Gimnazjum Nr 4 w Krakowie WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Wymagania edukacyjne Obszary aktywności: 1. Kartkówki, prezentacje, projekty Bardzo istotne jest realizowanie przez uczniów projektów edukacyjnych zgodnie z zaleceniem zawartym w nowej podstawie programowej, aby na III etapie edukacyjnym ok. 20 % treści i umiejętności uczeń nabywał poprzez realizację projektów. 3. Prace domowe, zeszyt i prasówka 4. Aktywność. Każdy uczeń ma szanse i powinien uzyskać punkty w tym obszarze, aktywność to wszelka inicjatywa ucznia na lekcji, ale również na forum szkoły i poza szkołą, to działanie na rzecz lokalnej społeczności, realizowanie różnych zadań na rzecz szeroko pojętej wiedzy o społeczeństwie, udział w konkursach itp. WYMAGANIA EDUKACYJNE : ROZDZIAŁ I. PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI OBYWATELSKIE Wiedza i umiejętności określić, z jakich źródeł informacji w konkretnych sytuacjach należy korzystać; wskazać opinie i fakty w wypowiedziach dotyczących życia publicznego; wysłuchać opinii rozmówcy i streścić jej najważniejsze wątki; sformułować własną opinię w wybranej sprawie i poprzeć ją argumentami; wziąć konstruktywny udział w dyskusji i zebraniu (klasowym, szkolnym); przedstawić zasady wspólnego działania i zastosować je w realizacji projektu uczniowskiego; omówić zasady współpracy w grupie (zilustrować to przykładami); wskazać na przykładach z życia, literatury i filmu, jakie mogą być grupy i role grupowe; przedstawić kilka najważniejszych zasad pozyskiwania sojuszników do realizacji własnych przedsięwzięć; zdystansować się od grupy lub przeciwstawić się jej w sytuacji, w której nie chce zaaprobować konkretnych zachowań czy decyzji; wskazać sytuacje związane z życiem publicznym wymagające podjęcia decyzji; określić różne warianty rozwiązania oraz ocenić ich wady i zalety; opisać i zastosować podstawowe sposoby podejmowania decyzji w sprawach dotyczących grupy (na lekcji lub w realnej sytuacji);
rozpoznać stanowiska stron konfliktu i wskazać możliwe sposoby jego rozwiązania; zastosować wybrany sposób rozwiązania konfliktu (na lekcji lub w realnej sytuacji). ROZDZIAŁ II. CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE wyjaśnić, jaką rolę odgrywają w ludzkim życiu więzi społeczne; podać przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot; wyjaśnić - na przykładach - jak tworzą się podziały na "swoich" i "obcych"; podać możliwe sposoby przeciwstawiania się nietolerancji; rozpoznać role społeczne, w których występuje oraz określić - na wybranych przykładach - związane z nimi oczekiwania; scharakteryzować na przykładach rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy; wymienić rodzaje i źródła norm oraz zilustrować je przykładami; rozpoznać sytuacje łamania norm i przewidzieć skutki takiego postępowania; wyjaśnić znaczenie wzajemności i zaufania w relacjach międzyludzkich; wyjaśnić, dlaczego życie społeczne nie mogłoby się toczyć bez poczucia odpowiedzialności i wywiązywania się z obowiązków przez poszczególnych obywateli; wskazać w życiu szkolnym decyzje, które mogą podejmować sami uczniowie, oraz te, które muszą być podejmowane przez dyrektora, radę pedagogiczną czy poszczególnych nauczycieli; scharakteryzować życie szkolnej społeczności oraz wyjaśnić, na czym polega przestrzeganie praw ucznia; przedstawić cele i kompetencje samorządu uczniowskiego i odnieść je do działania samorządu w jego szkole; wyjaśnić, w jaki sposób w jego szkole wybierane są władze samorządu oraz ocenić, na ile wybory te są autentyczne i demokratyczne; scharakteryzować wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia; samodzielnie wyszukiwać, zbierać i interpretować informacje dotyczące perspektyw życiowych młodych Polaków; rozpoznać i zaprezentować problemy dotyczące młodych ludzi w ich środowisku lokalnym i wskazać możliwe ich rozwiązania. ROZDZIAŁ III. SAMORZĄD LOKALNY Wiedza i umiejętności uzasadnić potrzebę samorządności w państwie demokratycznym, podać przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców; wyjaśnić, co to jest samorząd terytorialny; wyjaśnić, co to jest zasada pomocniczości i podać przykład jej zastosowania; wyjaśnić - w odniesieniu do przykładu z życia własnego regionu i miejscowości - na czym polega zasada decentralizacji; podać podstawowe informacje o swoim sąsiedztwie (środowisku lokalnym, wsi, osiedlu) i zlokalizować je na mapie; opisać cechy szczególne swego regionu, jego walory i problemy, wymienić najważniejsze wydarzenia i znane postaci z jego dziejów; wymienić kilka przykładów zadań realizowanych przez władze własnej gminy; podać, gdzie mieszczą się urzędy gminy i powiatu oraz przykłady spraw, które można tam załatwić; napisać krótki list w wybranej sprawie publicznej;
wypełnić proste formularze urzędowe; podać sposoby wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych różnych szczebli; wyjaśnić, co to jest budżet gminy oraz podać przykłady dochodów i wydatków; opisać, jak podejmowane są decyzje w sprawie budżetu. ROZDZIAŁ IV. ZASADY DEMOKRACJI Wiedza i umiejętności wytłumaczyć, czym jest państwo i jakie są jego główne funkcje; wyjaśnić, czym jest władza państwowa; wskazać różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym; przedstawić najważniejsze sposoby rozumienia pojęcia "demokracja"; wyjaśnić zasady: większości, pluralizmu i poszanowania praw mniejszości w państwie demokratycznym; wyjaśnić znaczenie praw człowieka we współczesnej demokracji; wskazać najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska); wyjaśnić, czym się różnią i jaką rolę odgrywają w życiu publicznym kompromis i konsensus; wymienić najważniejsze wartości demokratyczne i wskazać przykłady konfliktów tych wartości; sformułować i zestawić argumenty "za" i "przeciw" ograniczaniu wolności słowa; wskazać i zilustrować przykładami zalety i słabości ustroju demokratycznego; wskazać - na przykładzie Polski - przykłady łamania zasad demokracji. ROZDZIAŁ V. AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA Wiedza i umiejętności wyjaśnić, jak w sensie formalnym stajemy się obywatelami (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie obywatelstwa); podać przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z obywatelstwa polskiego; przedstawiać cechy dobrego obywatela oraz wskazać na przykładzie konkretnych postaci (historycznych lub współczesnych) znaczenie postaw i cnót obywatelskich; wymienić podmioty życia publicznego (np. obywatele, zrzeszenia, media, partie i politycy, władza, instytucje publiczne, biznes itp.) oraz wskazać na przykładzie, jak ze sobą współdziałają i konkurują w życiu publicznym; wymienić i scharakteryzować formy uczestniczenia obywateli w życiu publicznym; wyjaśnić na przykładach, jak obywatele mogą wywierać wpływ na decyzje władz (na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i globalnym); wyjaśnić, co to jest stowarzyszenie oraz kto i po co może je założyć; podać przykłady organizacji pozarządowych i społecznych (lokalnych i ogólnopolskich) oraz wyjaśnić ich znaczenie dla obywateli; wymienić najważniejsze związki zawodowe działające w Polsce; opracować projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go zrealizować; scharakteryzować cele i formy działania związków zawodowych; wyjaśnić, dlaczego obywatele powinni uczestniczyć w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich; wymienić zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole;
krytycznie analizować ulotki, hasła i spoty wyborcze; wyjaśnić, co to jest opinia publiczna i określić (na przykładzie), jaką rolę pełni w państwie demokratycznym; odczytać i interpretować wyniki wybranego sondażu opinii publicznej; przedstawić rolę środków masowego przekazu w państwie demokratycznym; wyjaśnić, skąd się bierze selektywność i stronniczość przekazu oraz jak się przed nią bronić; odróżnić komentarz od informacji; wyszukać i porównać konkretne informacje przedstawiane w różnych mediach; scharakteryzować specyfikę przekazu zawartego w reklamie oraz dokonać jego krytycznej analizy. ROZDZIAŁ VI. NARÓD I PATRIOTYZM Wiedza i umiejętności wyjaśnić, co dla niego znaczy być Polakiem (lub członkiem innej wspólnoty narodowej); wskazać różnice pomiędzy obywatelstwem a narodowością; wskazać na przykładach wielonarodową tradycję Polski; wymienić mniejszości narodowe, grupy etniczne oraz grupy imigrantów, żyjące obecnie w Polsce; wymienić prawa przysługujące mniejszościom narodowym; na podstawie samodzielnie zebranych informacji scharakteryzować i zaprezentować wybraną grupę etniczną (jej język, kulturę, historię); wyjaśnić, co to jest Polonia oraz wskazać miejsca jej największych skupisk na świecie; wymienić przykłady podtrzymywania przez środowiska polonijne więzi z ojczyzną; porównać - na podstawie więzi odczuwanych przez siebie - znaczenie dla ludzi wielkiej i małej ojczyzny; wyjaśnić na przykładach, czym jest patriotyzm; porównać patriotyzm z nacjonalizmem i szowinizmem; podać przykłady postawy patriotycznej we współczesnym świecie; wskazać - na przykładzie Holocaustu i innych zbrodni przeciw ludzkości - konsekwencje skrajnego nacjonalizmu; wskazać na przykładach (współczesnych i historycznych) i wyjaśnić, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają relacje między narodami. CZĘŚĆ 2 ROZDZIAŁ VII. USTRÓJ DEMOKRATYCZNY W POLSCE Wiadomości i umiejętności wyjaśnić, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej; wymienić i omówić najważniejsze zasady ustroju Polski: suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm; omówić, korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podstawowe prawa i wolności w niej zapisane; wytłumaczyć, co to jest norma prawna i czym się różni od innego rodzaju norm; wyszukać w środkach masowego przekazu i zanalizować przykład patologii życia publicznego w Polsce; wymienić i scharakteryzować zasady demokratycznych wyborów;
omówić, jak w Polsce wybiera się prezydenta oraz parlament; wyjaśnić, co to jest system dwupartyjny i wielopartyjny, wskazać różnice między nimi oraz podać przykład państwa, w którym funkcjonuje każdy z tych systemów; wymienić partie polityczne obecne w Sejmie; wskazać partie, które tworzą koalicję rządzącą oraz te, które pozostają w opozycji. ROZDZIAŁ VIII. PARLAMENT, RZĄD I SĄDY Wiadomości i umiejętności wyjaśnić, jakie organy sprawują władzę w Polsce; przedstawić zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu; wyjaśnić, jak powstają w Polsce ustawy; przygotować i zaprezentować krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie; przedstawić najważniejsze uprawnienia i zadania prezydenta RP; wyszukać w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta; wyjaśnić, jak powoływany jest rząd RP; wymienić najważniejsze zadania rządu oraz wyszukać zadania wybranych ministerstw; podać nazwisko aktualnie urzędującego premiera, wyszukać nazwiska ministrów; wyjaśnić, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy; wymienić organy stojące na straży prawa w RP i określić ich zadania; wyjaśnić zasady niezawisłości i dwuinstancyjności sądów powszechnych; wyjaśnić, w jaki sposób Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność prawa z konstytucją; wyjaśnić, czym zajmuje się Trybunał Stanu. ROZDZIAŁ IX. POLSKA W ŚWIECIE Wiadomości i umiejętności scharakteryzować miejsce Polski we współczesnym świecie; wyjaśnić, czym jest suwerenność i pokazać na przykładach, jak współcześnie jest ona ograniczana; przedstawić najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami); wymienić operację militarną i misję pokojową, w których Polska wzięła lub bierze udział; wyjaśnić, czym się zajmują ambasady i konsulaty; scharakteryzować politykę obronną Polski; określić cele i sposoby działania NATO oraz scharakteryzować nasze członkostwo w NATO; uzasadnić na przykładach znaczenie i potrzebę współpracy Polski z innymi krajami. ROZDZIAŁ X. POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ Wiadomości i umiejętności przedstawić główne cele integracji europejskiej; wskazać i opisać najważniejsze etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei, Lizbony); wyjaśnić, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej: Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska;
wyjaśnić, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności; wyjaśnić, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane; wskazać na mapie członków Unii Europejskiej; przedstawić prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej; wyszukać informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich obywateli, przedsiębiorstwa i instytucje, z uwzględnieniem swojej gminy i regionu; sformułować i uzasadnić własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo w Unii Europejskiej, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju. ROZDZIAŁ XI. JEDEN ŚWIAT, WIELE PROBLEMÓW Wiadomości i umiejętności porównać - odwołując się do przykładów - sytuację w krajach globalnego Południa i globalnej Północy; wyjaśnić, na czym polega współzależność "bogatej Północy" i "biednego Południa" i podać konkretny przykład; określić, w jaki sposób wspólnota międzynarodowa może pomagać krajom ubogim i gospodarczo zacofanym; wyjaśnić, co to jest pomoc humanitarna, podać przykłady i uzasadnić jej potrzebę; wyjaśnić, kim są imigranci i uchodźcy oraz ocenić na przykładach ich sytuację we współczesnym świecie; wskazać na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych; wyjaśnić, co to jest terroryzm i wskazać najważniejsze sposoby walki z nim; omówić przebieg wybranego konfliktu oraz zaproponować własny sposób na jego rozwiązanie; uzasadnić, dlaczego działanie na rzecz pokoju i bezpieczeństwa jest podstawowym zadaniem wspólnoty międzynarodowej, opierając się na aktualnych przykładach międzynarodowych konfliktów; wyjaśnić, czym zajmuje się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i inne wybrane organizacje międzynarodowe; wyjaśnić, jak nasze codzienne zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy) oraz podjąć decyzję o zmianie wybranych nawyków. ROZDZIAŁ XII. CZŁOWIEK W GOSPODARCE RYNKOWEJ EKONOMIA W ŻYCIU Wiadomości i umiejętności wyjaśnić na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych; przedstawić cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego; brać udział w przedsięwzięciach społecznych, które pozwalają je rozwinąć; przedstawić podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i związki między nimi; podać przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; zastosować zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy); scharakteryzować gospodarkę rynkową - wskazać i objaśnić jej podstawowe zasady, tj.
prywatną własność, swobodę gospodarowania, konkurencję, dążenie do zysku, przedsiębiorczość; wyjaśnić działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku; zanalizować rynek wybranego produktu i wybranej usługi; wyjaśnić, na czym polega wolna konkurencja na rynku oraz dlaczego w praktyce często jest ona niedoskonała; wyjaśnić, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić; wyjaśnić na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe; wymienić główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; ułożyć budżet gospodarstwa domowego; przedstawić na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej; wyjaśnić, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych; znaleźć i porównać oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); wyjaśnić, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie; wyjaśnić terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; interpretować dane statystyczne dotyczące PKB, wzrostu gospodarczego, inflacji i recesji; wymienić najważniejsze dochody i wydatki państwa; wyjaśnić, co to jest budżet państwa; przedstawić główne rodzaje podatków w Polsce (PIT, VAT, CIT); uzasadnić, dlaczego gospodarka współczesnego państwa nie może funkcjonować bez podatków; wyjaśnić, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej; wyjaśnić, jak działa przedsiębiorstwo; obliczyć na prostym przykładzie przychód, koszty, dochód i zysk przedsiębiorstwa; wskazać główne elementy działań marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i wyjaśnić na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów; przedstawić główne prawa i obowiązki pracownika; wyjaśnić, czemu służą ubezpieczenia społeczne i zdrowotne; rozpoznać własne preferencje i predyspozycje dotyczące dalszego kształcenia się; zaplanować swoją dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej); wyszukiwać informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy (urzędy pracy, ogłoszenia, internet); sporządzić życiorys i list motywacyjny; wskazać główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce; ocenić jego skutki; przedstawić zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy; podać przykłady zjawisk z szarej strefy w gospodarce; ocenić zjawiska z szarej strefy gospodarki - wytłumaczyć, skąd się bierze "szara strefa" w gospodarce oraz wskazać jej zagrożenia dla gospodarki; wyjaśnić mechanizm korupcji i ocenić skutki tego zjawiska dla gospodarki.
Skala umiejętności i widomości, odpowiadających poszczególnym stopniom/ocenom Poniższa tabelka zawiera wskazówki dotyczące umiejętności i wiadomości, które powinni posiadać uczniowie, by uzyskać określony stopień. Skalę tę można stosować do wszystkich wymienionych powyżej modułów (np. Podstawowe umiejętności życia w grupie, Samorząd lokalny ), a także do konkretnych wymagań szczegółowych. Umożliwia to wystawianie uczniom ocen, udzielanie im informacji zwrotnej, a nauczycielowi ewaluację skuteczności procesu nauczania. stopień ocena umiejętności i wiadomości 1 niedostateczny 2 dopuszczający 3 dostateczny 4 dobry 5 bardzo dobry 6 celujący Ocena niedostateczna brak odpowiedzi/wykonania zadania lub sposób wykonania świadczący o całkowitym braku umiejętności i wiadomości; nawet mimo pomocy nauczyciela brak pewnych podstawowych umiejętności i wiadomości, liczne błędy i luki; przy pomocy nauczyciela uczeń wykazuje częściowe zrozumienie prostych pojęć i procesów umiejętności i wiadomości opanowane na poziomie podstawowym, zauważalne braki i błędy, które nie dotyczą jednak najważniejszych pojęć i procesów ugruntowane umiejętności i wiadomości na poziomie podstawowym, pojedyncze błędy i niejasności nie dotyczą najważniejszych pojęć i procesów, dopuszczalne trudności ze stosowaniem wiedzy i umiejętności do analizy i rozwiązywania problemów związanych z danym obszarem umiejętności i wiadomości na bardzo wysokim poziomie, bezbłędne wykonanie zadania (ew. w określonych przypadkach dopuszczalne 1-2 błędy lub niejasności), stosowanie wiedzy i umiejętności do analizy, oceny i rozwiązywania problemów związanych z danym obszarem pogłębione umiejętności i wiadomości, samodzielne rozumowanie i wnioskowanie, biegłość w stosowaniu wiedzy i umiejętności do analizy, oceny i rozwiązywania problemów, także tych wykraczających poza obszar objęty danym wymaganiem, rozpoznawanie różnorodnych perspektyw i dylematów wiążących się z danym obszarem Uczeń: pomimo pomocy nauczyciela nie potrafi się wypowiedzieć nie opanował wiedzy i umiejętności w zakresie wymagań koniecznych niezbędnych do dalszego kształcenia nie potrafi wykonać prostego polecenia wykazuje się brakiem systematyczności i chęci do nauki nie interesuje się przedmiotem Ocena dopuszczająca (poziom wymagań koniecznych) Uczeń:
przy pomocy nauczyciela jest w stanie wykonać proste polecenia ma braki w opanowaniu wiedzy i umiejętności, które są konieczne do dalszego kształcenia; posiada minimum wiedzy nie potrafi sformułować jasnej wypowiedzi na tematy poruszane na lekcjach jego postawa na lekcjach jest bierna, ale wykazuje chęć do współpracy wymienia rodzaje grup społecznych, cechy państwa, podstawowe zasady państwa demokratycznego, podstawowe zasady ustroju RP, charakteryzuje pracę organów szkoły lokalizuje siedzibę władz miejskich wyjaśnia pojęcia: grupa społeczna, gmina, powiat, województwo, państwo, obywatelstwo, monarchia, republika, opozycja, ustawa, prawo, kodeks, partia polityczna, kampania wyborcza, organizacja pozarządowa, środki masowego przekazu wylicza elementy charakterystyczne dla prawidłowego porozumiewania się, nazwy podstawowych dokumentów dotyczących praw człowieka, partie istniejące w Polsce wymienia główne zadania szkoły, prawa i obowiązki dziecka i ucznia, zadania Samorządu Uczniowskiego zna: symbole narodowe, największe skupiska polonijne na świecie, wolności, prawa i obowiązki obywateli RP, zasady prawa wyborczego potrafi nazwać centralne organy państwowe wyjaśnia pojęcia: praca, rynek, gospodarka rynkowa, popyt, podaż, cena, bank, giełda, inflacja, towar, przedsiębiorstwo, pieniądz, moneta, banknot, budżet, podatek, bezrobocie, pracodawca, pracobiorca, eksport, import, reklama, terroryzm, wie, że celem działalności gospodarczej człowieka jest zaspokajanie własnych potrzeb, praca i umiejętności człowieka są warunkiem rozwoju jednostki i społeczeństwa, dlaczego obywatele powinni płacić podatki wylicza rodzaje podatków, symbole Unii Europejskiej wskazuje na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej wie, czym są ONZ i NATO wie, jak należy przygotować dokumenty niezbędne w uzyskaniu pracy, gdzie szukać informacji o możliwości zatrudnienia, potrafi z pomocą nauczyciela napisać CV i list motywacyjny lokalizuje siedzibę Urzędu Pracy w miejscu zamieszkania Ocena dostateczna (poziom wymagań podstawowych) Uczeń: jest aktywny na lekcjach sporadycznie jego wiedza jest wyrywkowa i fragmentaryczna ma problemy z samodzielnym sformułowaniem i uzasadnieniem swoich wypowiedzi udziela odpowiedzi na proste pytania nauczyciela wykonuje samodzielnie proste zadania, które przydzieli mu grupa definiuje pojęcia: potrzeby człowieka, grupy społeczne, samorząd terytorialny, Polonia, naród, państwo totalitarne, autorytarne, demokratyczne, absolutorium, koalicja, elektorat, interpelacja, immunitet,
zna: podstawowe dokumenty, w oparciu o które funkcjonuje szkoła, cele, jakie realizuje państwo, układ treści Konstytucji RP, strukturę władzy centralnej i jej podstawowe uprawnienia wymienia formy państwa, podstawowe dokumenty określające prawa i wolności człowieka, systemy partyjne na świecie, typy partii odróżnia państwa o ustroju demokratycznym od państw niedemokratycznych i zna w nich sytuacje jednostki charakteryzuje podstawowe zasady państwa demokratycznego, ustroju RP omawia proste diagramy, wykresy, tabele opisuje i kwalifikuje grupy społeczne i warunki przynależności wie, że oprócz praw obywatel ma też powinności, jak się powołuje organy władzy definiuje pojęcia: barter, budżet rodzinny, prawo popytu i podaży, konkurencja, depozyt bankowy, obligacja, akcja, kurs akcji, spółka z o.o, spółka akcyjna, recesja, spółdzielnia, przedsiębiorczość, rynek pracy, siły wytwórcze, korupcja, uchodźcy, emigranci, wiem, czym zajmują się ambasady i konsulaty, zna funkcje i rodzaje pieniądza, wyjaśnia, na czym polega gospodarowanie wie, jakie są rodzaje gospodarek rozumie, że sytuacja ekonomiczna rodziny zależy od wykształcenia i przedsiębiorczości jej członków zna mechanizmy gospodarki rynkowej, rodzaje spółek rozumie perswazyjny charakter reklamy wie, z jakich form pomocy mogą skorzystać absolwenci wszystkich typów szkół oraz na czym polegają obowiązki pracowników i pracodawców potrafi skorzystać z biura pośrednictwa pracy opisuje formalności związane z rozpoczęciem samodzielnej działalności gospodarczej, przemiany gospodarcze, jakie zaszły w RP po 1989 roku, zna system szkolny w Polsce potrafi samodzielnie napisać CV i list motywacyjny rozumie, że wybierając zawód trzeba uwzględnić własne zainteresowania, a także zapotrzebowanie na rynku omawia etapy tworzenia Unii Europejskiej Ocena dobra (poziom wymagań rozszerzających) Uczeń: w dużej mierze opanował treści i umiejętności zawarte w programie chętnie pracuje w grupie jest aktywny na zajęciach umiejętnie wykorzystuje zdobyte informacje wykonuje samodzielnie typowe zadania związane z tokiem lekcji i zlecone przez nauczyciela umie formułować proste, typowe wypowiedzi ustne i pisemne potrafi interpretować diagramy, wykresy, mapki tematyczne, tabele
poprawnie stosuje pojęcia: naród, państwo, samorząd terytorialny, grupa społeczna, państwo unitarne, federacyjne, niezawisłość sędziowska, suwerenność omawia formy państwa zna i rozumie różnice między państwem totalitarnym i autorytarnym i mechanizmy funkcjonowania państwa demokratycznego wykazuje różnice między monarchią konstytucyjną a republiką zna rodzaje więzi społecznych w grupie, czynniki, które wyznaczają prawa i obowiązki dziecka- ucznia, władze samorządu uczniowskiego i opisuje ich działalność rozumie: swoje związki z przyrodą i wie, że jest ona niezbędna do życia oraz funkcjonowania człowieka, że człowiek staje się istotą społeczną dzięki różnorodnym kontaktom; współzależność między sposobem sprawowania władzy a sytuacją obywatela w państwie; różnicę między władzą ustawodawczą i wykonawczą, podział zadań między organami władzy samorządowej a władzą centralną, porównuje zachowania pozytywne i negatywne oraz ich wpływ na postawę ludzi prezentuje różne sposoby rozwiązywania konfliktów określa specyfikę działalności organów terytorialnych i organów szkoły charakteryzuje podstawowe zasady ustroju politycznego RP i uprawnienia organów władzy uzasadnia cel działania organizacji pozarządowych, fundacji, stowarzyszeń, związków zawodowych dostrzega różnice w typach partii i systemach partyjnych poprawnie stosuje pojęcia: budżet, podmiot gospodarczy, marketing, inwestor, makler, dywidenda, prawo handlowe, dochód narodowy, dochód narodowy per capita, deficyt budżetowy, rynek konsumenta, monopol, rynek pracy, transformacja, koniunktura, prywatyzacja, reprywatyzacja, szara strefa, Kodeks Pracy, reglamentacja, globalizacja, efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze, rozumie, że podejmowanie decyzji ekonomicznych uwarunkowane jest wieloma czynnikami wyjaśnia znaczenie pracy dla rozwoju człowieka wymienia przyczyny i rodzaje bezrobocia rozumie mechanizm powstawania inflacji wyjaśnia funkcje pieniądza i rodzaje pieniądza, charakteryzuje rodzaje podatków potrafi rozróżniać papiery wartościowe, wypełnić czek charakteryzuje mechanizmy gospodarki tradycyjnej, nakazowej, wolnorynkowej, działalność giełdy, banku wie, na czym polega konkurencja, jakie znaczenie ma marketing potrafi wskazać i omówić przyczyny kryzysu gospodarki polskiej przed 1989 rokiem zna formy przekształceń własnościowych w RP po 1989 roku, założenia planu Balcerowicza zna czynniki wzrostu gospodarczego charakteryzuje cele polityki zagranicznej Polski, omawia zasady działania Unii Europejskiej wyjaśnia, na czym polega zasada pomocniczości i solidarności w Unii Europejskiej, ocenia wkład Polski w proces integracji europejskiej
potrafi uzasadnić wybór szkoły potrafi przygotować niezbędne dokumenty celem uzyskania pracy rozumie przyczyny biedy i zacofania w krajach Południa wskazuje na mapie miejsca najważniejszych konfliktów międzynarodowych, Ocena bardzo dobra (poziom wymagań dopełniających) Uczeń: bardzo aktywnie uczestniczy w zajęciach sprawnie samodzielnie posługuje się różnymi źródłami wiedzy, uzasadnia odpowiedzi korzystając z wiadomości prasowych i telewizyjnych potrafi posługiwać się wcześniej wymienionymi pojęciami w określonych sytuacjach, tekstem konstytucji, na wybranych przykładach ocenić funkcjonowanie w praktyce zasad ustroju RP, wykorzystać wiedzę teoretyczną do oceny problemów, które są rozwiązywane przez władze centralne i samorządowe uzasadnia własne poglądy i stanowiska dokonuje samodzielnej oceny wydarzeń i zjawisk dostrzega związki przyczynowo- skutkowe potrafi łączyć wiedzę z różnych przedmiotów potrafi interpretować diagramy, wykresy, tabele, mapki tematyczne i wyciągać wnioski interpretuje teksty źródłowe przedstawia obecny stan wiedzy dotyczącej badań socjologicznych rozumie znaczenie pojęć: tolerancja, socjologia porównuje swoje miejsce w społeczeństwie z innymi rozumie, że oprócz praw uczeń ma obowiązki zna i cytuje maksymy filozofów i umie je zinterpretować, wyodrębnia różnice w podziale zadań poszczególnych struktur samorządu oraz organów szkoły wykazuje różnice występujące pomiędzy zadaniami poszczególnych struktur samorządu: gminy, powiatu, województwa. rozumie i potrafi ustalić podobieństwa i różnice w sprawowaniu władzy w monarchii konstytucyjnej i republice potrafi wyjaśnić istotę społeczeństwa obywatelskiego ocenia sytuację obywatela w państwie demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym umie określić rodzaje swobód obywatelskich, granice wolności wyraża swoje opinie na temat terroryzmu omawia konsekwencje konfliktów międzynarodowych i narodowościowych posługuje się analizą SWOT do rozwiązywania zagadnień z dzieciny gospodarki lub polityki poprawnie stosuje pojęcia: PNB, PKB, akumulacja, spożycie, dług publiczny, reklama społeczna, mobilność zawodowa, liberalizm, interwencjonizm państwowy, bilans płatniczy, protekcjonizm, euroregiony, globalna wioska, rozumie związek między przedsiębiorczością a funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i gospodarki, znaczenie różnych podmiotów gospodarczych w funkcjonowaniu rynku, rolę giełdy, banków
potrafi wyjaśnić, dlaczego inflacja jest szkodliwa dla gospodarki i konsumentów rozumie rolę monopoli w gospodarce wolnorynkowej rozumie skutki bezrobocia dla gospodarki wykazuje różnice między spółką cywilną a akcyjną potrafi zaproponować sposoby przeciwdziałania korupcji w gospodarce wie, czym jest Jednolity Rynek Europejski ocenia stanowisko Polski w strukturach Unii Europejskiej, sytuację gospodarczą kraju i swego regionu oraz wkład Polski w proces integracji UE potrafi uzasadnić, dlaczego gospodarka nakazowa była nieefektywna uzasadnia znaczenie przekształceń własnościowych przeprowadzonych w Polsce po 1989 roku potrafi wyjaśnić, od czego uzależniony jest wzrost dochodu narodowego, dokonuje bilansu polityki gospodarczej Polski ostatnich lat wie, jak skutecznie korzystać z praw konsumenckich rozumie, na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu, wie, jakie są zasady zatrudniania młodocianych zna programy edukacyjne realizowane w ramach UE potrafi scharakteryzować główne zagrożenia ekologiczne dla Ziemi, potrafi przedstawić argumenty za lub przeciw obecności żołnierzy polskich w misjach zagranicznych Ocena celująca (poziom wymagań wykraczających poza program) Uczeń: posiada wiedzę i umiejętności wykraczające poza program rozwija własne zainteresowania bierze udział z sukcesami w konkursach jest bardzo aktywny na lekcjach wykonuje szereg zadań dodatkowych z własnej inicjatywy jest żywo zainteresowany tym co dzieje się w Polsce i na świecie angażuje się w akcje o charakterze humanitarnym, ekologicznym, wolontariackim umiejętnie formułuje argumenty, wypowiada się bardzo poprawnym językiem potrafi doskonale zaplanować i zorganizować pracę swoją i innych