjonalizm pracowników DM (3,95), 4. jakość obsługi bezpośredniej (w POKu, przez telefon) (3,95), 5. dostęp do informacji i notowań (3,81), 6. jakość analiz i rekomendacji (3,58), 7. oferta edukacyjna (3,36). Najczęściej wybierane domy i biura maklerskie oraz ich oceny znajdują się na stronie www.sii.org.pl w dziale Edukacja > Badania i Rankingi > Ranking Domów Maklerskich. Tomasza Bednarski, Kierownik Zespołu Usług Maklerskich, Biuro Maklerskie Deutsche Bank Czym powinien kierować się aktywny inwestor przy wyborze biura maklerskiego? Jakie są najważniejsze cechy dobrego rachunku maklerskiego? Czego brakuje inwestorom w ofercie biur maklerskich? Sprawdziliśmy to w ramach tegorocznego Ogólnopolskiego Badania Inwestorów. Podobnie jak w ubiegłych latach, zdecydowana większość inwestorów (73%) wskazuje, że najważniejszym parametrem rachunku maklerskiego są niskie prowizje. Najbardziej akceptowalne poziomy prowizji to przedziały 0,29-0,39% - jednak przy zastrzeżeniu, że inwestor nie będzie ponosił opłaty za notowania oraz do 0,29% - co ciekawe, przy tak niskiej prowizji inwestorzy byliby gotowi płacić za dostęp do notowań. Notowania w czasie rzeczywistym to istotny walor rachunku maklerskiego dla 58% respondentów. Połowa badanych zwraca również uwagę na łatwość w obsłudze platformy transakcyjnej (52%). Te wyniki nie są zaskakujące, ponieważ dla aktywnych inwestorów indywidualnych koszty transakcyjne są istotnym elementem wpływającym na osiąganie wyniki. Z perspektywy biura maklerskiego mogę powiedzieć, że nasza strategia zaoferowania inwestorom - w odpowiedzi na ich oczekiwania - sprawdzonych rozwiązań w atrakcyjnej cenie przy jednoczesnym zapewnieniu stabilności i bezpieczeństwa okazała się słuszna. Cena i bezpieczeństwo są oczywiście jednymi z najważniejszych parametrów branych pod uwagę przez inwestorów, ale nie jedynymi. Ważny jest też np.: dostęp do materiałów analitycznych, możliwość udziału w nowych ofertach publicznych, dostęp do usługi doradztwa inwestycyjnego, przejrzystość opłat, pełna dostępność instrumentów notowanych na GPW, obligacji, kontraktów i akcji z NewConnect, możliwość błyskawicznego zasilania konta maklerskiego środkami z konta bankowego itp. To właśnie kombinacja tych czynników wyróżnia naszą ofertę na rynku. W tegorocznym badaniu chcieliśmy też sprawdzić, czego jeszcze brakuje inwestorom w ofercie biur maklerskich. Dlatego zapytaliśmy, czy są zainteresowani inwestowaniem na rynkach zagranicznych. Blisko 52% badanych deklaruje taką chęć. Tymczasem w praktyce na rynkach zagranicznych inwestuje wciąż niewielka grupa klientów. Jakie mogą być przyczyny takiego stanu rzeczy? Poza wysokimi prowizjami jest to brak dostępu do notowań w czasie rzeczywistym i brak możliwości inwestowania za pomocą tego samego rachunku, z którego można inwestować na GPW. W dalszym rozwoju naszej oferty pod tym kątem będziemy brać pod uwagę głosy inwestorów, aby jak najlepiej dopasować ją do ich potrzeb. 29

Rozdział 12 Pozostałe pytania do inwestorów 12.1. Pytania Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego Bardzo mały odsetek inwestorów indywidualnych bierze udział w walnych zgromadzeniach. Głównym powodem jest brak czasu. Ponad połowa inwestorów zadeklarowała, że częściej brałaby udział w walnych zgromadzeniach, gdyby te były organizowane w formie elektronicznej. Dla 34% nie ma to znaczenia i braliby udział w walnych zgromadzeniach z taką samą częstotliwością jak dotychczas. Respondenci zostali zapytani także, czy po ofercie publicznej analizują raporty spółek pod kątem realizacji celów emisji. Niemal 23% robi to zawsze, a ponad 47% sporadycznie, przy czym częściej robią to osoby z większym stażem na giełdzie oraz z zasobniejszym portfelem. Aż 75% inwestorów uważa kary nałożone przez KNF na spółkę za istotny sygnał ostrzegawczy. Co szósty inwestor Ilona Pieczyńska-Czerny, dyrektor Departamentu Ofert Publicznych i Informacji Finansowej UKNF Tegoroczne badanie pokazało, że inwestorzy częściej uczestniczyliby w zgromadzeniach akcjonariuszy spółek, jeśli byłoby to możliwe z wykorzystaniem łączy internetowych za takim rozwiązaniem opowiedziała się ponad połowa badanych. Technika ta jest już możliwa i niektóre spółki zdecydowały się z niej skorzystać. Rozwój technologii z pewnością sprawi, że elektroniczne zgromadzenia akcjonariuszy staną się coraz bardziej powszechne, a inwestorzy będą oczekiwać tego typu rozwiązań. Z jednej bowiem strony korzyścią dla rynku będzie większa przejrzystość zgromadzeń, a z drugiej zwiększona aktywność akcjonariuszy, którzy z wielu powodów nie mogą uczestniczyć w tradycyjnych zgromadzeniach. Niepokojące jest, że prawie jedna trzecia inwestorów nie analizuje raportów dotyczących realizacji celów emisji spółek, których akcje nabyli w ofercie publicznej. Czy wynika to z krótkoterminowego charakteru inwestycji, nastawionych na osiągniecie ponadprzeciętnego zysku podczas debiutu i pierwszych dni notowań? Z drugiej strony bardzo pozytywnym sygnałem jest, że blisko jedna czwarta inwestorów zawsze podejmuje się analizy takich raportów. Z pewnością większe zainteresowanie inwestorów realizacją celów emisji pozytywnie wpłynęłoby na lepsze przygotowanie spółek do ofert publicznych i bardziej realistyczne opracowanie celów emisji na etapie przygotowywania prospektu emisyjnego, a następnie przywiązywanie większej wagi do ich realizacji. Wyniki badania pokazują także, że blisko 85 proc. inwestorów uznaje fakt nałożenia kary przez Komisję Nadzoru Finansowego za ważny sygnał ostrzegawczy. Jednocześnie należy zauważyć, iż w przypadku 3/4 ankietowanych nałożenie kary przez KNF wpływa na podejmowanie określonych działań i analizę zasadności inwestycji w walory podmiotu, na który nałożona została kara. Mając na względzie wyniki badania w tym zakresie, podmioty nadzorowane powinny dokładać szczególnej staranności w ramach prowadzonej działalności w celu zapewnienia jej zgodności z przepisami prawa, ponieważ inwestorzy przywiązują do tego istotną wagę. W tym roku analizie zostały poddane także motywy inwestycji w fundusze inwestycyjne. Wyniki można ocenić jako optymistyczne. Ponad 60 proc. inwestorów podjęło decyzję na podstawie dokumentów informacyjnych, co świadczy o rosnącej świadomości znaczenia dokumentów ofertowych funduszy jako źródła podstawowej wiedzy o funduszach. Z kolei prawie 20-procentowe wskazanie na informacje otrzymane od pracownika dystrybutora podkreśla znaczenie kanałów dystrybucji i sprzedaży bezpośredniej, co rodzi szczególną konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu wiedzy pracowników dystrybutorów, dotyczącej oferowanych produktów. Jako pozytywny należy ocenić również uzyskany wynik w zakresie analizy rynkowej dokonywanej przez inwestorów. Wskazanie na poziomie 10 proc. wydaje się być, uwzględniając masowość oferty, szczególnie wartościowy i świadczący o wyborze oferty inwestycyjnej dokonywanym z rozeznaniem rynku. 30

postanawia wyjść z inwestycji w spółkę, która została dotknięta karą, a dla ponad połowy inwestorów jest to sygnał do ponownej analizy podmiotu. Niemal 7% inwestorów nie wie gdzie szukać informacji o karach, z czego wraz ze wzrostem stażu i doświadczenia na giełdzie odsetek ten maleje. Komisja Nadzoru Finansowego pytała jeszcze o powody zainwestowania w dany fundusz inwestycyjny. Respondenci wskazali, że kierują się głównie dokumentami informacyjnymi funduszu inwestycyjnego (61%) oraz informacjami otrzymanymi od pracownika czy dystrybutora (19,7%). Wraz ze wzrostem wartości zarządzanego portfela rośnie istotność informacji od pracownika, a maleje znaczenie dokumentów informacyjnych. 12.2. Pytania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie W trakcie Ogólnopolskiego Badania Inwestorów zapytaliśmy respondentów dlaczego nie inwestują w akcje spółek zagranicznych. Zdecydowana większość, bo aż 66% badanych odpowiedziało, że nie posiada wystarczających informacji o zagranicznych spółkach. Co dziesiąty inwestor uważa, że akcje polskich spółek są atrakcyjniejsze inwestycyjnie, a odsetek ten wzrasta wraz z zasobnością portfela. Większość inwestorów nie miała zdania co do handlu wysokich częstotliwości (HFT - High Frequency Trading) i algotradingu (61,2%). 24,6% badanych identyfikuje te zjawiska jako zagrożenie dla inwestorów indywidualnych, z czego odsetek ten zwiększa się wraz ze stażem na giełdzie jak i z wartością portfela. 14,2% inwestorów uważa, że handel ten poprawia płynność i sprzyja każdej grupie inwestorów. Ponadto inwestorzy mieli okazję wypowiedzieć się na temat nowych indeksów WIG30, WIG50 i WIG250. 28,3% badanych uważa, że nowe indeksy lepiej odzwierciedlają stan koniunktury, a 9% że gorzej. Wraz ze wzrostem wartości portfela zmienia się postrzeganie nowych indeksów. Wśród inwestorów o najzasobniejszych portfelach, powyżej 0,5 mln zł, 24,5% ocenia nowe indeksy pozytywnie, a 13,4% negatywnie. Pozostała część badanych (62,7%) jest zdania, że wprowadzenie nowych indeksów nie miało wpływu na postrzeganie przez nich rynku. Respondenci zostali także zapytani czy wiedzą w jakim modelu działa ich broker forexowy. Z usług Market Maker korzysta 28,6% badanych, a z ECN 31,9%. Co piąty inwestor nie wie na czym polegają różne modele działania brokerów, a 11,7% deklaruje, że nie ma to dla nich znaczenia. Wśród inwestorów o największym portfelu, przekraczającym 500 tys. zł, 39,4% korzysta z modelu ECN, a 18,2% z usług Market Makera. Zapytani o powody aktywności na rynku pochodnym inwestorzy wskazywali na bieżącą koniunkturę (37,9%), bieżącą zmienność (27,7%), oraz na bieżącą płynność (10%) na rynku instrumentu bazowego. Wraz ze stażem na giełdzie wzrastała ważność bieżącej koniunktury, a malała istotność bieżącej zmienności. 23,9% ankietowanych wskazała, że wymienione czynniki nie wpływają na ich aktywność na rynku pochodnym. 31